Brak smaku i węchu

Rola węchu i smaku

Zaburzenia węchu i smaku mogą mieć różne przyczyny. Mogą być spowodowane przez uszkodzenie części obwodowej układu węchowego, czyli nabłonka węchowego w nosie, lub części ośrodkowej, czyli drogi węchowej i neuronów węchowych.

 Typy zaburzeń węchu i smaku

Oficjalna klasyfikacja wyróżnia następujące zaburzenia węchu:

• hiposmia – osłabienie powonienia,
• hiperosmia– nadwrażliwość węchowa,
• anosmia – całkowita utrata zmysłu węchu.

Z kolei w odniesieniu do zmysłu smaku wymienia się takie dysfunkcje jak:

• hipogeuzja – obniżony próg odczuwania smaku,
• hipergeuzja – podwyższony próg odczuwania smaku,
• ageuzja – brak smaku.

Przyczyny utraty węchu i smaku

Przyczyn utraty węchu, a w konsekwencji – smaku, może być wiele.:

• urazy mechaniczne nosa,
• uszkodzenia nerwów węchowych po operacji lub urazie głowy,
• narażenie na toksyczne chemikalia, takie jak pestycydy lub rozpuszczalniki,
• stosowanie niektórych leków, w tym antybiotyków; leków przeciwdepresyjnych; leków przeciwzapalnych; leków nasercowych,
• używanie kokainy,
• zaburzenia hormonalne.
• polipy nosa,
• zapalenie zatok,
• przeziębienie,
• grypa,
• COVID-19,
• alergia,
• katar sienny,
• choroba Alzheimera,
• choroba Parkinsona,
• stwardnienie rozsiane,
• radioterapia nowotworów głowy i szyi. 

Neurologiczne przyczyny zaburzeń węchu i smaku

Z przyczyn neurologicznych najczęściej zaburzenia węchu powstają w wyniku urazów czaszkowo-mózgowych, w wyniku których może dojść do zerwania bardzo cienkich włókien nerwowych przechodzących przez wąskie otwory lub urazu samego nerwu węchowego czy kory mózgowej odpowiedzialnej za analizę zapachów.

Najczęściej do takiego zdarzenia dochodzi podczas wypadków komunikacyjnych (u około 10–20% poszkodowanych). Utrata węchu może być jedno- lub obustronna, a także przejściowa lub trwała.

Do odzyskania powonienia dochodzi u 30–40% pacjentów. Uważa się, że jeżeli utrata węchu trwa ponad rok po urazie, to jest ona nieodwracalna.

Rzadko osłabienie, a następnie brak węchu może być wywołane rozwijającym się guzem przedniego dołu czaszki (najczęściej są to wolno rosnące, łagodne oponiaki), wtedy często jest to jednostronna utrata węchu, która najczęściej nie jest zauważana przez pacjenta.

W chorobach nazywanych neurodegeneracyjnymi, jak choroba Parkinsona i w chorobie Alzheimera mogą w przebiegu tych schorzeń, wśród innych znaczących objawów, występować zaburzenia w wykrywaniu i odróżnianiu zapachów

Trening węchu. Na czym polega?

Rokowanie w utracie węchu zależy od przyczyny, która ją wywołała i od tego, czy jest możliwe jej usunięcie lub leczenie farmakologiczne.

U pacjentów z zaburzeniami węchu po infekcji wirusowej dróg oddechowych pomocny może być trening węchowy. Wpływa on korzystnie na powrót prawidłowej funkcji węchu u pacjentów z utrzymującymi się objawami.

Trening węchu zazwyczaj obejmuje głębokie wąchanie co najmniej czterech różnych zapachów przez 10 sekund dwa razy dziennie przez co najmniej 12 tygodni (optymalnie 24–36 tygodni). Stosowane zapachy są wyraźne i silne i zazwyczaj obejmują różne zapachy: np. kwiatowe (np. róża), owocowe (np. cytryna).

Trening węchowy pacjenci mogą wykonywać samodzielnie w domu. Można zakupić gotowe „zestawy do treningu węchowego” lub wykorzystać do tego celu olejki eteryczne.

Należy pamiętać, że odczuwanie smaku pokarmów jest bardzo silnie związane z ich zapachem i dlatego pacjenci z upośledzeniem węchu skarżą się na wyraźne zaburzenia smaku, mimo braku zmian chorobowych w strukturach odpowiedzialnych za odczuwanie smaku.

Przyczyna utraty węchu i smaku u chorych na COVID-19

Mechanizm utraty węchu i smaku w wyniku zachorowania na COVID-19 nie został jeszcze dobrze poznany przez naukowców.

Jedna z hipotez mówi o uszkodzeniu w polu węchowym, które zlokalizowane jest w górnej części nosa samych komórek pomocniczych, otaczających komórki węchowe. W efekcie nie dochodzi do uszkodzenia komórek węchowych, ale komórki te nie mogą działać prawidłowo.

Kolejna z teorii mówi o tym, że w samym polu węchowym dochodzi do zwiększonej kumulacji wirusa, który powoduje uszkodzenie komórek neuronalnych, co zostało potwierdzone w badaniach laboratoryjnych i obrazowych. Inni naukowcy są zdania, że w błonie śluzowej nosa dochodzi do zaburzenia odżywiania komórek pomocniczych lub neuronalnych.

Trzecia teoria wskazuje na uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych – w błonie śluzowej nosa dochodzi do zaburzenia odżywiania komórek pomocniczych lub neuronalnych.

Węch i smak mają połączone drogi neuronalne. Inaczej niż w przypadku węchu, zaburzenia smaku mają dużo bardziej niepoznany mechanizm działania.

Utrata węchu i smaku (które często razem występują) w I fali pandemii stanowiły charakterystyczny objaw zakażenia koronawirusem. Co więcej, okazało się, że anosmia często utrzymuje się długo po przechorowaniu COVID-19 i nie cofa się tak, jak to jest w przypadku innych infekcji grypowych i grypopodobnych.

Przeczytaj także o:

Róża