Ból odbytu

Ból odbytu to powszechna dolegliwość, która często występuje podczas wypróżniania, ale może również być odczuwana przez cały czas. Często z powodu niepokoju i wstydu, wielu ludzi opóźnia wizytę u lekarza, co jest błędem, ponieważ ból odbytu może wskazywać na poważne choroby, włącznie z nowotworem. Jakie choroby mogą powodować ból odbytu i okolic odbytu? Kiedy należy udać się do lekarza? Jakie są sposoby łagodzenia bólu odbytu i jakie są dostępne opcje leczenia?

Ból odbytu – charakterystyka

Dolegliwości związane z bólem odbytu są powszechne i objawiają się jako kłujące uczucie bądź rozpieranie w tej okolicy. Towarzyszyć im może również pieczenie, swędzenie i krwawienie wokół odbytu.

Ból odbytu jest szczególnie uciążliwy ze względu na unerwienie tego obszaru. Błona śluzowa jelita grubego przechodzi w skórę w kanale odbytu, co powoduje dużą wrażliwość na bodźce. Odczuwany ból może mieć różne charaktery, takie jak kłucie, promieniowanie lub przewlekłość, i występować nie tylko u dorosłych, ale również u dzieci.

Ból odbytu jest powszechny również w ciąży. Ciąża sprzyja zaparciom z powodu zmian hormonalnych, a zalegający stolec powoduje dyskomfort.

W medycynie wyróżnia się trzy główne zespoły bólowe odbytu: napadowy ból odbytu, zespół dźwigaczy odbytu i kokcygodynię. Napadowy ból odbytu to nagły i ostry ból trwający zwykle kilka minut i często pojawiający się w nocy. Zespół dźwigaczy odbytu to ból odczuwany nie tylko w odbycie, ale także w krzyżu, miednicy i lędźwiach, zwykle z towarzyszącymi zaparciami lub nietrzymaniem stolca. Kokcygodynia to ból w okolicach kości ogonowej, który nasila się podczas siedzenia.

W przypadku pojawienia się bólu odbytu ważne jest obserwowanie innych objawów towarzyszących, takich jak krwawienie lub twardy, bolesny guzek, co pozwoli na szybszą i dokładniejszą diagnozę przez lekarza.

Ból odbytu – przyczyny

Z powodu różnorodnych przyczyn, ból odbytu stanowi problem dla wielu ludzi. Aby odpowiednio zdiagnozować i leczyć dolegliwości, zazwyczaj konieczna jest wizyta u lekarza.

Przyczyny bólu odbytu mogą mieć charakter chorobowy. Najczęstsze z nich to:

• hemoroidy (nazywane również guzkami krwawniczymi lub żylakami odbytu), 
• rak odbytu, 
• ropień odbytu, 
• pęknięcie błony śluzowej końcowego odcinka kanału odbytu (tzw. szczelina odbytu), 
• przetoka odbytu i odbytnicy, 
• guzy odbytu i odbytnicy, 
• przewlekłe zapalenie stercza, 
• zakrzepica żył okołoodbytowych, 
• choroby zapalne jelit, 
• mięśniowy ból napięciowy miednicy, 
• infekcja grzybicza,
• choroby weneryczne.

Nierzadko przyczyną bólu odbytu jest zatwardzenie. W przypadku problemów z wypróżnianiem, twarde stolce blokują ujście kału, a brak ruchu w jelicie wpływa na pracę narządu, co może powodować dyskomfort w okolicy odbytu. Dolegliwości te mogą również pojawić się podczas długiego siedzenia. Ból odbytu może być również związany z biegunką, która podrażnia odbyt i wywołuje dolegliwości. W przypadku dzieci, przyczyną bólu odbytu mogą być pasożyty, na przykład owsiki.

Ważne jest, aby w przypadku bólu odbytu nie lekceważyć dolegliwości i zgłosić się do lekarza, który wskaże odpowiednie metody diagnostyczne i dobierze odpowiednie leczenie, dostosowane do przyczyny bólu.

Ból odbytu – objawy

Należy pilnie obserwować potencjalne objawy towarzyszące, jeśli odczuwamy ból w odbycie. Pierwszym alarmującym objawem jest zwykle krwawienie, jednak należy zaznaczyć, że krew nie zawsze oznacza raka odbytu. Częściej pacjenci dowiadują się, że przyczyną są hemoroidy lub szczelina.

Obrzęk i zaczerwienienie towarzyszące bólowi odbytu najczęściej występują w przypadku stanów zapalnych i ropni. Może również pojawić się wydzielina, co jest częste w przypadku infekcji grzybiczych. Jeśli pojawi się nagle twardy i bolesny guzek, najprawdopodobniej jest to zakrzepnięty hemoroid. Hemoroidom towarzyszy również krwawienie, szczególnie po porodzie lub w czasie ciąży. Krwawienie może również występować w przypadku szczeliny odbytu. Jeśli guzek stopniowo się powiększa w dłuższym okresie czasu, konieczne jest wykluczenie nowotworu.

Dolegliwości bólowe, których dodatkowo może doświadczać chory odczuwający ból odbytu to:

• Pieczenie odbytu
• Świąd odbytu
• Swędzenie odbytu
• Krwawienie z odbytu
• Obecność guzka lub zmian skórnych
• Ból podbrzusza
• Zaburzenia oddawania moczu

Dodatkowo, w niektórych przypadkach mogą pojawić się objawy ogólne, takie jak złe samopoczucie, gorączka i dreszcze.

Ból odbytu – diagnostyka

Aby zdiagnozować ból odbytu, lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad medyczny i dokładne badanie fizykalne. W celu uzyskania pełnego obrazu choroby, mogą być wymagane badania laboratoryjne i obrazowe.

• Badania krwi – w celu wykluczenia anemii lub infekcji, najczęściej wykonywana jest pełna morfologia krwi. 
• Badania obrazowe – do badania tego typu zalicza się prześwietlenie jamy brzusznej lub tomografię komputerową, które umożliwiają wykrycie guzów, powiększonych węzłów chłonnych lub mas kałowych. 
• Badanie per rectum – polega na wprowadzeniu przez lekarza rękawiczki smarowanej lubrykantem oraz palca do odbytnicy, co umożliwia prostą ocenę stanu błony śluzowej odbytu i wykrycie obecności krwi, wydzieliny lub guzów. 
• Anoskopia/Proktoskopia – w tym badaniu lekarz wprowadza do odbytu specjalny narzędzie, tzw. proktoskop, dzięki czemu może dokładnie zbadać wnętrze odbytnicy i wykryć wszelkie problemy lub nieprawidłowości. W razie potrzeby, pobiera się również próbkę tkanki do badania mikroskopowego. 
• Sigmoidoskopia/kolonoskopia – to badanie pozwala na dokładne zbadanie wnętrza jelita grubego. Lekarz wprowadza elastyczną rurkę z kamerą, zwany kolonoskopem, przez odbyt, co umożliwia wykrycie wszelkich zmian patologicznych, takich jak polipy czy guzy. W razie potrzeby, pobiera się również próbkę tkanki do badania mikroskopowego. Badanie to jest szczególnie przydatne w przypadku podejrzenia chorób jelita grubego, takich jak choroba Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Podsumowując, ból odbytu wymaga dokładnego zbadania, dlatego warto skonsultować się z lekarzem i poddać się diagnostyce.

Ból odbytu – leczenie

W niektórych sytuacjach, gdy występuje ból odbytu, może być konieczne poddanie się operacji lub bardziej inwazyjnym zabiegom. Przykładem takiej sytuacji jest zaklinowanie stolca, gdzie pomocne może okazać się wykonanie lewatywy w gabinecie lekarza lub w domu. W przypadku ciężkich przypadków twardy stolec może wymagać ręcznego usunięcia.

W niektórych przypadkach hemoroidy można leczyć poprzez opaskowanie żylaków odbytu metodą Barrona. W tej procedurze gumka odcina dopływ krwi do hemoroidu, co prowadzi do jego skurczenia. Z kolei ciężkie przypadki zapalenia odbytnicy spowodowane przez chorobę zapalną jelit lub hemoroidy mogą wymagać operacji.

Chirurgia jest często konieczna w przypadku przetoki odbytu, raka odbytu/odbytnicy lub wrzodu samotnego odbytnicy wraz z wypadaniem odbytnicy.

Ból odbytu – leki

Leczenie bólu odbytu obejmuje różne rodzaje leków, które można stosować zarówno bez recepty, jak i na receptę. Niektóre z nich to:

• Leki przeciwbólowe: W przypadku bólu odbytu można stosować niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, takie jak amitryptylina, leki zwiotczające mięśnie, takie jak cyklobenzapryna, miejscowe środki znieczulające, takie jak balsam z lidokainą, oraz kremy na hemoroidy zawierające składniki takie jak hydrokortyzon lub oczar wirginijski.
• Środki zmiękczające stolec lub przeczyszczające: W przypadku zaparć i twardych stolców, które mogą powodować ból odbytu, można stosować dokuzynian sodu, który pomaga zmiękczyć twarde stolce i łagodzić zaparcia. Środki przeczyszczające, takie jak te zawierające składniki aktywujące perystaltykę jelit, mogą pomóc w przypadku zaparć, szczególnie u pacjentów z zaklinowaniem kału czy wrzodem samotnym odbytnicy. Jednak należy pamiętać, że te leki zwykle nie są zalecane do długotrwałego stosowania.
• Antybiotyki: Jeśli ból odbytu jest spowodowany przez bakterie, takie jak rzeżączka i chlamydia, stosuje się antybiotyki. Leki przeciwwirusowe mogą pomóc w przypadku bólu odbytu wywołanego przez wirusy, takie jak opryszczka i HIV.
• Steroidy i leki immunosupresyjne: W przypadku nieswoistego zapalenia jelit, które może powodować ból odbytu, można stosować steroidy lub leki immunosupresyjne, które mogą pomóc w spowolnieniu postępu choroby.

Przeczytaj także o:

Powiększone węzły chłonne

Ból po prawej stronie brzucha – co może oznaczać?