Nalot na języku

Obłożony język jest zwykle nieszkodliwy. Nalot powstaje, ponieważ na tylnej części języka odkładają się resztki jedzenia, komórki lub bakterie. Ta naturalna powłoka języka znika, kiedy żujesz stałe pokarmy lub myjesz zęby. Jeśli jednak język jest stale pokryty nalotem, może to oznaczać chorobę.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku nalotu na języku? 

Język jest prawdziwie multifunkcjonalnym mięśniem i odgrywa ważną rolę w jedzeniu i mówieniu. Może też dostarczyć pierwszych wskazówek na temat istniejących chorób. Jeśli zauważysz u siebie obłożenie języka, powinieneś skonsultować się z lekarzem. Bardzo wygodną formą kontaktu z lekarzem jest wideokonsultacja ze specjalistą TELEMEDI, który postawi właściwą diagnozę i zaplanuje dalsze postępowanie.

Podstawowe informacje

• Postacie: Biały, żółty, czerwony, brązowy lub czarny nalot na języku.
• Przyczyny: Różne, np. niewłaściwa higiena jamy ustnej, zapalenie przyzębia, przeziębienie i gorączka, pleśniawki jamy ustnej, różne zaburzenia i choroby układu pokarmowego, osłabienie nerek, anemia z niedoboru żelaza, szkarlatyna, dur brzuszny, zapalenie języka, zespół Sjögrena, choroba Bowena (stan przedrakowy), leki, metale, toksyny, tytoń, kawa, płyny do płukania jamy ustnej.
• Badania: Wstępna konsultacja (anamneza), badanie języka, błony śluzowej jamy ustnej, zębów i dziąseł, wymaz z jamy ustnej z badaniem laboratoryjnym, ewentualnie badanie krwi, gastroskopia, zdjęcie rentgenowskie, rezonans magnetyczny (MRI lub magnetic resonance imaging).
• Leczenie: W zależności od przyczyny, np. lekami (przeciwgrzybiczymi, antybiotykami itp.), dezynfekcją albo specjalną higieną języka za pomocą czyścika do języka, łyżki stołowej lub szczoteczki do zębów.

Obłożony język: przyczyny i formy

Powierzchnia języka składa się z błony śluzowej pokrytej licznymi brodawkami. Martwe komórki, resztki pokarmu i bakterie nieustannie przyklejają się do tej szorstkiej powierzchni. Tworzą one naturalną, delikatną powłokę na języku, która znika, gdy żujesz stałe pokarmy lub myjesz zęby.

Jeśli jednak nalot na języku utrzymuje się, może to być spowodowane niewłaściwą higieną jamy ustnej lub chorobą. Kolor nalotu na języku często wskazuje, co się za nim kryje.

Biały nalot na języku: przyczyny

W przypadku języka pokrytego białym nalotem składa się on zazwyczaj z martwych komórek, mikroorganizmów i resztek jedzenia, które osadzają się na szorstkiej powierzchni języka.

Biały nalot może również występować częściej w następujących stanach chorobowych:

• Przeziębienie i gorączka.
• Pleśniawki jamy ustnej: Zakażenie grzybem Candida albicans powoduje powstawanie białego nalotu na całej powierzchni jamy ustnej, który jednak można bez problemu zetrzeć. Pod spodem odsłania się lekko krwawiąca, zaczerwieniona błona śluzowa.
• Zaburzenia trawienia: Zapalenie błony śluzowej żołądka (gastritis) i inne choroby narządów trawiennych (np. trzustki) również mogą być powodem białawej powłoki na języku.
• Leukoplakia: Białawy, zbity nalot na podstawie lub brzegu języka wskazuje na leukoplakię. Ma to miejsce wtedy, gdy błona śluzowa produkuje więcej komórek rogowych, które mogą być prekursorem raka. Zazwyczaj jednak nalot pojawia się nie tylko na języku, ale także na innych błonach śluzowych.
• Choroba Bowena: Jest to również stan przedrakowy. Charakteryzuje się zaczerwienieniem błon śluzowych, w tym języka.
• Liszaj płaski: Ta choroba skóry dotyka między innymi błony śluzowej jamy ustnej. Jednak prawie nigdy nie pojawia się na powierzchni języka. Tylko spód języka i wewnętrzna strona policzków są pokryte białą powłoką.
• Anemia z niedoboru żelaza: W tym przypadku język wygląda wyjątkowo blado.
• Tyfus brzuszny: Język chorego na tyfus brzuszny ma pośrodku szarobiały nalot. Dotknięte obszary są oddzielone od swojego otoczenia powierzchnią o kolorze czerwonym.

Żółtawy nalot na języku: przyczyny

Żółty nalot na języku może wskazywać na choroby narządów trawiennych. Szczególnie żółtaczka (icterus) i choroby dróg żółciowych mogą powodować żółtawe zabarwienie języka.

Czerwony nalot na języku: przyczyny

Zdrowy język ma lekko różowy kolor. Jednak w niektórych chorobach zakaźnych język jest bardzo czerwony, np. w następujących przypadkach:

• Szkarlatyna: Ta infekcja wywołana przez paciorkowce wiąże się z gorączką, dreszczami, bólem gardła i charakterystyczną wysypką skórną. Na początku język ma biały nalot, później staje się czerwony z wyraźnie powiększonymi brodawkami – nazywa się to „malinowym językiem”.
• Niedobór witaminy B12: Ten niedobór może prowadzić do anemii zgorzelinowej. Niedokrwistość ta objawia się między innymi gładkim, czerwonym, zapalonym językiem i pieczeniem języka (zapalenie języka Huntera).
• Zapalenie języka (glossitis): Język może ulec zapaleniu w wyniku infekcji bakteryjnych lub wirusowych, niezrównoważonej diety, chorób ogólnoustrojowych oraz regularnego spożywania alkoholu lub nikotyny. Oznaką tego jest czerwonawy nalot na języku.
• Zespół Sjögrena: Ta choroba autoimmunologiczna niszczy gruczoły ślinowe. Typowymi objawami są suchość w ustach i błyszczący, czerwony, „lakierowany język”. Dotyka ona głównie kobiet.
• Zespół Kawaskiego: Choroba ta, podobna do szkarlatyny, objawia się gorączką i czerwonym, „malinowym językiem”.

Brązowy nalot na języku: przyczyny

Brązowy nalot na języku może pojawić się np. przy:

• przyjmowaniu niektórych leków,
• osłabieniu nerek (według tradycyjnej medycyny chińskiej spuchnięty, brązowy język może wskazywać na osłabienie nerek),
• częstym, intensywnym stosowaniu płynów do płukania ust z chlorheksydyną.

Czarny nalot na języku: przyczyny

Najczęstsze przyczyny szaro-czarnego przebarwienia języka to:

• Regularne palenie tytoniu, używanie płynów do płukania ust, kawy i niektórych barwiących produktów spożywczych.
• Zwiększony wzrost specjalnych brodawek na języku. Powiększone brodawki wyglądają tak, jakby język był pokryty drobnymi włoskami. Język może zmienić kolor z brązowego na czarny pod wpływem jedzenia (język czarnowłosy = lingua villosa nigra). To zjawisko jest nieszkodliwe. Mężczyźni są dotknięci tą chorobą częściej niż kobiety.

Inne przyczyny powstawania nalotu na języku

Jest wiele innych czynników, które mogą powodować, że język jest pokryty nalotem o różnych kolorach:

• zapalenie przyzębia,
• kiła,
• błonica,
• upośledzenie układu odpornościowego,
• trucizny/metale.

Anomalie budowy języka

Nawet nieszkodliwe anomalie w kształcie i strukturze języka mogą sprzyjać powstawaniu nalotu na języku, np.:

• Lingua geographica (język geograficzny): Jest to sytuacja, w której język tymczasowo traci niektóre brodawki. Skutkiem tego są białawe i czerwonawe obszary na powierzchni języka, które przypominają mapę.
• Lingua plicata (język mosznowy): Niektórzy ludzie mają wyraźne zmarszczki na języku z powodów genetycznych. Stanowią one idealne schronienie dla bakterii. Rezultatem jest zwiększenie nalotu na języku.
• Glossitis mediana rhombica: Część środkowej i tylnej powierzchni języka nie jest pokryta brodawkami. Często pojawia się tam biały lub czerwonawy nalot.

Szczególny przypadek: zespół pieczenia jamy ustnej

Z zespołem pieczenia jamy ustnej zmaga się znacznie więcej kobiet niż mężczyzn. Szczególnie dotknięte są czubek języka i dolna krawędź języka, a czasem cała jama ustna. Jednak sama błona śluzowa zwykle pozostaje niezmieniona. Pieczenie języka może występować codziennie lub tylko od czasu do czasu. Zwykle stan chorego pogarsza się wieczorem.

Inne choroby z tym objawem

W tych chorobach może pojawić się objaw obłożonego języka:

• zatrucie krwi,
• zapalenie naczyń,
• zapalenie migdałków,
• zapalenie przyzębia,
• grzybica pochwy,
• kiła,
• grzybica skóry,
• grzybica prącia,
• zespół Sjögrena,
• grzybica paznokci.

Obłożony język: diagnoza

Obłożony język to nie tylko uczucie „futra na języku”, ale często również występowanie nieświeżego oddechu. Choć jest to nieprzyjemne, nie jest to powód, by iść do lekarza. Powinieneś skonsultować się z lekarzem (ogólnym lub dentystą) tylko wtedy, gdy pojawią się dodatkowe dolegliwości, takie jak pieczenie języka, gorączka lub ogólne złe samopoczucie, albo gdy powierzchnia języka znacznie się zmieni.

Podczas wstępnej konsultacji (anamneza) lekarz zapyta cię o twoją historię choroby. Na przykład zapyta cię o objawy, od jak dawna występują i czy cierpisz na jakieś znane choroby podstawowe.

Po wywiadzie przeprowadzane są badania fizykalne w celu wykrycia ewentualnych chorób podstawowych. Lekarz zbada twój język, błonę śluzową jamy ustnej i zęby. Twój dentysta powinien wykluczyć chorobę dziąseł i problemy z zębami.

Zwykle pobiera się wymaz z powierzchni języka, który jest badany w laboratorium pod kątem ewentualnego zakażenia bakteriami, wirusami lub grzybem Candida albicans.

Czasami, aby znaleźć przyczynę powstawania nalotu na języku, konieczne są dalsze badania. Są to na przykład badania krwi, gastroskopia lub badania obrazowe, takie jak zdjęcia rentgenowskie lub rezonans magnetyczny (MRI).

Nalot na języku: leczenie

Leczenie pokrytego nalotem języka zależy od przyczyny. Na przykład infekcje grzybicze, bakteryjne lub wirusowe często można dobrze leczyć specjalnymi lekami – przeciwgrzybiczymi (antymykotykami), antybiotykami lub lekami przeciwwirusowymi.

Jeśli za powstawanie nalotu na języku odpowiedzialne są problemy z zębami lub dziąsłami, leczeniem powinien zająć się dentysta.

Co możesz zrobić sam!

Przeciwko nieszkodliwemu nalotowi na języku, występującymu bez poważnej przyczyny, można zrobić wiele samemu. Szczególnie ważna jest specjalna higiena języka. Szorstka powierzchnia języka jest idealną pożywką dla bakterii, grzybów i wirusów. Podczas mycia zębów powinieneś więc dbać nie tylko o zęby, ale także o język. Odpowiednie środki pomocnicze to np.:

• Czyścik do języka ze szczoteczką i skrobaczką: Wyszczotkuj język kilka razy, by pozbyć się nalotu. Następnie usuń go za pomocą skrobaczki. Przepłucz dokładnie usta wodą lub płynem do płukania ust.
• Łyżka stołowa lub szczoteczka do zębów: Jeśli nie masz pod ręką płynu do czyszczenia języka, możesz użyć łyżki stołowej. Przejedź kilka razy wklęsłą stroną łyżki po grzbiecie języka. W ten sposób usuniesz nalot. Jeśli to konieczne, możesz też użyć szczoteczki do zębów. Po zakończeniu powinieneś jednak bardzo dokładnie ją opłukać.
• Dezynfekcja: Używanie dezynfekującego płynu do płukania jamy ustnej po umyciu zębów zmniejsza liczbę zarazków w jamie ustnej. Taki płyn do płukania ust możesz kupić gotowy lub zrobić go samemu, na przykład z szałwii, mirry i tymianku. Jednak aktywne substancje roślinne mogą przebarwić język na brązowy kolor.

Oprócz pielęgnacji języka zapobieganiu powstawaniu nalotu na języku wspomaga żucie: jedz jak najwięcej pokarmów stałych (np. surowych warzyw), ponieważ żucie twardych skórek i chrupiących warzyw samo usuwa nalot – to najbardziej naturalny sposób na uniknięcie nalotu na języku.

Pytania i odpowiedzi

Jak wygląda język z nalotem?

Zdrowy język jest bladoróżowy i zwykle tylko lekko pokryty nalotem. Ta cienka, biaława powłoka powstaje, gdy w ciągu dnia na powierzchni języka osadzają się resztki jedzenia, bakterie lub starte komórki błony śluzowej. Przylegają one do znajdujących się tam brodawek.

Jak wygląda język przy niedoborze żelaza?

Gładki, szary język może być oznaką niedoboru żelaza.

Źródła

• Rajendran, R.; Sivapathasundharam, B., eds. (2009). „Developmental Disturbances of Oral and Paraoral Structures”. Shafer’s Textbook Of Oral Pathology (6th ed.). Elsevier India.
• W. Sylwanowicz: Anatomia i fizjologia człowieka. Warszawa: PZWL, 1957.
• Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka, tom II, Trzewia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1998.

Przeczytaj także o:

Szkarlatyna

Zapalenie migdałków (angina)

Choroby skóry