Mononukleoza zakaźna – czym jest ”choroba pocałunków”?
Mononukleoza zakaźna określana jest "chorobą pocałunków", ponieważ wirus, który ją wywołuje, przenosi się w kontakcie ze śliną chorego, dodatkowo najczęściej zapadają na nią nastolatki. Chorobę wywołuje wirus Epsteina-Barr (EBV), a jej głównymi objawami są silny ból gardła z powiększeniem migdałków i gorączka oraz powiększone węzły chłonne. Szacuje się, że aż 95% populacji przeszło zakażenie wirusem EBV, jednak choroba pojawia się u jedynie 20% zakażonych. W tym artykule opisujemy objawy w mononukleozie zakaźnej, jak wygląda mechanizm choroby i czym się ją leczy.
Skąd się bierze mononukleoza – wirus EBV
Mononukleoza zakaźna to zespół objawów występujący w infekcji wirusem EBV. Wirus ten jest jednym z najczęściej występujących na świecie, jednak objawy mononukleozy zakaźnej ma stosunkowo niewiele osób – 80% przechodzi zakażenie bezobjawowo. Mononukleoza zakaźna występuje również pod nazwami gorączka gruczołowa, angina monocytowa, choroba Pfeiffera czy najpopularniejsza i najbardziej romantyczna – choroba pocałunków. Wirus Epsteina Barr przenika do błon śluzowych jamy ustnej i gardła, gdzie dochodzi do jego namnażania w nabłonku. Następnie zostają zainfekowane limfocyty B, które rozprzestrzeniają wirusa między sobą i dalej do kolejnych narządów układu limfatycznego (węzłów chłonnych, wątroby i śledziony). Ważną rolę w leczeniu choroby pełni odporność komórkowa tworzona przez limfocyty T. Ich szybka odpowiedź warunkuje wytworzenie się przeciwciał, dzięki czemu zakażony zyskuje trwałą odporność.
Na objawowe zakażenie najbardziej narażone są nastolatki. Rzadko chorują osoby starsze i dzieci. Mononukleoza zakaźna dotyka głównie osoby w wieku 15-24 lat. Wirus EBV przenosi się najczęściej w kontakcie z materiałem zakaźnym, a więc śliną chorego, rzadziej przenoszony jest drogą kropelkową. Źródłem zakażenia wirusemEpstein Barrmoże być też kontakt płciowy, przetaczanie krwi lub przeszczep narządów. EBV można łatwo złapać poprzez bezpośredni kontakt z bezobjawowym nosicielem wirusa, osobą chorą na mononukleozę zakaźną i w okresie rekonwalescencji po niej. Wirus mononukleozy zakaźnej lokuje się w nosogardle. U osób z prawidłową odpornością po przechorowaniu mononukleozy lub zakażeniu, wirus EBV pozostaje uśpiony w organizmie do końca życia. Większość pacjentów, którzy przeszli mononukleozę ma wykształconą odporność i więcej nie zachoruje.
Objawy mononukleozy zakaźnej – ból gardła, głowy, powiększenie węzłów chłonnych
Mononukleoza zakaźna daje charakterystyczne, następujące po sobie objawy. Początkowo bardzo łatwo ją uznać za zwykłe przeziębienie. Pierwsze objawy mononukleozy pojawiają się około miesiąc po zakażeniu. Początkowo jest to kilkudniowe złe samopoczucie: bóle głowy, zmęczenie, apatia, brak apetytu. Wirus osłabia organizm, dlatego chory nie ma na nic siły, najchętniej spędza czas odpoczywając, szybko się męczy. Pierwsze objawy choroby są często bagatelizowane przez pacjentów i brane za chwilowy spadek formy. Następnie dochodzą bóle mięśniowo-stawowe, podwyższona temperatura ciała 38-39°C z towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych na szyi i z tyłu głowy. Krótko po pojawieniu się gorączki lub wraz z nią chory zaczyna odczuwać ból gardła. Mononukleoza zakaźna wygląda jak angina – występują powiększone migdałki z ropnym nalotem. Zapalenie gardła w mononukleozie przynosi silny dyskomfort, mogą pojawić się problemy z przełykaniem. Dość niebezpieczne objawy mononukleozy to powiększenie wątroby i powiększenie śledziony. U niektórych chorych obserwuje się też obrzęk powiek.
W czasie rekonwalescencji pacjenci często cierpią na Zespół Przewlekłego Zmęczenia, którego objawami są ciągłe uczucie zmęczenia, trudności w koncentracji, ogólne obniżenie aktywności fizycznej. Mononukleoza zakaźna ma jeszcze jeden, dość swoisty objaw – po podaniu antybiotyków z grupy penicylin (np. amoksycylina, ampicylina) pojawia się czerwona, rozsiana wysypka, która ma charakter plamisty. Objawy wirusa EBV mogą sugerować lekarzom infekcję bakteryjną, dlatego Ci często przepisują pacjentom antybiotyki.
Powikłania mononukleozy zakaźnej
Przebieg choroby jest zazwyczaj samoograniczający się, jednak wiąże się ona ze zwiększonym ryzykiem pojawienia się powikłań.
Poważne powikłania mononukleozy zakaźnej to m.in.:
- pęknięcie śledziony – obrzęk może być tak silny, że nawet na skutek niewielkich urazów brzucha może dojść do pęknięcia;
- gdy wirus zaatakuje wątrobę – zapalenie wątroby, żółtaczka;
- powikłania ze strony ośrodkowego układu nerwowego, zapalenie mózgu i poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego;
- duszność ze stridorem (świszczący oddech);
- zapalenie płuc i inne nadkażenia bakteryjne;
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
- ostra małopłytkowość i anemia.
Mononukleoza u dzieci najczęściej przebiega bezobjawowo. Im starszej osoby dotyka, tym cięższe mogą być objawy i większe ryzyko powikłań. Szczególnie narażone są osoby z niedoborami odporności i stosujące leczenie immunosupresyjne.
Jak wygląda diagnostyka i leczenie mononukleozy zakaźnej?
Mononukleoza zakaźna ze względu na podobieństwo objawów jest czasem mylona z anginą paciorkowcową lub wirusowym zapaleniem gardła. Dolegliwości utrzymują się, pomimo podania drugiego na nawet trzeciego antybiotyku. Leczenie mononukleozy zakaźnej zazwyczaj sprowadza się do łagodzenia objawów mononukleozy, najczęściej stosowane są leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Można stosować preparaty pomocne w łagodzeniu bólu gardła. Chorym zaleca się pozostanie w łóżku, odpoczynek, dużo płynów i dietę bogatą w witaminy.
Mononukleoza zakaźna ma charakter samoograniczający się, z reguły nie wymaga leczenia szpitalnego. Do hospitalizacji prowadzą powikłania choroby. Leczenie objawowe w domu połączone z odpoczynkiem daje dobre rezultaty. Pacjenci, u których lekarz stwierdzi obrzęk śledziony powinni szczególnie uważać – unikać większej aktywności fizycznej, nie dźwigać i nie wystawiać się na ryzyko urazów.
Przeczytaj także o: