Co pomaga na migrenę?

„Co pomaga w walce z migreną?” to pytanie, które nurtuje wszystkich dotkniętych tym problemem. Istnieje wiele skutecznych leków, które mogą zmniejszyć częstotliwość i nasilenie ataków bólu. Ale co jeszcze można zrobić przeciwko migrenie? Odpowiedzi są różne: od technik relaksacyjnych, terapii behawioralnej i akupunktury po domowe sposoby leczenia migreny.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci, jeśli zmagasz się z migreną?

Specjalistą od chorób układu nerwowego jest neurolog. Jest więc on także ekspertem w dziedzinie bólów głowy. Neurolog ma niezbędną wiedzę i doświadczenie, by odróżnić migrenę, napięciowy ból głowy, klasterowy ból głowy od innych dolegliwości i odpowiednio ukierunkować leczenie. Skorzystaj z możliwości odbycia wideokonsultacji z neurologiem TELEMEDI, który postawi właściwą diagnozę, zaplanuje sposób leczenia oraz w razie potrzeby wypisze recepty na odpowiednie leki i wystawi zwolnienie L4.

Podstawowe informacje

Leczenie migreny polega na łagodzeniu ostrych ataków migreny i zapobieganiu nowym atakom. W tym celu stosuje się różne leki. Ponadto dostępne są również metody niefarmakologiczne, które pomagają w leczeniu migreny. Żadna z tych metod nie może wyleczyć bólu głowy, ale może pomóc go kontrolować. 

Poza tym osoby cierpiące na migrenę mogą wpływać na nasilenie i częstotliwość ataków poprzez swoje własne działania. Oto kilka ważnych ogólnych wskazówek dotyczących walki z migreną.

• Unikaj czynników wywołujących migrenę: Co powinieneś zrobić, żeby w ogóle nie dopuścić do ataku migreny? Oczywistą odpowiedzią jest unikanie jak największej liczby czynników, o których wiesz, że mogą wywoływać migrenę. Mogą to być pewne produkty spożywcze, pomijanie posiłków, chodzenie do sauny lub nerwowe i stresujące życie codzienne.
• Nie bądź perfekcjonistą: Trzymanie się planów, zasad i spełnianie własnych oczekiwań (wobec siebie i innych) jest dobre – pod warunkiem, że z tym nie przesadzasz. Jeśli zbyt restrykcyjnie podchodzisz do życia, może to powodować stres i sprzyjać atakom migreny.
• Wycofanie się w ostrych przypadkach: Podczas ostrego ataku powinieneś, jeśli to możliwe, wycofać się do zaciemnionego pomieszczenia, wyłączyć źródła hałasu, takie jak telewizor czy radio, i położyć się.
• Wczesne zażywanie środków przeciwbólowych: Najlepiej jest zażywać środki przeciwbólowe przy pierwszych oznakach ataku migreny. Wtedy atak może być powstrzymany, ponieważ środki przeciwbólowe działają skuteczniej, gdy są przyjmowane wcześnieUWAGA: Nie bierz leków na ból głowy lub migrenę zbyt często. W przeciwnym razie mogą one same wywołać ból (ból głowy wywołany lekami).

UWAGA: Nie bierz leków na ból głowy lub migrenę zbyt często. W przeciwnym razie mogą one same wywołać ból (ból głowy wywołany lekami).

Jak można leczyć migrenę za pomocą leków?

W ostrym leczeniu napadu migreny można stosować różne leki. Pomocne może być także przyjmowanie leków profilaktycznych, które zmniejszają liczbę i nasilenie ataków (profilaktyka migreny za pomocą leków).

Leki nie są w stanie wyleczyć migreny – podobnie jak środki niefarmakologiczne. Oba te rozwiązania mogą jednak znacząco przyczynić się do zmniejszenia częstotliwości i nasilenia objawów migreny.

Leki w ostrych atakach migreny

Bardzo często atakowi migreny towarzyszą mdłości i wymioty. Pomagają na to tak zwane leki przeciwwymiotne. Na sam ból zaleca się stosowanie konwencjonalnych środków przeciwbólowych, takich jak ibuprofen, lub – w przypadku silniejszych objawów – specjalnych leków na migrenę (triptanów). W wyjątkowych przypadkach stosuje się alkaloidy sporyszu.

Niektóre z tych leków wymagają recepty, jak np. większość tryptanów. Inne jednak są dostępne bez recepty w aptekach, jak np. ibuprofen czy naratryptan. Ale nawet wtedy warto wcześniej poradzić się lekarza w sprawie wyboru i dawkowania leków.

Leki przeciwwymiotne

Jeśli napadowi migreny towarzyszą nudności lub wymioty, pierwszą rzeczą, którą należy zrobić, jest zażycie leku przeciwwymiotnego – metoklopramidu lub domperidonu. Obie substancje są dostępne w postaci preparatów doustnych, takich jak tabletki. Alternatywa: jeżeli migrenie towarzyszą silne wymioty, czopki z metoklopramidem mogą zagwarantować, że substancja czynna zostanie faktycznie wchłonięta do organizmu.

Leki przeciwwymiotne nie tylko przeciwdziałają nudnościom i wymiotom, ale także wzmacniają działanie leków przeciwbólowych.

Leki przeciwbólowe

W przypadku łagodnych lub umiarkowanych ataków migreny stosuje się leki przeciwbólowe (najczęściej dostępne bez recepty).

Należą do nich przede wszystkim kwas acetylosalicylowy (ASA, aspiryna) i ibuprofen – dwaj przedstawiciele tak zwanych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Ich skuteczność w walce z migreną jest najlepiej udowodniona spośród wszystkich leków przeciwbólowych. Aspirynę przyjmuje się w dużych dawkach, najlepiej w postaci tabletek musujących, ponieważ jest wtedy szybko wchłaniana do organizmu i dzięki temu może szybko rozwinąć swoje działanie. Korzystne jest także przyjmowanie ibuprofenu w formie rozpuszczalnej.

Skuteczność innych środków przeciwbólowych w walce z migreną jest nieco gorzej udokumentowana. Należą do nich fenazon (dla pacjentów, którzy nie mogą stosować leków z grupy NLPZ) i metamizol (dla pacjentów, którzy nie mogą stosować innych leków przeciwbólowych). Diklofenak i paracetamol są również często stosowane jako leki uśmierzające ból w migrenie.

Aspiryna i metamizol mogą być również podawane w zastrzykach. Lekarze robią to w nagłych przypadkach leczenia ataku migreny, kiedy leki przyjmowane doustnie (np. tabletki) nie pomagają w walce z bólem migrenowym.

Preparaty kombinowane

W leczeniu migreny stosuje się także preparaty kombinowane, takie jak potrójne połączenie aspiryny, paracetamolu i kofeiny. W przypadku takich leków łączonych trzeba szczególnie uważać, by nie stosować ich zbyt często, jeśli nie chce się ryzykować wystąpienia bólu głowy spowodowanego lekami.

Próg dla rozwoju bólu głowy spowodowanego nadużywaniem środków przeciwbólowych to dziesięć lub więcej dni w miesiącu stosowania takich preparatów kombinowanych. Dla porównania: próg ten dla leku przeciwbólowego przyjmowanego pojedynczo (monopreparatu) wynosi 15 lub więcej dni w miesiącu.

Tryptany na migrenę

Tryptany są stosowane w leczeniu (umiarkowanie) ciężkich ataków migreny. Ponadto te specjalne leki na migrenę są przepisywane w przypadku (stwierdzonego) braku odpowiedzi na leki przeciwbólowe wymienione powyżej.

Jako tzw. agoniści receptorów serotoninowych, tryptany wiążą się z tymi samymi receptorami w mózgu, co przekaźnik nerwowy serotonina. Oznacza to, że serotonina nie może już się zadokować, co zmniejsza ból głowy i towarzyszące mu objawy (takie jak mdłości). W tym samym czasie naczynia krwionośne w mózgu zwężają się, co może złagodzić ból migrenowy.

Tryptany działają najlepiej, gdy są stosowane jak najwcześniej w fazie bólu głowy podczas ostrego ataku migreny. W przypadku migreny z aurą zaleca się ich stosowanie po ustąpieniu aury i wystąpieniu bólu głowy – ze względów bezpieczeństwa i dlatego, że jest mało prawdopodobne, by leki zadziałały, jeśli zostaną podane w czasie trwania aury.

Dostępnych jest kilka rodzajów tryptanów. Dość szybko na migrenę może pomóc na przykład sumatryptan lub zolmitryptan. Inne tryptany, takie jak naratryptan, mają wolniejsze działanie, ale utrzymuje się ono dłużej.

Szybkość działania zależy często od postaci, w jakiej podawane są tryptany. Aktywne składniki są dostępne w postaci tabletek lub czopków. Istnieją również spraye do nosa zawierające tryptany. Ponadto sumatryptan (podobnie jak ASA i metamizol) może być podawany przez lekarza w formie zastrzyku w nagłych przypadkach – np. podczas przedłużającej się migreny.

Niektóre leki z grupy tryptanów są dostępne bez recepty. Niemniej jednak przed rozpoczęciem ich przyjmowania należy skonsultować się z lekarzem. W niektórych przypadkach leki na migrenę mogą nie być stosowane wcale lub tylko w ograniczony sposób. Na przykład nie są one zalecane w przypadku poważnych chorób układu krążenia (np. po zawale serca). W przypadku łagodnego osłabienia nerek lub wątroby może być konieczne zmniejszenie maksymalnej dawki dziennej.

Jeśli tryptany zawiodą lub ból głowy powraca

Jeśli tryptany nie działają odpowiednio na migrenowy ból głowy, można je połączyć z niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym (NLPZ), takim jak naproksen.

Jeśli ból głowy można zmniejszyć lub wyeliminować za pomocą leku trójpierścieniowego, ale następnie powraca on w ciągu 2 do 24 godzin z natężeniem umiarkowanym lub silnym, nazywamy to nawracającym bólem głowy. Zazwyczaj można podać drugą dawkę triptanu (najwcześniej dwie godziny po pierwszej dawce). Alternatywnie pierwsza dawka tryptanu może być połączona z długo działającym lekiem z grupy NLPZ, takim jak naproksen. Może to częściowo zapobiec ponownemu wystąpieniu ataku migreny.

UWAGA: Nawracające bóle głowy są również możliwe po zastosowaniu kwasu acetylosalicylowego (ASA), ale dzieje się tak znacznie rzadziej niż po podaniu tryptanów.

Alkaloidy sporyszu (ergotaminy)

Inną grupą leków, które mogą pomóc w migrenie, są alkaloidy sporyszu (ergotaminy). Ponieważ są one mniej skuteczne niż leki wymienione powyżej i powodują więcej skutków ubocznych, zaleca się je tylko w wyjątkowych przypadkach w leczeniu ostrych ataków migreny – na przykład u pacjentów ze szczególnie długotrwałymi atakami. W tym przypadku dłuższy czas działania ergotamin (w porównaniu z tryptanami) może być zaletą.

Kortyzon

Kortykosteroidy (potocznie nazywane „kortyzonem”) są podawane przez lekarzy osobom cierpiącym na migrenę, u których atak migrenowy trwa dłużej niż 72 godziny. W tym typie migreny chorym podaje się pojedynczą dawkę prednizonu lub deksametazonu. Według badań może to zmniejszyć ból głowy i ograniczyć nawracające bóle głowy.

Inne leki

Istnieją też inne leki lub kombinacje leków, które są czasem stosowane w leczeniu ostrych ataków migreny – choć brakuje na ich temat randomizowanych badań kontrolowanych (badań klinicznych najwyższej jakości). Należą do nich:

• kwas acetylosalicylowy (ASA) + witamina C,
• kwas acetylosalicylowy (ASA) + kofeina,
• aceklofenak,
• acetamicyna,
• etoricoxib,
• ibuprofen + lizyna,
• indometacyna,
• meloxicam,
• paracetamol + kofeina,
• parecoxib,
• piroxicam,
• propyfenazon,
• kwas tiaprofenowy.

Marihuana w leczeniu migreny

Często wspomina się też o skuteczności konopi indyjskich w walce z migreną. Odpowiednich wskazówek dostarcza na przykład amerykańskie badanie z 2019 roku, w którym przeanalizowano dane z aplikacji do obsługi obrotu medyczną marihuaną. Badanie obejmowało dane pacjentów cierpiących na bóle głowy i migrenę, dotyczące objawów przed i po zastosowaniu różnych dawek i odmian marihuany.

Z analizy danych wynika, że wdychana marihuana może znacząco zmniejszyć nasilenie objawów migreny i bólu głowy. Jednak z czasem pacjenci stosowali coraz większe dawki – co wskazuje na możliwy rozwój tolerancji, która prowadzi do tego, że coraz więcej marihuany jest potrzebne do uzyskania efektu uśmierzającego ból.

Poza tym inne badanie wykazało związek między używaniem marihuany a występowaniem bólu głowy wywołanego lekami. U pacjentów z przewlekłą migreną, którzy używali marihuany, częściej występował ból głowy wywołany nadużywaniem leków przeciwbólowych niż u pacjentów z migreną, którzy nie używali marihuany.

Podsumowując, stosowanie marihuany w leczeniu migreny wymaga dalszych badań.

Leki zapobiegające migrenie

Wielu osobom udaje się zapobiegać atakom migreny za pomocą środków niefarmakologicznych. Czasami jednak dobrym pomysłem może być przyjmowanie dodatkowych leków profilaktycznych.

Profilaktykę migreny za pomocą leków można rozważyć, jeśli ktoś bardzo cierpi z powodu migreny i przez to jakość jego życia jest znacznie ograniczona, a także jeśli istnieje ryzyko nadużywania leków (ASA, tryptany itp.). Co więcej, za przyjmowaniem leków zapobiegających migrenie mogą przemawiać następujące czynniki:

• W ciągu miesiąca występują trzy lub więcej ataków migreny, które wpływają znacznie na jakość życia osoby dotkniętej tą chorobą.
• Ataki regularnie trwają dłużej niż 72 godziny.
• Ataki nie reagują na opisane powyżej leki, w tym na tryptany.
• Efekty uboczne ostrej terapii są nie do zaakceptowania przez pacjenta.
• Częstotliwość ataków wzrasta i dlatego pacjent sięga po środki przeciwbólowe lub leki na migrenę przez ponad dziesięć dni w miesiącu.
• Są to skomplikowane ataki migreny z wyniszczającymi (np. hemiplegia) lub długotrwałymi aurami.
• U pacjenta stwierdzono w wywiadzie migrenowy zawał mózgu i wykluczono inne możliwe przyczyny zawału.

Podczas wstępnej rozmowy lekarz i pacjent wspólnie decydują, który lek jest najbardziej przydatny w zapobieganiu migrenie. Decydujące kryteria obejmują skuteczność różnych substancji aktywnych, możliwe skutki uboczne i czynniki indywidualne, takie jak częstotliwość ataków migreny, ewentualne choroby towarzyszące i uwarunkowania osobiste (np. praca zmianowa).

Jakie środki zapobiegające migrenie są dostępne?

Istnieje szeroki wybór substancji aktywnych dostępnych w profilaktyce migreny. Większość z nich została pierwotnie opracowana z myślą o innych zastosowaniach, ale później niektóre z nich zostały zatwierdzone również do profilaktyki migreny.

Środki o wysokiej wiarygodności, potwierdzone naukowo. W przypadku następujących leków profilaktycznych skuteczność zapobiegania napadom migreny jest bardzo dobrze udowodniona:

• Propranolol, metoprolol, bisoprolol: należą one do grupy beta-blokerów i jako takie mogą obniżać ciśnienie krwi.
• Flunaryzyna: ten tak zwany antagonista wapnia (antagonista kanału wapniowego) jest stosowany nie tylko jako środek zapobiegający migrenie, ale także zawrotom głowy.
• Kwas walproinowy, topiramat: obydwa są lekami przeciwpadaczkowymi (anticonvulsants). Topiramat jest również zatwierdzony do zapobiegania migrenie. Kwas walproinowy jest natomiast stosowany w tym celu w trybie „off-label” (kobiety w wieku rozrodczym, przyjmując ten środek, muszą stosować bezpieczną antykoncepcję, ponieważ może on powodować wady rozwojowe u nienarodzonych dzieci).
• Amitryptylina: jest trójpierścieniowym lekiem przeciwdepresyjnym. Poza depresją i bólami nerwowymi jest też stosowany w przypadku migreny.
• Onabotulinumtoxin A: niektórzy ludzie mają migreny prawie cały czas. Zastrzyki z toksyny onabotulinowej A często pomagają w takich przypadkach. Ta forma botoksu może mieć działanie prewencyjne w przypadku przewlekłych migren.

Skuteczność profilaktyczna propranololu, metoprololu, flunariziny, kwasu walproinowego, topiramatu i amitryptyliny w walce z migreną jest najlepiej potwierdzona w badaniach kontrolowanych.

Środki o słabszej wiarygodności, potwierdzone naukowo. Istnieją również środki zapobiegające migrenie, których skuteczność jest słabiej potwierdzona. Należą do nich:

• Opipramol: trójpierścieniowy lek przeciwdepresyjny stosowany również w zapobieganiu migrenie.
• Kwas acetylosalicylowy: w małych dawkach marginalna skuteczność jako profilaktyka migreny.
• Magnez: stwierdzono, że dawka 24 mmol/dzień zmniejsza w niewielkim stopniu częstotliwość ataków migreny u pacjentów będących pod opieką lekarzy ogólnych. Ponadto taka dawka może wywoływać biegunkę.
• Magnez + witamina B2 + koenzym Q10: istnieją jedynie dowody pochodzące z nielicznych badań na temat skuteczności podawania dużych dawek witaminy B2 w migrenie. Istnieją sprzeczne wyniki badań nad skutecznością koenzymu Q10. Połączenie tych trzech substancji może zmniejszyć nasilenie ataków migreny, ale nie ich częstotliwość.
• Lisinopril: tak zwany inhibitor ACE; stosowany „off-label” w profilaktyce migreny.
• Kandesartan: lek przeciwnadciśnieniowy; stosowany także „off-label” w zapobieganiu migrenie.

Nowość – przeciwciała monoklonalne. Co można zrobić w przypadku migreny, kiedy normalnie skuteczne leki profilaktyczne (takie jak propranolol lub – w przypadku migreny przewlekłej – botox) nie pomagają, nie są tolerowane lub z pewnych powodów nie mogą być stosowane? Od kilku lat jako alternatywę w zapobieganiu migrenie rozważa się tzw. przeciwciała monoklonalne: trzy z nich zostały już zatwierdzone w całej Unii Europejskiej (fremanezumab, galcanezumab, erenumab).

Są to sztucznie wytworzone przeciwciała skierowane przeciwko neuropeptydowi CGRP (eptinezumab, fremanezumab, galcanezumab) lub jego miejscom dokowania, czyli receptorom CGRP (erenumab). Zgodnie z aktualną wiedzą CGRP (Calcitonin Gene-Related Peptide) jest zaangażowany w rozwój migrenowych bólów głowy.

Zatwierdzone już przeciwciała mogą być przepisywane na migrenę epizodyczną (z co najmniej czterema dniami migreny w miesiącu), a także na migrenę przewlekłą jako profilaktyka drugiego wyboru.

Preparaty roślinne. Preparaty ziołowe są często wymieniane w kontekście profilaktyki migreny, na przykład lepiężnik różowy czy ziele rdestu.

W dwóch badaniach wykazano, że wyciąg z lepiężnika różowego (Petasites hybridus) rzeczywiście zapobiega napadom migreny. W niezwykle rzadkich przypadkach powoduje jednak poważne zaburzenia czynności wątroby. Preparaty z wyciągiem z lepiężnika różowego stosowane w profilaktyce migreny nie są już dostępne jako leki, ale jako suplementy diety.

Badania wykazały, że ekstrakt CO2 z ziela dziurawca (Tanacetum parthenium) ma działanie zapobiegające migrenie. Inne formy preparatów z dziurawca nie zostały przebadane pod kątem ich skuteczności w walce z migreną, dlatego nie można ich polecać w tym celu.

Przebieg i czas trwania farmakologicznej profilaktyki migreny

Większość leków zapobiegających migrenie, takich jak propranolol czy flunaryzyna, przyjmuje się stopniowo. Oznacza to, że pacjent zaczyna od małej dawki, a następnie powoli zwiększa dawkę zgodnie z zaleceniami lekarza. Po osiągnięciu pożądanej dawki końcowej pacjent kontynuuje przyjmowanie leku przez kolejne tygodnie. Jeśli w ciągu dwóch miesięcy migrena nie ulegnie wystarczającej poprawie, lekarz i pacjent mogą zdecydować, czy przerwać profilaktykę, czy zmienić lek. Jeśli lek profilaktyczny jest skuteczny, po sześciu do dwunastu miesiącach należy sprawdzić, czy konieczne jest kontynuowanie jego stosowania.

Botox jest stosowany profilaktycznie w migrenie przewlekłej w postaci zastrzyków. Aby efekt był trwały i coraz większy, lek musi być wstrzykiwany wielokrotnie w odstępach około trzech miesięcy. Jeśli po trzecim cyklu przewlekła migrena nie ulegnie poprawie, terapia zostaje przerwana. Jednak mniej więcej u co drugiego pacjenta botoks jest na tyle skuteczny w walce z migreną, że można zrezygnować z kolejnych cykli zastrzyków.

Przeciwciała monoklonalne w profilaktyce migreny są podawane w postaci zastrzyków pod skórę lub wlewów dożylnych w odstępach kilkutygodniowych. Aplikacja powinna początkowo trwać trzy miesiące. Jeśli nie przynosi to zadowalających efektów, terapia zostaje przerwana. Jeśli jednak terapia zakończy się sukcesem, przeciwciała są nadal podawane. Po sześciu do dziewięciu miesiącach należy je jednak próbnie odstawić, by sprawdzić, czy ich dalsze stosowanie jest nadal konieczne.

W profilaktyce migreny leki profilaktyczne powinny być zawsze łączone z nielekowymi środkami zapobiegawczymi.

Jak można leczyć migrenę bez użycia leków?

Istnieje cała gama środków niefarmakologicznych, które są również skuteczne w ostrych przypadkach i w zapobieganiu migrenie.

Doradztwo

Pierwszym ważnym niefarmakologicznym środkiem profilaktyki migreny jest szczegółowe informowanie o chorobie przez lekarza prowadzącego. Nawet krótka konsultacja może w zauważalny sposób zmniejszyć liczbę dni z bólami głowy u pacjenta.

Sport

Regularne uprawianie sportów wytrzymałościowych, takich jak pływanie, jazda na rowerze czy jogging, może być zalecane w celu zapobiegania migrenie. Należy trenować w zakresie aerobowym, tzn. w taki sposób, by produkcja energii w organizmie mogła odbywać się przy zużyciu tlenu (np. bieg w tempie, przy którym można jeszcze rozmawiać). Jego przeciwieństwem jest trening anaerobowy (wytwarzanie energii bez zużycia tlenu) – na przykład bardzo szybki, forsowny bieg, po którym brakuje tchu.

Nie jest jeszcze jasne, czy skuteczność sportu w migrenie opiera się na efektach niespecyficznych (sport jako metoda relaksacyjna), czy na efektach specyficznych. Możliwe jest też, że utrata zbędnych kilogramów poprzez ćwiczenia fizyczne przyczynia się do tego efektu – nadwaga wydaje się powiązana z częstszymi atakami bólu głowy.

Póki te pytania pozostają bez odpowiedzi, trudno jest sformułować ogólne zalecenia dotyczące częstotliwości, czasu trwania i intensywności treningu sportowego w profilaktyce migreny. Osoby cierpiące na migrenę powinny zasięgnąć indywidualnej porady u swojego lekarza lub lekarza sportowego.

Techniki relaksacyjne

Techniki relaksacyjne mogą być skuteczną i trwałą metodą leczenia migreny. Stosowane regularnie pomagają zredukować stres i w wielu przypadkach mogą zmniejszyć częstotliwość występowania migreny.

Szczególnie korzystna jest progresywna relaksacja mięśni (PMR) według Jacobsona. Metoda ta jest stosunkowo łatwa do nauczenia się, najlepiej z pomocą terapeuty. Następnie osoby dotknięte chorobą mogą samodzielnie wykonywać ćwiczenia (najlepiej codziennie), które można wykonywać w dowolnym miejscu i bez pomocy technicznych. Może to zmniejszyć częstotliwość ataków migreny, intensywność bólu oraz potrzebę przyjmowania środków przeciwbólowych i leków na migrenę.

Trening autogenny jest również skuteczny w zapobieganiu migrenom. Ta metoda relaksacji jest jednak trudniejsza do nauczenia się i wymaga więcej praktyki.

Jeśli te metody relaksacji nie przypadną Ci do gustu, możesz spróbować innych. Na przykład niektórzy pacjenci próbują tai-chi, medytacji lub jogi.

Biofeedback

Biofeedback okazał się bardzo skuteczny w zapobieganiu migrenie – może być nawet alternatywą dla farmakologicznej profilaktyki migreny. Dzięki tej metodzie terapii pacjenci uczą się aktywnie kontrolować procesy zachodzące w organizmie (np. rytm serca, napięcie mięśni), które w zasadzie zachodzą nieświadomie. W tym celu procesy te są zwykle mierzone przez czujniki przymocowane do ciała i przekazywane pacjentowi w postaci sygnałów dźwiękowych lub wizualnych. Następnie pacjent próbuj zmienić jakiś proces siłą woli – na przykład w ukierunkowany sposób obniżyć tętno. Jeśli to zadziała, zmiana zostanie zasygnalizowana dźwiękowo lub wizualnie.

Podczas ostrego ataku migreny może pomóc tzw. trening zwężania naczyń krwionośnych. W bezbolesnych okresach pacjenci ćwiczą celowe zwężanie prawej lub lewej tętnicy skroniowej. W ostrych przypadkach mogą wykorzystać tę nabytą „umiejętność”, by w konkretny sposób regulować przepływ krwi w tętnicy skroniowej i w ten sposób zmniejszyć ból migrenowy. Może to rzeczywiście zadziałać – mimo że obecnie przyjmuje się, że to nie zwiększony przepływ krwi w tym obszarze mózgu wywołuje ataki, ale raczej nieprawidłowe funkcjonowanie neuronów w pniu mózgu.

Terapia poznawczo-behawioralna

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT, cognitive–behavioral therapy) jest skuteczną metodą leczenia migreny bez leków. Jej nadrzędnym celem jest uczynienie z osób cierpiących ekspertów we własnej sytuacji, którzy w zależności od okoliczności mogą stosować różne strategie radzenia sobie z problemami.

W tym celu pacjent analizuje i doskonali swoje radzenie sobie ze stresem, m.in. w ramach terapii indywidualnej lub grupowej. Pracuje się też nad negatywnymi wzorcami myślowymi, które mogą powodować stres. Ogólnie rzecz biorąc, pacjenci zyskują większe poczucie własnej skuteczności i kontroli. Oznacza to, że nie czują się już bezsilni w obliczu ataków, ale mają pewność, że mogą wpływać na swoją chorobę.

Techniki walki z bólem pomagają podczas ostrego ataku migreny. Pacjenci uczą się dystansować od bólu, np. w formie ćwiczeń kontroli uwagi i wyobraźni.

Nowsze podejścia do terapii poznawczo-behawioralnej obejmują terapie internetowe oraz samoleczenie w domu (np. z regularnym nadzorem telefonicznym, materiałami audio i innymi materiałami do ćwiczeń).

Wysoka skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej

Metody leczenia oparte na terapii poznawczo-behawioralnej mogą znacząco zmniejszyć liczbę dni bólu głowy w miesiącu oraz problemy psychologiczne związane z bólem głowy (dramatyzowanie, lęk, depresja). Wykazano również, że terapia poznawczo-behawioralna jest bardzo skuteczna w porównaniu z leczeniem farmakologicznym. Szczególnie przydatne jest połączenie CBT i farmakologicznej profilaktyki migreny: jest ono bardziej skuteczne niż każda z tych terapii osobno.

Największe korzyści z terapii poznawczo-behawioralnej odnoszą ci pacjenci, którzy stawiają sobie bardzo wysokie wymagania, cierpią na częste ataki i wyraźnie reagują na stres atakami migreny. CBT może jednak pomóc także innym osobom cierpiącym na migrenę.

Terapia poznawczo-behawioralna jest zazwyczaj prowadzona przez licencjonowanych psychoterapeutów z uprawnieniami psychologa.

Procedury interwencyjne

Blokada nerwu potylicznego

Blokada nerwu potylicznego polega na wstrzyknięciu środka miejscowo znieczulającego i „kortyzonu” (sterydów) z tyłu głowy, aby zablokować nerw potyliczny biegnący u podstawy czaszki. W niektórych badaniach wykazano, że jest to umiarkowanie skuteczne w profilaktyce migreny. Dlatego – a także dlatego, że istnieje tylko niewielkie ryzyko wystąpienia skutków ubocznych – w indywidualnych przypadkach można rozważyć blokadę nerwu potylicznego, aby zapobiegać napadom migreny.

Nie zbadano jeszcze dostatecznie, czy zabieg ten pomaga także w przypadku ostrego ataku migreny.

Nieinwazyjna stymulacja nerwów (neurostymulacja)

Termin ten odnosi się do zabiegów, które stymulują pewne nerwy przez skórę bez jej przebijania, takich jak przezskórna elektryczna stymulacja nerwów (TENS). Badania nad skutecznością takich metod w przypadku migreny nie są (jeszcze) wystarczająco liczne. Jednak ze względu na dobrą tolerancję nieinwazyjna stymulacja nerwów może być stosowana u pacjentów, którzy rezygnują z przyjmowania leków w celu zapobiegania migrenie.

Domowe sposoby na migrenę

Domowe sposoby na migrenę mają tę zaletę, że zazwyczaj nie obciążają organizmu wyraźnymi skutkami ubocznymi. Z drugiej strony działanie domowych sposobów leczenia migreny zwykle nie jest potwierdzone naukowo. Lekarze i psycholodzy zakładają, że w wielu przypadkach jedynie sama wiara pacjenta w skuteczność danego środka domowego prowadzi do faktycznej poprawy jego stanu zdrowia.

Domowe sposoby leczenia mają swoje ograniczenia. Jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, nie ustępują lub nawet nasilają się, zawsze należy skonsultować się z lekarzem.

Olejek z mięty pieprzowej

Ziołolecznictwo i aromaterapia są znane z następującego domowego remedium: migreny można często złagodzić, wkraplając lub masując skronie lub bolące czoło kilkoma kroplami olejku z mięty pieprzowej. Olejek ma odświeżający, chłodzący wpływ na skórę, co osoby cierpiące na migrenę często uważają za korzystne. Używając olejku z mięty pieprzowej na migrenę, należy uważać, by nie dostał się on do oczu (podrażnienie błon śluzowych!).

Zewnętrznie stosowany olejek z mięty pieprzowej jest skuteczny nie tylko w przypadku migreny, ale także napięciowego bólu głowy.

Leczenie ciepłem i zimnem

Jeśli migrena zaczyna się od uczucia ciepła w głowie i zimnych stóp lub dłoni, pomocna może okazać się kąpiel ramion lub stóp z powolnym wzrostem temperatury wody.

Na migrenę może też pomóc gorący prysznic – lub pełna kąpiel w ciepłej wodzie o temperaturze od 36 do 38 stopni. Jeśli chcesz, możesz użyć dodatków do kąpieli zrobionych z igieł świerkowych i rozmarynu; pobudzają one krążenie. Pomocne mogą być także dodatki do kąpieli z waleriany i chmielu (dla uspokojenia) lub arniki (dla złagodzenia bólu).

Inni cierpiący na migrenę mogą skorzystać z zimna zamiast ciepła: chłodny okład na czoło lub kark może być bardzo korzystny podczas ostrego ataku migreny. Niektórzy pacjenci stosują także zimne kąpiele ramion lub stóp.

• Podczas kąpieli zanurzeniowej ramiona są zanurzane w zimnej wodzie o temperaturze około 15 stopni na około dziesięć sekund, a następnie ponownie rozgrzewane przez pocieranie lub poruszanie nimi.
• W kąpieli zanurzeniowej stóp są one trzymane w zimnej wodzie o temperaturze około 15 stopni przez 15 do 30 sekund. Następnie należy założyć grube skarpety i wyjść na spacer.

Krótkie zanurzenie w zimnej wodzie odruchowo zwęża naczynia krwionośne w dłoniach/stopach – a także tętnice w głowie, które są boleśnie rozszerzone podczas ataku migreny.

Herbatki ziołowe na migrenę

Niektórzy ludzie lubią leczyć swoje migreny w sposób naturalny, stosując lecznicze herbaty ziołowe.

Na przykład medycyna ludowa przypisuje herbatce z wiesiołka dobry wpływ na migreny. Oto jak należy ją przygotować: jedną łyżeczkę kwiatów wiesiołka zalej filiżanką gorącej wody; pozostaw do zaparzenia na pięć minut, a następnie przecedź. Taką herbatę z wiesiołka możesz pić trzy do czterech razy dziennie.

Herbata imbirowa może złagodzić mdłości i wymioty, które często towarzyszą atakom migreny. Aby ją przygotować, zalej jedną łyżeczkę grubo sproszkowanego korzenia imbiru filiżanką gorącej wody. Przykryj i parz przez 5-10 minut, a następnie przecedź. Pij taką herbatę z imbirem przed posiłkami, by zapobiec mdłościom wywołanym przez migrenę.

Herbata z kory wierzby często również okazuje się skuteczna w walce z bólami głowy i migrenami dzięki zawartym w niej salicylanom. Są one przekształcane w organizmie w kwasy salicylowe – naturalne substancje uśmierzające ból, podobne do sztucznie produkowanego kwasu acetylosalicylowego (ASA). Oto jak zrobić tę herbatę: zaparz jedną łyżeczkę drobno posiekanej kory wierzby w 150 mililitrach wrzącej wody; odstaw na 20 minut, a następnie przecedź.

Alternatywne sposoby leczenia migreny

Wielu cierpiących zadaje sobie pytanie: co pomaga w walce z migreną poza konwencjonalnym leczeniem i domowymi sposobami? Na to pytanie mogą odpowiedzieć lekarze naturopaci i praktycy medycyny alternatywnej. Jednak alternatywne metody leczenia zazwyczaj nie są naukowo udowodnione.

Akupunktura na migrenę

Akupunktura zgodna z zasadami Tradycyjnej Medycyny Chińskiej (TCM) może zapobiegać epizodycznym napadom migreny. Można ją nawet uznać za co najmniej tak samo skuteczną jak farmakologiczna profilaktyka migreny. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi dotyczącymi leczenia migreny jest to efektem oceny kilku badań na ten temat.

Istnieją też badania, w których porównano działanie akupunktury klasycznej z działaniem akupunktury pozorowanej. W rzeczywistości umieszczenie cienkich igieł w „prawdziwych” punktach akupunkturowych okazało się bardziej skuteczne w zapobieganiu migrenie niż wtedy, gdy igły były umieszczone w niewłaściwych miejscach lub nie przenikały przez skórę. Różnica była jednak minimalna.

Zgodnie z wytycznymi, na podstawie obecnych danych nie można jednoznacznie stwierdzić, czy akupunktura jest pomocna także w przypadku przewlekłej migreny.

Akupresura na migrenę

Alternatywną metodą opartą na tej samej zasadzie co akupunktura jest akupresura. Mówi się, że objawy migreny można złagodzić, delikatnie uciskając określone punkty na ciele. Ogólnie rzecz biorąc, akupresura jest mniej skuteczna niż akupunktura.

Punkty akupresury odpowiednie do leczenia migreny znajdują się na głowie, twarzy i szyi. W kwestii samodzielnego masażu zasięgnij porady doświadczonego terapeuty.

Homeopatia na migrenę

Wielu pacjentów ma nadzieję, że dzięki homeopatii uda im się opanować migrenę. W zależności od rodzaju i nasilenia objawów homeopaci stosują różne środki, np.:

• Iris versicolor: głównie przy migrenie z wyraźną aurą i mdłościami.
• Belladonna: głównie na pulsujący ból głowy z silnymi mdłościami i wymiotami.
• Bryona: kiedy nawet najmniejszy dotyk powoduje silny ból głowy.
• Gelsemium sempervirens: jeśli ból rozciąga się od tyłu głowy do oczu.
• Sanguinaria: szczególnie przy bardzo silnym bólu.
• Nux vomica: na migrenę spowodowaną gniewem, gorączkową aktywnością i brakiem snu.

Leki homeopatyczne są dostępne w różnych postaciach, takich jak wyciągi płynne czy globulki. Ataki migreny zwykle leczy się potencją C30.

Ale czy homeopatia naprawdę może pomóc w migrenach? Niektórzy pacjenci zgłaszają pozytywne rezultaty. Kolejną zaletą jest to, że homeopata ma często więcej czasu dla pacjenta niż lekarz konwencjonalny. Pozwala to na szczegółową rozmowę, podczas której często można łatwo odkryć poszczególne czynniki wywołujące migrenę.

Z naukowego punktu widzenia nie ma jednak dowodów na jej skuteczność: zgodnie z wytycznymi homeopatia nie może zapobiegać atakom migreny. Mówi się nawet, że niektóre badania na ten temat przyniosły częściowo negatywne wyniki.

Migrena: sole Schuesslera

Wielu chorych ma pozytywne doświadczenia z używaniem soli Schuesslera. Migrenę można na przykład leczyć następującymi solami Schuesslera:

• nr 7: Magnesium phosphoricum,
• nr 8: Natrium chloratum,
• nr 14: Kalium bromatum,
• nr 21: Zincum chloratum,
• nr 22: Calcium carbonicum.

Na migrenę możesz stosować kilka soli Schuesslera, ale nigdy więcej niż trzy sole jednocześnie. Dorosłym cierpiącym na migrenę zaleca się przyjmowanie od jednej do trzech tabletek od trzech do sześciu razy dziennie. Dzieci mogą przyjmować od pół tabletki do dwóch tabletek jeden do trzech razy dziennie, w zależności od wzrostu i wagi.

Ogólnie rzecz biorąc, można powiedzieć, że – zwłaszcza jeśli stres, zdenerwowanie lub przeciążenie psychiczne są czynnikami wyzwalającymi migrenę – przyjmowanie magnezu może mieć działanie zapobiegające migrenie. Odpowiednie preparaty mineralne są dostępne w aptekach i drogeriach. Na tym tle magnez z soli Schuesslera ma również pomagać w migrenie.

Koncepcja soli Schuesslera i ich szczególna skuteczność nie zostały jednoznacznie potwierdzone badaniami.

Dieta na migrenę

U prawie wszystkich pacjentów z migreną ostry atak jest wywoływany przez indywidualne czynniki wyzwalające. Niektóre pokarmy mogą wywołać lub nasilić atak migreny. Dlaczego tak się dzieje, jest w dużej mierze niejasne. W wielu przypadkach wydaje się, że odpowiedzialne za to są pewne składniki pożywienia, tzw. aminy biogenne, takie jak tyramina i histamina. Dzieje się tak dlatego, że wiele osób zgłasza ataki migreny po spożyciu czerwonego wina, dojrzałego sera, czekolady, kiszonej kapusty czy bananów – wszystkie te pokarmy zawierają aminy biogenne.

Glutaminian sodu, jako substancja wzmacniająca smak, jest powszechnie uważany za potencjalny czynnik wywołujący ból głowy. Kofeina również powoduje bóle głowy. W niektórych przypadkach do migreny prowadzi też odwrotna sytuacja: wiele osób, które regularnie piją kawę w ciągu tygodnia, reaguje „migreną weekendową”, kiedy spożywa mniej kofeiny.

Zimne lody również mogą wywołać atak migreny. Nie jest to jednak spowodowane przez określone składniki lodów, ale przez zimno, które podrażnia pewne struktury w mózgu.

Nie istnieje żadna ogólnie uznana dieta na migrenę! Nie każdy pacjent reaguje atakiem migreny na histaminę, kofeinę itp. Dlatego nie ma sensu unikanie bodźców pokarmowych. Lepiej jest prowadzić dzienniczek migrenowy, by śledzić swoje osobiste czynniki wyzwalające migrenę.

Dziennik migrenowy

Przez jakiś czas szczegółowo zapisuj swoje ataki migreny (czas pojawienia się, czas trwania, rodzaj i nasilenie objawów itp.). W tym dzienniku migrenowym zapisuj też dokładnie, co jesz i pijesz oraz kiedy stosujesz używki takie jak tytoń. Ważne jest też, by zanotować wszelkie inne okoliczności, które mogą być uważane za czynniki wyzwalające migrenę, takie jak stres zawodowy lub prywatny, menstruacja, stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych, podróże czy zmiany w rytmie sen-czuwanie.

Z czasem może się okazać, że na podstawie zapisów będzie można zidentyfikować konkretne czynniki wyzwalające: na przykład czy zauważasz nagromadzenie ataków migreny po zjedzeniu określonego pokarmu? Wówczas powinieneś spróbować unikać go w przyszłości i sprawdzić, czy w rezultacie ataki migreny będą rzadsze.

Należy jednak pamiętać, że od spożycia pokarmu do wystąpienia ataku mija zwykle kilka godzin, a czasem nawet cały dzień. Ponadto możesz nie tolerować danego pokarmu tylko wtedy, gdy występują inne czynniki zakłócające. Dlatego analiza Twojego dzienniczka migreny może nie być łatwa. Pomóc Ci w tym może Twój lekarz.

W dzienniczku migreny zapisz też, czy podczas ataku migreny stosowałeś leki (np. przeciwbólowe, rodzaj i dawkę leku) i jak one działały. Pomaga to lekarzowi zaplanować odpowiednią terapię.

Leczenie migreny: ciąża i karmienie piersią

Kobiety w ciąży i matki karmiące piersią z migreną są szczególnym przypadkiem. Co należy zrobić z lekami? Zasadniczo kobiety w ciąży i matki karmiące piersią powinny stosować wszystkie leki – nawet te dostępne bez recepty – wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Lekarz najlepiej wie, które leki są najmniej niebezpieczne dla matki i (nienarodzonego) dziecka, biorąc pod uwagę indywidualne czynniki ryzyka.

Leki na ataki migreny

Ataki migreny w pierwszym i drugim trymestrze ciąży można leczyć kwasem acetylosalicylowym (ASA) lub ibuprofenem, jeśli to konieczne, w porozumieniu z lekarzem. W trzecim trymestrze nie zaleca się jednak stosowania obu środków. Paracetamol powinien być przyjmowany przez kobiety w ciąży z migreną tylko wtedy, gdy z powodów medycznych (przeciwwskazania) nie można zastosować ASA. W zasadzie ten środek przeciwbólowy jest dozwolony przez cały okres ciąży.

Sporadyczne stosowanie ASA wydaje się dopuszczalne podczas karmienia piersią. Jednak paracetamol i ibuprofen są bardziej odpowiednimi środkami przeciwbólowymi.

Tryptany nie są polecane dla kobiet w ciąży. Do tej pory nie zaobserwowano jednak żadnych przypadków wad rozwojowych płodu ani innych komplikacji związanych ze stosowaniem tych specyficznych leków na migrenę w czasie ciąży. Przeprowadzono wiele badań nad sumatryptanem. Dlatego sumatryptan – jako jedyny triptan – może być stosowany w przypadku ataków migreny w czasie ciąży, jeśli spodziewana korzyść dla matki jest większa niż możliwe ryzyko dla nienarodzonego dziecka.

Matki karmiące piersią mogą też w razie potrzeby przyjmować sumatryptan (jako preferowany triptan) na ataki migreny – o ile ASA i ibuprofen (ewentualnie w połączeniu z kofeiną) nie pomagają wystarczająco.

Ergotaminy nie są wskazane w czasie ciąży i karmienia piersią.

Leki zapobiegające migrenie

Amitryptylina, metoprolol i propranolol to leki przeciwdepresyjne i beta-blokery, które mogą być stosowane w zapobieganiu migrenom w ciąży – mimo że nie ma badań kontrolowanych dotyczących tego obszaru zastosowania (istnieją jednak badania dotyczące stosowania tych leków u kobiet w ciąży w przypadku depresji lub w celu obniżenia ciśnienia krwi). Wszystkie te trzy substancje aktywne są ogólnie dozwolone podczas karmienia piersią.

Profilaktyczne stosowanie magnezu przeciw migrenie nie jest zalecane dla kobiet w ciąży. Powodem jest to, że magnez podawany bezpośrednio do żyły (podanie dożylne) może uszkodzić kości nienarodzonego dziecka.

Brakuje doświadczenia w stosowaniu Botoxu w przewlekłej migrenie w ciąży.

W zasadzie kobiety z migreną w ciąży powinny (również) stosować niefarmakologiczne metody zapobiegania atakom, takie jak ćwiczenia relaksacyjne, biofeedback i akupunktura.

Dobre wieści dla kobiet w ciąży

W około 50-80% przypadków liczba ataków migreny zmniejsza się w czasie ciąży. Tak wynika z relacji kobiet w ciąży. Uważa się, że za ten efekt odpowiedzialne są żeńskie hormony płciowe. Jednak po ciąży migreny często pojawiają się ponownie. Karmienie piersią wydaje się tu nie pomagać i prawdopodobnie nie ma wpływu na częstotliwość występowania ataków bólu głowy po porodzie.

Pytania i odpowiedzi

Jaką dawkę ibuprofenu zastosować w przypadku ciężkiej migreny?

Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) – dawka: 1000 mg doustnie. Paracetamol – dawka: 1000 mg doustnie lub doodbytniczo. Ibuprofen – dawka: 400-600 mg doustnie.

Jak szybko ibuprofen działa na migrenę?

Działanie uśmierzające ból pojawia się zwykle po 30 minutach. Jeśli twój żołądek jest pusty, aktywny składnik teoretycznie szybciej przechodzi do jelit, a stamtąd do krwi.

Jak długo trzeba czekać, żeby triptan zaczął działać?

Na efekty trzeba poczekać około 30 minut. Efekt osiąga maksimum po 1 do 2 godzin. Sumatryptan w postaci tabletek jest preferowany, gdy nudności i wymioty są jedynie łagodne, a czas trwania ataku wynosi zazwyczaj od czterech do sześciu godzin.

W tym artykule poruszamy zagadnienia dotyczące:

• co na migrene
• co jest dobre na migrene
• jak wyleczyc migrene
• lek homeopatyczny na ból głowy
• propranolol recepta
• silny lek na migrenę na receptę
• bóle migrenowe
• migrenowe bóle głowy
• leczenie migreny przewlekłej
• chorobą przewlekłą
• częste bóle głowy

Źródła

• Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski i inni: Interna Szczeklika 2017. Medycyna Praktyczna, 2017.
• Gerd Herold: Medycyna Wewnętrzna. Warszawa: PZWL, 2008.
• Simon RP, Aminoff MJ, Greenberg DA (2009). Clinical neurology (7 ed.). New York, N.Y: Lange Medical Books/McGraw-Hill.

Przeczytaj także o:

Bóle głowy w skroniach – przyczyny i leczenie

Ból głowy z przodu – czego jest objawem i jak sobie z nim radzić?