Duszności – w jakich chorobach występują?
Duszności to subiektywne uczucie braku powietrza występujące po niewielkim wysiłku lub nawet w spoczynku. Uczucie duszności może objawiać się poprzez brak tchu lub wrażenie, że wdychane powietrze jest niewystarczające dla organizmu. Przyczyny duszności to różne stany chorobowe układu krążenia, oddechowego i nerwowego. Zdarza się jednak, że odczuwają je osoby zupełnie zdrowe. Dowiedz się więcej na temat duszności.
Objawy duszności i ich mechanizm.
Duszności są indywidualnym uczuciem problemów z oddychaniem, braku tchu lub braku możliwości wystarczająco głębokiego wdechu. Sytuacja ta wywołuje u chorego dyskomfort. Duszności uważane są za objaw wymagający pilnej diagnostyki.
Większość przypadków duszności jest wynikiem głodu tlenowego – jest to różnica między zapotrzebowaniem organizmu na tlen a jego podażą do tkanek. Duszność możemy podzielić na spoczynkową (bez wcześniejszego wysiłku) i wysiłkową (po wysiłku fizycznym). Duszność może być też wdechowa lub wydechowa.
Objawy duszności są następujące:
- spłycenie oddechu;
- przyspieszony oddech (tachypone) – u osoby dorosłej prawidłowa częstotliwość to 16-20 oddechów na minutę;
- świszczący oddech lub stridor (charakterystyczny szmer krtaniowy, może oznaczać zapalenie krtani – specyficznym objawem jest szczekający kaszel. W ataku duszności i kaszlu należy wystawić chorego do okna, aby wdychał zimne powietrze – to powinno uspokoić atak. Następnie należy udać się do lekarza lub szpitala aby podać glikokortykosteroid np. w inhalacji.
- Ruchomość skrzydełek nosa;
- sinica – jeżeli osoba z dusznością sinieje nie czekaj, wezwij pogotowie ratunkowe;
- zaangażowanie dodatkowych mięśni oddechowych;
- w przypadku ataku duszności chory może próbować zaczerpnąć powietrza, zacząć głęboko i intensywnie oddychać, instynktownie szukać źródła powietrza – np. podejść do okna i je otworzyć. Niekiedy trudności z oddychaniem uniemożliwiają mówienie. Mogą wystąpić zaburzenia świadomości. Ostry atak duszności jest stanem poważnym i wymaga pilnej interwencji medycznej.
Duszności mogą towarzyszyć również inne objawy, które sugerują wystąpienie poważnego problemu zdrowotnego. Chory może odczuwać kłucie w okolicy serca, uczucie ucisku w klatce piersiowej, ogólne drżenie, kołatanie serca, ból w klatce piersiowej. Mogą to być symptomy zawału serca, dlatego należy wezwać pogotowie. Uczucie duszności może wystąpić w czasie ataku paniki – pojawia się silny stan lękowy, chory może być zdezorientowany, mieć nieadekwatne poczucie zagrożenia.
Duszności mogą być reakcją organizmu u osób całkowicie zdrowych na silne emocje. Po takim epizodzie jednak warto skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu, aby upewnić się czy na pewno wszystko jest w porządku.
Rodzaje duszności.
Duszności pojawiają się w różnych sytuacjach i mogą mieć różny czas trwania.
Podział duszności ze względu na czas trwania:
- duszność przewlekła – ma powolny przebieg a jej objawy utrzymują się długi czas;
- duszność podostra – może trwać kilka godzin do nawet kilku dni;
- duszność ostra – pojawia się nagle i szybko się rozwija.
Duszności dzielą się również ze względu na fazę oddechu:
- duszność wdechowa – trudności w zaczerpnięciu powietrza do płuc, spowodowana jest zbyt małą elastycznością pęcherzyków płucnych ;
- duszność wydechowa – brak możliwości wykonania spokojnego wydechu – występuje w astmie oskrzelowej i POCHP.
Duszność spoczynkowa – pojawia się w spoczynku, np. u pacjentów leżących, podczas wypoczynku w domu, siedzenia, bez wcześniejszego wysiłku fizycznego. Pojawia się w przypadku dużego niedotlenienia organizmu lub w chorobach z towarzyszącym pobudzeniem ośrodka nerwowego. W przypadku duszności spoczynkowej należy podać odpowiednie leki lub gdy pojawiła się u zdrowej osoby pierwszy raz – pilnie zgłosić się do lekarza.
Duszność po wysiłku fizycznym – stanowi oznakę niedoboru tlenu w organizmie. Może być normalnym zjawiskiem przy zbyt intensywnym treningu u osób, u których wcześniej występował brak aktywności fizycznej. Przyśpieszenie oddechu i jego ciężkość może stanowić oznakę problemów z sercem lub układem oddechowym, kiedy pojawia się po niewielkiej aktywności. Duszność po wysiłku fizycznym może być również oznaką astmy wysiłkowej oraz chorób, gdzie organizm reaguje skurczem oskrzeli na wysiłek fizyczny – np. wysiłkowa wiotkość krtani lub anafilaksja powysiłkowa.
Przyczyny duszności – przewlekła obturacyjna choroba płuc, niewydolność serca, astma oskrzelowa.
Przyczyny duszności to przede wszystkim różnego rodzaju choroby, przede wszystkim układu oddechowego, krążeniowo-sercowego i nerwowego. Mogą być one również oznaką stanów ostrych, wymagających pilnego kontaktu z pogotowiem ratunkowym, takich jak zawał mięśnia sercowego. Duszność może pojawić się również przez obecność ciała obcego w drogach oddechowych – szczególnie narażone są na nie małe dzieci, wkładające do buzi lub do nosa mniejsze przedmioty.
Problemy z oddychaniem mogące być oznaką chorób serca i układu krążenia:
- zawał serca;
- duszność związana z niewydolnością serca;
- obniżone stężenie hemoglobiny – anemia;
- zatorowość płucna;
- choroba wieńcowa;
- astma sercowa.
Duszność może być objawem w następujących stanach i schorzeniach układu oddechowego:
- płyn w jamie opłucnej;
- astma oskrzelowa;
- POCHP;
- dławica piersiowa;
- porażenie przepony;
- choroba śródmiąższowa płuc;
- w obrzęku płuc, odmie opłucnowej;
- uszkodzenie dróg oddechowych substancjami toksycznymi;
- duszność może pojawić się przy zapaleniu płuc, zapaleniu oskrzeli, zapaleniu krtani i dychawicy oskrzelowej;
- nowotwór płuc.
Inne sytuacje, kiedy może dojść do duszności:
- atak paniki, stany lękowe (mogą się pojawić zarówno u osób całkiem zdrowych, jak i tych chorujących na choroby związane z afektem (depresja, CHAD) i zaburzenia osobowości);
- zaburzenia metaboliczne (cukrzyca);
- zachłyśnięcie i zadławienie.
Co zrobić w przypadku wystąpienia duszności i jak się je leczy.
Leczenie duszności polega przede wszystkim na zniwelowaniu jej pierwotnej przyczyny. Duszność w przebiegu chorób płuc najczęściej opanowują preparaty rozszerzające oskrzela, np. gdy wywołuje ją zapalenie oskrzeli. Diagnostykę nawracających duszności należy rozpocząć u lekarza rodzinnego, który na podstawie wywiadu i badań laboratoryjnych zadecyduje, gdzie pokierować dalej pacjenta – może to być pulmonolog, alergolog, kardiolog, diabetolog lub psycholog/psychiatra. Diagnoza i leczenie choroby podstawowej powinny doprowadzić do ustąpienia lub zmniejszenia objawów duszności.
W przypadku nagłego wystąpienia duszności ostrej, należy zapewnić choremu dostęp do świeżego powietrza, jeżeli choruje podać niezbędne leki (np. rozszerzające oskrzela, adrenalina, glikokortykosteroidy). Kiedy atak duszności nie ustępuje, należy wezwać pogotowie ratunkowe. Szczególnie niebezpieczną sytuacją jest duszność z towarzyszącym sinieniem – wtedy natychmiast wzywamy pogotowie, pacjentowi zapewniamy dostęp świeżego powietrza. Kiedy duszność następuje na skutek zadławienia, u dorosłych należy wykonać rękoczyn Heimlicha, a dziecko odwracamy buzią do dołu i otwartą dłonią uderzamy między łopatkami, aż do wypadnięcia fragmentu jedzenia lub przedmiotu, który dziecko połknęło. W szpitalu stosuje się leczenie niwelujące przyczynę duszności poprzez podanie odpowiednich leków lub zastosowania zabiegów – np. leczenie odmy płucnej polega na chirurgicznym drenażu jamy opłucnej.
Przy duszności w ataku paniki, przede wszystkim sam zachowaj spokój. Mów do chorego spokojnym głosem, poproś aby głęboko i spokojnie oddychał – pokaż mu to, np. kładąc jego rękę na swojej klatce piersiowej.
Duszności mogą być zagrożeniem życia. Kiedy jesteś ich świadkiem, nie wpadaj w panikę, ale działaj zdecydowanie i spokojnie. Postępuj według zasad pierwszej pomocy – wezwij pogotowie lub poproś kogoś, aby to zrobił (proś konkretne osoby, a nie tłum gapiów, np. „Pani w żółtej kurtce proszę wezwać pogotowie). Zapewnij choremu dostęp świeżego powietrza, sprawdź drożność dróg oddechowych. Jeżeli chory nie oddycha i nie wyczuwasz pulsu, przystąp do resuscytacji krążeniowo-oddechowej (30 uciśnięć – dwa wdechy) do momentu przyjazdu pogotowia lub powrotu oddechu u poszkodowanego.
Przeczytaj także o: