Depresja zimowa
Kiedy dni stają się coraz krótsze i ciemniejsze, niektórzy ludzie popadają w depresję zimową: są przygnębieni i niespokojni, odczuwają silną potrzebę snu i łakną słodyczy. Depresja zimowa to depresja sezonowa. Zaczyna się w miesiącach jesiennych, a następnie znika ponownie na wiosnę.
Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku depresji zimowej?
Tylko specjalista psychiatra jest w stanie odróżnić łagodne stany przygnębienia od depresji zimowej lub klasycznej depresji. Dlatego jeśli w czasie zimnej pory roku dopadnie Cię ponury nastrój, nie wahaj się skonsultować z takim lekarzem. Najwygodniejszym sposobem jest skorzystanie z możliwości odbycia wideokonsultacji z lekarzem psychiatrą TELEMEDI. Postawi on diagnozę, a w razie potrzeby wystawi również odpowiednią receptę i zwolnienie lekarskie.
Podstawowe informacje
- Depresja sezonowa występuje w miesiącach jesienno-zimowych i ustępuje na wiosnę.
- Typowe objawy depresji zimowej to brak energii, zniechęcenie, apetyt i przemęczenie.
- Główną przyczyną objawów jest brak światła słonecznego spowodowany skróceniem fazy trwania światła dziennego. Depresji zimowej towarzyszy zaburzenie równowagi neurotransmiterów w organizmie.
- Skuteczną terapią depresji zimowej okazały się tzw. lampy światła dziennego.
Co to jest depresja zimowa?
Kiedy zmniejsza się długość i intensywność działania światła dziennego, wiele osób doświadcza obniżenia nastroju. Brak napędu, brak energii i zwiększone zapotrzebowanie na sen to typowe objawy tzw. zimowego bluesa (medycznie poprawna nazwa to: choroba afektywna sezonowa, ang. SAD – seasonal affective disorder). Zwykle następuje gwałtowna poprawa objawów, gdy tylko nadejdzie okres korzystnej pory roku. Jednak u niektórych osób w miesiącach zimowych rozwijają się poważne, długotrwałe zaburzenia nastroju, potocznie nazywane depresją zimową. W takim przypadku należy skonsultować się z terapeutą.
Co powoduje depresję zimową?
W godzinach wieczornych szyszynka w śródmózgowiu uwalnia hormon melatoninę. Sygnałem do tego jest zmniejszenie ilości padającego na siatkówkę oka światła dziennego; hormon ten wywołuje sen. Skrócenie długości dnia w miesiącach jesiennych i zimowych powoduje zwiększenie ogólnej produkcji melatoniny.
Jeśli dodatkowo wystąpią zakłócenia w przepływie informacji między okiem a mózgiem, komórki wzrokowe nie przekazują w wystarczającym stopniu informacji o świetle dziennym. Zwiększa to jeszcze bardziej ilość uwalnianej melatoniny. Dodatkowo może dojść do zaburzenia działania wewnętrznego „zegara biologicznego”, w rezultacie czego organizm zaczyna produkować hormon snu z opóźnieniem, przez co zmęczenie przedłuża się na cały dzień.
„Depresja zimowa” może występować przez cały rok podczas przedłużających się okresów pochmurnej pogody.
Aby wyprodukować melatoninę, szyszynka przetwarza w nią hormon poprawiający nastrój – serotoninę, tak że jej poziom spada. Serotonina również pełni funkcję neurotransmitera. Jego prekursor tryptofan znajduje się w różnych pokarmach, zwłaszcza w produktach bogatych w cukier i węglowodany. Aby uzupełnić poziom serotoniny, należy dostarczyć organizmowi dodatkową ilość pożywienia – pojawia się więc uczucie głodu.
Potencjał wiązania transportera serotoniny SERT (białko, które przenosi hormon z powrotem do komórek nerwowych) jest również zwiększony w ciemnych porach roku i w pochmurne dni. Świadczy to o niższym stężeniu serotoniny w synapsach (punktach styku między nerwami).
Depresja zimowa charakteryzuje się więc zaburzeniami w metabolizmie serotoniny i melatoniny.
Kto jest szczególnie podatny na depresję zimową?
Wrażliwość na brak światła zależy od wielu czynników:
- predyspozycji genetycznych,
- ogólnego poziomu hormonów,
- podatności na stres,
- zaopatrzenia organizmu w witaminy.
Jakie objawy wskazują na depresję zimową?
Z depresją zimową mamy do czynienia, gdy objawy utrzymują się przez co najmniej 14 dni i ograniczają codzienne funkcjonowanie pacjenta. Jej objawy to:
- bardzo duża potrzeba snu,
- apatia,
- przygnębienie i brak radości z życia,
- trudności z koncentracją,
- zaniedbywanie kontaktów społecznych i higieny osobistej,
- przyrost masy ciała z powodu nadmiernego apetytu.
Depresja zimowa różni się od klinicznych postaci depresji nietypowymi objawami. Z reguły pacjenci ze zwykłą depresją cierpią na zaburzenia snu i utratę apetytu.
W jaki sposób stawiana jest diagnoza?
Wstępna rozmowa z lekarzem rodzinnym lub lekarzem w TELEMEDICO może wyjaśnić, czy jest to niegroźny „zimowy blues”, czy poważna depresja. W pierwszej kolejności lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem na temat czasu trwania i nasilenia objawów oraz pyta o wszelkie regularnie przyjmowane przez pacjenta leki. Środki farmaceutyczne, takie jak kortykosteroidy (kortyzon), beta-blokery i inhibitory pompy protonowej, są uważane za leki mogące powodować depresję.
Lekarz wykluczy również leżące u podstaw obniżonego nastroju choroby fizyczne, które są związane z podobnymi objawami, takie jak niedoczynność tarczycy. Badanie krwi dostarczy informacji o ewentualnym niedoborze witaminy D, który również ma negatywny wpływ na nastrój.
Jakie są możliwości leczenia depresji zimowej?
Najważniejszą metodą leczenia depresji zimowej jest dostęp do światła dziennego. Chodzi tu np. o codzienny co najmniej półgodzinny spacer na świeżym powietrzu. Na zewnątrz, nawet w ponure dni, natężenie światła wynosi do 3500 luksów, a w pełnym słońcu do 100 000 luksów (luks: jednostka miary natężenia oświetlenia).
Dodatkowo przydatne są sesje z lampą światła dziennego. Są to lampy z niemigoczącym światłem ciągłym, przed którymi pacjent siada na określony czas. Należy tu zwrócić uwagę na następujące kwestie:
- Przy użyciu słabej lampy światła dziennego o natężeniu 2500 luksów sesja powinna trwać około 60 minut, przy silnej lampie światła dziennego o natężeniu 10000 luksów – pół godziny.
- Codzienne stosowanie lampy światła dziennego nie powinno przekraczać dwóch godzin.
- Zaleca się przeprowadzanie porannych sesji naświetlania, aby pobudzić organizm do działania w ciągu dnia.
- Odległość siedzącego pacjenta od lampy światła dziennego powinna wynosić od 20 do 60 centymetrów.
- Podczas sesji naświetlania lampą światła dziennego należy unikać jednoczesnej ekspozycji na inne źródła sztucznego światła. Dotyczy to również ekranów, takich jak laptopy czy smartfony.
Poprawa objawów występuje u 60 do 90 procent pacjentów po około jednym do dwóch tygodni.
W przypadku ciężkiej depresji zimowej lekarz może przepisać leki przeciwdepresyjne lub zalecić psychoterapię. Leki stosowane w leczeniu depresji zimowej to w szczególności selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), które przeciwdziałają aktywności białka SERT.
Czy można wziąć zwolnienie lekarskie na depresję zimową?
W przypadku ciężkiej depresji zimowej, połączonej z trudnościami w koncentracji i stanami wyczerpania, lekarz może wystawić zwolnienie lekarskie. Dzięki temu osoba dotknięta chorobą ma szansę skupić się na poprawie swojego stanu zdrowia.
Jak można zapobiegać depresji zimowej?
Zimowej depresji można przeciwdziałać poprzez zwiększenie produkcji serotoniny. Jest to również możliwe dzięki środkom niefarmakologicznym:
- ćwiczenia fizyczne na świeżym powietrzu,
- aktywność sportowa,
- ćwiczenia mindfulness,
- działania wellnessowe, takie jak masaże i wizyty w saunie.
- słuchanie muzyki, oglądanie filmów, czytanie lub zajmowanie się ulubionym hobby.
Zrównoważona dieta z pokarmami zawierającymi tryptofan, takimi jak banany, daktyle i figi, również wspomaga terapię i profilaktykę depresji zimowej.
Pytania i odpowiedzi
Czy mogę korzystać z solarium zamiast stosowania lampy światła dziennego?
Nie, solarium nie jest odpowiednie do leczenia depresji zimowej. W przeciwieństwie do lamp światła dziennego łóżka opalające nie dają światła o pełnym spektrum i dają inne efekty niż symulacja światłem dziennym.
Czy dziurawiec pomaga na zimowe stany depresyjne?
Wyciągi z dziurawca są uważane za naturalną alternatywę dla antydepresantów. Nie ma jednak dowodów na jego działanie podnoszące nastrój w depresji zimowej. Zasadniczo preparaty z dziurawca powinny być przyjmowane wyłącznie w porozumieniu z lekarzem, ponieważ mogą one wpływać na działanie innych leków.
Czy na depresję zimową mogą cierpieć również dzieci i młodzież?
U dzieci choroba ta występuje rzadko. Depresja zimowa nie jest jednak rzadkością u nastolatków, ponieważ dodatkowo cierpią one z powodu zmian hormonalnych.
Źródła
- Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 2. Wrocław: Urban & Parner, 2003.
- Oginska H, Oginska-Bruchal K (May 2014). „Chronotype and personality factors of predisposition to seasonal affective disorder”. Chronobiology International. 31.
- Traffanstedt M, Mehta S, LoBello S (2016). „Major Depression With Seasonal Variation: Is It a Valid Construct?”. Clinical Psychological Science. 4.
Przeczytaj także o: