Grzybica skóry i przydatków skórnych. Co warto wiedzieć?
Grzyby w świecie przyrody tworzą niezwykle zróżnicowane środowisko - nauka opisuje kilka tysięcy ich gatunków, z czego grzyby chorobotwórcze to zaledwie ok. 300 z nich. Zakażenia grzybicze to jedne z najczęstszych chorób skóry. Występują grzybica skóry gładkiej i grzybica skóry owłosionej. Ponadto często występuje też grzybica paznokci i błon śluzowych - np. grzybica narządów płciowych lub jamy ustnej. Jak rozpoznać różne rodzaje grzybic i jak się je leczy?
Grzybica skóry gładkiej – co ją wywołuje?
Grzybica skóry gładkiej to grupa chorób zakaźnych wywołanych przez chorobotwórcze grzyby, która bardzo łatwo się rozprzestrzenia i często nawraca. W klasyfikacji ICD-10 funkcjonuje 10 jednostek chorobowych związanych z zakażeniami drożdżakowymi skóry i przydatków skórnych. Jest to problem zdrowotny dość często spotykany w gabinetach dermatologów i lekarzy rodzinnych. Najczęściej spotykane są zakażenia drożdżakami z rodzaju candida albicans. Warto jednak wiedzieć, że nie każdy kontakt skóry z zarodnikami grzyba kończy się chorobą. Skóra zdrowego człowieka posiada liczne mechanizmy obronne, które potrafią zwalczyć chorobotwórcze drożdżaki. Często jednak dochodzi do sytuacji, kiedy na skutek różnych czynników odporność osłabia się i grzyby mogą bez problemu wniknąć do skóry lub naskórka. Niektórym może wydawać się, że grzybica skóry gładkiej jest wynikiem braku higieny – w rzeczywistości jest jednak na odwrót. Zbyt częsty kontakt skóry z detergentami i wodą doprowadza do uszkodzenia warstwy ochronnej skóry, przez co grzyby mają prostą drogę do wniknięcia do organizmu. Najłatwiej można załapać grzybicę stóp.
Najczęściej do zakażeń grzybiczych dochodzi:
- w czasie przymiarek obuwia w sklepie:
- podczas noszenia pożyczonego obuwia (np. wypożyczonych w stacji narciarskiej, na lodowiskach, na kręgielniach);
- w czasie korzystania ze wspólnych pryszniców, umywalek, ubikacji (na basenach, siłowniach, hostelach);
- podczas noszenia niewygodnego obuwia;
- przy okazji zamieszkiwania w dużych skupiskach ludzi (hotele, sanatoria, pensjonaty);
- poprzez źle zdezynfekowane narzędzia do manikiuru i pedikiuru;
- noszenie bielizny, skarpet i odzieży z nieprzewiewnych, sztucznych materiałów;
- korzystania z cudzych grzebieni i ręczników;
- głaskania bezdomnych i chorych zwierząt.
Dodatkowo, problemy z grzybicą skóry mogą mieć osoby z chorobami, gdzie występuje obniżona odporność, lub które zażywają określone grupy leków:
- osoby chorujące i leczące się na raka;
- osoby z zaburzeniami rogowacenia skóry;
- cierpiący na zaburzenia hormonalne;
- zakażeni wirusem HIV;
- chorujący na przewlekłe choroby metaboliczne, np. cukrzycę i choroby tarczycy;
- osoby przewlekle leczące się antybiotykami, lekami immunosupresyjnymi,
Przewlekła grzybica skóry gładkiej, owłosionej stóp i paznokci – objawy.
Infekcje grzybicze skóry mogą mieć różne objawy w zależności od umiejscowienia. Inaczej wyglądają symptomy grzybicy stóp czy paznokci i inaczej, kiedy grzybica pojawi się na owłosionej skórze głowy. Do grzybic skóry gładkiej należą wszystkie te infekcje grzybicze, które pojawiły się na nieowłosionej skórze. Występują jeszcze grzybice przydatków skóry i grzybice na błonach śluzowych.
Objawy grzybicy skóry gładkiej mogą dotyczyć każdej okolicy ciała – występuje grzybica skóry tułowia (umiejscawia się na klatce piersiowej – tzw. łupież pstry wywołany przez grzyba Malassezia Furfur), grzybica skóry dłoni czy grzybica twarzy. Choroba może pojawiać się również na kończynach dolnych.
Grzybica drobnozarodnikowa i grzybica strzygąca wyglądają podobnie. Na skórze tworzą się ogniska rumieniowo-obrzękowe z widocznymi krostkami i grudkami. Zmiany grzybicze mogą przybierać wyraźnie odgraniczone, silnie czerwone plamy ze złuszczającym się naskórkiem. Towarzyszący im odczyn zapalny może mieć różne nasilenie. U mężczyzn bardzo często takie zmiany skórne występują w pachwinach. U kobiet z problemami endokrynologicznymi i zaburzeniami odporności często pojawia się charakterystyczna odmiana grzybicy – przewlekła grzybica skóry. Na nogach i pośladkach uwidaczniają się sinoczerwone ogniska zapalne z otrębiastym złuszczaniem. Miejsca zmienione przez chorobotwórcze grzyby swędzą, pojawia się uczucie pieczenia, może występować pękanie skóry.
Grzybica stóp.
Grzybica stóp występuje najczęściej ze wszystkich grzybic skóry gładkiej. Ta choroba zakaźna rozprzestrzenia się głównie na basenach i w publicznych prysznicach – dlatego tak ważne jest, aby przy okazji wizyt w takich miejscach zawsze mieć ze sobą klapki prysznicowe.
Istnieje kilka odmian grzybicy stóp:
- odmiana międzypalcowa wyprzeniowa – zmiany grzybicze pojawiają się zwykle między czwartym a piątym palcem u stopy. Naskórek w tym miejscu jest pomarszczony i wilgotny, mogą uwidaczniać się pęcherzyki, z czasem przechodzi w stan zapalny z ropną treścią. Należy szybko wdrożyć leczenie, w innym przypadku grzybica rozejdzie się na paznokcie i podeszwę. Zmiany pieką i swędzą.
- odmiana potnicowa – na stopie pojawiają się swędzące, drobne pęcherzyki z treścią surowiczą. Zmiany skórne najczęściej pojawiają się między palcami, na podeszwach i piętach. Przy braku odpowiedniej higieny może pojawić się przykry zapach.
- odmiana złuszczająca i rogowaciejąca – na podeszwie i z boku stopy pojawiają się czerwone, rogowaciejące plamy ze złuszczającym się naskórkiem. Występuje świąd, pieczenie i pękanie naskórka.
Grzybica paznokci i grzybica skóry głowy.
Oprócz grzybicy skóry gładkiej może wystąpić grzybica przydatków skóry – włosów i paznokci. Często jedna grzybica jest powikłaniem drugiej.
Grzybica paznokci jest częstym powikłaniem grzybicy stóp. Te rodzaje grzybicy leczy się bardzo trudno, ponieważ szkodliwe patogeny wnikają głęboko w płytkę paznokcia. Zaatakowany paznokieć staje się matowy, szarawy, może zmieniać swój kształt, ma tendencję do rogowacenia oraz łamliwości. Jeżeli grzybicę wywołały drożdżaki, wały paznokciowe są zaczerwienione i obrzęknięte, przy dotyku bolesne. Często w czasie ucisku wydobywają się spod nich kropelki ropy. W przypadku dermatofitów, zmiany zapalne nie dotykają wałów paznokciowych. U osób starszych często występuje akaulioza – grzybica paznokcia powodująca ich klinowate ciemnienie. Grzybica może dotykać również skóry i paznokci na dłoniach – szczególnie często dotyka osoby pracujące w pralniach, gdzie często moczą ręce w wodzie z detergentami.
Grzybica skóry owłosionej – najczęściej pojawia się na skórze głowy, ale może dotyczyć innych owłosionych partii ciała, np. okolic narządów płciowych, brwi, silnie owłosionej klatki piersiowej itp. Rzadko jednak występuje u dorosłych – częściej chorują dzieci do 10 roku życia. Może skutkować wypadaniem i łamaniem się włosów. Na skórze głowy pojawiają się czerwone, złuszczające się zmiany, często są wypukłe i wyraźnie odgraniczone. Chorobie towarzyszy świąd i pieczenie. Grzybica skóry głowy jest chorobą zakaźną, która może przybierać nawet formy epidemii. Bardzo łatwo przenosi się poprzez dotykanie skóry zakażonej osoby lub zwierzęcia.
Leczenie grzybicy skóry gładkiej i innych rodzajów grzybicy.
Rozpoznać grzybicę skóry może lekarz rodzinny, a w razie wątpliwości skieruje pacjenta do lekarza dermatologa.Często już sam opis objawów i obejrzenie zmian skórnych wskazuje, że jest to grzybica skóry.Objawy są bardzo charakterystyczne, jednak lekarz może skierować pacjenta na badanie mykologiczne. Polega ono na pobraniu wymazu ze zmian skórnych i przebadaniu go w kierunku konkretnych rodzajów grzyba. Wszystkie grzybice skóry są leczone miejscowymi preparatami przeciwgrzybiczymi, z czego niektóre leki są nawet dostępne w aptekach bez recepty – np. maść Clotrimazolum, która kosztuje kilka złotych. Na ogół jednak najlepiej jest stosować lek zalecony przez lekarza. Do miejscowych preparatów przeciwgrzybiczych należą szampony kremy i maści z izokonazolem, klotrimazolem, itrakonazolem, ketokonazolem, fentikonazolem itp. Mogą być zastosowane leki doustne – np. flukonazol. Przy cięższych zakażeniach dodatkowo lekarz zaleca kurację antybiotykami – nystatyną lub natamycyną.
Ważnym elementem w leczeniu grzybic skóry jest profilaktyka – lepiej zapobiegać zachorowaniu, niż później je leczyć. Ryzyko zakażenia maleje, gdy nosimy bieliznę, ubranie i skarpetki z naturalnych materiałów np. wełny, lnu lub bawełny. Należy używać wyłącznie własnego ręcznika i nie stosować w domu wspólnych ręczników, np. do wycierania rąk. Na basen, kąpielisko lub w czasie korzystania z publicznych pryszniców, należy zawsze nosić klapki.
Przeczytaj także o: