Pieprzyki i znamiona
Pieprzyki i znamiona – kiedy są powodem do niepokoju i jak wówczas postępować?
Pieprzyki i znamiona przez wiele osób traktowane są jako niewielkie defekty, a czasem nawet jako coś, co dodaje charakteru i urody. Tymczasem z pozoru niegroźne zmiany barwnikowe mogą przekształcić się w nowotwory skóry. Z tego względu zaleca się bacznie obserwować wszelkie znamiona i pieprzyki, zarówno te, które mamy od lat, jak i nowe, powstające m.in. pod wpływem promieniowania UV. Każda zmiana ich wyglądu to powód do niepokoju i sygnał, że należy skonsultować się z lekarzem. Zmiana nie zawsze oznacza stan przedrakowy czy wręcz nowotwór, ale zdecydowanie lepiej jest wykazać zbyt wiele przezorności, niż zbagatelizować pierwsze symptomy raka skóry.
Pieprzyki i znamiona – jak powstają te zmiany skórne?
Pieprzyki, piegi i znamiona to zmiany barwnikowe, które powstają w wyniku nieprawidłowego rozkładu w skórze pigmentu – melaniny. Dzieje się tak najczęściej pod wpływem oddziaływania na skórę promieni słonecznych UV (UVB), które pobudzają komórki o nazwie melanocyty do produkcji melaniny, pigmentu odpowiedzialnego za kolor skóry, włosów oraz tęczówek. Osoby o jasnej karnacji z reguły silniej reagują na promieniowanie UV, dlatego prawdopodobieństwo pojawienia się u nich zmian skórnych w wyniku ekspozycji na słońce jest większa. Niektóre znamiona i pieprzyki mogą być też integralną częścią urody – przychodzimy z nimi na świat. Ich ilość, wygląd, kolor i wielkość mogą się jednak zmieniać pod wpływem różnych czynników, w tym ekspozycji na promieniowanie UV, czynniki chemiczne i promieniowanie jonizujące, a także uwarunkowania genetyczne. Każda zmiana to sygnał, by skonsultować się z lekarzem dermatologiem.
Pieprzyki i znamiona, które zmieniają się w nowotwory – jak je rozpoznać?
Nowotwory skóry stanowią 75 procent wszystkich rozpoznawanych nowotworów złośliwych [1]. Na wczesnym etapie zmiany nowotworowe skóry, w tym owiany złą sławą czerniak, są jednak możliwe do wyleczenia. Z tego względu niezmiernie ważna jest wczesna diagnoza i jak najszybsze podjęcie leczenia. Jak jednak rozpoznać zmiany nowotworowe skóry i odróżnić je od zwykłych pieprzyków? W wielu przypadkach jest to trudne, dlatego lekarz zaleca czasem profilaktyczne usunięcie zmiany, która mogłaby przekształcić się w nowotwór lub może być rakiem we wczesnym stadium. Należy raz jeszcze podkreślić, że rak skóry może mieć wygląd pieprzyka, ale nie każdy pieprzyk czy znamię jest zmianą nowotworową. Jeśli jednak na skórze pojawia się w krótkim czasie duża ilość zmian barwnikowych lub te już istniejące zmieniają wygląd, powinniśmy jak najszybciej zgłosić się na konsultację lekarską. Nasz niepokój powinny wzbudzić:
- zmiany barwnikowe o asymetrycznych kształtach – zwykłe pieprzyki mają kształt regularny, zazwyczaj kolisty;
- zmiany barwnikowe o nieregularnych brzegach;
- niejednolity kolor zmiany barwnikowej – na przykład ciemniejszy na brzegach i jaśniejszy w środku lub na odwrót;
- nagłe powiększenie się pieprzyka – to charakterystyczna cecha czerniaka;
- pieprzyki i znamiona o wypukłej powierzchni, zwłaszcza gdy przedtem ich powierzchnia była gładka.
Czerniak – najgroźniejszy z nowotworów skóry
Czerniak złośliwy to najgroźniejszy nowotwór skóry. Każdego roku rozpoznaje się na świecie ok. 130 tys. nowych przypadków tej choroby, najwięcej w Australii I Nowej Zelandii, co związane jest z nasłonecznieniem w tych rejonach. W Polsce na czerniaka zapada statystycznie co szósta osoba na 100 tys. mieszkańców, ale liczba nowych przypadków stale rośnie [2]. Najwięcej zachorowań odnotowuje się u młodych ludzi, w wieku 25–29 lat [2]. Ponad 90 procent chorych ma szanse przeżyć 5 lat od momentu, gdy zmiana zostanie wykryta i usunięta, ale tylko wówczas, gdy diagnoza i leczenie przeprowadzone są odpowiednio wcześnie, a guz ma mniej niż 1 mm [2]. W sytuacji, gdy obecne są przerzuty, tylko 15 procent chorych ma szanse na przeżycie kolejnych 5 lat.
Czerniak powstaje z komórek barwnikowych, czyli melanocytów. Najczęściej pojawia się na skórze, ale może zaatakować także gałkę oczną, błony śluzowe i narządy wewnętrzne. W przebiegu czerniaka dość szybko pojawiają się przerzuty do węzłów chłonnych, a także płuc i mózgu. Najbardziej narażone na tę chorobę są osoby o jasnej skórze i włosach, ale czynnikiem ryzyka są nie tylko uwarunkowania genetyczne. Także czynniki środowiskowe, a konkretnie długotrwała i intensywna ekspozycja na promieniowanie UV czy promieniowanie jonizujące znacząco zwiększają ryzyko zachorowania na czerniaka. Leczenie czerniaka polega na wycięciu budzących niepokój zmian barwnikowych.
Co zrobić, gdy niepokoi nas wygląd pieprzyków i znamion?
Zmiany barwnikowe na skórze dobrze jest pokazać lekarzowi, nawet gdy nic w ich wyglądzie nas nie niepokoi. Metodą diagnozowania podejrzanych pieprzyków i znamion jest dermatoskopia, czyli oglądanie ich w specjalnym powiększeniu. Można zrobić to, nie wychodząc z domu, poprzez system Telemedico. To nowoczesna platforma telemedyczna, która pozwala na zdalne konsultacje z lekarzami różnych specjalności przez Internet lub telefon 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę. To doskonałe rozwiązanie, gdy potrzebna jest pilna porada medyczna. Konsultacja jest możliwa w kraju i za granicą, również w ramach ubezpieczenia turystycznego. Dzięki platformie telemedycznej mamy dostęp do porady niemal natychmiast, a lekarz może zlecić niezbędne badania i na bieżąco interpretować ich wyniki. Zdalne konsultacje pozwalają zaoszczędzić czas potrzebny na diagnozę, zmniejszają też ryzyko przypadkowej infekcji, do której mogłoby dojść podczas wizyty w przychodni. Lekarz ma możliwość obejrzenia niepokojących znamion poprzez kamerkę internetową i w razie podejrzenia zmian nowotworowych lub stanów przedrakowych może zlecić dodatkowe badania lub zabieg. Pobrany podczas zabiegu materiał jest badany histopatologicznie, a wyniki dostępne są na Indywidualnym Koncie Pacjenta. Nie ma potrzeby wychodzenia z domu po ich odbiór, co znacznie zwiększa komfort, także psychiczny. Podczas kolejnych konsultacji lekarz zaleca dalszy sposób postępowania, należy jednak podkreślić, że przy wczesnym wykryciu zmian nowotworowych skóry rzadko stosowana jest chemioterapia.
Z lekarzem należy skontaktować się niezwłocznie, gdy zmiana barwnikowa zaczyna boleć lub swędzieć, krwawi, pojawia się wokół niej owrzodzenie lub zaczerwienienie. Niestety, ból i pozostałe wymienione powyżej symptomy najczęściej oznaczają, że choroba jest w zaawansowanym stadium i prawdopodobnie doszło do przerzutów. Dlatego nie zwlekajmy z konsultacją lekarską i zgłośmy się na nią w momencie, gdy znamię lub pieprzyk jedynie delikatnie zmieniły wygląd.
Jak uniknąć nowotworów skóry?
Do podstawowych metod profilaktyki przed rakiem skóry należą:
- unikanie nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne,
- stosowanie kremów ochronnych z filtrem UV,
- rezygnacja z opalania się w solarium,
- oglądanie skóry i zmian barwnikowych raz miesiącu,
- kontrolna wizyta u dermatologa raz w roku,
- jak najszybsza konsultacja z lekarzem, gdy zauważymy coś niepokojącego.
Bibliografia
1. Wiktor Soroko, Znamiona i nowotwory skóry, online https://wco.pl/ppns/wp-content/uploads/2019/04/Szkolenie_POZ-znamiona-i-nowotwory-skory-1.pdf.
2. Marcelina Janik i in., Czerniak : najbardziej złośliwy nowotwór skóry, w: Zapobieganie chorobom nowotworowym, Łomża – Wyższa Szkoła Zawodowa Ochrony Zdrowia Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Łomży 2016, s. 87-110; online http://wszoz.edu.pl/wp-content/uploads/2016/04/Zapobieganie-chorobom-nowotworowym.pdf.
Przeczytaj także o: