Zranienia

Nieostrożne krojenie chleba ostrym nożem, upadek z roweru na żwirowej ścieżce lub wynik interwencji medycznej: rany powstają z wielu różnych przyczyn. Objawy tych urazów są równie zróżnicowane, co ich przyczyny. Wszystkie rany mają jedną wspólną cechę: tkanka zostaje przerwana lub odcięta. Leczenie przebiega według ustalonego schematu. Poniżej dowiesz się, jak leczyć rany i kiedy ze zranieniami należy zgłosić się do lekarza.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku zranienia?

Jeśli rana nie goi się normalnie, jej stan pogarsza się i nie widać poprawy po kilku tygodniach, należy koniecznie skontaktować się z lekarzem. Lekarz TELEMDI w trakcie videokonsultacji może zdalnie obejrzeć ranę i w zależności od sytuacji sam zainicjuje odpowiednie leczenie lub skieruje Cię do właściwego specjalisty. W uzasadnionych przypadkach może również wystawić zwolnienie lekarskie.

Podstawowe informacje

• Rany powstają, gdy urazy, przedmioty lub określone substancje chemiczne prowadzą do uszkodzenia skóry i tkanek.
• W zależności od rodzaju obrażeń wyróżnia się wiele różnych typów ran.
• W procesie gojenia się rany następują po sobie fazy: faza wysiękowa, faza oczyszczania, faza proliferacyjna i faza przebudowy.
• Oczyszczanie lub w razie potrzeby zamknięcie brzegów rany i zapobieganie infekcjom prowadzi zwykle do skutecznego gojenia zranień.

Czym są rany?

Rana oznacza ubytek lub utratę tkanki pokrywającej zewnętrzne warstwy skóry lub błony śluzowej.

Rany występują zewnętrznie, na powierzchni ciała; wewnętrznie, kiedy są spowodowane np. przez szwy, złamane kości lub skutki gwałtownego przyspieszenia. Na przykład wypadki drogowe mogą powodować rozerwanie wewnętrznych tkanek ciała.

Jakie są różne rodzaje ran?

Szeroko rozpowszechnione urazy powstają w wyniku działania czynników zewnętrznych, inne są konsekwencją interwencji medycznych takich jak operacje.

Rany mogą być również spowodowane chorobą. Możliwe przyczyny to „odleżyny” u osób o ograniczonej mobilności, zaburzenia krążenia lub przebyte choroby. Czynniki neurologiczne również mogą sprzyjać powstawaniu tego schorzenia.

W zależności od czynnika wywołującego, rany dzieli się na różne kategorie.

Rany mechaniczne	Rany cięte	rana cięta rana kłuta rana kąsana
	Rany tłuczone	otarcia skaleczenia rany stłuczeniowe skaleczenia odleżyny rany postrzałowe
Rany termiczne		odmrożenia oparzenia
Rany chemiczne		podrażnienia
Rany popromienne		rany spowodowane skutkami promieniowania

Zapobieganie zranieniom

W zdecydowanej większości przypadków do powstania rany dochodzi w wyniku nieprzewidzianych zdarzeń. Zapobieganie jest więc możliwe tylko w ograniczonym zakresie. Ważne jest, aby unikać ryzykownych sytuacji i ostrożnie obchodzić się z ostrymi, spiczastymi lub w inny sposób niebezpiecznymi przedmiotami i substancjami. Idealnie byłoby nosić odzież ochronną.

Czy są jakieś grupy ryzyka występowania zranień?

Każdy może doznać urazu w dowolnym momencie. Jednak szczególnie narażone są osoby, które często przenoszą przedmioty lub muszą poruszać się w sytuacjach, które wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wypadku.

Ponadto niektóre schorzenia mogą powodować występowanie trudno gojących się ran. Należą do nich:

• choroby naczyniowe,
• infekcje,
• nowotwory,
• zaburzenia krążenia i przewodu nerwowego,
• choroby metaboliczne,
• zaburzenia tkanki łącznej.

Jakie są objawy zranień?

Oznaki rany są oczywiste: skóra i tkanka są zniszczone. Zwykle występuje krwawienie. Jeśli uszkodzone są komórki nerwowe, rana wywołuje piekący lub pulsujący ból.

Czy muszę iść do lekarza, jeśli się zranię?

Wizyta u lekarza jest nieunikniona, jeśli rana nie jest drobnym urazem, który można opatrzyć samodzielnie. Rany z dużą utratą krwi, z poszarpanymi i postrzępionymi brzegami lub silnymi zabrudzeniami muszą być zawsze profesjonalnie opatrzone.

Poważne urazy mogą wymagać zszycia. Wymagają one starannej pielęgnacji aż do całkowitego ich wygojenia. Konieczne może być założenie rurki drenażowej, przez którą podczas procesu gojenia z rany może odpływać ropa i osocze. W bardzo poważnych przypadkach konieczna może być hospitalizacja.

W przypadku otwartej rany możliwe jest uzyskanie zwolnienia lekarskiego, którego czas trwania jest różny w zależności od rozległości i przebiegu procesu gojenia się rany.

W jaki sposób lekarz stawia diagnozę w przypadku zranienia?

Lekarz najpierw przeprowadza diagnostykę wizualną rany, a podczas wywiadu z pacjentem pyta o okoliczności, w jakich doszło do jej powstania. Lekarz zapyta również o wszelkie istniejące wcześniej schorzenia, które mogą zakłócać proces gojenia się rany.

Jeśli do wizyty upłynęło dużo czasu, należy udokumentować zmiany w ranie lub towarzyszące im objawy takie jak gorączka.

Aby zbadać ewentualne problemy z mięśniami i nerwami, lekarz może również sprawdzić odruchy i czucie dotykowe oraz zbadać głębokość rany. Może on zlecić laboratoryjne badanie krwi lub pobranie wymazu z rany.

Na podstawie obrazu rany i uzyskanych informacji lekarz może podjąć odpowiednie działania terapeutyczne.

Jak leczy się rany?

Zasadniczo wstępne leczenie rany powinno przebiegać według poniższego schematu, niezależnie od tego, czy jest to leczenie samodzielne, czy też profesjonalna opieka medyczna.

1. Wykrwawianie się: Świeżo wypływająca krew transportuje zarazki i zanieczyszczenia z dala od rany.
2. Oczyszczanie: Następnie zranienie należy umyć pod bieżącą wodą.
3. Zatrzymanie krwawienia: przepływ krwi jest zatrzymywany za pomocą sterylnego opatrunku lub tamponu.
4. Dezynfekcja: Na koniec należy zastosować odpowiedni środek do zwalczania bakterii i wirusów.

Aby zabezpieczyć ranę przed zarazkami, lekarz może przepisać antybiotyki w postaci maści lub tabletek. Jeśli to konieczne, ranę pokrywa się plastrem lub bandażem, który należy regularnie zmieniać. Wilgotny klimat pod opatrunkiem sprzyja procesowi gojenia.

Aby zapobiec przedostawaniu się do rany patogenów, nie należy nigdy ssać zranionego miejsca, dmuchać na ranę lub bezpośrednio jej dotykać!

Jak przebiega proces gojenia się ran?

Na proces zdrowienia istotny wpływ ma poziom uszkodzeń wywołanych zranieniem. Im poważniejszy uraz, tym więcej czasu potrzeba na jego wyleczenie.

W większości przypadków powierzchowne, czyste rany o nieuszkodzonych brzegach, które można szybko opatrzyć, goją się bez problemów (gojenie pierwotne). Jeśli oprócz uszkodzenia skóry doszło do głębszego uszkodzenia tkanek, organizm musi wytworzyć nową tkankę łączną i pokrywającą ją warstwę skóry (gojenie wtórne). W tym czasie rana jest podatna na infekcje bakteryjne.

Gojenie się rany przebiega zazwyczaj w trzech częściowo nakładających się na siebie fazach.

• Faza oczyszczania: Najpierw następuje oczyszczanie poprzez wydzielanie krwi lub płynu tkankowego (limfy). W ten sposób z rany wypłukiwane są zanieczyszczenia, po czym następuje krzepnięcie krwi.
• Faza granulacji: W drugiej fazie organizm tworzy na ranie tzw. ziarninę, która składa się z włókien kolagenowych i naczyń krwionośnych.
• Faza odbudowy: W końcu tworzą się nowe włókna tkanki i pokrywające ją świeże komórki skóry.

Wspólną cechą pierwotnego i wtórnego gojenia się ran jest to, że zazwyczaj uczestniczą w nim głębsze warstwy tkanek.

Bardzo powierzchowne uszkodzenia skóry mogą goić się w sposób nabłonkowy. W tym przypadku rana zostaje jedynie zamknięta świeżą tkanką, bez tworzenia się nowej tkanki łącznej. Typowym przykładem tego typu gojenia się ran są oparzenia słoneczne.

Pytania i odpowiedzi

Czy dozwolone jest nakładanie makijażu na rany?

Dopóki proces gojenia się rany jeszcze się nie zakończył, nie należy stosować makijażu. Jeśli nie można uniknąć makijażu, w porozumieniu z lekarzem należy zastosować puder leczniczy jako podkład na pokryte strupami obszary skóry.

Jak działają maści na rany?

Maści na rany mają działanie dezynfekujące i nawilżające. Przeciwdziałają one powstawaniu blizn i wspierają tworzenie się nowej tkanki. Maści na rany nie wolno jednak stosować, gdy rana nie jest jeszcze zasklepiona.

Jakie powikłania mogą wystąpić podczas gojenia się ran?

Częstymi powikłaniami są infekcje, zaburzenia krążenia lub krzepnięcia krwi, blizny i martwica tkanki.

Źródła

• Noszczyk W., Chirurgia, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007.
• Jarosław Gucwa, Zaopatrywanie prostych ran, Medycyna Praktyczna.
• Wojciech Waliszewski, Zasady zaopatrywania ran i podstawy szycia chirurgicznego, „Przewodnik Lekarza”, 4.

Przeczytaj także o:

Zwolnienie lekarskie wstecz