Tężyczka – przyczyny, objawy, leczenie

Tężyczka to zespół objawów chorobowych związanych ze zwiększonym pobudzeniem nerwowo-mięśniowym w postaci niekontrolowanych skurczy lub drżenia mięśni, towarzyszy jej także uczucie mrowienia (tzw. parestezji). Uważa się, że zaburzenia elektrolitowe, czyli niedobór wapnia i niedobór magnezu lub zasadowica oddechowa mogą doprowadzić do wystąpienia tężyczki. Podpowiadamy, czym jest tężyczka, jakie są objawy i rodzaje tężyczki, dlaczego może ona wystąpić po operacji tarczycy oraz jak wygląda przebieg leczenia.

Przyczyny tężyczki

Tężyczka charakteryzuje się bolesnymi skurczami lub drżeniem mięśni, które są niekontrolowane oraz nieprzyjemnym uczuciem mrowienia (parastezja). Przyczyną tężyczki jest nadmierna szybkość przekazywania sygnałów pomiędzy nerwami a mięśniami, co prowadzi do nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej. W procesach przekazywania impulsów nerwowo-mięśniowych bierze udział wapń. Gdy wystąpi zmniejszenie stężenia wapnia we krwi (hipokalcemia), z którym często łączy się zmniejszenie stężenia magnezu (hipomagnezemia) i potasu (hipokaliemia), prowadzi to do wystąpienia tężyczki.

Gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu reguluje hormon o nazwie parathormon (PTH), który wydzielany jest przez gruczoły przytarczyczne zlokalizowane w okolicy tarczycy. Gdy stężenie wapnia we krwi obniży się, parathormon powoduje jego wzrost poprzez uwolnienie zapasów wapnia z kości, zwiększenie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego i zwrotne wchłanianie wapnia w nerkach. Niedoczynność przytarczyc sprawia, że parathormon jest wydzielany w zbyt małej ilości, przez co występuje zmniejszone stężenie wapnia w surowicy krwi. Czasami, gdy zmniejszenie ilości wapnia we krwi jest niewielkie lub dochodzi do niego powoli, tężyczka może nie występować.

Objawy tężyczki – nie tylko skurcze mięśni

Objawy tężyczki mają charakter napadowy. Gdy dojdzie do wystąpienia tężyczki jawnej, najpierw pojawiają się drętwienie i mrowienie w okolicy ust („usta karpia”) oraz opuszków palców stóp i dłoni. Potem dochodzą do tego jeszcze symetryczne skurcze dystalnych części kończyn górnych (nazywane zwyczajowo „ręka położnika’’) i dolnych (tzw. końsko-szpotawe ustawienie stóp). Wraz z rozwojem choroby stwierdza się napadowe skurcze w kolejnych mięśniach. W bardziej zaawansowanych przypadkach mogą pojawić się skurcze mięśniowe, jak skurcz mięśni krtani, skurcz naczyń wieńcowych czy skurcz powiek. Gdy nastąpi atak tężyczki i dojdzie do skurczu mięśni głośni, pojawi się bezpośrednie zagrożenia życia.

Zazwyczaj choroba nie powoduje zaburzenia świadomości, jednak w ciężkich przypadkach może się zdarzyć, że dojdzie do utraty przytomności i drgawek. Czasami razem z objawami tężyczki pojawiają się: tachykardia, światłowstręt, podwójne widzenie, skurcz naczyń brzusznych powodujący bóle brzucha, naczyń mózgowych prowadzący do bólów głowy oraz skurcz oskrzeli (wywołujący napad duszności). Między napadami tężyczki chorzy cierpią na zaburzenia funkcji poznawczych, zaburzenia snu, niepokój oraz osłabienie.

Tężyczka utajona wykazuje dolegliwości związane z układem nerwowym oraz z innymi narządami. zalicza się do nich napady paniki, bezsenność, duszność spoczynkową, drażliwość, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia koncentracji i pamięci, napadowe zasłabnięcia. Symptomy tężyczki związane z innymi narządami to również drętwienia i mrowienia (zwłaszcza palców rąk), bóle i zawroty głowy, bolesne skurcze mięśni, zasinienie kończyn, nadmierna potliwość, uczucie obecności ciała obcego w gardle, kłucie w okolicy przedsercowej, drżenie rąk, szybkie ruchy kończyn niezależne od naszej woli, a także drętwienie twarzy i języka.

Przyczyny i objawy tężyczki utajonej

Tężyczka utajona wiąże się z niedoborem magnezu i/lub potasu w organizmie. Objawy tężyczki mogą też wystąpić, gdy dojdzie do hiperwentylacji, czyli wzrostu stężenia tlenu we krwi, a zmniejszenia ilości dwutlenku węgla. Tak może się zdarzyć w stresowej sytuacji, napadach lękowych i podczas ataku paniki. Aby uspokoić się, oddychamy zbyt szybko i głęboko, co powoduje nadmierne wysycenie krwi tlenem.

Objawy tężyczki utajonej pomocne w prawidłowej diagnostyce tężyczki:

• przewlekłe zmęczenie,
• wahania nastroju,
• bezsenność pomimo zmęczenia,
• problemy z pamięcią i koncentracją,
• duszności,
• kołatanie serca,
• bóle i zawroty głowy,
• napady lęku,
• ataki paniki,
• drętwienie i mrowienie palców stóp i dłoni, ale także twarzy i języka,
• zimne dłonie i stopy,
• potliwość,
• uczucie guli w gardle,
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego – kolki i wzdęcia.

Przyczyny i objawy tężyczki jawnej

Tężyczka jawna objawia się drętwieniem i parestezjami w obrębie ust, języka, dłoni i stóp oraz napadowymi skurczami mięśni twarzy, rąk i stóp, którym mogą towarzyszyć zawroty głowy lub omdlenia.Najczęstszą przyczyną tężyczki jawnej jest chirurgiczne uszkodzenie przytarczyc w trakcie operacji tarczycy (tężyczka pojawia się w 2. lub 3. dobie po operacji). Ponadto wymienia się:

• zniszczenie gruczołów przytarczycznych radioterapią lub leczeniem jodem promieniotwórczym,
• dolegliwości powodujące niedobór wapnia w surowicy krwi (hipoalbuminemia w przebiegu niewydolności nerek, zaburzenia wchłaniania jelitowego, niedobór witaminy D, ostre zapalenie trzustki),
• rzekoma niedoczynność przytarczyc i związane z nią zaburzenia hormonalne,
• alkoholizm,
• choroba nowotworowa,
• niewłaściwą podaż wapnia w diecie,
• zażywane leki (leki moczopędne, inhibitory pompy protonowej, leki przeciwpadaczkowe).

Diagnostyka tężyczki jawnej i utajonej

Lekarz może zdiagnozować tężyczkę utajoną poprzez doprowadzenie do objawu Chvostka, czyli aby nastąpił skurcz mięśni twarzy po uprzednim uderzeniu młoteczkiem w nerw twarzowy lub objawu Trousseau, który wystąpi, gdy uciskając ramię mankietem do pomiaru ciśnienia pojawi się przykurcz palców dłoni, czyli tzw. „ręka położnika”.

W razie napadu tężyczki – niezwłocznie zgłoś się do lekarza lub wezwij Pogotowie Ratunkowe.

Jak wygląda leczenie tężyczki?

Leczenie tężyczki polega na zwiększeniu stężenia wapnia w surowicy krwi i jego utrzymaniu na stałym poziomie. Właściwa podaż wapnia ma zapobiec rozwojowi powikłań. Jeżeli wraz z niedoborem wapnia dojdzie do niedoborów magnezu i potasu, w leczeniu dołącza się odpowiednie preparaty. Gdy lekarz stwierdzi zbyt małą ilość witaminy D, zaleci jej suplementację. Gdy tężyczka pojawi się u pacjenta ze stwierdzoną niedoczynnością przytarczyc, przepisuje się długotrwałe leczenie preparatami wapnia i witaminy D. Natomiast tężyczka utajona może zostać wyleczona po zastosowaniu preparatu magnezu. Lekarz zaleca także badanie psychologiczne i opiekę psychologa.

Całkowite wyleczenie tężyczki zależy od jej przyczyny. Jeżeli dochodzi do zmniejszonego stężenia wapnia we krwi spowodowanego stosowaniem leków moczopędnych, wystarczy zmodyfikować leczenie, aby objawy tężyczki ustąpiły. Także u większości pacjentów ze stwierdzoną hipokalcemią w przebiegu niedoczynności przytarczyc, możliwe jest zastopowanie objawów choroby, gdy zastosują leczenie suplementacyjne zalecone przez lekarza, wprowadzą odpowiednią dietę oraz będą regularnie wykonywać zalecane badania kontrolne.

Profilaktykę w kierunku tężyczki zaleca się zwłaszcza po usunięciu tarczycy, współistniejących zaburzeniach wchłaniania lub gdy przyjmowane są leki wpływające na stężenia elektrolitów w organizmie, tak jest w przypadku inhibitorów pompy protonowej.

Przeczytaj także o:

Tachykardia (częstoskurcz, kołatanie serca)