Utrata smaku

Kawa smakuje mdło, jedzenie tylko wygląda smakowicie, ale nie ma żadnego smaku: utrata smaku może mieć poważne konsekwencje dla osób dotkniętych tym problemem, jeśli chodzi o jakość ich życia. Przyczyny utraty smaku mogą być wielorakie, podobnie jak nasilenie i objawy. W ponad 70 procentach przypadków w zakażeniu koronawirusem można zaobserwować utratę węchu i smaku.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku utraty smaku? 

Utrata zmysłu smaku może wskazywać na wcześniej niewykryte zaburzenia zdrowotne. Powodem zaburzeń smaku mogą być zarówno raczej niegroźne przyczyny, jak i groźne choroby. Dlatego warto szybko skontaktować się z lekarzem. Wideokonsultacja ze specjalistą TELEMEDI to najwygodniejszy sposób na szybką diagnozę.

Podstawowe informacje

• Nagła utrata smaku może być spowodowana infekcjami wirusowymi, chorobami takimi jak cukrzyca lub przyjmowaniem niektórych leków.
• Oprócz całkowitej lub częściowej utraty smaku może wystąpić również jego zmienione odczuwanie.
• W wielu przypadkach utrata smaku jest zjawiskiem odwracalnym. W niektórych okolicznościach wskazane może być leczenie farmakologiczne.

Definicja

W przypadku zaburzeń zmysłu smaku zdolność do rozróżniania i odbierania smaków może być znacznie upośledzona. Upośledzenie zmysłu smaku przejawia się w różnych formach i stopniach nasilenia.

Fachowcy mówią o jakościowych i ilościowych zaburzeniach smaku (dysgeuzja).

• Objawy jakościowe obejmują kakogeuzję: osoby dotknięte chorobą inaczej odczuwają niektóre smaki – bodziec smakowy, który zwykle jest odbierany jako przyjemny, jest odbierany jako nieprzyjemny.
• Fantogeuzja opisuje zjawisko odczuwania smaku jedzenia, mimo braku bodźca smakowego.
• Dysgeuzja ilościowa jest rozumiana przez medycynę jako całkowita utrata smaku (ageusia).
• Obok ageuzji całkowitej występują również przypadki ageuzji funkcjonalnej. W tym przypadku zmysł smaku jest upośledzony.
• W częściowej ageuzji pacjenci nie odczuwają pewnych smaków.
• Hipergeuzja, z drugiej strony, opisuje zjawisko niezwykle intensywnego odbierania smaków.

Jakie są przyczyny utraty smaku?

Przyczyny utraty smaku można podzielić na trzy grupy:

• przyczyny związane z błoną śluzowej jamy ustnej i języka,
• przyczyny związane z zaburzeniami układu nerwowego,
• przyczyny ogólnoustrojowe związane z innymi schorzeniami.

Błony śluzowe, obok mięśni, nerwów i tkanki łącznej, należą do czterech najważniejszych rodzajów tkanek w organizmie człowieka. Są to tkanki okrywające i gruczołowe, które między innymi tworzą komórki smakowe tylnej części języka.

Przyczyny nabłonkowe wpływają bezpośrednio na kubki smakowe, podczas gdy przyczyny związane z układem nerwowym wynikają z uszkodzenia niektórych nerwów czaszkowych. Do czynników ogólnoustrojowych należą zaburzenia mózgowo-organiczne.

Poniższa tabela zawiera przegląd typowych schorzeń i objawów dla trzech możliwych przyczyn zaburzeń zmysłu smaku:

Przyczyny związane z błoną śluzowej jamy ustnej i języka	Przyczyny związane z zaburzeniami układu nerwowego	Przyczyny ogólnoustrojowe związane z innymi schorzeniami
Wirusowe choroby zakaźne	Nowotwory	Nowotwory mózgu
Niedoczynność tarczycy	Konsekwencje leczenia uszu, zębów lub zabiegów laryngologicznych	Urazy pnia mózgu
Choroby wątroby i nerek	Złamanie podstawy czaszki	Choroby neurodegeneracyjne (demencja, choroba Parkinsona)
Skutki uboczne stosowania leków	Zapalenie nerwów	Niektóre formy epilepsji

Utrata smaku spowodowana infekcją wirusową

Ostatnie badania na pacjentach z koronawirusem Sars-CoV-2 wykazały, że w około 70 procentach przypadków dochodziło do utraty węchu i smaku. Objaw ten może wystąpić również podczas grypy. Przyczyną zaburzeń zmysłu smaku jest tu, podobnie jak w przypadku utraty zmysłu węchu, uszkodzenie nerwów przez wirusa.

W jaki sposób lekarz stawia diagnozę?

Pierwszym krokiem jest scharakteryzowanie rodzaju utraty smaku (dysgeuzji). Lekarz pyta pacjenta o nasilenie i inne dolegliwości.

Możliwe pytania to:

• Czy utrata smaku jest całkowita, czy ograniczona?
• Jakie poszczególne smaki nie są już wyczuwalne?
• Czy towarzyszy temu również utrata węchu?

Po tym zwykle następuje badanie jamy ustnej, nosa i gardła. Pozwala to m.in. stwierdzić, czy błona śluzowa jamy ustnej jest wystarczająco nawilżona.

Testy smakowe mogą być użyte do dalszego uszczegółowienia diagnozy. Pacjenci są proszeni o rozpoznanie określonych zapachów i ich intensywności. Dalsza diagnostyka dostarcza bardziej precyzyjnych informacji o przyczynach dolegliwości:

• diagnostyka gruczołów ślinowych,
• mikroskopowa analiza błony śluzowej jamy ustnej,
• tomografia komputerowa.

Dzięki zapisowi reakcji mózgowych podczas testu smaku lekarze dowiadują się, czy w mózgu pojawia się odpowiedni sygnał.

Jak można leczyć zaburzenia zmysłu smaku?

Leczenie zaburzeń smaku zależy przede wszystkim od ich przyczyn.

Do tej pory nie ma prawie żadnych możliwości leczenia dysgeuzji jakościowej. W około dwóch trzecich przypadków znika ona samoistnie w ciągu roku.

Jeśli utrata smaku spowodowana jest przyjmowaniem leków, objawy zwykle ustępują po ich odstawieniu.

Leków nie należy odstawiać bez konsultacji z lekarzem. Jeśli uważasz, że utrata smaku jest spowodowana przyjmowaniem leków, porozmawiaj z lekarzem, zanim sam przestaniesz je przyjmować.

Jeśli stany zapalne lub inne choroby zostaną skutecznie wyleczone, zaburzenia zmysłu smaku również ustępują w większości przypadków.

Obecnie testowane są terapie z użyciem kwasu alfa liponowego lub glukonianu cynku, które wykazują wstępne sukcesy. Środki znieczulenia miejscowego, takie jak lidokaina, mogą być stosowane u pacjentów z dużym nasileniem objawów.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Jeśli nagła utrata smaku nie może być wytłumaczona przyjmowaniem leków takich jak antybiotyki, zaleca się konsultację z lekarzem laryngologiem.

W przypadku uzasadnionego podejrzenia zakażenia koronawirusem należy w pierwszej kolejności zwrócić się do lekarza rodzinnego lub postępować zgodnie z aktualnymi zasadami obowiązującymi w danym kraju.

Jeśli laryngolog nie może znaleźć konkretnej przyczyny dolegliwości, zaleca się konsultację z neurologiem.

Pytania i odpowiedzi

Jakie konsekwencje może mieć utrata smaku?

Oprócz utraty jakości życia, kiedy nie można już w pełni lub w ogóle cieszyć się jedzeniem, utrata smaku może być również niebezpieczna dla zdrowia. Szczególnie jeśli towarzyszy temu utrata zmysłu węchu, pacjentom trudniej jest rozpoznać zepsute jedzenie. Zatrucia pokarmowe są zatem częstą konsekwencją utraty smaku.

Czy zaburzenia smaku i węchu zawsze występują razem?

W porównaniu z zaburzeniami węchu zaburzenia smaku występują raczej rzadko, a jeśli już, to najczęściej w połączeniu z tymi pierwszymi. Powodem tego jest to, że zmysły węchu i smaku są częściowo wzajemnie od siebie zależne. 

Źródła

• Otorynolaryngologia praktyczna – podręcznik dla studentów i lekarzy. Tom II. red. G. Janczewki. wyd. Via Medica. Gdańsk 2005.
• Matsuo R (2000). „Role of saliva in the maintenance of taste sensitivity”. Critical Reviews in Oral Biology and Medicine. 11.
• Heckmann SM, Hujoel P, Habiger S, Friess W, Wichmann M, Heckmann JG, Hummel T (January 2005). „Zinc gluconate in the treatment of dysgeusia–a randomized clinical trial” . Journal of Dental Research. 84.