Uzależnienie od gier komputerowych

Uzależnienie od gier komputerowych należy do grupy uzależnień behawioralnych. Osoby dotknięte tym problemem nadmiernie grają w gry komputerowe i zaniedbują swoją pracę, inne zainteresowania oraz kontakty społeczne. Jeśli przeszkadza im się w zabawie, reagują nerwowo i drażliwie. Szczególnie zagrożeni są nastolatkowie i młodzi mężczyźni.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku uzależnienia od gier komputerowych?

Uzależnienie od gier komputerowych jest coraz powszechniejszą chorobą, która występuje nie tylko u dzieci. Dorośli również mogą być nią dotknięci. Może to mieć poważne konsekwencje, takie jak ciężka choroba fizyczna czy ruina finansowa. Dlatego w żadnym wypadku nie należy traktować go lekceważąco. Jeśli zauważysz taki problem u siebie bądź u swoich dzieci, powinieneś skorzystać z profesjonalnej pomocy. Skorzystaj z możliwości odbycia wideokonsultacji z terapeutą TELEMEDI, który postawi właściwą diagnozę i opracuje plan leczenia.

Podstawowe informacje

• Opis: Uzależnienie od gier komputerowych należy do grupy uzależnień behawioralnych. Osoby dotknięte tym problemem grają nadmiernie dużo i zaniedbują swoje obowiązki, inne zainteresowania i aktywność społeczną.
• Objawy: Silne pragnienie grania, wydłużanie czasu grania, utrata kontroli, kontynuowanie grania pomimo negatywnych jego konsekwencji, niezdolność do powstrzymania się od grania, symptomy odstawienia, takie jak drażliwość i depresja.
• Przyczyny i czynniki ryzyka: Nadmierna aktywacja ośrodka nagrody w mózgu, zaburzona regulacja emocji, wysoka impulsywność, słaba samokontrola, niskie poczucie własnej wartości, „imprinting” w dzieciństwie, czynniki genetyczne itp.
• Diagnoza: Zwiększający się czas spędzany na graniu w okresie jednego roku, utrata kontroli, utrata zainteresowania innymi sprawami poza grami komputerowymi, ignorowanie negatywnych konsekwencji grania.
• Terapia: Przyznanie się uzależnienia, wola powstrzymania się od grania, terapia poznawczo-behawioralna z analizą przyczyn uzależnienia, opracowanie strategii alternatywnych, strategia unikania, wzmacnianie woli powstrzymania się od grania.
• Rokowanie: Dobre rokowanie dzięki zrozumieniu choroby, chęci poradzenia sobie z nią i profesjonalnej pomocy.

Uzależnienie od gier komputerowych: opis

Uzależnienie od gier komputerowych i uzależnienie od gier online należy do grupy uzależnień behawioralnych – tak jak np. uzależnienie od zakupów czy hazardu. „Narkotykiem”, od którego uzależnieni są ci, których to dotyczy, nie jest substancja psychoaktywna, taka jak alkohol, nikotyna czy kokaina, ale granie w gry na komputerze, konsoli, tablecie czy smartfonie.

Najszybciej i najbardziej uzależniająco działają gry typu MMORPG (Massively Multiplayer Online Role-Playing Games). W tych grach fabularnych wielu graczy, pod postacią samodzielnie zaprojektowanych, fantastycznych postaci (awatarów), pracuje razem w zespole, by rozwiązywać zadania w wirtualnym świecie.

Uzależnieni gracze komputerowi często grają przez wiele godzin dziennie. Zaniedbują pracę i hobby, przyjaciół i rodzinę, czasem nawet jedzenie, sen czy higienę osobistą. Kontynuują grę nawet wtedy, gdy grożą im lub już ponieśli ogromne negatywne konsekwencje z powodu nadmiernej gry, takie jak utrata pracy, pogorszenie wyników w szkole lub na uczelni, rozstanie z partnerem, utrata przyjaźni w realnym świecie.

Obecnie problem ten dotyczy głównie nastolatków i młodych dorosłych, a wśród nich przede wszystkim chłopców i młodych mężczyzn. Eksperci zakładają, że w przyszłości coraz więcej dziewcząt i kobiet oraz osób dorosłych, w średnim wieku będzie uzależniać się od gier komputerowych.

Uzależnienie od gier komputerowych: objawy

Podobnie jak osoby dotknięte uzależnieniem od substancji psychoaktywnych, uzależnieni gracze komputerowi również wykazują typowe oznaki uzależnienia.

• Silne pragnienie grania: Osoby uzależnione od gier komputerowych odczuwają niemal nieodpartą potrzebę, by usiąść przy komputerze i grać. Może to posunąć się tak daleko, że zaniedbywane są nie tylko obowiązki i kontakty społeczne, ale nawet podstawowe potrzeby, takie jak sen, jedzenie i picie.
• Utrata kontroli nad graniem: Gdy osoby uzależnione od gier komputerowych zasiądą przed komputerem, nic ich nie może powstrzymać przed graniem bez końca. Nawet jeśli mocno postanowią sobie, że będą grać tylko przez określony czas, nie potrafią się tego trzymać, ale grają przez wiele godzin, do pełnego wyczerpania.
• Niezdolność do abstynencji od grania: Jeśli uzależnieni zdają sobie sprawę z tego, że mają problem, lub jeśli ich środowisko wywiera na nich presję, często próbują ograniczyć swoje gry. W większości przypadków postanowienia poprawy zawodzą lub są realizowane tylko przez krótki czas.
• Objawy odstawienia: Osoby uzależnione od gier komputerowych nie doświadczają fizycznych objawów odstawienia, jak to dzieje się w przypadku uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Stają się jednak drażliwe, niespokojne, przygnębione lub nerwowe, jeśli nie mają okazji do zabawy lub jeśli powstrzymują się od niej ze względów zdrowotnych.
• Wykształcenie tolerancji: Innym głównym kryterium uzależnienia jest tzw. kształtowanie się tolerancji: z czasem mózg się otępia, więc dawka „narkotyku” musi być zwiększona, by znów poczuć upragnionego „kopa”. W przypadku uzależnienia od gier komputerowych oznacza to, że uzależniony gra coraz częściej i dłużej albo że odczuwa satysfakcję dopiero po osiągnięciu jeszcze wyższego poziomu gry.
• Kontynuowanie destrukcyjnego zachowania pomimo negatywnych konsekwencji: Osoby uzależnione od gier komputerowych nie potrafią ograniczyć ani zrezygnować ze swoich zachowań, nawet jeśli grożą im poważne konsekwencje, takie jak utrata pracy czy rozstanie z partnerem.
• Utrzymywanie uzależnienia w tajemnicy: Konspiracja nie jest jednym z sześciu oficjalnych kryteriów uzależnienia – ale jest typowa dla uzależnienia od gier komputerowych. Uzależnieni są świadomi, że ich zachowanie budzi wątpliwości. Dlatego starają się ukryć przed innymi zakres swojej aktywności w grach komputerowych. Członkowie rodziny, przyjaciele, a nawet terapeuci są oszukiwani co do rzeczywistej ilości czasu spędzanego przed komputerem.

Uzależnienie od gier komputerowych: przyczyny i czynniki ryzyka

Zaburzenia związane z wszelkimi uzależnieniami powstają w wyniku współdziałania predyspozycji genetycznych, czynników psychologicznych i środowiskowych. Te czynniki uruchamiają procesy neurobiologiczne, które prowadzą do uzależnienia. Dotyczy to także uzależnienia od gier komputerowych.

Nadaktywność układu nagrody w mózgu

Jak wszystkie uzależnienia, uzależnienie od gier komputerowych opiera się na aktywacji układu nagrody w mózgu. Układ nagrody służy w rzeczywistości do wzmacniania wzorców zachowań, które są dla nas korzystne lub służą zachowaniu gatunku. Są to na przykład jedzenie i seks, ale także pochwały, uwaga otoczenia i osiąganie sukcesów.

Narkotyki i niektóre formy aktywności powodują uwalnianie się dużych ilości neuroprzekaźnika dopaminy, która silnie aktywuje ośrodek nagrody. W przypadku uzależnienia od gier komputerowych jest to na przykład poczucie sukcesu lub uznania ze strony innych graczy. Gracz chce doświadczać pozytywnego uczucia, które rodzi się podczas nieustannego grania.

Ponadto negatywne uczucia, takie jak frustracja, strach i smutek, mogą podczas gry ulec redukcji, co również jest dla gracza nagrodą. W ten sposób powstaje tzw. pamięć uzależnienia: wszystko, co przypomina uzależnionemu od gier komputerowych o graniu, budzi w nim chęć ponownego zagrania.

Badania pokazują, że w mózgu osób uzależnionych od gier komputerowych zachodzą podobne procesy fizjologiczne jak te, które mają miejsce pod wpływem alkoholu czy narkotyków. Na przykład ośrodek nagrody u osoby uzależnionej od gier komputerowych reaguje na zrzut ekranu z jego ulubioną grą w podobny sposób jak ośrodek nagrody u alkoholika na widok jego ulubionego napoju.

Zaburzona kontrola emocji

W tym samym czasie mózg staje się szczególnie wyczulony na związek między grami komputerowymi a nagrodą. Zanika świadomość, że inne formy zachowania mogą również generować pozytywne uczucia lub redukować negatywne. Gracz naprawdę zapomina, że istnieją inne sposoby regulacji swoich emocji. Bodźce, które nie są związane z graniem, są odbierane przez gracza coraz słabiej.

Mechanizmy psychiczne

Ludzie z pewnymi określonymi cechami osobowości są bardziej narażeni na rozwój zaburzeń związanych z uzależnieniami. Należą do nich:

• Wysoka impulsywność: Osoby bardzo impulsywne reagują spontanicznie, nie rozważając uprzednio plusów i minusów danego działania.
• Słaba samokontrola: Osobom dotkniętym chorobą szczególnie trudno jest oprzeć się pokusom.
• Neurotyczność: Ludzie z wyraźną neurotycznością mają tendencję do bycia niestabilnymi emocjonalnie, pesymistycznymi i niespokojnymi. Mają tendencję do dramatyzowania problemów. Grając w gry komputerowe, doświadczają kontroli nad światem, w którym się poruszają, co daje im poczucie bezpieczeństwa.
• Niskie poczucie własnej wartości: Osoby z niską samooceną lub lękami (zwłaszcza fobią społeczną) są również bardziej podatne na uzależnienie od gier komputerowych, zwłaszcza gier fabularnych w formie MMORPG (Massively Multiplayer Online Role-Playing Games).

Mogą wcielić się w wirtualną rolę, która odpowiada ich osobistemu ideałowi i w której mogą dokonywać heroicznych czynów. W ten sposób mogą osiągnąć sukces i zdobyć uznanie, którego odmawiano im w świecie realnym.

Dodatkowym atutem dla osób uzależnionych jest to, że podczas grania realizują oni zadania wspólnie z innymi, czują się częścią grupy. Dlatego, świat wirtualny wydaje się im bardziej atrakcyjny niż rzeczywistość.

• Ucieczka od rzeczywistości: Uzależnienie może prowadzić do powstania zjawiska błędnego koła: z powodu nadmiernej aktywności w grach, gracz ma coraz więcej problemów w prawdziwym życiu. W rezultacie jeszcze bardziej wycofuje się w świat wirtualny. Traci umiejętność aktywnego radzenia sobie ze swoimi problemami.
• Patologiczna socjalizacja: Istnieją przesłanki ku temu, że wczesne rozpoczęcie korzystania z mediów elektronicznych w dzieciństwie sprzyja rozwojowi uzależnienia od gier komputerowych. Ludzie, którzy w dzieciństwie doświadczali tego, że media cyfrowe mogą ich ochronić przed nudą, smutkiem i frustracją, będą w nich szukać ratunku także w późniejszym życiu. Słaba integracja społeczna, tzn. niewielkie wsparcie ze strony rodziny lub przyjaciół, również ma efekt wzmacniający.
• Czynniki środowiskowe: Również środowisko społeczne może przyczynić się do rozwoju uzależnienia od gier komputerowych. Główną rolę odgrywa tu stres. W wirtualnym świecie gracz może się wyładować i odreagować stres. Świat fantazji może też pomóc w ucieczce od problematycznej rzeczywistości – czy to problemów w pracy lub w związku partnerskim, mobbingu, bezrobocia czy innych zmartwień.
• Czynniki genetyczne: Zaburzenia związane z uzależnieniami często kumulują się w pewnych rodzinach. W przypadku niektórych uzależnień, takich jak alkoholizm, wykazano już, że czynniki genetyczne czynią ludzi szczególnie podatnymi na uzależnienie. W przypadku uzależnienia od gier komputerowych taki dowód nie został jeszcze przeprowadzony. Naukowcy podejrzewają jednak, że we wszystkich uzależnieniach behawioralnych pewną rolę odgrywają również predyspozycje genetyczne.

Uzależnienie od gier komputerowych: diagnoza

Nie każdy, kto nieustająco gra w gry komputerowe, jest automatycznie od nich uzależniony. Mimo że prawdopodobieństwo uzależnienia od gier komputerowych wzrasta wraz z liczbą godzin spędzonych na graniu, nie ma określonej liczby godzin, która mogłaby posłużyć za pewne kryterium diagnostyczne.

Ważną wskazówką jest jednak to, że ktoś spędza coraz więcej czasu, grając w gry komputerowe – ponieważ wskazuje to na kształtowaniu się u niego tolerancji. Innym decydującym czynnikiem jest znaczenie gier w życiu człowieka, tzn. to, czy ktoś zaniedbuje inne sfery życia na rzecz gier i czy stracił kontrolę nad czasem poświęcanym grom.

Kryteria diagnostyczne WHO

W aktualnym międzynarodowym systemie klasyfikacji chorób ICD10 uzależnienie od gier komputerowych nie jest jeszcze wymienione jako samodzielna choroba. Ściśle rzecz biorąc, nie można jej zdiagnozować jako choroby.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała jednak uzależnienie od gier komputerowych za chorobę samą w sobie. Choroba ta będzie więc wymieniona w nadchodzącym ICD11, który ma zastąpić ICD10 już w 2022 roku.

Zgodnie z definicją WHO uzależnienie od gier komputerowych istnieje, jeśli ktoś przez co najmniej rok:

• podporządkowuje swoje inne działania grom, np. zaniedbuje obowiązki, kontakty społeczne i potrzeby fizyczne,
• nie ma już kontroli nad częstotliwością i czasem trwania swoich gier,
• kontynuuje swoje ekstremalne zachowania związane z grami komputerowymi, mimo że są one związane z negatywnymi tego konsekwencjami.

Zaburzenia towarzyszące uzależnieniu od gier komputerowych

Osoby uzależnione od gier komputerowych często cierpią na inne jeszcze zaburzenia psychiczne i osobowościowe. Ważne jest, by je rozpoznać i leczyć, jeśli jest to konieczne. Nadmierne granie na komputerze może być także strategią radzenia sobie z innymi objawami choroby. Uzależnieniu od gier komputerowych często towarzyszą:

• zaburzenia lękowe,
• depresja,
• ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi).

W przypadku problematycznego korzystania z gier komputerowych należy też zawsze wyjaśnić, czy jest to rzeczywiście niezależne zaburzenie, czy zachowanie to ma swoje źródło w innym zaburzeniu psychicznym, które wymaga leczenia, czy też istnieje równolegle z nim.

Uzależnienie od gier komputerowych: terapia

Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z uzależnieniem od alkoholu, narkotyków czy nikotyny, abstynencja jest zazwyczaj jedyną pewną drogą wyjścia z uzależnienia. Dotyczy to także uzależnienia od gier komputerowych. Jak w przypadku wszystkich chorób uzależnieniowych, abstynencja jest początkowo dla osoby uzależnionej prawdziwym koszmarem. Życie bez grania wydaje im się ponure lub wręcz zupełnie niemożliwe. Dla osób postronnych, takich jak przyjaciele, partnerzy, rodzice, jest to trudne do zrozumienia.

Zrozumienie choroby jest pierwszym krokiem terapii

Pierwszym krokiem do wyzdrowienia jest zrozumienie choroby, uświadomienie sobie: „Jestem chory, potrzebuję pomocy”. Bez profesjonalnego wsparcia wyjście z uzależnienia jest zazwyczaj niemożliwe. W trakcie terapii i wraz z postępującym odzwyczajaniem się od gier osoba dotknięta problemem coraz częściej doświadcza, że bez grania czuję się lepiej.

Terapia poznawczo-behawioralna

Terapia poznawczo-behawioralna skierowana specjalnie do osób uzależnionych od gier komputerowych może skutecznie wspierać proces ich wychodzenia z uzależnienia. Terapia początkowo koncentruje się na analizie warunków wyzwalających i podtrzymujących uzależnienie. Mogą to być bodźce wewnętrzne, takie jak myśli i uczucia, ale także bodźce zewnętrzne. W trakcie terapii nacisk kładziony jest na wypracowanie odpowiedzi na pytania takie jak:

• Co wyzwala we mnie chęć do gier komputerowych (np. stres, lęki, widok komputera itp.)?
• Jakie potrzeby spełnia u mnie gra komputerowa (np. rozładowanie stresu, uwolnienie się od nudy, poczucie sukcesu, przynależność do drużyny itp.)?
• Jakie aktywności mogę prowadzić zamiast grania na komputerze (np. ćwiczenia relaksacyjne, sport, spotkania z przyjaciółmi)?
• W jaki sposób moje życie stałoby się lepsze bez gier komputerowych (np. więcej czasu na inne zajęcia i przyjaciół, lepsze wyniki w szkole, szkoleniach czy pracy, więcej radości z życia)?

Terapia osób uzależnionych od gier komputerowych składa się zazwyczaj z kombinacji terapii grupowej i indywidualnej. Istnieje możliwość leczenia ambulatoryjnego. W ciężkich przypadkach jednak zwykle konieczne jest leczenie stacjonarne.

Fakt, że uzależnienie od gier komputerowych zostanie włączone do katalogu ICD11 od 2022 roku, poprawi dostęp do odpowiednich terapii i ofertę takich terapii w przyszłości.

Uzależnienie od gier komputerowych: rokowanie

Uzależnień nie da się całkowicie wyleczyć. Uzależnienie pozostaje w tzw. pamięci uzależnienia przez całe życie. Dotyczy to także gier komputerowych. Jeśli zaczniesz grać ponownie, wkrótce znów zostaniesz uzależniony.

Jednak z profesjonalną pomocą można nauczyć się prowadzić spełnione życie bez uzależniającej czynności, jaką są gry komputerowe. Przede wszystkim dana osoba uczy się, że spełnione życie jest dla niej możliwe tylko bez gier komputerowych. Warunek: osoba dotknięta chorobą uznaje i akceptuje, że jest chora i potrzebuje pomocy oraz ma pragnienie przezwyciężenia stałej presji grania.

Niektóre osoby uzależnione od gier komputerowych same dochodzą do tego wniosku i same szukają pomocy. Inni szukają leczenia tylko pod presją otoczenia. Jednak duża część z nich odkrywa podczas terapii, jak wygląda ich sytuacja i zaczyna zajmować się swoim problemem uzależnienia. Wtedy szanse na wydostanie się z kręgu uzależnienia są bardzo duże.

Są też jednak osoby, które nie rozpoznają (nie chcą rozpoznać) swoich nałogowych zachowań. Wtedy szanse na oderwanie się od gier komputerowych są bardzo małe.

Uzależnienie od gier komputerowych: wskazówki dla bliskich

Problem uzależnienia od gier komputerowych dotyczy nie tylko samego uzależnionego, ale również jego rodziców czy partnerów życiowych. Jeśli ukochana osoba spędza dużo czasu, grając w gry komputerowe, osoby z jej otoczenia zaczynają się o nią martwić. Ważne jest, aby wiedzieć, że nie każdy, kto gra bardzo dużo, jest uzależniony. Jeśli jednak twoje dziecko lub partner wyjątkowo długo gra w gry komputerowe, powinieneś podjąć działania, aby mu pomóc.

Zasady dotyczące czasu przeznaczanego na gry komputerowe

• Podejdź do gracza, okaż zainteresowanie, pozwól mu wyjaśnić ci grę i postaraj się zrozumieć, jakie potrzeby zaspokaja u niego ta gra. Czy bawi się z nudów, czy ucieka w równoległy świat, bo ma problemy?
• Ustalcie wspólnie jasne zasady dotyczące czasu gry na komputerze, np. nie więcej niż dwie godziny dziennie.
• Wspieraj osobę uzależnioną, by znalazła lub odkryła na nowo czynności, które sprawiają jej przyjemności w prawdziwym życiu.

Jeśli gry komputerowe mają już zbyt duże znaczenie w życiu człowieka lub jeśli dana osoba popadła w prawdziwe uzależnienie, takie zasady postępowania już się nie sprawdzą.

Już samo uznanie, że problem w ogóle istnieje, jest wielkim wyzwaniem dla każdego uzależnionego. Dotyczy to również osób, które nie są jeszcze uzależnione, ale dla których czynność uzależniająca stanowi już zasadniczą treść ich życia i utrudnia im radzenie sobie z problemami świata realnego.

Pomóc mogą ośrodki leczenia uzależnień

Krewni uzależnionego, którzy w takiej sytuacji próbują z nim rozmawiać o jego zaburzeniach, nie powinni oczekiwać, że zostaną powitani z otwartymi ramionami. Uznanie problemu i potrzeby zmiany jest bolesne dla osoby uzależnionej i wymaga długiego czasu. Należy wciąż na nowo powtarzać próby rozmowy. Warto również skorzystać z pomocy profesjonalnych ośrodków leczenia uzależnień.

Celem jest zachęcenie osoby uzależnionej do udania się do poradni zajmującej się uzależnieniem od gier komputerowych. Tam spotka ona ludzi, którzy znają jej problem, doradzą, wysłuchają bez uprzedzeń jej historii i wesprą ją na drodze do pełnego wyleczenia z uzależnienia.

Pytania i odpowiedzi

Jakie są konsekwencje uzależnienia od gier komputerowych?

Uzależnienie od gier komputerowych ma konsekwencje psychiczne i fizyczne: samotność, porzucanie szkoły lub studiów, utrata pracy, ubóstwo i depresja, a nawet tendencje samobójcze. Większość uzależnionych cierpi na co najmniej jedno inne zaburzenie psychiczne, takie jak depresja, lęk czy zaburzenia osobowości.

Jak mogę stwierdzić, że moje dziecko jest uzależnione od komputera?

Zazwyczaj osoby dotknięte chorobą wykazują następujące objawy: mają ciągłą potrzebę bycia przy komputerze/w internecie; czują się lepiej i wydają się bardziej zrelaksowane, gdy korzystają z komputera lub internetu; nie mają kontroli nad swoim zachowaniem związanym z korzystaniem z komputera/zachowaniem w internecie.

Co dzieje się w mózgu w przypadku uzależnienia od gier komputerowych?

Badania wykazują, że u ludzi, którzy spędzają tylko godzinę dziennie, grając w gry komputerowe online, już po sześciu tygodniach zaczyna zmniejszać się objętość mózgu. Stwierdzono również, że gry mogą mieć negatywny wpływ na radzenie sobie z emocjami i na proces podejmowania decyzji w realnym świecie.

Czy gry komputerowe mogą powodować depresję?

Uzależnienie od gier wideo może przyczynić się do depresji, niepokoju i niskiego poczucia własnej wartości u graczy, wpływając na nich zarówno psychicznie, jak i fizycznie.

Ile godzin dziennie dziecko może grać w gry komputerowe bez ryzyka uzależnienia?

Amerykańska Akademia Pediatrii (ang. American Academy of Pediatrics, AAP) sugeruje, że czas przeznaczony na gry powinien wynosić od 30 do 60 minut dziennie w dni szkolne i do 2 godzin lub mniej w dni pozaszkolne.

Jak pogodzić granie w gry komputerowe z funkcjonowaniem w świecie rzeczywistym?

• Ogranicz swoją aktywność w graniu; unikaj bardzo czasochłonnych gier.
• Pomijaj w grach to, co jest opcjonalne, po prostu przechodź w grze dalej.
• Określ jasno swoje priorytety.
• Zróżnicuj swój repertuar gier, nie koncentruj się tylko na jednej grze.
• Bądź jednak wybiórczy, nie rozszerzaj zbioru gier zanadto.
• Graj na łatwych poziomach trudności.

Jak ograniczyć czas spędzany na graniu w gry komputerowe?

• Najpierw skończ swoją pracę, a potem graj. Badania wykazały, że uczniowie grający w gry spędzają 30% mniej czasu na czytaniu i 34% mniej czasu na odrabianiu prac domowych.
• Wyznacz sobie limit czasu przeznaczonego na granie i trzymaj się swoich postanowień.
• Nie spędzaj zbyt wiele czasu, grając zupełnie samotnie, rób przerwy na rozmowy z innymi domownikami.
• Zacznij uprawiać jakiś sport, ćwicz regularnie.

Źródła

• Domahidi E, Quandt T (2015). „”And all of a sudden my life was gone…”: A biographical analysis of highly engaged adult gamers”. New Media & Society. 17.
• Festl R, Scharkow M, Quandt T (March 2013). „Problematic computer game use among adolescents, younger and older adults”. Addiction. 108.
• Gentile D (May 2009). „Pathological video-game use among youth ages 8 to 18: a national study”. Psychological Science. 20.