Czym jest kortyzol i jakie pełni funkcje w organizmie?
Kortyzol to inaczej hormon stresu - jego nadmiar w organizmie prowadzi do przewlekłego zmęczenia, problemów ze snem czy trudności z koncentracją, a w dalszej perspektywie do chorób serca, słabej odporności a nawet problemów z zajściem w ciążę. Kortyzol jednak pełni również wiele istotnych funkcji dla organizmu. Dowiedz się więcej na temat tego hormonu. Jakie są skutki niesie za sobą nieprawidłowe stężenie kortyzolu?
Hormon stresu – co to jest kortyzol?
Kortyzol, często nazywany hormonem stresu (razem z adrenaliną), to naturalny hormon steroidowy wytwarzany w korze nadnerczy. Wydzielany jest on pod wpływem stresu i niejako chroni organizm przed negatywnymi skutkami powstałego zagrożenia. Pozostawanie w stanie przewlekłego stresu wywołuje nadmiar kortyzolu we krwi, a w dalszej perspektywie do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Wydzielanie kortyzolu w czasie stresu jest złożonym procesem, który obejmuje wiele narządów i układów w organizmie. Dzieje się to za pomocą tzw. osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA). Poziom kortyzolu jest regulowany przez kortykotroponinę (ACTH) wydzielaną przez przysadkę mózgową.
Po co człowiekowi kortyzol?
Kortyzol pełni szereg istotnych funkcji w organizmie:
Reakcja na stres – pomaga organizmowi przystosować się do stresujących sytuacji, zwiększając poziom glukozy we krwi, co zapewnia energię do działania. Chwilowe zwiększenie poziomu kortyzolu wspomaga działanie układu odpornościowego, tłumiąc stany zapalne i mobilizując białe krwinki do walki z infekcjami. Wpływa na nastrój i koncentrację, podnosząc czujność i pobudzając mózg.
Inne funkcje:
- Reguluje metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczów.
- Utrzymuje równowagę elektrolitową organizmu.
- Wpływa na ciśnienie krwi i pracę serca.
- Pomaga w kontrolowaniu rytmu dobowego.
Poziom kortyzolu w organizmie ulega naturalnym wahaniom w ciągu dnia, będąc najwyższy rano i stopniowo obniżając się w ciągu dnia.
Prawidłowe stężenie kortyzolu we krwi – kiedy warto wykonać oznaczenia stężenia kortyzolu?
Poziom kortyzolu we krwi naturalnie ulega wahaniom, będąc wyższy rano a niższy wieczorem. Lekarz może zalecić badanie kortyzolu we krwi w sytuacjach, kiedy występują różne nieswoiste objawy takie jak przewlekłe zmęczenie, zaburzenia nastroju, tycie, osłabienie mięśni, podwyższony poziom cukru we krwi, nadciśnienie tętnicze, nadmierna potliwość i częste problemy trawienne. Badanie poziomu kortyzolu wykonuje się z krwi lub moczu – oznaczenie poziomu wolnego kortyzolu.
Normy kortyzolu we krwi wyglądają następująco:
Rano (godziny poranne):
- Typowa próbka: 5-25 µg/dl (138-690 nmol/L).
- W późniejszych godzinach porannych: 4-20 µg/dl (110-552 nmol/L).
W nocy (około północy):
- 0-5 µg/dl (0-138 nmol/L).
Podwyższony poziom kortyzolu objawia się:
- otyłością – nagromadzenie tkanki tłuszczowej na twarzy szyi i ramionach,
- cienka, sina skóra;
- osłabienie mięśni;
- łatwo pojawiające się siniaki;
- wysokie ciśnienie krwi;
- cukrzyca;
- zaburzenia nastroju.
Zespół objawów wynikających z nadmiaru kortyzolu we krwi nazywa się zespołem Cushinga. Długotrwale podniesiony poziom kortyzolu we krwi skutkuje pojawieniem się chorób cywilizacyjnych, np. problemów sercowo-naczyniowych. Z tego powodu obniżenie poziomu kortyzolu we krwi jest niezwykle istotne, wymaga jednak zmiany trybu życia, głównie poprzez unikanie stresu, opanowanie technik relaksacyjnych czy uprawianie sportu.
Przeczytaj także o: