Choroby psychiczne u dzieci

Choroby psychiczne u dzieci nie są wcale takie rzadkie. Według badań 17% dzieci w wieku od 3 do 17 lat ma problemy ze zdrowiem psychicznym. Chłopcy są częściej dotknięci tym problemem niż dziewczynki.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku choroby psychicznej dziecka?

Jak diagnozuje się choroby psychiczne u dzieci? Zanim zostanie zdiagnozowana choroba psychiczna, dzieci i młodzież są dokładnie badane pod kątem fizycznym. Lekarz rodzinny lub pediatra powinien upewnić się, że za objawami nie stoi żadna fizyczna przyczyna. Jeśli niepokoi Cię zachowanie Twojego dziecka, na początek możesz skorzystać z możliwości odbycia szybkiej wideokonsultacji ze specjalistą TELEMEDI, który doradzi ci dalszy sposób postępowania.

Podstawowe informacje

• Definicja: Nieprawidłowości psychiczne, które mają negatywny wpływ na codzienne życie dziecka i na które ono cierpi.
• Formy: Niezależne od wieku, takie jak depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia dwubiegunowe, zaburzenia odżywiania (takie jak anoreksja), zaburzenia obsesyjno-kompulsywne; zależne od wieku, charakterystyczne dla dzieciństwa, takie jak ADHD, zaburzenia zachowania opozycyjnego, zaburzenia zachowania społecznego, autyzm, zespół Retta, zespół łamliwego X, zaburzenia przywiązania, zaburzenia językowe, zaburzenia tikowe.
• Częstotliwość: Według ostatnich badań około 17% dzieci w wieku od 3 do 17 lat wykazuje zaburzenia psychiczne.
• Objawy: Np. nagłe wycofanie społeczne, pozornie pozbawiony przyczyny uporczywy smutek, utrata zainteresowań, bezczynność, częste napady złości, moczenie się w łóżku po długim okresie suchości.
• Przyczyny i czynniki ryzyka: Np. zwiększona podatność psychiczna, czynniki genetyczne, choroby fizyczne, zaburzone funkcje mózgu, temperament i osobowość, wykorzystywanie, doświadczenie przemocy, zaniedbanie, utrata ważnych opiekunów, choroba psychiczna rodziców, środowisko rodzinne nacechowane kłótniami i przemocą, separacja lub rozwód rodziców, niski poziom wykształcenia rodziców, niepewna sytuacja finansowa rodziny.
• Diagnoza: Konsultacja lekarska, badania lekarskie, obserwacja zachowań, testy psychologiczne.
• Leczenie: Zwykle multimodalne, obejmujące psychoterapię (rodzinną), w razie potrzeby leki i towarzyszące środki wsparcia społecznego, językowego lub ruchowego.

Choroby psychiczne u dzieci: definicja

Każde dziecko jest inne i każde od czasu do czasu wykazuje zaburzenia psychiczne – złe nastroje, nagły smutek i napady złości są częścią normalnego rozwoju. Nawet jeśli dziecko nie ma ochoty na zabawę czy chodzenie do szkoły, nie musi to oznaczać, że cierpi na chorobę psychiczną. Podobnie jak dorośli, dzieci mają czasem problemy psychologiczne, ale mogą one zniknąć same z siebie i nie są powodem do niepokoju.

Dopiero gdy takie problemy stają się coraz częstsze, a wyjątek staje się regułą, rodzice i opiekunowie powinni stać się czujni i przyjrzeć się im bliżej. Czy negatywne uczucia przeszkadzają dziecku w życiu i codziennych czynnościach? Czy dziecko cierpi z tego powodu? Jeśli tak jest, może to być choroba psychiczna.

Formy chorób psychicznych: różnice wieku i płci

Wiek i płeć również mają wpływ na to, jakie rodzaje zaburzeń lub chorób psychicznych dominują wśród młodych ludzi.

• Zaburzenia psychiczne u małych dzieci poniżej czwartego roku życia wynikają głównie z zaburzeń rozwojowych.
• U dzieci w wieku szkolnym najczęstsze są zaburzenia lękowe, depresja, ADHD oraz agresywne i wyzywające zaburzenia zachowania.
• Depresja, zaburzenia odżywiania i uzależnienia dominują wśród nastolatków między 15 a 18 rokiem życia.

Chłopcy częściej zapadają na ADHD (około czterech razy częściej niż dziewczęta), agresywne zaburzenia zachowania i uzależnienia, podczas gdy wśród dziewcząt dominują zaburzenia odżywiania, choroby psychosomatyczne i depresja.

Choroby psychiczne u dzieci: objawy

Choroby psychiczne u dzieci i młodzieży powinny być leczone jak najwcześniej. Istnieje bowiem wtedy duża szansa na zatrzymanie dalszego rozwoju choroby, a tym samym na zapobieżenie jej kontynuacji w dorosłym życiu.

Ale jak rozpoznać zaburzenia psychiczne u dzieci, jakie objawy należą do znaków ostrzegawczych? I czy dziecko ma zaburzenia psychiczne z typowymi objawami, czy też jest to przejściowe zaburzenie zachowania?

Przyjrzenie się symptomom, które mogą być znakami ostrzegawczymi choroby psychicznej, pomaga rozróżnić te dwie rzeczy. Ważne jest, by rodzice, wychowawcy, nauczyciele i inni opiekunowie reagowali z wyczuciem na takie sygnały ostrzegawcze.

Możliwe objawy zaburzeń psychicznych u dzieci

Pierwszym możliwym objawem jest nagła, trwała zmiana w zachowaniu dziecka. Jeśli twoje dziecko nagle się wycofuje, jest smutne, traci zainteresowanie hobby, zabawą lub dawnymi ulubionymi zajęciami, ma niezwykle częste napady złości lub jeśli dzieci, które były „suche”, znowu moczą się w łóżku, może to oznaczać, że przyczyną są zaburzenia psychiczne.

Szczególne względy pomagają ocenić, czy dzieci przejawiające zaburzenia psychiczne wykazują tylko chwilowe zachowania problemowe, czy też cierpią na zaburzenia psychiczne.

• Od jak dawna dziecko zachowuje się inaczej? Tylko wtedy, gdy zmienione zachowanie utrzymuje się przez dłuższy czas (kilka tygodni), można podejrzewać, że kryje się za nim zaburzenie psychiczne.
• Czy już wcześniej zauważyłeś tę zmianę? Niektóre choroby przebiegają z nawrotami (np. depresja). Podczas nawrotu widoczne są typowe zmiany behawioralne i emocjonalne, takie jak wycofanie, smutek i brak zainteresowania. Gdy ostry epizod minie, dzieci dotknięte chorobą zachowują się zupełnie normalnie.
• Jak często pojawiają się nieprawidłowości? Informacje o częstotliwości występowania nieprawidłowych zachowań są pomocne przy pierwszej rozmowie z pediatrą lub psychiatrą. Dlatego zapisuj w notatniku, kiedy Twoje dziecko zachowuje się w sposób charakterystyczny z psychologicznego punktu widzenia.
• Jak poważny jest problem? Zapytaj siebie i swoje dziecko, jak bardzo nasilone są nieprawidłowości. Pomocna może być skala od 1 do 10, gdzie 1 oznacza najsłabszy, a 10 najmocniejszy.
• Czy Twoje dziecko cierpi z powodu zmian emocjonalnych lub behawioralnych? Czy zmiany mają wpływ na codzienne życie dziecka? Na przykład czy prowadzą one do izolacji społecznej lub poważnych problemów z wydajnością? Jeśli poziom niepokoju jest wysoki, powinieneś pilnie skonsultować się z dzieckiem ze specjalistą.
• Czy istnieją znane czynniki wyzwalające problematyczne zachowania? Co pomaga wyeliminować objawy? Jeśli wiesz, co stymuluje Twoje dziecko, możesz tymczasowo unikać takich sytuacji czy wydarzeń. Jednak na dłuższą metę unikanie tego typu zachowań nie jest rozwiązaniem. Jeśli po jakimś czasie problematyczne zachowanie nie ulegnie poprawie, powinieneś skonsultować się ze specjalistą.
• Jak osoby postronne (zwłaszcza krewni, wychowawcy, nauczyciele) oceniają sytuację? Spojrzenie z zewnątrz czasem otwiera nowe perspektywy – może inne osoby zaangażowane w sprawy Twojego dziecka oceniają sytuację zupełnie inaczej niż Ty? Czy może zauważają nieprawidłowości, których Ty nie zauważyłeś? Wymiana informacji z innymi opiekunami na pewno jest korzystna, bo dzielenie się z innymi własnymi troskami i myślami może przynieść ogromną ulgę.
• Czy uważasz, że możesz rozwiązać problem samodzielnie, czy też potrzebujesz pomocy? Problemy psychologiczne i związane z nimi zmartwienia mogą być bardzo stresujące – dla Ciebie i dla Twojego dziecka. Dlatego nie bój się szukać pomocy medycznej na wczesnym etapie.

Choroby psychiczne u dzieci: diagnoza

Zanim rozpocznie się leczenie, specjalista, czyli psychiatra dzieci i młodzieży, stawia dokładną diagnozę. Celem jest określenie formy zaburzenia. W ten sposób leczenie może być precyzyjnie dopasowane do obrazu klinicznego. Jest to ważne dla powodzenia dalszej terapii.

Wywiad lekarski

W pierwszym etapie specjalista przeprowadzi szczegółową rozmowę z Tobą i Twoim dzieckiem, by zebrać wywiad medyczny. Ważne są na przykład następujące informacje:

• Jakie zaburzenia psychiczne są przyczyną problemów?
• Jak, kiedy, jak często i w jakich sytuacjach ujawniają się problemy?
• Czy Ty lub Twoje dziecko podejrzewacie, że za problemami stoją jakieś czynniki je wyzwalające?
• Czy Twoje dziecko cierpi z powodu tych zmian?
• Czy zmiany wpływają na codzienne życie Twojego dziecka? Na przykład czy występują problemy w szkole, z kolegami z klasy, czy dziecko boi się pewnych sytuacji?
• Czy Twoje dziecko cierpi na znaną chorobę fizyczną lub psychiczną?
• W jakim środowisku rodzinnym i społecznym żyje Twoje dziecko? Na przykład czy Twoje dziecko ma stabilne relacje i opiekunów?
• Czy w otoczeniu zaszły ostatnio jakieś zmiany, np. zgony, rozwody lub podobne zdarzenia?

Odpowiadaj na pytania lekarza szczerze i jak najdokładniej. I zawsze pamiętaj: nie chodzi o obwinianie kogokolwiek, ale o jak najdokładniejsze zdiagnozowanie problemów ze zdrowiem psychicznym Twojego dziecka.

Za Twoją zgodą lekarz może również porozmawiać z krewnymi, nauczycielami lub wychowawcami, aby uzyskać jak najpełniejszy obraz Twojego dziecka.

Obserwacja zachowania

W kolejnym kroku specjalista może zalecić obserwację behawioralną. Może na przykład poprosić Cię o obserwowanie i zapisywanie zachowań dziecka podczas jedzenia lub zabawy w określonym czasie.

Badania lekarskie

Czasami za rzekomymi zaburzeniami psychicznymi kryją się choroby fizyczne. Lekarz musi to wykluczyć w trakcie diagnozy. Zwykle wiąże się to z badaniem krwi. Może to ujawnić na przykład podwyższony poziom stanu zapalnego, objawy niedoborów i inne zmienione wartości krwi, które mogą wskazywać na chorobę fizyczną. Lekarz może również za pomocą badania krwi wykryć neurologiczne zaburzenia rozwojowe.

Testy psychologiczne

Wiele aspektów rozwoju dziecka można ocenić za pomocą standaryzowanych testów psychologicznych, na przykład rozwój języka, zdolności umysłowych, umiejętności motorycznych, a także umiejętności czytania, ortografii i arytmetyki.

Lekarz może również zbadać cechy osobowości lub nieprawidłowości za pomocą testów standardowych.

Choroby psychiczne u dzieci: formy

Za nieprawidłowościami psychicznymi u dzieci może kryć się wiele różnych chorób. W zasadzie dzieci i młodzież mogą zachorować na te same choroby psychiczne, co dorośli, takie jak depresja, stany lękowe i zaburzenia odżywiania, które są jednymi z najczęstszych chorób psychicznych u dzieci i młodzieży. Z kolei takie choroby psychotyczne jak schizofrenia rzadko pojawiają się w dzieciństwie, ale zwykle rozwijają się później (w młodym wieku dorosłym).

Oprócz tych niezależnych od wieku chorób istnieją też zaburzenia psychiczne, które zawsze rozwijają się w dzieciństwie. Często pozostają one obecne w dorosłym życiu. Eksperci rozróżniają dwie grupy:

• zaburzenia zachowania – są to zaburzenia psychiczne u dzieci, które przede wszystkim wpływają na zachowanie, które może być uciążliwe dla innych; przykładami są ADHD, zaburzenia zachowania opozycyjnego i zaburzenia zachowania społecznego,
• zaburzenia neurorozwojowe – wpływają one nie tylko na zdrowie psychiczne, ale też na ogólny rozwój dziecka; należą do nich na przykład autyzm, zespół Retta i zespół łamliwego chromosomu X.

Poniżej znajduje się przegląd ważnych chorób psychicznych u dzieci i młodzieży.

Depresja

Utrzymujący się smutek, brak energii i zainteresowania oraz wycofanie społeczne mogą być oznakami depresji. Nawet małe dzieci mogą nabawić się zaburzeń depresyjnych. U dorastającej młodzieży płci żeńskiej depresja jest jedną z najczęstszych chorób psychicznych.

Zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe są również powszechne wśród dzieci i młodzieży. Należą do nich fobie (lęk przed pewnymi sytuacjami, zwierzętami lub przedmiotami), zaburzenia paniczne i zaburzenia lękowe uogólnione.

Choroba dwubiegunowa

W jednej chwili unoszący się w przestworza, a w następnej pogrążony w smutku: osoby cierpiące na chorobę dwubiegunową nieustannie wahają się między skrajnościami emocjonalnymi. Szczególnie narażeni mogą być ludzie młodzi.

Zespół stresu pourazowego

U dzieci, które doświadczyły zaniedbania, przemocy lub znęcania się, często występuje zespół stresu pourazowego (PTSD). Objawy obejmują ogólne napięcie, niepokój i drażliwość, nawiedzające wspomnienia lub psychiczne odtwarzanie traumatycznych przeżyć (flashbacki).

Zaburzenia odżywiania

Osoby cierpiące na anorexia nervosa mają patologiczne pragnienie ciągłego odchudzania się. Z kolei bulimia charakteryzuje się powtarzającymi się napadami obżarstwa, po których następują wymuszone wymioty. Binge eating charakteryzuje się powtarzającymi się napadami objadania się.

Zaburzenia osobowości

Zaburzenia osobowości są również poważnymi chorobami psychicznymi. Stosunkowo często występującym zaburzeniem osobowości w okresie dorastania jest zaburzenie osobowości typu borderline. Charakteryzuje się impulsywnością i niestabilnością – uczucia, myśli i postawy mogą się zmieniać w bardzo krótkim czasie.

Inne formy zaburzeń osobowości to dyssocjalne, narcystyczne i paranoidalne zaburzenia osobowości.

Schizofrenia

Schizofrenia rzadko występuje u dzieci i młodzieży. Osoby dotknięte tym problemem cierpią z powodu ogromnych zmian w myślach, uczuciach i percepcji. Ich zachowanie również zmienia się diametralnie i często wydaje się dziwaczne lub przerażające dla osób postronnych.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Ta forma zaburzenia psychicznego przejawia się w kompulsywnym, rytualnym zachowaniu lub myśleniu. Przykładami są kompulsywne sprzątanie, kompulsywne myślenie.

ADHD

Uważa się, że zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest uwarunkowany genetycznie. Typowe cechy to nieuwaga, nadpobudliwość i impulsywność, które są nadmiernie nasilone w stosunku do etapu rozwoju osoby dotkniętej chorobą i występują w różnych sytuacjach.

Zaburzenia opozycyjno-buntownicze

Zaburzenie opozycyjno-buntownicze przejawia się głównie w agresywnych zachowaniach wobec autorytetów, takich jak rodzice czy nauczyciele. Dzieci dotknięte tą chorobą mają tendencję do wybuchów złości, przeciwstawiają się dorosłym, nie przestrzegają zasad, łatwo je sprowokować i lubią dokuczać innym – w przeszłości takie zachowania były określane jako „dzieci trudne do wychowania”. Objawy te stanowią pewne wyzwanie dla rodziców, nauczycieli i wychowawców.

Jednak zachowanie tych dzieci nie stanowi zagrożenia dla innych, nie krzywdzą one tak naprawdę innych i są zdolne do odczuwania wyrzutów sumienia i poczucia winy.

Zaburzenia zachowań społecznych

Zaburzenia zachowań społecznych mogą mieć poważniejsze konsekwencje. W przeciwieństwie do zaburzeń opozycyjno-buntowniczych dzieci dotknięte tym zaburzeniem zachowań społecznych poprzez swoje zachowanie naruszają prawa innych ludzi lub zasady i normy właściwe dla ich wieku. Typowe objawy to brak empatii, czyli niezdolność do postawienia się w sytuacji innych, oraz wysoki stopień agresywności.

Zaburzenia zachowań społecznych często przejawiają się w agresji fizycznej wobec ludzi, okrucieństwie wobec zwierząt, kradzieżach, oszustwach i niszczeniu mienia. Dzieci dotknięte tym problemem nie przestrzegają żadnych zasad, często uciekają z domu i opuszczają zajęcia szkolne. Nie odczuwają ani wyrzutów sumienia, ani poczucia winy z powodu swojego zachowania i jego konsekwencji.

Autyzm

Autyzm to zbiorczy termin określający różne głębokie zaburzenia rozwojowe (spektrum zaburzeń autystycznych). Osoby dotknięte chorobą mają zazwyczaj problemy z kontaktami społecznymi, komunikacją i językiem. Wielu z nich przejawia też stereotypowe zachowania i zainteresowania. Znane formy zaburzeń autystycznych to autyzm wczesnodziecięcy i zespół Aspergera.

Zespół Retta

Zespół Retta jest rzadkim genetycznym zaburzeniem rozwojowym, które prawie wyłącznie dotyka dziewczęta. Jest spowodowany zmianą (mutacją) genu na chromosomie X. Po początkowo normalnym rozwoju powoduje ujawnienie się różnych nieprawidłowości, np.:

• stereotypowe ruchy rąk (mycie, ugniatanie rąk),
• utrata już nabytych umiejętności (np. języka mówionego),
• cechy autystyczne,
• nagły płacz i ataki śmiechu,
• niski wzrost,
• zaburzenia chodu, zaburzenia w wykonywaniu świadomych, celowych ruchów (apraksja),
• napady padaczkowe,
• zaburzenia snu.

Zespół łamliwego chromosomu X

Ta dziedziczna choroba jest również spowodowana mutacją na chromosomie X. Częściej jednak dotyka chłopców niż dziewczęta. Możliwe objawy choroby to:

• mniej lub bardziej poważnie obniżona inteligencja,
• opóźniony rozwój: np. późne uczenie się mówienia, niezgrabne ruchy, problemy z utrzymaniem równowagi,
• trudności w uczeniu się,
• problemy behawioralne: np. niepokój, unikanie kontaktu wzrokowego, zaburzenia uwagi, wahania nastroju, napady złości, wrażliwa reakcja na jasne światło i hałas,
• zaburzenia psychologiczne: zachowania autystyczne, ADHD lub zaburzenia lękowe,
• cechy zewnętrzne: np. wydłużona głowa, wysokie czoło, często otwarte usta, nadmiernie wyprostowane stawy, duże jądra.

Inne zaburzenia psychiczne u dzieci

Inne formy zaburzeń psychicznych w dzieciństwie to na przykład:

• Zaburzenia przywiązania: Występują one u maluchów do piątego roku życia i objawiają się nadopiekuńczością połączoną z ogromnym lękiem przed separacją (forma reaktywna) lub przywiązaniem bez wyboru i dystansu. Przyczyną jest zwykle skrajne zaniedbanie lub złe traktowanie dziecka.
• Zaburzenia mowy: Do tych zaburzeń należą jąkanie i seplenienie. W tym ostatnim przypadku dzieci dotknięte chorobą mówią bardzo szybko, nierytmicznie i chaotycznie.
• Zaburzenia tikowe: Są to powtarzające się mimowolne ruchy lub dźwięki, których nie da się kontrolować. Przykładem może być kręcenie głową, drganie powiekami, podskakiwanie, wąchanie lub powtarzanie pewnych słów.

Choroby psychiczne u dzieci: leczenie

Moje dziecko ma problemy psychiczne – i co teraz?

Kiedy diagnoza zostanie postawiona, pojawia się pytanie o najlepszy sposób leczenia. Często choroby psychiczne u dzieci i młodzieży leczy się, stosując kombinację środków psychoterapeutycznych, edukacyjnych i społecznych oraz, jeśli to konieczne, terapię farmakologiczną (podejście terapii multimodalnej).

Zanim rozpocznie się leczenie, trzeba zadać sobie pytanie, czy młody pacjent powinien być leczony ambulatoryjnie, stacjonarnie czy w trybie dziennym. Decyzja zależy od rodzaju, a zwłaszcza nasilenia zaburzeń psychicznych. Czasami wystarczą cotygodniowe sesje terapii ambulatoryjnej, w innych przypadkach wskazana jest terapia w klinice psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży. Decyzja jest podejmowana przez specjalistę prowadzącego wraz z rodzicami.

Psychoterapia

Psychoterapia jest głównym elementem leczenia. Może być przeprowadzona z samym dzieckiem lub z całą rodziną. Relacja zaufania między terapeutą a pacjentem jest kluczowa dla powodzenia terapii. Dlatego ważne jest, by dziecko i wszyscy inni uczestnicy (rodzice, rodzeństwo itp.) dobrze dogadywali się z terapeutą prowadzącym.

Celem sesji terapeutycznych jest wspólne wypracowanie rozwiązań dla problematycznych zachowań. Mogą w tym pomóc odgrywanie ról i terapia behawioralna. Ważne jest też, by znaleźć sposób na włączenie nowo poznanego zachowania do codziennego życia dziecka i jego relacji z innymi. Wymaga to pozytywnego wsparcia ze strony całej rodziny.

Terapeuta omawia z rodzicami i dzieckiem, jak często i jak długo powinna odbywać się psychoterapia.

Leczenie farmakologiczne

W przypadku niektórych zaburzeń, takich jak ADHD czy depresja, leki mogą stanowić uzupełnienie leczenia, przynajmniej tymczasowo. Czasami wskazane są też leki uspokajające i tzw. środki antyagresywne, np. w celu powstrzymania silnych stanów pobudzenia.

Zaburzenia psychotyczne, takie jak schizofrenia, które rzadko występują u osób niepełnoletnich, zazwyczaj również wymagają leczenia farmakologicznego. W tym przypadku u pacjentów w wieku 16 lat i starszych stosuje się neuroleptyki, takie jak klozapina czy risperidon. Neuroleptyki okazały się też skuteczne w leczeniu tików i zaburzeń hiperkinetycznych (niekontrolowanych ruchów mięśni szkieletowych).

Specjalista prowadzący leczenie, wybierając preparaty dla dzieci i młodzieży, zwraca uwagę na ich dopuszczenie do obrotu i indywidualnie dostosowuje dawkowanie.

Działania towarzyszące terapii

Działania wspierające młodzież i rodzinę, pomoc w poprawie umiejętności czytania i posługiwania się językiem oraz terapia zajęciowa również mogą pomóc w opanowaniu problemów dzieci chorych psychicznie. O tym, które z tych środków są przydatne, decyduje indywidualny przypadek.

Jak mogę pomóc swojemu dziecku?

Czy moje dziecko jest zaburzone psychicznie? Nawet jeśli odpowiesz „tak” na to pytanie, zachowaj jak największy spokój. Najlepszym sposobem, by pomóc swojemu dziecku, jest zaakceptowanie i docenienie go takim, jakie jest. Daj mu poczucie, że jest akceptowane i aktywnie je wspieraj:

• Poinformuj o chorobie krewnych, wychowawców, nauczycieli i rodziców przyjaciół, aby mogli zrozumieć dewiacyjne zachowanie Twojego dziecka.
• Aktywnie towarzysz terapii swojego dziecka i bierz w niej udział.
• Pozostań w emocjonalnym kontakcie z dzieckiem.
• Zachęcaj swoje dziecko i przekazuj mu pewność siebie.
• Zakończ ewentualne traumatyzujące relacje lub sytuacje w rodzinie lub w środowisku społecznym.
• Poszukaj profesjonalnej pomocy u doświadczonego psychiatry lub psychologa dziecięcego i młodzieżowego, któremu ufacie Ty i Twoje dziecko.
• Dbaj o siebie, bo zajmowanie się chorym psychicznie dzieckiem może być bardzo stresujące. Na przykład poszukaj grupy samopomocowej, w której będziesz mógł wymieniać się pomysłami z innymi rodzicami dzieci dotkniętych chorobą.

Choroby psychiczne u dzieci: przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyny chorób psychicznych u dzieci i młodzieży są wielorakie. Zazwyczaj w rozwoju takich chorób współdziała kilka czynników.

Przyczyny biologiczne i czynniki ryzyka

Zwiększona podatność psychiczna zwiększa ryzyko wystąpienia chorób psychicznych. Może być przekazywana z rodziców na dzieci. Jeśli dodamy do tego inne czynniki ryzyka, choroba psychiczna może się łatwiej rozwinąć.

Możliwe biologiczne czynniki ryzyka chorób psychicznych u dzieci to na przykład:

• predyspozycje genetyczne,
• choroby fizyczne,
• upośledzone funkcjonowanie mózgu (np. zapalenie lub wada rozwojowa mózgu),
• płeć – niektóre zaburzenia, takie jak depresja, częściej występują u dziewcząt, podczas gdy inne, takie jak opozycyjne zaburzenia zachowania, są bardziej typowe dla chłopców,
• temperament dziecka – jak dziecko reaguje na nowe bodźce, czy ma tendencję do wycofywania się, czy też jest otwarte na nowe rzeczy, jak elastycznie przystosowuje się do zmian?

Przyczyny psychiczne i czynniki ryzyka

Możliwe psychiczne czynniki wywołujące choroby psychiczne u dzieci i młodzieży to na przykład:

• przemoc i doświadczenia związane z przemocą,
• zaniedbanie, niefrasobliwość rodziców/opiekunów,
• utrata rodziców lub innych ważnych opiekunów,
• choroba psychiczna rodziców,
• niestabilne relacje z kluczowymi opiekunami,
• niespójne metody wychowawcze,
• częste kłótnie i przemoc w rodzinie,
• separacja lub rozwód rodziców.

Przyczyny społeczno-kulturowe i czynniki ryzyka

Środowisko społeczne, poziom wykształcenia i dochody rodziców również mogą mieć wpływ na zdrowie psychiczne dzieci. Na przykład badania pokazują, że dzieci z gorzej wykształconych, biedniejszych rodzin są bardziej narażone na choroby psychiczne. Jednym z wyjaśnień jest to, że trudne warunki życia i kłopoty finansowe sprzyjają kłótniom i przemocy – klasycznym czynnikom ryzyka rozwoju chorób psychicznych u dzieci.

Na zdrowie psychiczne wpływa też środowisko społeczne, na przykład szkoła. Dzieci, które mają stabilne przyjaźnie i zainteresowania, rzadziej zapadają na choroby psychiczne niż te, które są wykluczane lub zastraszane.

Zazwyczaj, kiedy u dzieci rozwijają się choroby psychiczne, występuje kilka z wyżej wymienionych czynników. Ważne jest szybkie leczenie. Wtedy są duże szanse, że chore psychicznie dziecko stanie się zdrowym dorosłym.

Pytania i odpowiedzi

Jak zaburzenie osobowości objawia się u dzieci?

Dzieci z zaburzeniami zachowania są samolubne i nieczułe na uczucia innych i często są winne znęcania się, niszczenia mienia, kłamania czy kradzieży, nie mając przy tym wyrzutów sumienia. Diagnoza jest stawiana na podstawie przeszłych zachowań dziecka.

Czy choroby psychiczne są dziedziczone?

Dzieci rodziców chorych psychicznie mają zwiększone ryzyko, że również będą chore psychicznie lub w inny sposób będą się wyróżniać psychicznie i znajdą się w niekorzystnej sytuacji społecznej. Jeśli oboje rodzice są chorzy psychicznie, ryzyko, że ich dziecko zachoruje, znacznie wzrasta.

Kiedy uważa się, że dziecko ma problemy z zachowaniem?

Dzieci i nastolatki uważa się za mające problemy z zachowaniem, jeśli zachowują się znacząco inaczej niż większość innych dzieci w ich wieku w tej samej lub podobnej sytuacji lub jeśli naruszają prawa innych osób, normy i zasady społeczne.

W jaki sposób dziedziczona jest depresja?

Depresji nie można odziedziczyć, ale wysokie prawdopodobieństwo jej rozwoju już można. Jeśli jedno z rodziców jest dotknięte chorobą, prawdopodobieństwo, że każde z dzieci w pewnym momencie zachoruje, wzrasta o 50%.

Jakie są przyczyny depresji u dzieci?

Do typowych czynników ryzyka należą: wyraźne i długotrwałe problemy rodzinne, separacja rodziców, poważne choroby lub zgony w rodzinie.

Jak rozpoznać borderline u dzieci?

Do najważniejszych objawów należą: niepewny i niestabilny obraz siebie, tendencja do impulsywnego i nieostrożnego zachowania, silne huśtawki emocjonalne, nieodpowiednia, gwałtowna złość lub trudności z kontrolowaniem złości, chroniczne poczucie pustki.

Co robić, gdy dziecko ma depresję?

Kiedy dzieci i młodzież cierpią na depresję, zwykle przydatna jest psychoterapia. W większości przypadków wystarczająca jest psychoterapia ambulatoryjna; w niektórych przypadkach przydatne lub konieczne jest leczenie szpitalne.

Jak długo trwa depresja u dzieci?

Epizody depresyjne w okresie dorastania są zwykle krótsze niż w wieku dorosłym; u jednej trzeciej dotkniętych nimi dzieci i nastolatków objawy ustępują w ciągu 3 miesięcy.

Źródła

• Derek Bolton, What is mental disorder?. An essay in philosophy, science, and values, Oxford: Oxford University Press, 2008
• Steinhausen, H.C.: Psychische Störungen bei Kindern und Jugendlichen, Urban & Fischer Verlag, 9. Auflage, 2019
• Pużyński S. red.: Leksykon psychiatrii. Warszawa: PZWL, 1993

Przeczytaj także o:

Osobowość paranoiczna

Psychiatra online