Klasterowy ból głowy
Co to jest klasterowy ból głowy?
Klasterowy ból głowy jest jednostką chorobową, która nie należy do najczęściej występujących. Według literatury ten silny ból głowy przyczyną jednych z największych dolegliwości bólowych, jakich może doświadczać człowiek przy całkowicie zachowanej świadomości.
Klasterowy ból głowy – epidemiologia
Choroba jest dość rzadka i prawdopodobnie jeszcze rzadziej rozpoznawana. Na podstawie nielicznych badań epidemiologicznych częstość występowania szacuje się na około 50 przypadków na 100 tysięcy osób w populacji.
Choroba może rozpocząć się w każdym wieku, również u dzieci i osób starszych, ale szczyt zachorowań przypada na 20.–30. rok życia. Znacznie częściej dotyczy mężczyzn. Choroba występuje dziewięć razy częściej u mężczyzn, niż u kobiet.
Objawy klasterowego bólu głowy
Cechą charakterystyczną opisywanego bólu jest jednostronny ból głowy, dotkliwy, rozdzierający ból w obrębie oczodołu, skroni i często – czoła, Towarzyszą mu objawy wegetatywne pod postacią: przekrwienie spojówek, łzawienia, wycieku z nosa lub uczucie zatkania nosa, obrzęk błony śluzowej nosa, obrzęku powieki i zespołu Hornera (zwężenie źrenicy, opadanie powieki), nadmierne pocenie się twarzy, zaczerwienienie twarzy, uczucie zatkanego nosa, w skrajnych przypadkach nudności i wymioty.
Opisywane objawy utrzymują się od 15 do 180 minut, pojawiają się od 1 do 8 razy dziennie. Napad klasterowego bólu głowy jest natomiast krótkotrwały – trwa od kilkunastu minut do kilku godzin.
Czas ten w znaczący sposób odróżnia klasterowe bóle głowy od bólu migrenowego (napad migreny z fazą bólu może trwać ponad 72 godziny) czy napięciowego bólu głowy (dolegliwości bólowe utrzymują się zwykle przez kilka godzin, narastając).
U około 90% chorych napady występują okresowo. Okres taki – nazywany klasterem (od angielskiego słowa cluster – pęk, wiązka) trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy.
Pomiędzy klasterami obserwuje się okresy remisji, których długość jest zmienna osobniczo – mogą trwać kilka tygodni, miesięcy, a nawet lat.
Klasterowy ból głowy – przyczyny
Klasterowe bóle głowy uznawane są za najsilniejsze wśród wszystkich rodzajów bólów głowy, występują pod postacią epizodyczną oraz przewlekłą.
Etiologia choroby nie jest poznana. Pod uwagę bierze się mechanizmy immunologiczne, zaburzenia hormonalne lub neuropeptydowe.
Niektórzy sugerują, że inną przyczyną wystąpienia tej choroby może być zapalenie struktury kostnej, w której pobliżu przebiega nerw trójdzielny
Z ostatnich doniesień wynika, że w czasie napadu dochodzi do aktywacji tylnego podwzgórza, ale dokładnie znaczenie tego odkrycia nie jest znane.
Rodzaje klasterowych bólów głowy
Rozróżnia się postać epizodyczną oraz przewlekłą klasterowego bólu głowy.
W pierwszej postaci okresy bólowe mogą trwać od 7 dni do roku i są rozdzielone przynajmniej 14-dniowymi okresami remisji.
Natomiast w postaci przewlekłej, która występuje u około 10% chorych, okresy bólowe trwają dłużej niż rok, a remisje trwają krócej niż 14 dni lub nie ma ich wcale.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów klasterowego bólu głowy?
Ból pojawia się zazwyczaj w trakcie snu (nawet w ciągu dnia). W trakcie klasterowego bólu głowy chory zachowuje się w charakterystyczny sposób – jest pobudzony ruchowo, uciska bolące miejsca.
Po zaobserwowaniu pierwszych objawów należy udać się do specjalisty w celu diagnostyki i wprowadzenia odpowiedniego leczenia oraz wdrożenia działań profilaktycznych, które poprawią codzienne funkcjonowanie.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie klasterowego bólu głowy?
Rozpoznanie choroby jest stosunkowo łatwe, pod warunkiem, że specjalista pamięta o istnieniu tej jednostki chorobowej.
Choć opis napadu bólu jest bardzo znamienny, często zdarza się, że czas, jaki upływa od wystąpienia pierwszych objawów do postawienia właściwej diagnozy, wynosi nawet kilka lat. Oczywiście – jak przy każdym bólu głowy – zawsze należy przeprowadzić badania obrazowe(rezonans magnetyczny), aby nie pominąć przyczyny objawowej bólu głowy (np. guza mózgu). W literaturze zanotowano kilka takich przypadków.
Leczenie klasterowego bólu głowy
Leczenie klasterowego bólu głowy odbywa się w dwóch obszarach. Po pierwsze, należy doprowadzić do jak najszybszego przerwania napadu, gdy taki się pojawi. Po drugie, z pomocą farmakologii dąży się do zmniejszenia ilości klasterów i wydłużenia okresu remisji.
Do przerywania napadów stosuje się tlen. Należy go podać przez maskę nosowo-twarzową w przepływie min. 7 litrów na minutę.
Ważny jest czas podania tlenu – im szybciej, tym lepiej. Jeśli ból rozwinie się w pełni, tlen rzadko bywa pomocny.
Drugą ważną rzeczą, o której należy pamiętać, jest długość inhalacji – musi ona trwać przynajmniej kilkanaście minut. Inny skuteczny sposób przerywania napadu stanowią tryptany – najlepszym preparatem z tej grupy jest sumatryptan w formie donosowego sprayu lub w iniekcji.
Lekami, których skuteczność wykazano w profilaktyce klasterowych bólów głowy, są werapamil oraz lit.
Werapami, który zawiera blokery kanału wapniowego, ajego mechanizm działania w klasterowym bólu głowy nie jest do końca poznany.
Drugi lek również jest nietypowy w omawianym zastosowaniu i zupełnie nie kojarzy się z leczeniem typowych bólów głowy. Lit stosuje się bowiem przede wszystkim w leczeniu stanów maniakalnych, a także – w zapobieganiu psychozie afektywnej jedno- i dwubiegunowej.
Dawka litu w klasterowym bólu głowy to około 600-900 mg na dobę. Do czasu, gdy lit lub werapamil zaczną działać, u chorych często stosuje się sterydy w formie dożylnej (np. metyloprednizolon) lub doustnej (np. prednizon), stopniowo zmniejszając ich dawkę.
Przeczytaj także o: