Migotanie przedsionków

Migotanie przedsionków jest bardzo częstym zaburzeniem rytmu serca, w którym serce bije nieregularnie. Jest to najczęstsza forma zaburzeń rytmu serca – cierpi na nią ponad sześć milionów ludzi w Europie. Czasami ludzie nawet nie zauważają migotania przedsionków, inni doświadczają „palpitacji serca” lub kołatania serca. Zwiększa się ryzyko wystąpienia udaru mózgu.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku migotania przedsionków? 

Osoby dotknięte tą chorobą powinny zawsze pamiętać: migotanie przedsionków to stan, który może mieć poważne konsekwencje. Należy skontaktować się z lekarzem, gdy tylko wystąpi zmiana objawów lub zmiana reakcji na obecnie przyjmowane leki. Trzeba działać szybko. Najbardziej efektywną metodą szybkiej konsultacji z lekarzem jest wideokonsultacja ze specjalistą TELEMEDI, który poprawnie zdiagnozuje występujące objawy i podejmie decyzję co dalszych sposobów leczenia. W razie takie potrzeby może również wystawić receptę i zwolnienie lekarskie.

Podstawowe informacje

• Migotanie przedsionków jest najczęstszą formą arytmii serca. Choroba dotyka przede wszystkim osoby starsze. Dziesięć procent osób powyżej 70 roku życia cierpi na migotanie przedsionków.
• W węźle zatokowo-przedsionkowym w prawym przedsionku serca powstaje sygnał elektryczny, który poprzez układ przewodzący jest przekazywany do komór serca. Tam wyzwala on skurcz mięśni i tym samym bicie serca. Przy migotaniu przedsionków w przedsionkach powstają mnogie fale nawrotne, z których część jest również przewodzona przez układ przewodzący do komór. Powoduje to nieregularny rytm serca (arytmia). Zazwyczaj jest on zbyt szybki (tachykardia). Jeśli wystąpi tzw. blok przewodnictwa przedsionkowo-komorowego, rytm bicia serca może być również zbyt powolny (bradykardia).
• Ze względu na krążące sygnały elektryczne, przedsionki nie nadążają całkowicie wypełniać się krwią. W związku z tym zmniejsza się również ilość krwi tłoczonej przez serce. Jeśli serce jest już osłabione, pompowane jest jeszcze mniej krwi. Ciśnienie krwi spada.

Migotanie przedsionków: Formy występowania

Lekarze rozróżniają trzy główne formy migotania przedsionków:

• Napadowe: występuje spontanicznie i ma charakter napadowy, często trwa od kilku minut do kilku godzin. Zazwyczaj napadowe migotanie przedsionków trwa krócej niż 24 godziny. Maksymalny czas trwania może wynosić do siedmiu dni.
• Przetrwałe: bicie serca nie powraca samoistnie do normalnego rytmu; jedynie zabieg kardiowersji może zakończyć migotanie przedsionków.
• Utrwalone: przewlekłe migotanie przedsionków, które nie powinno lub nie może być już przekształcone w stabilny rytm zatokowy.

Migotanie przedsionków rozwija się zazwyczaj w ciągu życia. W wielu przypadkach najpierw pojawia się w krótkich napadach, a następnie trwa przez minuty, godziny, a nawet dni. W końcu przekształca się ono w utrwalone (stałe) migotanie przedsionków, które może utrzymywać się nawet po zastosowaniu leków.

Objawy migotania przedsionków

Migotanie przedsionków często przebiega bezobjawowo. Około dwóch trzecich osób dotkniętych tym schorzeniem nie odczuwa nic lub odczuwa jedynie niewielki spadek wydajności spowodowany napadowym migotaniem przedsionków.

Jedna trzecia osób dotkniętych tym problemem cierpi z powodu tych objawów:

• redukcja masy ciała i unikanie nadwagi, 
• unikanie jednostronnego obciążenia, np. poprzez noszenie plecaków zamiast toreb na ramię lub torebek,
• delikatny trening wytrzymałościowy (pływanie, jazda na rowerze),
• umiarkowany trening siłowy w celu wzmocnienia mięśni i chrząstek stawowych,
• wilgotne i chłodzące okłady lub nagrzewanie stawów,
• ćwiczenie palców (na artretyzm w palcach),
• unikanie i redukcja stresu psychicznego.

• częstoskurcz,
• zawroty głowy,
• duszności,
• ból w klatce piersiowej lub niepokój.

Objawy zależą od szybkości bicia serca. Jeśli mimo migotania przedsionków serce bije z normalną prędkością, chorzy mogą odczuwać jedynie zmęczenie i zawroty głowy. Jeśli serce bije zbyt szybko (często ponad 100 uderzeń na minutę), ludzie zazwyczaj odczuwają nieprzyjemny przyspieszony rytm serca, często ból w klatce piersiowej i duszności. Jeśli serce bije zbyt wolno, cierpią na zawroty głowy, a nawet mdleją.

Jeśli migotanie przedsionków przechodzi w stan przewlekły, organizm może „przyzwyczaić się” do zaburzeń rytmu i osoby dotknięte tym schorzeniem nie mają już wyraźnych objawów.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Migotanie przedsionków rozwija się zwykle w starszym wieku. Przyczyny migotania przedsionków nie zawsze dają się jednoznacznie określić. Ponieważ struktura serca zmienia się z wiekiem, a tkanka serca staje się coraz bardziej zbliznowaciała, sygnały elektryczne w przedsionkach są przekazywane nieprawidłowo. W rezultacie sygnały przechodzą przez tkankę przedsionka i zakłócają normalną pracę serca.

Istnieją pewne czynniki ryzyka, które mogą sprzyjać migotaniu przedsionków. Należy do nich na przykład wiele chorób przewlekłych:

• długotrwałe nadciśnienie tętnicze,
• choroby serca (np. wady zastawek serca, niewydolność serca),
• cukrzyca,
• choroby tarczycy,
• choroby płuc,
• bezdech senny,
• choroby nerek.

Na rozwój migotania przedsionków ma jednak wpływ także styl życia. Następujące czynniki mogą wywołać migotanie przedsionków:

• znaczne ilości spożywanego alkoholu,
• nadwaga,
• stres.

Naukowcy odkryli, że ryzyko wystąpienia migotania przedsionków ma również podłoże genetyczne. Czasami jednak zaburzenia rytmu serca rozwijają się także bez uchwytnej przyczyny.

Badania i diagnostyka

Specjalistą zajmującym się migotaniem przedsionków jest kardiolog. Po pierwsze, lekarz zapyta o historię choroby. Ważne są przy tym następujące pytania:

• Jak często i jak długo odczuwasz kołatanie serca?
• Czy pewne czynniki, takie jak spożycie alkoholu, niedobór snu lub operacje, wywołują kołatanie serca?
• Czy cierpisz na choroby serca lub tarczycy?
• Czy masz jakieś inne objawy podczas kołatania serca?
• Czy migotanie przedsionków występuje w twojej rodzinie?

Następnie przeprowadzane jest badanie fizykalne oraz pomiar pulsu i ciśnienia krwi.

Elektrokardiogram (EKG)

Najważniejszym badaniem służącym do zdiagnozowania migotania przedsionków jest elektrokardiogram (EKG). Polega ono na pomiarze elektrycznych prądów serca za pomocą elektrod przyklejonych do klatki piersiowej.

Czasami EKG musi być zapisywane przez kilka dni. Lekarze mówią wtedy o długoterminowym badaniu EKG. W tym celu dostępne są małe aparaty EKG, tzw. holtery, które zawiesza się na szyi. EKG może być również rejestrowane podczas wysiłku fizycznego. Pacjenci wykonują wtedy ćwiczenia przy wykorzystaniu pewnego rodzaju roweru treningowego.

Echokardiografia (tzw. echo serca)

Badanie ultrasonograficzne serca (echokardiografia) może być wykorzystane do zbadania jego struktury i zdolności tłoczenia krwi. Zwłaszcza jeśli migotanie przedsionków zostało już zdiagnozowane, ważne jest, aby szukać skrzepów krwi w sercu.

Aby jeszcze dokładniej zbadać przedsionki i wykryć ewentualne skrzepy krwi, sonda ultradźwiękowa jest wprowadzana do przełyku za pomocą rurki, podobnie jak to się dzieje przy wykonywaniu gastroskopii. Prawy przedsionek znajduje się bardzo blisko sondy ultrasonograficznej w środkowej części przełyku. Z tej pozycji można szczególnie dokładnie ocenić jego stan. Badanie to nazywane jest echokardiografią przezprzełykową. Zazwyczaj jest ono wykonywane w łagodnym znieczuleniu.

Leczenie migotania przedsionków

Jeśli migotanie przedsionków rozwinęło się z powodu innego schorzenia, takiego jak nadczynność tarczycy, należy najpierw wyleczyć chorobę podstawową. W wielu przypadkach zaburzenia rytmu serca ulegają wówczas samoistnej poprawie.

Jeśli migotanie przedsionków występowało z przerwami, często ustępuje samoistnie w ciągu kilku godzin lub dni.

Leczenie farmakologiczne

Pacjentom, u których już zdiagnozowano migotanie przedsionków, lekarz zazwyczaj przepisuje lek, który należy przyjmować, gdy tylko migotanie przedsionków ponownie wystąpi. Lek ten zazwyczaj przywraca prawidłowy rytm serca.

Tak zwane leki antyarytmiczne są bardzo skuteczne, ale często mają niebagatelne skutki uboczne. W przypadku przedawkowania serce bije czasami tak wolno, że pacjenci odczuwają silne zawroty głowy lub zmęczenie. W leczeniu migotania przedsionków stosuje się następujące leki:

• wernakalant (lek przeciwarytmiczny),
• flekainid (lek przeciwarytmiczny),
• propafenon (lek przeciwarytmiczny),
• amiodaron (bloker kanału potasowego).

Jeśli ataki kołatania serca występują bardzo często lub są bardzo nieprzyjemne, można zastosować dodatkowe leki, aby zapobiec ich występowaniu. Odpowiednie są tutaj beta-blokery, takie jak metoprolol, bisoprolol i karwedilol. Mogą tu również wystąpić, jako skutki uboczne, zawroty głowy, ale także depresja.

Ponieważ ryzyko udaru zwiększa się w przypadku bardzo częstego lub utrzymującego się migotania przedsionków, wielu pacjentów musi równocześnie przyjmować leki rozrzedzające krew.

Kardiowersja

Czasami migotanie przedsionków jest bardzo uporczywe i nie ustępuje samoistnie ani po zastosowaniu leczenia farmakologicznego. W tym przypadku rytm serca może zostać znormalizowany przez zastosowanie zewnętrznych prądów elektrycznych. Ten środek terapeutyczny nazywany jest kardiowersją.

Elektrokardiowersja działa w podobny sposób jak defibrylacja podczas reanimacji.  Najpierw pacjent jest podłączany do różnych urządzeń monitorujących, aby obserwować ciśnienie krwi i zaopatrzenie w tlen. Następnie pacjent jest znieczulany na krótki czas i przez ułamek sekundy, przez dwie elektrody do serca dostarczany jest prąd elektryczny. Wstrząs elektryczny często powoduje powrót serca do normalnego rytmu. Pacjenci z napadowym migotaniem przedsionków mogą być również leczeni za pomocą kardiowersji elektrycznej zamiast leków.

Izolacja żył płucnych

Wielu pacjentów może zostać wyleczonych z migotania przedsionków poprzez zabieg zwany izolacją żył płucnych. Polega to na ablacji tych obszarów w sercu, które wywołują migotanie przedsionków. Najpierw przez żyły pachwinowe do serca wprowadzany jest przewód (cewnik). Ponieważ migotanie przedsionków często występuje w miejscu, gdzie żyły płucne wchodzą do serca, tkanka w tym miejscu ulega ablacji. Szansa na wyleczenie w przypadku tej procedury wynosi od 60 do 80 procent.

Implantacja stymulatora serca

U osób, u których serce bije zbyt wolno, konieczne jest czasami wszczepienie stymulatora serca. Stymulator serca zapewnia szybsze i stabilne bicie serca.

Ochrona przed udarem mózgu

U osób cierpiących na napadowe lub przewlekłe migotanie przedsionków istnieje ryzyko tworzenia się skrzepów krwi w przedsionku, co może wywołać udar. Ponieważ z powodu arytmii krew w przedsionku nie krąży już prawidłowo, może ona „skrzepnąć”. Skrzepy krwi mogą przedostać się przez serce do krwiobiegu, a stamtąd do naczyń mózgowych.

Kiedy naczynie mózgowe zostaje zablokowane, nazywa się to udarem. Przyjmowanie leków rozrzedzających krew może zmniejszyć ryzyko udaru. Mogą jednak wystąpić powikłania krwotoczne.

Nowszym zabiegiem chroniącym przed udarem jest przezskórne zamknięcie jamy uszka lewego przedsionka. Uszko przedsionka to wybrzuszenie w przedsionku, w którym najczęściej tworzą się skrzepy.

Uprawianie sportu przy migotaniu przedsionków

Ćwiczenia fizyczne mogą zmniejszyć ryzyko nawracających ataków migotania przedsionków. Nie powinny to być jednak ćwiczenia zbyt intensywne. Na przykład u sportowców wyczynowych uprawiających sporty wytrzymałościowe (maratony, biegi narciarskie) ryzyko wystąpienia epizodu migotania przedsionków jest nawet 8-krotnie wyższe niż u reszty populacji.

Czy mając arytmię serca, można uprawiać sport? Prozdrowotny wpływ umiarkowanych ćwiczeń wytrzymałościowych na zaburzenia rytmu serca jest bezsporny z naukowego punktu widzenia. Osoby z migotaniem przedsionków mogą zauważalnie zmniejszyć częstotliwość epizodów migotania przedsionków dzięki odpowiedniemu treningowi i redukcji masy ciała.

Rozpoczęcie ćwiczeń w przypadku pacjentów z migotaniem przedsionków

Przed rozpoczęciem treningów pacjenci z migotaniem przedsionków powinni zawsze omówić z lekarzem odpowiednią dawkę tych ćwiczeń (intensywność i czas trwania). Lekarz może wydać indywidualne zalecenia po ocenie wyników pacjenta podczas przeprowadzania różnych testów.

W teście wysiłkowym lekarz określa optymalną częstość akcji serca dla treningu wytrzymałościowego.

Jakie ćwiczenia stosować przy zaburzeniach rytmu serca?

Pacjentom z migotaniem przedsionków zaleca się wykonywanie ćwiczeń wytrzymałościowych w małych lub umiarkowanych dawkach. Trzy do pięciu sesji treningowych w tygodniu, najlepiej 20 do 30 minut, korzystnie wpływa na serce. W sumie pacjenci powinni wykonywać od 60 do 120 minut ćwiczeń tygodniowo.

Jeśli pacjent jest w stanie zwiększyć swoje obciążenie przy wykonywaniu ćwiczeń o ponad 50 watów, co z grubsza odpowiada szybkiemu chodzeniu, ryzyko nawrotu migotania przedsionków zmniejsza się o ponad jedną trzecią w ciągu pięciu lat. Jeśli pacjent zrzuci kilka zbędnych kilogramów, może to również zmniejszyć ryzyko nawracających ataków migotania przedsionków i to nawet o 75%. Ćwiczenia i utrata nadwagi mają tutaj podobny efekt terapeutyczny jak leki.

Następujące sporty wytrzymałościowe są odpowiednie dla osób z migotaniem przedsionków:

• (szybkie) chodzenie,
• jogging,
• piesze wędrówki/nordic walking,
• wioślarstwo,
• trening na rowerze lub ergometrze,
• taniec.

Dyscypliny sportu, które nie są odpowiednie dla osób z migotaniem przedsionków

Migotanie przedsionków często pojawia się nagle i towarzyszą mu skutki uboczne, takie jak osłabienie, zawroty głowy lub duszności. Dlatego też sporty wodne są tutaj dopuszczalne tylko w ograniczonym zakresie. Ćwiczenia w basenie pod nadzorem ratownika są mniej ryzykowne niż samotne pływanie w otwartej wodzie.

Pacjenci z migotaniem przedsionków nie powinni również uprawiać wspinaczki, turystyki górskiej ani innych sportów wiążących się z dużym ryzykiem upadków.

Pacjenci przyjmujący antykoagulanty w profilaktyce udaru mózgu powinni wybierać sporty o małym ryzyku urazów. Urazy powodują krwawienie wewnętrzne lub zewnętrzne, które trudno jest zatrzymać przy stosowaniu tych leków.

Nieodpowiednie dla osób z zaburzeniami rytmu serca, takimi jak migotanie przedsionków, są zatem następujące sporty:

• kolarstwo górskie,
• snowboarding,
• narciarstwo alpejskie,
• boks,
• karate,
• sporty kontaktowe (piłka ręczna, piłka nożna, hokej na lodzie itp.).

Migotanie przedsionków: przebieg choroby i rokowanie

Nawet po skutecznym wyleczeniu zawsze istnieje możliwość ponownego wystąpienia migotania przedsionków. Nawroty choroby są szczególnie częste u osób z innymi chorobami serca.

Napadowe migotanie przedsionków, jeśli nie jest leczone, może z czasem przekształcić się w trwałe migotanie przedsionków. Im dłużej istnieją zaburzenia rytmu, tym trudniej je leczyć. Z drugiej strony jeśli jest ono spowodowane innymi schorzeniami, takimi jak nadczynność tarczycy, arytmia często ustępuje samoistnie po wyleczeniu choroby podstawowej.

Rokowanie w migotaniu przedsionków jest szczególnie zdeterminowane przez współistniejące choroby serca. Jeśli serce jest już osłabione, migotanie przedsionków może znacznie zwiększyć śmiertelność wśród pacjentów. Zwiększone ryzyko udaru mózgu można ograniczać za pomocą leków przeciwzakrzepowych. Ryzyko przedawkowania tych leków jest szczególnie wysokie u osób starszych, ponieważ ich wątroba nie pracuje już efektywnie, czasami muszą one też przyjmować jeszcze wiele innych leków, piją zbyt mało płynów lub częściej upadają. W takich przypadkach czasami konieczne jest odradzenie pacjentom przyjmowania leków przeciwzakrzepowych.

Nie można zapobiec samemu migotaniu przedsionków, ale można zapobiec chorobom, które je wywołują. Zdrowa dieta, regularne ćwiczenia fizyczne i unikanie używek zmniejszają ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej – głównej przyczyny migotania przedsionków.

Pytania i odpowiedzi

Jak niebezpieczne jest migotanie przedsionków?

W zasadzie występowanie migotania przedsionków nie stanowi ostrego zagrożenia zdrowia i życia. Jednak nieleczone schorzenie może mieć poważne konsekwencje. Nieregularne ruchy przedsionków powodują powstawanie większej ilości skrzepów krwi w sercu.

Czy można dożyć sędziwego wieku z migotaniem przedsionków?

Osoby w wieku poniżej 65 lat, które poza tym mają zdrowe serce, mają podobną średnią długość życia jak osoby bez migotania przedsionków. Z drugiej strony osoby, które cierpią na migotanie przedsionków i jednocześnie chorują na serce, muszą liczyć się z mniejszą oczekiwaną długością życia.

Jak długo trwa migotanie przedsionków?

Napadowe migotanie przedsionków występuje w napadach i trwa nie dłużej niż siedem dni. Kończy się samoistnie, najczęściej w ciągu 48 godzin.

Czy migotanie przedsionków można trwale wyleczyć?

Tylko u nielicznych pacjentów możliwe jest całkowite wyleczenie i usunięcie przyczyny migotania przedsionków. W większości przypadków migotanie przedsionków występuje jako efekt uboczny innej choroby serca, której nie można już całkowicie wyleczyć.

Czy kawa może powodować migotanie przedsionków?

Nie. Zgodnie z obecnie dostępnymi danymi nie ma bezpośredniego związku pomiędzy spożywaniem kawy a występowaniem migotania przedsionków.  Takie wyniki otrzymano w szeroko zakrojonych badaniach obserwacyjnych.

Czy można pić alkohol przy migotaniu przedsionków?

Spożywanie alkoholu wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia migotania przedsionków i jest zależne od dawki spożytego alkoholu. Chociaż spożywanie alkoholu w ilościach od niewielkich do umiarkowanych nie powoduje zwykle problemów u pacjentów z migotaniem przedsionków, zdecydowanie zaleca się unikanie nadmiernego spożycia alkoholu.

Czy stres może powodować migotanie przedsionków?

Stres może przyczyniać się do powstawania zaburzeń rytmu serca (arytmii), takich jak migotanie przedsionków. Niektóre badania sugerują, że stres i problemy ze zdrowiem psychicznym mogą powodować pogorszenie objawów migotania przedsionków. Wysoki poziom stresu może być również związany z innymi problemami zdrowotnymi.

Czy picie wody pomaga na migotanie przedsionków?

W przypadku migotania przedsionków picie odpowiedniej ilości wody jest bardzo ważne. Poziom elektrolitów gwałtownie spada, gdy jesteś odwodniony. Może to prowadzić do zaburzeń rytmu serca.

Źródła

• Choroby wewnętrzne, A. Szczeklik (red.), J. Alkiewicz, t. I, Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005.
• Interna, W. Januszewicz, F. Kokot, W. Bartnik, wyd. Wyd. 1 (dodr.), t. I, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
• L.S. Lilly (red.), Patofizjologia chorób serca, Wrocław, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner.

Przeczytaj także o:

Tachykardia (częstoskurcz, kołatanie serca)

Złamanie palca u stopy

Zwolnienie lekarskie wstecz