Hipoksemia – niedobór tlenu we krwi tętniczej. Jakie ma skutki i co warto wiedzieć o hipoksemii?

Hipoksemia to stan, w którym spada ciśnienie parcjalne tlenu we krwi, co prowadzi do niedotlenienia tkanek. Niedobór tlenu we krwi tętniczej powoduje zaburzenia metabolizmu i niebezpieczne powikłania. Hipoksemia ma wiele różnorodnych przyczyn - zwykle pierwszymi objawami jest duszność, uczucie braku powietrza lub problemy z zaczerpnięciem oddechu. Sprawdź czym dokładnie jest hipoksemia, czym się różni od hipoksji, jakie ma objawy i dlaczego warto mieć w domowej apteczce pulsoksymter?

Hipoksemia – stan gdy dochodzi do obniżenia ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi tętniczej

Hipoksemia to stan charakteryzujący się obniżonym ciśnieniem parcjalnym tlenu (pO2) we krwi tętniczej, co prowadzi do niedotlenienia komórek i tkanek organizmu (hipoksja). Wartości pO2 we krwi są istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, gdyż to właśnie tlen jest niezbędny do przeprowadzenia procesów metabolicznych na poziomie komórkowym.

W zdrowym organizmie ciśnienie parcjalne tlenu we krwi tętniczej wynosi od 75 do 100 mm Hg. Hipoksemia (obniżenie prężności tlenu) jest diagnozowana, gdy wartości pO2 spadają poniżej 60 mm Hg. Wartości poniżej 40 mm Hg wskazują na ciężką hipoksemię, która może prowadzić do uszkodzenia narządów i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Warto zaznaczyć, że hipoksemia różni się od hipoksji. Hipoksja to ogólny stan niedotlenienia tkanek, który może być wynikiem hipoksemii, ale także innych przyczyn, takich jak zaburzenia dyfuzji tlenu, niewydolność krążenia, czy upośledzenie funkcji hemoglobiny. Hipoksja może prowadzić do zaburzeń metabolicznych, osłabienia funkcji narządów oraz poważnych powikłań zdrowotnych.

Hipoksemia może prowadzić do szeregu negatywnych skutków dla organizmu, które związane są z niedotlenieniem komórek i hipoksją (niedotlenienie tkanek). W zależności jak jest nasilone i jak długo trwa niedotlenienie krwi, objawy mogą być łagodne, umiarkowane lub ciężkie. Oto niektóre skutki hipoksemii dla organizmu:

• Dysfunkcje mózgu – niedotlenienie mózgu może prowadzić do zaburzeń funkcji poznawczych, takich jak problemy z koncentracją, pamięcią, dezorientacja czy nawet utrata świadomości. W długotrwałym niedotlenieniu mózgu mogą wystąpić trwałe uszkodzenia komórek nerwowych.
• Zaburzenia układu sercowo-naczyniowego – niedotlenienie mięśnia sercowego może prowadzić do arytmii, niedociśnienia, a nawet zawału serca. W przypadku długotrwałej hipoksemii może rozwinąć się przewlekła niewydolność serca.
• Niewydolność oddechowa – długotrwały spadek prężności tlenu (hipoksemia) może prowadzić do niewydolności oddechowej, która charakteryzuje się niezdolnością organizmu do utrzymania prawidłowego stężenia tlenu i dwutlenku węgla we krwi. Przewlekła niewydolność oddechowa i ostra niewydolność oddechowa mają miejsce wtedy, kiedy hipoksemia i hiperkapnia (zwiększenie ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla) występują razem.
• Uszkodzenie narządów wewnętrznych – w wyniku niedotlenienia narządów wewnętrznych takich jak nerki czy wątroba ich funkcje stają się upośledzone, lub w niektórych sytuacjach całkowicie zanikają, co jest dla całego organizmu niezwykle niebezpieczną sytuacją.
• Kwasica metaboliczna – przewlekła hipoksemia może prowadzić do kwasicy metabolicznej, która powstaje na skutek zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej we krwi. Kwasica może prowadzić do dodatkowych problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia elektrolitowe czy osłabienie mięśni.
• Obrzęk płuc – w wyniku długotrwałej hipoksemii może gromadzić się w płucach płyn, co prowadzi do obrzęku płuc i dalszego pogorszenia wymiany gazowej.
• Zwiększone ryzyko infekcji – niedotlenienie osłabia układ odpornościowy, co zwiększa ryzyko infekcji oraz powikłań zdrowotnych.

W przypadku wystąpienia objawów sugerujących na hipoksemię, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, który postawi diagnozę i wdroży odpowiednie leczenie. Wczesne rozpoznanie i leczenie hipoksemii może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia poważnych powikłań zdrowotnych.

Pierwsze objawy hipoksemii – co robić, kiedy wystąpią?

Pierwsze objawy hipoksemii mogą być łagodne i nie zawsze łatwo je zauważyć. W miarę postępu stanu niedotlenienia, objawy stają się coraz bardziej wyraźne i dokuczliwe. Oto niektóre z pierwszych objawów hipoksemii:

• Duszność, uczucie braku powietrza lub problemy z zaczerpnięciem oddechu.
• Przyspieszone, płytkie oddychanie.
• Ból w klatce piersiowej.
• Przyspieszone bicie serca (tachykardia).
• Zmęczenie, osłabienie.
• Zaburzenia świadomości, zawroty głowy, dezorientacja.
• Sinica (niebieskawe zabarwienie skóry, szczególnie na palcach, ustach i nosie).

Jeśli zauważysz u siebie lub u kogoś bliskiego pierwsze objawy hipoksemii, warto podjąć następujące kroki:

1. Zadzwoń po pomoc medyczną – w przypadku podejrzenia hipoksemii, niezbędna może być szybka interwencja medyczna. Zadzwoń na numer alarmowy, aby wezwać pogotowie ratunkowe.
2. Spróbuj uspokoić się i złagodzić duszność – usiądź w wygodnej pozycji, staraj się spokojnie oddychać głęboko i równomiernie. W przypadku duszności spowodowanej przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) lub astmą, stosuj inhalator przeciw duszności zgodnie z zaleceniami lekarza.
3. Użyj pulsoksymetru – pulsoksymetr to przenośne urządzenie służące do pomiaru nasycenia hemoglobiny tlenem (SpO2) we krwi. Kosztuje kilkadziesiąt złotych (30-70 zł) i warto, aby każdy miał je w domowej apteczce (ciężkie niedotlenienie może wystąpić nawet z powodu infekcji grypopodobnej, np. przy COVID-19, zapaleniu krtani itp.). Jest to przydatne narzędzie do monitorowania natychmiastowej odpowiedzi na zabiegi, ale także do obserwacji długoterminowej w przypadku przewlekłych chorób. Jeśli masz pulsoksymetr, załóż go na palec i monitoruj poziom nasycenia krwi tlenem. Wartości SpO2 poniżej 90% mogą wskazywać na hipoksemię i powinny być przyczyną pilnego kontaktu z lekarzem.
4. Poinformuj otoczenie – jeśli jesteś w miejscu publicznym, poinformuj otoczenie o swoim stanie, aby ktoś mógł Ci pomóc w razie potrzeby. Kieruj konkretne komunikaty do konkretnych osób (np. „Pani w żółtej bluzce, proszę o wezwanie pogotowia i pomoc!”)

Co jest przyczyną hipoksji i hipoksemii?

Hipoksja i hipoksemia mogą mieć wiele różnorodnych przyczyn, zarówno chorób, jak i stanów, które wpływają na zdolność organizmu do odpowiedniego pobierania, transportu i wykorzystania tlenu. Oto niektóre z nich:

1. Choroby płuc mogą upośledzać wymianę gazową w płucach, prowadząc do hipoksemii. Następuje spadek wentylacji pęcherzyków płucnych, przez co niedostatecznie utlenowana krew krąży po organizmie. Te choroby to m.in. :
   • przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
   • astma,
   • zapalenie płuc,
   • pylica płuc,
   • śródmiąższowe choroby płuc;
   • zatorowość płucna
   • obrzęk płuc
2. Choroby serca mogą prowadzić do niewystarczającego przepływu krwi do płuc i tkanek, powodując niedotlenienie:
   • niewydolność serca,
   • wady serca,
   • choroba niedokrwienna serca.
3. Anemia – niedokrwistość, czyli obniżony poziom hemoglobiny we krwi, może upośledzać zdolność krwi do wiązania tlenu i transportowania go do tkanek, prowadząc do hipoksji.
4. Zatrucie tlenkiem węgla – tlenek węgla wiąże się z hemoglobiną w krwi, tworząc karboksyhemoglobinę, która uniemożliwia transport tlenu do tkanek. Zatrucie tlenkiem węgla może prowadzić do ciężkiej hipoksji.
5. Niskie ciśnienie atmosferyczne – na znacznych wysokościach n.p.m., na przykład w górach, może wpływać na stężenie tlenu w powietrzu i prowadzić do hipoksemii, zwanej również chorobą wysokościową.
6. Nowotwory układu oddechowego – naciekające guzy np. dróg oddechowych lub w płucach mogą prowadzić do dysfunkcji pęcherzyków płucnych, a co za tym idzie do gorszego utlenienia krwi.
7. Zaburzenia oddychania – zaburzenia oddychania, takie jak bezdech senny, mogą prowadzić do przerywanego dopływu tlenu do płuc, powodując hipoksemię.
8. Mukowiscydoza – mukowiscydoza, choroba genetyczna, może prowadzić do uszkodzenia funkcji płuc i innych narządów, co zwiększa ryzyko hipoksemii.
9. Zaburzenia metaboliczne – niektóre zaburzenia metaboliczne, takie jak zespół laktacyjno-ketotyczny, mogą prowadzić do hipoksji, gdyż upośledzają zdolność organizmu do wykorzystywania tlenu.

W przypadku podejrzenia, że którakolwiek z wymienionych przyczyn może być odpowiedzialna za hipoksemię lub hipoksję, warto skonsultować się z lekarzem.

Leczenie hipoksemii

Nieleczona hipoksemia prowadzi nawet do śmierci z powodu niewydolności oddechowej a następnie niewydolności narządów. W leczeniu hipoksemii kluczowa jest diagnoza, jakie schorzenie wywołuje niedotlenienie. O ile na skutek duszności nie trafiłeś jeszcze na pogotowie, musisz zacząć od pilnej wizyty u lekarza rodzinnego. Już na wstępie zaleci on komplet podstawowych badań – ich wyniki naprowadzą internistę na właściwą diagnozę. Kluczowe są również objawy towarzyszące hipoksemii i badanie przedmiotowe. Dobrze przygotuj się do wizyty i przemyśl, jakie w ostatnim czasie towarzyszą Ci objawy. Czy szybko się męczysz? A może zauważyłeś obrzęki kończyn i bladość skóry? Czy oprócz duszności masz jakieś powtarzające się bóle, drętwienia lub mrowienia?

Leczenie hipoksemii w gruncie rzeczy polega na leczeniu choroby podstawowej, która wywołuje niedotlenienie.

Przeczytaj także o:

Tachykardia (częstoskurcz, kołatanie serca)