Hipochondria

Czym jest hipochondria?

Hipochondria to zaburzenia postrzegania własnego ciała. Jej głównym objawem jest silny, nieuzasadniony lęk o własne zdrowie. Zwykle objawia się też przekonaniem o istnieniu choroby somatycznej ze względu na charakterystyczne objawy somatyczne, których chory doznaje i nie może kontrolować.

Jakie są przyczyny hipochondrii?

Hipochondria to często nieakceptowane społecznie zachowaniem osoby nadmiernie zaabsorbowanej swoim stanem zdrowia. Przez wiele lat takie problemy pacjenta traktowane były pobłażliwie, w rzeczywistości jest to figurująca w klasyfikacji ICD-10 silna nerwica przysparzająca pacjentom wiele cierpienia.

Hipochondria współtowarzyszy różnym odmianom nerwic – nerwica hipochondryczna oraz depresji i stanów depresyjnych. Towarzyszy jej odczuwanie zaburzeń lękowych. Pacjent panicznie boi się o swoje życie, co uniemożliwia normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

Hipochondria jako jednostka chorobowa rzadko występuje w pojedynkę – częściej towarzyszy depresji czy innym zaburzeniom lękowym. Przyczyn wystąpienia dolegliwości upatruje się w dzieciństwie i to właśnie wtedy również, najczęściej po raz pierwszy, się ona objawia.

Hipochondria a problemy z dzieciństwa

Szukając przyczyn wystąpienia dolegliwości wymienić można nadopiekuńczość rodziców czy urazy takie jak śmierć lub ciężka choroba bliskiej osoby, a także nadużycia ze strony dorosłych. Spekuluje się, iż hipochondria to lęk spowodowany niezaspokojeniem potrzeby miłości, lub forma autoagresji i ukarania samego siebie.
Na przyczynę dolegliwości nie bez wpływu pozostaje historia chorób w rodzinie takich jak depresja, nerwica lun inne zaburzenia psychiczne.

Hipochondria a postrzeganie siebie

W powstaniu zaburzenia może mieć też udział nieprawidłowe postrzeganie swojego ciała – szczególnie w okresie dojrzewania, jak również przekwitania. Wówczas objawy nerwicy nasilają się, często powstaje silna wrażliwość na wszelkie zmiany zachodzące w organizmie, co powoduje ciągłe myślenie o swoich objawach i złe samopoczucie psychiczne.

Osoby cierpiące na hipochondrię próbują często opowiadać o swoich objawach i problemach zdrowotnych, aby wzbudzić zainteresowanie i troskę otoczenia, często z powodu zaniedbania, którego doświadczyły wcześniej. Należy jednak pamiętać, iż w tym wypadku zachowanie mające na celu zwrócenie na siebie uwagi, nie jest świadome i nie należy mylić go z manipulacją.

Hipochondria a niepowodzenia życiowe

Hipochondria może także stać się pewnego rodzaju ucieczką przed uczuciem braku satysfakcji czy niepowodzeniami w życiu. Objawy pomagają uciec przed trudnymi wyzwaniami świata zewnętrznego, jakie stawia przed chorym życie, takie postępowanie prowadzi do przekonania, iż chory nie jest osoba cierpiącą, a jedynie symuluje chorobę.

Jakie są charakterystyczne objawy hipochondrii?

Hipochondria najczęściej pierwsze objawy zaczyna dawać już we wczesnej dorosłości.

Pacjent nagle zaczyna zwracać nadmierną uwagę na wszelkie dolegliwości, nawet mało dokuczliwe, które towarzysza mu od dawna. Rozpoczyna więc poszukiwania źródła swych dolegliwości, często korzystając przy tym z Internetu.

Internet podpowiada mu, nie znając oczywiście kontekstu schorzenia, bardzo wiele możliwych chorób, począwszy od bardzo błahych, a kończą na śmiertelnych.

W związku z tym pacjent jest zdezorientowany i przeświadczony o bardzo poważnej chorobie, udaje się do lekarza.

Zaburzenia hipochondryczne charakteryzują się lękiem o zdrowie. Pacjent boi się zachorować, często na konkretną chorobę, lub jest przekonany, że już na takową cierpią, choć nie ma podstaw somatycznych.

Charakterystyczne jest również to, iż zwykle osoba cierpiąca na hipochondrię ma tendencję do obserwowania własnego ciała, doświadczania symptomów, których interpretacja zwykle prowadzi do przekonania o patologii.

Diagnostyka hipochondrii

Lekarz oczywiście w takich przypadkach podejmuje szeroko zakrojona diagnostykę. Często okazuje się jednak, że pacjent jest całkowicie zdrowy, a opisywane przez niego objawy w rzeczywistości nie istnieją. Prowadzi hipochondryka do przekonania o istnieniu poważnej choroby o nieodkrytym źródle i przekonanie, że lekarze lekceważą problemy pacjenta.

Mogą istnieć też szczególne zdarzenia, które mogą przyczynić się do pojawienie się lęku o własne zdrowie – mogą to być: śmierć bliskiej osoby z powodu konkretnej choroby lub pojawienie się danej choroby w bliskim otoczeniu.

Osoba z hipochondrią czuje dolegliwości bólowe, dyskomfort lub inne objawy świadczące rzekomo o ciężkiej chorobie somatycznej. Dolegliwości mają charakter zmienny, zaś wyniki przeprowadzonych badań nie wykazują żadnych nieprawidłowości. Pomimo tego, chory jest przekonany, że jego stan nie jest dobry i nie zna przyczyny swoich dolegliwości: domaga się kolejnych badań, często skarży się na lęk o zdrowie lub nawet życie. Niestety, troska lekarza utwierdza zazwyczaj pacjenta w przekonaniu, że jest on trudnym przypadkiem, co jest powodem ogromnego cierpienia dotkniętych zaburzeniem.

Jak prowadzona jest diagnostyka hipochondrii?

Zwykle osoby z zaburzeniami hipochondrycznymi w pierwszej kolejności trafiają do lekarza rodzinnego, który po przeprowadzeniu wywiadu i omówieniu wyników badań nieodbiegających od normy, uspokajają pacjenta, że nie ma powodu do obaw. Ten z kolei zwykle w niedługim czasie znowu szuka pomocy w tej samej sprawie u innego lekarza, nie wierząc poprzedniemu. Z czasem jednak część pacjentów daje się namówić na wizytę u odpowiedniego specjalisty. 

Diagnoza choroby staje się rzeczywistością w gabinecie psychologa lub psychiatry. Dokonuje tego na podstawie rozmowy, obserwacji pacjenta oraz po przeprowadzeniu odpowiednich testów zgodnie z prawidłowymi kryteriami diagnostycznymi.

Diagnoza i leczeniu hipochondryka najważniejsze jest, aby choroba była prawidłowo rozpoznana w drodze wywiadu psychiatrycznego. Wywiad lekarski dotyczy poszukiwania informacji związanych ze stanem emocjonalnym pacjenta, jego sytuacji rodzinnej, osobistej lub dotyczącej przeszłości.

Na czym polega leczenie hipochondrii?

Osoby cierpiące na zaburzenia hipochondryczne bardzo rzadko zgłaszają się do lekarza psychiatry i niechętnie przyjmują propozycję leczenia lekami przeciwdepresyjnymi albo psychoterapię. Właśnie połączenie tych dwóch metod daje najlepsze efekty.
W leczeniu farmakologicznym najczęściej wykorzystuje się leki przeciwdepresyjne, zwykle z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Ma to na celu wyciszenie objawów i umożliwienie pełnego skupienia się na psychoterapii. Niezwykle istotne jest odwrócenie nadmiernej koncentracji chorego od jego dolegliwości.

Rola psychoterapii

W leczeniu hipochondryka najważniejsze jest odwrócenie uwagi pacjenta od jego dolegliwości.Poprzez rozmowę na tematy inne niż zdrowotne psychoterapeuta może lepiej zrozumieć pacjenta i potencjalne przyczyny jego dolegliwości.
Psychoterapia jest zalecaną metodą leczenia silnych nerwic, obejmującą terapię poznawczo-behawioralną, która główny nacisk kładzie na modyfikowanie nieprawidłowego myślenia i zachowania. Głównym jej celem jest odwrócenie uwagi pacjenta od problemów zdrowotnych i koncertowania się na własnym zdrowiu. Poprawia ona ogólne samopoczucie i funkcjonowanie pacjenta.

Natomiast psychoterapia psychoanalityczna przynosi ulgę w objawach, jednocześnie umożliwiając rozwój i wzmocnienie osobowości.

Leczenie wymaga dużo pracy, zarówno od chorego, jak i specjalisty, jednak może ono przynieść wymierne efekty. W czasie terapii osoba chora, zauważając troskę lekarza lub terapeuty, przestaje odczuwać silny lęk o zdrowie i zaczyna normalne funkcjonowanie.

Terapia poznawczo – behawioralna

Badania wykazały, że terapia poznawczo-behawioralna wykazuje się wysoką skutecznością w leczeniu hipochondrii. Pomaga ona nauczyć się rozpoznawać trudne emocje oraz fałszywe założenia i poradzić sobie z nimi. Terapeuta najczęściej decyduje o konieczności psychoterapii indywidualnej, pracuje z pacjentem w celu zrozumienia roli, jaką lęk pełni w jego życiu oraz zredukowania poziomu stresu.

Zastosowanie terapii poznawczo behawioralnej pozwala oderwać myśli od nadmierne wsłuchiwanie się na własnym organizmie i skoncentrować na innych zadaniach, co ułatwi codzienne funkcjonowanie.

Terapia może pomóc w odnalezieniu przyczyny hipochondrii oraz odpowiedzieć na pytanie, czy związane są z nimi zaburzenia lękowe. Często zdarza się, że przyczyną jest brak akceptacji swojej sytuacji życiowej.

Chory może całkowicie podświadomie korzystać ze swego stanu chorobowego i skupiać na sobie uwagę lekarzy oraz uciekać więc w chorobę przed problemami.

Pacjent w czasie psychoterapii musi sobie zadać pytanie, co ukrywają dolegliwości, które manifestują się poszukiwaniem chorób ciała lub nawet fizycznym odczuwaniem bólu w różnych organach. Pytanie to pomoże uzyskać pewien rodzaj równowagi psychicznej i zrozumieć, skąd dolegliwości wynikają. Leczenie schorzenia bywa długie i potrzeba wiele cierpliwości, by przyniosło zamierzone efekty.

Hipochondria – powszechna metoda autodiagnozy

Najczęściej stosowaną metodą stosowaną w celu zdiagnozowania hipochondrii jest wypełnienie kwestionariusza. Osoby, które uważają, że mogą być dotknięte hipochondrią, mogą wypełnić kwestionariusz w celu dokonania samooceny.

Budowa kwestionariusza pozwala ujawnić cztery czynniki – obsesję związaną ze zdrowiem, potrzebę zachowań uspokajających lęk przed śmiercią i obawę przed chorobą.

Przykładowe pytania kwestionariusza:

1. Czy często obawiasz się, że masz poważną chorobę lub schorzenie?
2. Czy masz odczucia co do występowania u siebie różnych bólów lub objawów, które uważasz za stan chorobowy lub schorzenie?
3. Czy stale sprawdzasz organizm pod kątem oznak i objawów choroby lub schorzeń?
4. Czy zdarza Ci się szukać oznak choroby u innych (osób takich jak rodzice, przyjaciele i rodzina) i prosisz ich o sprawdzenie tych oznak u siebie?
5. Czy kiedykolwiek chciałeś kupić lub nawet kupiłeś przyrządy medyczne do analizy swojego ciała ; mankiet do pomiaru ciśnienia krwi lub stetoskop?
6. Czy spędzasz dużo czasu z rodziną i przyjaciółmi, omawiając problemy zdrowotne?
7. Czy kiedykolwiek poprosiłeś członków swojej rodziny, aby upewnili się, że nie chorują na żadną chorobę?
8. Czy masz zwyczaj częstego brania kąpieli lub mycia się, aby upewnić się, że cierpisz na schorzenie lub chorobę?
9. Czy kiedykolwiek unikałeś pewnych rzeczy, miejsc lub osób w obawie przed chorobą?
10. Czy spędzasz więcej czasu w Internecie, szukając oznak chorób lub dolegliwości?
11. Czy kiedykolwiek unikałeś oglądania telewizji, słuchania radia, a nawet czytania książek, aby uniknąć niektórych raportów medycznych lub artykułów medycznych?
12. Czy zdarzyło Ci się, że często odwiedzałeś lekarza, aby upewnić się, że nie jesteś chory?
13. Czy kiedykolwiek wątpiłeś, że twój lekarz złożył fałszywe oświadczenie lub nie zidentyfikował twojej choroby?
14. Czy kiedykolwiek czułeś się przygnębiony lub strapiony myśląc o problemach zdrowotnych?
15. Czy myśli związane ze zdrowiem przeszkadzają Ci w codziennych czynnościach?

Kwestionariusz składa się z 60–100 pytań. Im więcej jest tam odpowiedzi „tak”, tym większa jest szansa na to, że występuje problem z hipochondrią.Należy również dodać, że wszystkie inne typowe objawy fizyczne, które wywołane są przez niepokój lub strach, obejmujące zmiany bicia serca, ciśnienia krwi, oddychania, są powszechne, i są uważane za całkowicie prawidłowe.

Przeczytaj także o:

Psychiatra online