Wodobrzusze – czym jest i w jakich chorobach występuje?

Wodobrzusze jest nagromadzeniem wolnego płynu w jamie brzusznej, które przekracza ilości występujące fizjologicznie (standardowo do 150 ml). Nagromadzenie płynu w jamie otrzewnej może być objawem różnych chorób, takich ja marskość wątroby, choroby nerek, trzustki i nowotwory. Leczenie i rokowanie wodobrzusza są zależne jego pierwotnej od przyczyny. Dowiedz się więcej na temat wodobrzusza.

W normalnych warunkach w jamie brzusznej znajduje się niewielka ilość płynu, który służy do amortyzowania narządów wewnętrznych. Zwiększanie tej objętości powyżej norm fizjologicznych, tj. >150 ml, jest oznaką chorób lub nieprawidłowości funkcjonowania narządów. Wodobrzusze można podzielić na:

  • wodobrzusze łagodne – jest możliwe do stwierdzenia poprzez USG jamy brzusznej, cięzkie do wyczucia w badaniu fizykalnym;
  • wodobrzusze umiarkowane – objętość płynu przekracza 500 ml, można zauważyć je w badaniu fizykalnym. W opukiwaniu jamy brzusznej pojawia się chełbotanie, dodatkowo w pozycji leżącej brzuch pacjenta „rozlewa się”;
  • wodobrzusze zaawansowane – widoczne jest duże zwiększenie objętości brzucha, powłoki są napięte i twarde, pod skórą widoczne są naczynia żylne. Przy zaawansowanym stadium wodobrzusza dochodzi do obrzęków kończyn dolnych.
  • w tym przypadku brzuch chorego jest mocno „wydęty”, jego powłoki są napięte i twarde, skóra wydaje się bardzo rozciągnięta, a pod nią często widoczne są naczynia krwionośne. Wodobrzuszu tego stopnia mogą towarzyszyć obrzęki kończyn dolnych.

Najczęstszą przyczyną wodobrzusza jest nadciśnienie wrotne wywołane przez marskość wątroby, nowotwory, infekcje i niewydolność serca. Przyczyny wodobrzusza takie jak niewydolność nerek, serca i infekcje są rzadkie.

Marskość wątroby (80% przypadków wodobrzusza) jest stanem, kiedy przewlekły proces zapalny miąższu wątroby doprowadza do jej zwłóknienia, przez co pojawiają się zaburzenia czynności wątroby. W przypadku marskości wątroby występuje również upośledzenie przepływu krwi w krążeniu wrotnym, przez co dochodzi do rozwoju nadciśnienia wrotnego, prowadzącego do wodobrzusza.

Gromadzenie się płynu w jamie otrzewnej zachodzi w wyniku jednego z czterech mechanizmów:

  • zwiększone ciśnienie w żyłach odprowadzających krew z narządów jamy brzusznej (nadciśnienie wrotne);
  • utrata dużej ilości białek we krwi;
  • nadprodukcja płynu w jamie otrzewnej, np. przez nowotwór;
  • upośledzenie odpływu płynu przez naczynia limfatyczne.

Mechanizmy te występują w następujących stanach patologicznych, również uznawanych za przyczyny wodobrzusza:

  • najczęstsze przypadki to wodobrzusze w przebiegu marskości wątroby;
  • choroby nowotworowe w obrębie jamy brzusznej (wodobrzusze nowotworowe gdy występuje np. rak jajnika);
  • choroby endokrynologiczne, np. niedoczynność tarczycy;
  • choroby trzustki;
  • choroby autoimmunologiczne;
  • choroby nerek przy których spada stężenie białka;
  • zakrzepica żyły wrotnej;
  • choroby serca i przy niewydolności serca;
  • choroby wątroby (zbyt wysokie ciśnienie w naczyniach żylnych odprowadzających krew z wątroby).

Wodobrzusze może objawiać się na różne sposoby, a same symptomy są uzależnione od choroby podstawowej, która wywołała problem. Ze strony jamy brzusznej można wyróżnić takie objawy jak:

  • uczucie dyskomfortu w obrębie jamy brzusznej;
  • powiększenie obwodu brzucha;
  • chude kończyny, które w połączeniu z powiększonym brzuchem nadają choremu charakterystyczny wygląd.
  • nudności.

Pozostałe objawy zależą od choroby pierwotnej. Najczęściej jest to marskość wątroby, która ma takie objawy jak:

  • nadmierny rozwój gruczołów piersiowych u mężczyzn;
  • żółtaczka;
  • świąd skóry.

Wodobrzusze może pojawić się przy chorobach serca, wtedy występują takie objawy jak duża męczliwość, obrzęki kończyn, częste oddawanie moczu w nocy, duszności.

W przebiegu chorób nowotworowych objawy towarzyszące wodobrzuszu są zależne od miejsc, w których pojawiły się zmiany.

Podobne objawy do wodobrzusza mogą mieć:

  • torbiel jajnika;
  • ciąża;
  • powiększenie pęcherza moczowego;
  • nowotwór jajnika.

Leczenie wodobrzusza obejmuje leczenie choroby podstawowej i leczenie objawowe.

Leczenie objawowe wodobrzusza ma za zadanie zmniejszenie ilości płynów w jamie otrzewnej. Należą do niego następujące działania:

  1. Ograniczenie spożycia sodu – jednym z najważniejszych elementów leczenia objawowego wodobrzusza jest ograniczenie spożycia sodu, ponieważ nadmiar sodu może powodować zatrzymywanie płynów w organizmie. Dlatego ważne jest, aby unikać żywności wysokosodowej, takiej jak przetworzone jedzenie i fast food.
  2. Diuretyki – leki moczopędne (diuretyki) są stosowane w celu zwiększenia wydalania płynów z organizmu. Mogą one pomóc zmniejszyć objawy wodobrzusza poprzez usuwanie nadmiaru płynów z jamy brzusznej i innych części ciała.
  3. Paracenteza – jest to procedura, w której wykonuje się nakłucie jamy otrzewnej w celu upuszczenia nadmiaru płynów. Paracenteza może mieć charakter diagnostyczny – w czasie nakłucia jamy brzusznej pobierany jest płyn w celu zbadania jego etiologii. Nakłucie jamy otrzewnowej to metoda stosowana w przypadku ciężkiego wodobrzusza lub gdy inne metody nie przynoszą ulgi.
  4. Uzupełnianie białka – niski poziom białka w organizmie może przyczynić się do wodobrzusza. W związku z tym leczenie objawowe wodobrzusza może obejmować uzupełnienie niedoborów białka, co może pomóc zmniejszyć obrzęk i wzdęcia.

Nadmierne gromadzenie płynu może być powstrzymane wyłącznie za pomocą leczenia choroby podstawowej.

Zaktualizowano: 21.03.2023
  • marskość-wątroby
  • płyn-w-jamie-brzusznej
  • wodobrzusze