Czyrak

Czyrak jest to bolesna zmiana skórna wywołana przez zakażenie gronkowcem złocistym. Jego przyczyną jest zapalenie mieszka włosowego i powstanie bolesnej krosty. Czyrak najczęściej występuje u dzieci lub osób starszych, a pojawia się na karku, pośladkach czy twarzy. Podpowiadamy, jakie są objawy oraz powody jego powstania, a także jak leczyć czyraka.

Czyrak powstaje na skutek zakażenia bakteryjnego skóry, który wywołują bakterie gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus). Powstaje wtedy stan zapalny mieszka włosowego i otaczających go tkanek z towarzyszącą ropną wydzieliną i obumieraniem zakażonych tkanek oraz z wytworzeniem czopa martwiczego. Zazwyczaj czop pęka samoistnie, a ropna wydzielina wydostaje się na zewnątrz. Podczas gojenia często powstaje blizna.

Czyrak to kilkucentymetrowy żywoczerwony, bolesny, zapalny guzek o średnicy kilku centymetrów. Zwykle jest on pojedynczy.

Powstaniu czyraków mogą towarzyszyć złe samopoczucie, podwyższenie temperatury ciała i bolesność węzłów chłonnych znajdujących się najbliżej czyraka. Szczególnie bolesny jest czyrak rozwijający się w nosie i przewodzie słuchowym. Gdy czyrak „dojrzeje”, czop z ropy pęka i dochodzi do ewakuacji treści ropnej na zewnątrz. Chory od razu poczuje ulgę, a rana goi się sama. Cały proces może potrwać od kilku do kilkunastu dni. Obszary skóry objęte zakażeniem warto zdezynfekować, aby zminimalizować rozsiew bakterii i przeniesienie infekcji na okoliczne tkanki.

Czyraki najczęściej pojawiają się tam, gdzie występują mieszki włosowe. Powstają w obrębie twarzy, wargi górnej, szyi, w okolicy nosa, ale także na klatce piersiowej, karku, głowie, w przewodzie słuchowym zewnętrznym, plecach, pośladkach, rzadziej na kończynach i pod pachami.

Powodem powstania czyraka jest stan zapalny mieszka włosowego spowodowany zakażeniem bakteriami gronkowca złocistego. W pierwszej fazie powstaje małe zaczerwienienie i obrzęk wokół mieszka włosowego. Potem tworzy się krostka wypełniona ropą mająca postać bolesnego guzka. Ropny czop pęka, ropa wydostaje się na zewnątrz, a potem rana goi się. Często powstaje jednak niewielka blizna.

Gronkowiec złocisty to bakteria, która obecna jest u 40% populacji. Jednak większość z nas nie jest świadoma nosicielstwa gronkowca złocistego. Komórki bakteryjne stają się zagrożeniem dopiero u osób z obniżoną odpornością, to wtedy zaczynają się uaktywniać i masowo rozwijać. W tym przypadku powodują stan zapalny w mieszku włosowym lub gruczole łojowym skóry tworząc bolesnego czyraka.

Spadek odporności najczęściej następuje przez wychłodzenie organizmu, przemęczenie, stres, infekcje, niedożywienie czy niedobory witaminowe itd. Gdy czyrak pojawia się często lub przechodzi w postać przewlekłą (czyraczność), to jego przyczyną może być choroba ogólnoustrojowa związana z cukrzycą, otyłością, chorobami nerek, wątroby, alkoholizmem, HIV, ale także choroby nowotworowe. Czyrak często pojawia się przy okazji choroby skóry połączonej ze świądem (świerzb, egzema czy atopowe zapalenie skóry).

Za powstawanie czyraka odpowiedzialny jest też brak odpowiedniej higieny osobistej i pielęgnacji ciała. Częściej podatne na powstawanie czyraków są również osoby przyjmujące leki immunosupresyjne i antybiotyki.

Na skórze mogą pojawić się także zmiany mnogie. Czyrak mnogi występuje jednoczasowo, zlokalizowany w pewnej odległości do siebie (tzw. czyraczność), ale także wykazuje tendencję do grupowania się w jedną dużą zmianę zapalną z wieloma krostkami na powierzchni (tzw. czyrak gromadny). W przypadku czyraka gromadnego szczególnie ważne są działania profilaktyczne.

Ryzyko przeniesienia infekcji bakteryjnej o zapalnym podłożu określane mianem czyraka gromadnego wzrasta u osób mających choroby nerek. Aby minimalizować ryzyko powstawania czyraków gromadnych, zalecana jest regularna kontrola funkcji nerek, przestrzeganie niskobiałkowej diety oraz systematyczne przyjmowanie leków.

Leczenie czyraka zależne jest od jego wielkości i umiejscowienia, a także tego, czy czyrak jest nawracający oraz jakie są inne objawy czyraka (np. gorączka). Najbardziej niebezpieczne są czyraki zlokalizowane na twarzy, z uwagi na bezpośrednie połączenie naczyń krwionośnych w obrębie twarzy z mózgowiem, przez co mogą powstać groźne powikłania – w tym nawet zapalenie opon mózgowych. Z tego powodu nie można rozdrapywać lub nacinać zmian skórnych, ponieważ może to spowodować rozsiew bakterii do układu krwionośnego i mózgowia.

Zakażenia skóry występujące pojedynczo, bez nawrotów leczy się za pomocą antybiotyków w maści podawanych miejscowo przepisywanych przez lekarza. W przypadku czyraków umiejscowionych na twarzy, którym towarzyszy gorączka, najczęściej stosuje się antybiotyki doustnie. Gorączka z powodu zmian skórnych powinna być skonsultowana z lekarzem pierwszego kontaktu lub dermatologiem. Jeśli lekarz uzna za konieczne, może zalecić nacięcie czyraka w trybie ambulatoryjnym i ewakuację treści ropnej. A po zabiegu wykonanie badania (wymaz) pobranego materiału i testy mikrobiologiczne, które wykażą, które bakterie są przyczyną dolegliwości.

Oprócz dedykowanej do leczenia czyraków antybiotykoterapii, łagodne zmiany można wyleczyć przy użyciu maści ichtiolowej dostępnej bez recepty. Regularne stosowanie maści ichtiolowej nałożonej na bolesną, czerwoną i zamkniętą zmianę skórną, przyspieszy pojawienie się czopa ropnego i samoistną ewakuację treści z czyraka.

Zapalenie mieszków włosowych, które powoduje powstanie czyraków można też leczyć ciepłymi okładami, które powodują, że czyrak szybciej „dojrzewa”, a treść ropna szybciej ewakuuje się.

Domowe sposoby na czyraki, które powstały w okolicy mieszka włosowego to także smarowanie maścią cynkową (dostępną bez recepty), która przyspiesza wysuszenie oraz gojenie rany, a także wykazuje działanie antybakteryjne i przeciwzapalne.

Choć kuszące jest usuwanie czyraków na własną rękę – nakłuwanie go, nacinanie, smarowanie alkoholem, spirytusem czy innymi substancjami, to jest ono niewskazane.

Przeczytaj także o:

Zaktualizowano: 30.12.2022
  • choroby-skóry
  • czyrak
  • leczenie-czyraka
  • objawy-czyraka
  • powody-czyraka
  • zapalanie-mieszka-włosowego