Gorączka u niemowląt – co warto wiedzieć i jak reagować gdy wystąpi?
Pojawienie się gorączki u niemowlaka niepokoi każdego rodzica. Podwyższona temperatura ciała dziecka zazwyczaj oznacza infekcję bakteryjną lub wirusową, ale równie dobrze może być sygnałem zarówno zwykłego przegrzania jaki niebezpiecznych stanów zagrażających życiu. Co należy wiedzieć o gorączce u niemowląt i jak należy postępować gdy wystąpi?
Czym jest gorączka?
Gorączka jest jednym z podstawowych mechanizmów obronnych organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Gorączka u niemowląt jest oznaką walki organizmu dziecka z chorobą. Jak wygląda ten mechanizm? Wzrost temperatury ciała dziecka jest związany z wytwarzaniem i uwalnianiem pirogenów zewnętrznych przez bakterie, grzyby i wirusy. Komórki układu odpornościowego w reakcji na te substancje wytwarzają pirogeny endogenne, które stymulują wytwarzanie prostaglandyn w ośrodku termoregualcji. Wytworzone przez układ odpornościowy pirogeny odpowiadają za zmianę punktu nastawczego temperatury, przez co wzmaga się wytwarzanie ciepła i ciepłota ciała wzrasta.
Prawidłowa temperatura ciała dziecka.
Prawidłowo temperatura ciała dziecka powinna wynosić od 36,6℃ do 37,5℃. Te wartości mogą ulegać wahaniom,w zależności od miejsca, gdzie wykonywany jest pomiar temperatury:
- pomiar w odbycie – 36,6–38,0°C;
- pomiar w uchu – 35,6–37,7°C;
- pomiar pod pachą – 35,6–37,2°C;
- pomiar na czole – 35,6–37,9°C.
Przedział od 37,5℃ do 37,9℃ jest to stan podgorączkowy i zwykle nie wymaga jeszcze interwencji, chyba że dziecko reaguje na niego bardzo źle – jest osłabione, „leje się” przez ręce, widać, że się źle czuje, wtedy należy podać lek przeciwgorączkowy i najlepiej zgłosić się do lekarza. Stan podgorączkowy oznacza, że organizm dziecka zaczyna walczyć z patogenami.
Od 38℃ mamy do czynienia z gorączką. Wysoka temperatura ciała to 39,5℃ i należy odpowiednio reagować. Temperatura powyżej 40℃ to już stan zagrożenia życia i należy jak najszybciej zbić gorączkę u dziecka – nie tylko podanie leku będzie wskazane, ale również schłodzenie, np. w kąpieli lub za pomocą zimnych okładów. Jeżeli te sposoby nie działają i gorączka utrzymuje się ponad poziomem 40℃, należy wezwać pogotowie ratunkowe. Szybka interwencja lekarska potrzebna jest też kiedy wystąpią drgawki gorączkowe – to reakcja organizmu niemowlaka na szybki wzrost temperatury ciała. Ważne jest więc, aby w czasie choroby obserwować jak dziecko gorączkuje i regularnie mierzyć temperaturę ciała.
Jak mierzyć temperaturę ciała u dzieci?
Dobór odpowiedniej metody pomiaru temperatury jest zależny od wieku dziecka. Kiedy dziecko gorączkuje, pomiary należy wykonywać w regularnych odstępach czasu, np. co godzinę.
Mierzenie temperatury ciała u niemowląt (dzieci od 1 do 12 miesiąca życia) i dzieci do 2 lat: pomiar wykonujemy w odbytnicy za pomocą termometra elektronicznego z elastyczną końcówką lub w okolicy skroniowej termometrem elektronicznym dotykowym.
U dzieci wieku 3-5 lat temperatura ciała powinna być mierzona na skroni, w uchu lub w jamie ustnej.
Dzieciom powyżej 5 lat można mierzyć temperaturę pod pachą, na skroni lub w jamie ustnej.
Możliwe przyczyny gorączki.
Gorączka u niemowląt ma wiele różnych przyczyn. Czynniki wpływające na wzrost temperatury ciała dziecka dzielimy na endogenne i egzogenne.
- Czynniki egzogenne – zakażenia wirusowe, bakteryjne i grzybicze. Np. zapalenie ucha, angina, zapalenie krtani, wirus RSV, wirus grypy itp.
- Czynniki endogenne – występowanie gorączki przy chorobach autoimmunologicznych, gorączka wywołana przez komórki nowotworowe.
Najczęstszą przyczyną gorączki u niemowląt są następujące stany chorobowe:
- zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych (zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, angina, grypa, zapalenie zatok, „trzydniówka”;
- zakażenie układu moczowego (często gorączka jest jedynym objawem);
- zapalenie ucha środkowego;
- tzw. „jelitówka”;
- choroby zakaźne – ospa wietrzna, odra, mononukleoza zakaźna;
- gorączka o nieznanej przyczynie.
Choroby dziecięce przebiegające z gorączką
„Trzydniowka” lub gorączka trzydniowa. Popularne schorzenie wśród niemowląt i małych dzieci. To silnie zakaźna choroba wywołana wirusami HHV6 i HHV 7. Pojawia się nagły wzrost temperatury, sięgający do nawet 40°C, utrzymujący się od 3 do 5 dni. Może wystąpić pogorszenie samopoczucia, chociaż część dzieci czuje się dobrze mimo wysokiej temperatury. W 3-5 dniu gorączka nagle ustaje, ale pojawia się drobna wysypka, która po kilku dniach znika.
Angina paciorkowcowa u dzieci – pojawia się gorączka z bólem gardła, katar, węzły chłonne na szyi są powiększone. Migdałki są rozpulchnione, pojawia się na nich nalot.
Zapalenie gardła – choroba o podłożu wirusowym. Pojawia się ból gardła, osłabienie, gorączka, kaszel i katar.
Gorączka u dziecka w czasie ząbkowania
Podczas wyżynania się zębów może pojawić się stan podgorączkowy. Jeżeli temperatura ciała sięga powyżej 38 stopni, może to oznaczać infekcję. Niemowlęta w trakcie ząbkowania wkłądają rączki do buzi, przez co łatwiej „łapią” różne choroby. Nie bez znaczenia jest też fakt, że od tego momentu dzieci częściej chorują, ponieważ spada ich odporność nabyta od matki w życiu płodowym.
Gorączka u dziecka po szczepieniu
Podwyższona temperatura ciała pojawia się do 24 godzin po podaniu szczepienia i ustępuje samoistnie po kilku dniach. To oznaka, że organizm dziecka wytwarza przeciwciała przeciw chorobom, na które zostało zaszczepione. Jeśli chodzi o szczepionki żywe (np. MMR) gorączka może pojawić się po dłuższym czasie, nawet po tygodniu.
Kiedy i jak stosować leki przeciwgorączkowe?
Leczenie gorączki u niemowląt opiera się przede wszystkim na leczeniu jej przyczyny, np. zapalenia ucha i innych zapaleń wywołanych bakteriami (stosuje się antybiotyki, jeżeli gorączka jest wysoka można ją zbijać lekami). Przy infekcjach wirusowych stosuje się leczenie objawowe – zbijanie gorączki, leki na ból gardła, inhalacje itp.
Leki przeciwgorączkowe najczęściej stosowane u dzieci to paracetamol i ibuprofen. Dostępne są specjalne preparaty w czopkach i syropach dla dzieci. Dzięki załączonym do opakowań strzykawkom łatwo jest odmierzyć właściwą dawkę syropu i go podać. Dzieci chętnie je przyjmują ze względu na słodki, owocowy smak. Jeśli chodzi o czopki, w aptekach dostępne są dawki odpowiednie dla małych dzieci. Należy pamiętać jednak, że lek przeciwbólowy powinien być dawkowany nie na podstawie wieku, ale masy ciała dziecka. W aptece farmaceuta dostosuje dawkę substancji czynnej w czopkach do wagi dziecka. Czopków nie wolno dzielić na porcje, np. przekrajać na pół.
Nie wolno podawać niemowlętom kwasu acetylosalicylowego (popularna Aspiryna), gdyż może to doprowadzić do zespołu Reye’a.
Ibuprom i paracetamol naprzemiennie – standard w walce z wysoką gorączką.
Jeżeli dziecko cierpi na infekcję wirusową i wysoka gorączka utrzymuje się, należy ją zbijać w taki sposób, aby nie przekraczać dziennych, maksymalnych dawek ibuprofenu i paracetamolu. Leki podajemy co 4 godziny, naprzemiennie, przykładowy schemat:
- 8:00 czopek z paracetamolem;
- 12:00 syrop z ibuprofenem;
- 16:00 czopek z paracetamolem;
- 20:00 syrop z ibuprofenem.
Nie musimy podawać tych leków „na zakładkę”, zawsze przed kolejnym podaniem należy sprawdzić, czy temperatura ciała nadal jest wysoka. Jeżeli zauważymy, że gorączka ustępuje, można rezygnować z kolejnych dawek leków. (Chyba, że np. 6 godzin po ostatniej dawce paracetamolu znowu temperatura rośnie – podaj ibuprofen).
U niemowlaka gorączka może być bardziej niebezpieczna niż u dorosłej osoby, dlatego należy nie dopuszczać do jej silnego wzrostu.
Co robić, gdy wystąpi wysoka gorączka (40 stopni i więcej).
Wysoka gorączka u niemowlaka (ok. 40 stopni i więcej) powinna być zbijana jak najszybciej. Nie wystarczy podać leki przeciwgorączkowe, ale trzeba schłodzić ciało dziecka. Można robić chłodne okłady na czoło, ale skuteczniejszym sposobem jest kąpiel. Absolutnie nie wolno wkładać dziecka do chłodnej wody! Temperatura wody powinna być o 2-3 stopnie niższa od temperatury ciała (37-36 stopni – sprawdzi się znany mamom „test łokcia” – wkładamy zgięty łokieć do wanienki, jeśli woda jest przyjemna, nadaje się do kąpieli). Gorączka u niemowlaka powinna zacząć spadać. Jeżeli lek, zimne okłady i kąpiel nie pomaga, zadzwoń po pogotowie ratunkowe.
Jeżeli gorączce towarzyszą objawy takie jak utrata przytomności, drgawki, silny ból brzucha i jego twardość (deskowatość), należy wezwać pogotowie ratunkowe.
Przeczytaj także o: