Opadająca powieka

Zaćma jest chorobą oczu, w której przejrzysta dotąd soczewka oka staje się coraz bardziej mętna. W wyniku tego wzrok stale się pogarsza. Często zaćma jest spowodowana wiekiem. Może być jednak również wynikiem chorób metabolicznych, wad wzroku lub urazów. Zaćma może być skutecznie leczona chirurgicznie. Nieleczona zaćma może prowadzić do ślepoty.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku opadającej powieki? 

Opadająca powieka wydaje się bardzo niewinnym objawem, jednak u podstaw występowania tego objawu mogą kryć się bardzo groźne zjawiska, takie jak zatrucie, lub choroby, takie jak tętniak czy zwężenie tętnicy szyjnej. Dlatego kiedy dokucza ci opadająca powieka, warto skonsultować ten objaw z lekarzem. Wygodną formą kontaktu z lekarzem jest wideokonsultacja ze specjalistą TELEMEDI. Przeprowadzi on wywiad lekarski i podejmie decyzję w kwestii dalszego postępowania.

Podstawowe informacje

• Objawy: postępujące pogorszenie widzenia, wrażliwość na światło, widzenie „jak przez mgłę”.
• Przyczyny: głównie procesy starzenia się oka, czasami także inne choroby (np. cukrzyca, stany zapalne oczu), urazy oczu, wrodzone wady oczu, narażenie na promieniowanie, intensywne palenie tytoniu, leki.
• Diagnoza: wywiad z pacjentem, różne badania oczu (np. przy użyciu lampy szczelinowej), dalsze badania w przypadku podejrzenia choroby podstawowej (np. cukrzycy).
• Leczenie: chirurgiczne.
• Rokowanie: ogólnie dobre szanse powodzenia w przypadku operacji.

Zaćma: objawy

Jeśli Twoje widzenie staje się mętne, a świat wydaje się znikać za zasłoną, może to być oznaką choroby oczu – zaćmy. 

Potoczna nazwa schorzenia – „katarakta” – pochodzi z języka greckiego i oznacza „wodospad”. W przeszłości zakładano bowiem, że przyczyną zmętnienia soczewki jest zakrzepły płyn w oku.

Zaćma: objawy w trakcie trwania choroby

W zależności od stopnia zaawansowania zaćma powoduje różne objawy. Na początku choroby wzrok ulega pogorszeniu, a osoby dotknięte chorobą stają się coraz bardziej wrażliwe na światło. W centrum pola widzenia powstaje rodzaj mgły, przez którą przedmioty postrzegane są niewyraźnie lub jakby za zasłoną.

Mgła ta z czasem staje się coraz gęstsza i w miarę postępu choroby rozprzestrzenia się na całe pole widzenia. Kolory, kontrasty i kontury przedmiotów stopniowo zanikają i zdają się zlewać. Pogarsza się percepcja przestrzenna, a tym samym zdolność orientacji.

• Całkowita utrata wzroku, jak to ma miejsce w przypadku jaskry, nie występuje w przypadku zaćmy.

W miarę postępu zaćma rozwija objawy, które mogą stanowić duże obciążenie dla osób nią dotkniętych w ich codziennym życiu. Należą do nich:

• wrażliwość na światło (np. w pełnym słońcu lub przy migającym świetle),
• zamazane postrzeganie optyczne,
• gorsza adaptacja wzroku do światła i ciemności,
• trudności podczas czytania lub oglądania telewizji,
• ograniczone widzenie przestrzenne,
• ryzyko w ruchu drogowym.

Objawy te mogą mieć różne nasilenie u poszczególnych pacjentów. Nie muszą one koniecznie wystąpić (wszystkie).

Późne stadium zaćmy niemal uniemożliwia normalne, codzienne życie: sprawność widzenia może w krótkim czasie pogorszyć się tak drastycznie, że jest to równoznaczne ze ślepotą.

Zaćma: objawy często nie są rozpoznawane przez długi czas lub są błędnie interpretowane

Jeśli zaćma dotyka obojga oczu, osobom nią dotkniętym często trudno jest ocenić, jak daleko posunęło się pogorszenie widzenia. Może to być dla nich niebezpieczne na przykład w ruchu drogowym.

Innym problemem jest to, że wiele osób z zaćmą początkowo ignoruje objawy, bagatelizuje je lub przypisuje je innym przyczynom, takim jak zmęczenie. Szczególnie w przypadku zaćmy, która rozwija się w wyniku naturalnego procesu starzenia się, objawy są często przypisywane związanemu z wiekiem pogorszeniu stanu oczu – a nie jawnej chorobie oczu, jaką jest zaćma.

Zaćma: członkowie rodziny powinni zwracać uwagę na pojawiające się objawy

Ponieważ osoby dotknięte chorobą często błędnie oceniają lub zaprzeczają pogorszeniu wzroku, ważne jest, aby ich bliscy znali objawy zaćmy i prawidłowo je interpretowali. We wczesnych stadiach choroby ludzie stają się niepewni w swoich zwykłych czynnościach, takich jak prowadzenie samochodu czy czytanie. Można to zauważyć na przykład w napiętym wyrazie twarzy pacjenta podczas wykonywania tych czynności.

W późniejszych stadiach choroby pogorszenie wzroku może być tak poważne, że ludzie często nie potrafią utrzymać w ręku przedmiotów, które są im podawane lub gdy chcą sami coś podnieść. Dużo czasu zajmuje im również odnalezienie się w otoczeniu, którego nie znają. Dlatego też często unikają nieznanych im miejsc.

Nawet w ich własnym środowisku domowym orientacja staje się trudniejsza. Zazwyczaj osoby z zaćmą mają tendencję do utrzymywania rzeczy w skrupulatnym porządku, tak aby mogły wszystko odnaleźć nawet bez pełnego widzenia.

Zaćma wrodzona: objawy

U dzieci również może wystąpić zaćma. Lekarze mówią wtedy o zaćmie niemowlęcej lub wrodzonej. Zmętnienie soczewki może występować już po urodzeniu lub rozwijać się w pierwszych latach życia. Pierwszą oznaką jest często to, że dzieci zezują.

Rodzice nie powinni tego ignorować, ale traktować poważnie. Nieleczona utrata ostrości wzroku może upośledzić rozwój układu wzrokowego, który jest szczególnie wrażliwy na zaburzenia w pierwszych miesiącach życia. Jeśli zaćma u dziecka nie jest rozpoznana i leczona, może rozwinąć się w tzw. amblyopię („leniwe oko”, czyli osłabienie zdolności widzenia w jednym oku).

Ta wada wzroku nie może być już skorygowana po rozpoczęciu przez dziecko okresu dojrzewania. Dlatego w przypadku pojawienia się u dziecka objawów zaćmy należy niezwłocznie udać się do lekarza!

Zaćma: przyczyny i czynniki ryzyka

W większości przypadków zaćma jest spowodowana wiekiem. Może mieć jednak również inne przyczyny, takie jak choroby metaboliczne, inne choroby oczu lub urazy oczu.

Naturalny proces starzenia

Soczewka oka jest zazwyczaj przejrzysta i elastyczna, dzięki czemu małe mięśnie oka mogą ją w razie potrzeby odpowiednio odkształcać. Dzięki tym odkształceniom oraz płynowi otaczającemu soczewkę widzimy jednakowo ostro przedmioty bliskie i dalekie. To dostosowanie mocy refrakcyjnej oka do obiektów znajdujących się w różnych odległościach nazywamy akomodacją.

Z wiekiem elastyczność soczewki oka w naturalny sposób zmniejsza się, co może prowadzić do jej zmętnienia. Z tego powodu około 90 procent wszystkich przypadków zaćmy to zaćma starcza. Zaćma starcza pojawia się zwykle około 60 roku życia. Według statystyk prawie połowa wszystkich 50-65-latków ma zaćmę. Dzieje się tak dlatego, że na początku choroby często nie zauważa się żadnych zaburzeń widzenia. Od 65 roku życia prawie każdy cierpi na zmętnienie soczewki oka.

Cukrzyca (diabetes mellitus)

W cukrzycy zawartość cukru w płynie ocznym (i krwi) jest zwiększona. Nadmiar cukru (glukozy) odkłada się w soczewce, która przez to pęcznieje. W wyniku tego układ włókien soczewki ulega zmianie i soczewka staje się mętna. Lekarze nazywają to „cataracta diabetica”.

U kobiet z cukrzycą w ciąży dziecko może rozwinąć zaćmę już w łonie matki.

Inne zaburzenia metaboliczne

Oprócz cukrzycy również inne zaburzenia metaboliczne mogą sprzyjać powstawaniu zaćmy. Należą do nich na przykład:

• niedobór wapnia (hipokalcemia),
• nadczynność przytarczyc (nadczynność gruczołów przytarczycznych),
• nadmiar ferrytyny we krwi (ferrytyna jest białkiem magazynującym żelazo),
• galaktozemia (wrodzone zaburzenie wykorzystania cukru galaktozy zawartego w mleku matki).

Choroby oczu

Zaćma może być również spowodowana innymi chorobami oczu i jest wtedy nazywana „cataracta complicata”. Możliwymi czynnikami wyzwalającymi są stany zapalne oczu (np. zapalenie środkowej części oka = uveitis) lub ciężka krótkowzroczność.

Urazy oczu

Siniec na gałce ocznej spowodowany uderzeniem lub piłką tenisową może spowodować zaćmę, podobnie jak np. rana kłuta lub ciało obce, które wniknęło głęboko do oka. Takie przypadki zaćmy związane z urazami są nazywane fachowym terminem „cataracta traumatica”.

Wrodzone wady rozwojowe oczu

Jeśli zaćma jest wrodzona (cataracta congenita), to mogą istnieć dwa tego powody:

• Defekt genetyczny: około 25 procent wszystkich wrodzonych chorób zaćmy jest spowodowanych defektem genetycznym, który prowadzi do wad rozwojowych oka, a tym samym do zmętnienia soczewki oka.
• Choroby zakaźne w czasie ciąży: niektóre infekcje u kobiet w ciąży (różyczka, toksoplazmoza, opryszczka) mogą spowodować, że dziecko urodzi się z zaćmą.

Inne przyczyny

Wady metabolizmu soczewki oka, niedożywienie, intensywne palenie papierosów, promieniowanie radioaktywne i promieniowanie ultrafioletowe (UV) również mogą być czynnikami wywołującymi zaćmę. Bardzo rzadko przyczyną zmętnienia soczewki są leki lub zatrucia.

Zaćma: badanie i diagnostyka

W celu zdiagnozowania zaćmy konieczne jest dokładne badanie przez okulistę.

Anamneza (wywiad lekarski)

Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie pogłębionej rozmowy lekarza z pacjentem w celu zebrania historii choroby (anamnezy): lekarz pyta o dokładne objawy i istniejące choroby podstawowe (cukrzyca, choroby oczu itp.).

Badania okulistyczne

Następnie przeprowadzane są różne badania wzroku. Niekiedy najpierw rozszerza się źrenicę za pomocą specjalnych kropli do oczu. W diagnozowaniu zaćmy pomocne są następujące badania:

• Test Brücknera: w tym badaniu lekarz kieruje silne światło na oko. Ponieważ siatkówka odbija część światła, zmętnienia soczewki stają się widoczne jako ciemne plamy.
• Badanie przy użyciu lampy szczelinowej: lampa szczelinowa to mikroskop ze źródłem światła, które można obracać w obie strony. Skupiona, szczelinowa wiązka światła przenika przez przezroczyste części oka. Pozwala to również lekarzowi na zbadanie siatkówki w tylnej części oka i sprawdzenie, jaki rodzaj zaćmy jest obecny i co może być jej przyczyną.
• Badania rogówki: lekarz może zmierzyć grubość rogówki (pachymetria) oraz zobrazować jej górną i tylną powierzchnię za pomocą technik wspomaganych komputerowo (Pentacam – obrotowa kamera Scheimpfluga). To ostatnie badanie pokazuje, czy rogówka jest równomiernie zakrzywiona i czy warstwa komórek zaopatrujących rogówkę i zapewniających jej przejrzystość jest sprawna (określenie gęstości komórek śródbłonka).
• Ogólne badanie wzroku: okulista rutynowo sprawdza również ogólny wzrok, np. za pomocą tablic wzrokowych Snellena, oraz czy nie występują inne choroby oczu.

Jeśli zaćma jest bardzo zaawansowana, to zmętnienie soczewki można dostrzec gołym okiem.

Inne badania

Czasami zaćma jest pierwszym objawem innej choroby podstawowej. Szczególnie u młodych pacjentów konieczne są dodatkowe badania, takie jak testy skórne i mięśniowe oraz badania krwi. W ten sposób można wykryć tężyczkę (nietypowe skurcze mięśni), miotonię (chorobę mięśni), choroby skóry, chorobę Wilsona (wrodzone zaburzenie metabolizmu miedzi) lub cukrzycę.

Zaćma: leczenie

Zaćma może być skutecznie leczona tylko poprzez zabieg chirurgiczny (operacja zaćmy). Polega on na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej soczewką sztuczną. Obecnie chirurg zazwyczaj nie usuwa całej soczewki, lecz pozostawia w oku pochewkę boczną i tylną oka.

Operacja zaćmy jest najczęściej wykonywaną operacją oka. W 2020 roku wykonano w Polsce ok. 120 tys. zabiegów operacji zaćmy, na całym świecie nawet ponad 100 milionów.

Zabieg jest tzw. operacją mikrochirurgiczną, tzn. wykonywany jest przy użyciu mikroskopu operacyjnego. Jest to możliwe zarówno w szpitalu, jak i w gabinecie okulistycznym. Wszczepiona sztuczna soczewka pozostaje w oku przez całe życie, więc nie musi być po pewnym czasie wymieniana.

Operacja zaćmy: kiedy jest konieczna?

To, kiedy zaćma jest operowana, zależy od różnych czynników. Lekarz i pacjent wspólnie ustalają termin operacji.

Subiektywne postrzeganie wady wzroku odgrywa istotną rolę przy podejmowaniu decyzji o zabiegu. Jeśli osoba czuje się mocno upośledzona przez zaćmę w życiu codziennym i zawodowym, jest to argument przemawiający za operacją.

W innych przypadkach obiektywne pogorszenie wzroku sprawia, że operacja jest wskazana lub konieczna, na przykład osoby prowadzące samochód muszą regularnie poddawać się badaniom wzroku. Po osiągnięciu pewnego stopnia upośledzenia wzroku nie jest już możliwe uczestniczenie w ruchu drogowym – jest to także istotny argument przemawiający za operacją.

W niektórych zawodach określony poziom sprawności wzrokowej jest nawet obowiązkowym wymogiem, na przykład w przypadku pilotów i zawodowych kierowców. W takich przypadkach operacja zaćmy jest często konieczna już we wczesnym stadium choroby. Subiektywne postrzeganie wydajności wizualnej nie odgrywa tu żadnej roli.

Jeśli jest to możliwe, przy podejmowaniu decyzji o przeprowadzeniu operacji uwzględniane są obawy pacjenta dotyczące operacji oczu. Jeśli jednak, w przypadku zaawansowanej zaćmy, sprawność widzenia pogorszyła się do tego stopnia, że grozi ślepotą, to mimo tych obaw również należy wykonać zabieg.

Zaćma wrodzona powinna być operowana natychmiast po rozpoznaniu. Tylko wtedy dziecko będzie miało szansę nauczyć się widzieć prawidłowo.

Stosowane soczewki

Soczewka wewnątrzgałkowa stosowana w operacji zaćmy jest wykonana z materiału syntetycznego. Musi ona mieć dokładnie taką samą moc refrakcyjną jak usunięta soczewka endogenna. Lekarz oblicza odpowiednią moc soczewki przed operacją, mierząc długość oka pacjenta za pomocą urządzenia ultradźwiękowego i określając moc refrakcyjną rogówki.

Stosowane sztuczne soczewki różnią się pod względem miejsca wszczepienia, materiału i zasad optycznych.

Metody chirurgiczne

Istnieją różne metody wszczepiania soczewek w celu usunięcia zmętnienia soczewki. To, która z nich jest stosowany w każdym przypadku, zależy od indywidualnych warunków i stadium choroby.

Wewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy (ICCE)

W tej formie operacji zaćmy soczewka jest usuwana z oka. Wymaga to stosunkowo dużego nacięcia (osiem do dziesięciu milimetrów) przez rogówkę. Soczewka jest następnie zamrażana i usuwana z oka. Następnie chirurg wprowadza sztuczną soczewkę albo do komory przedniej oka (soczewka przedkomorowa) albo do komory tylnej oka (soczewka tylnokomorowa) i zszywa nacięcie cienką nicią.

Wewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy jest zazwyczaj konieczne tylko w zaawansowanym stadium choroby.

Zewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy (ECCE)

Przy zewnątrztorebkowym usunięciu zaćmy chirurg otwiera przednią torebkę soczewki nacięciem o długości około siedmiu milimetrów i usuwa jądro soczewki bez jego zmiażdżenia. Następnie wprowadza się sztuczną soczewkę.

Ta metoda chirurgiczna jest bezpieczna dla rogówki. Z tego względu stosuje się ją głównie wtedy, gdy daleko posunięta zaćma uszkodziła już cienką, najbardziej wewnętrzną warstwę rogówki (śródbłonek rogówki).

Fakoemulsyfikacja

Przy fakoemulsyfikacji rogówka jest otwierana przez nacięcie o szerokości około 3,5 milimetra. Następnie lekarz za pomocą ultradźwięków lub lasera rozpuszcza jądro soczewki i odsysa je. Sztuczna soczewka zastępcza jest teraz wprowadzana do nienaruszonej powłoki soczewki: jest ona przesuwana przez niewielki otwór i rozwija się w torebce oka. Dwa półokrągłe, elastyczne klipsy na brzegu soczewki zapewniają bezpieczne mocowanie w torebce.

Niewielkie nacięcie wykonane podczas fakoemulsyfikacji zamyka się samoistnie po operacji, nie tworząc żadnych blizn. W końcu chirurg musi jedynie zamknąć spojówkę, która została wcześniej cofnięta. Dzięki niewielkiemu nacięciu w przypadku tej metody chirurgicznej możliwe jest szybszy powrót do codziennego życia niż w przypadku innych metod.

Przebieg operacji zaćmy

Zaćma zwykle występuje obustronnie. W tym samym czasie operowane jest jednak tylko jedno oko. Jak tylko jedno oko zostanie wyleczone, operowane jest drugie oko.

Operacja trwa zazwyczaj mniej niż 30 minut.

Procedura ambulatoryjna, znieczulenie miejscowe

Operacja zaćmy jest zwykle wykonywana w warunkach ambulatoryjnych w znieczuleniu miejscowym. W większości przypadków do znieczulenia wystarcza podanie odpowiednich kropli do oczu. Alternatywnie w skórę obok operowanego oka można wstrzyknąć środek znieczulający miejscowo. Dzięki temu cała gałka oczna jest całkowicie niewrażliwa na ból i nie można nią poruszać. Przed zabiegiem lekarz może również podać pacjentowi łagodny środek uspokajający.

Przez cały czas trwania operacji krążenie jest monitorowane za pomocą aparatu do pomiaru ciśnienia krwi, poprzez pomiar nasycenia krwi tlenem lub za pomocą EKG.

Po operacji operowane oko jest okrywane opatrunkiem z maścią. Pacjent będzie musiał pozostać w szpitalu lub gabinecie lekarskim przez pewien czas, aby być monitorowanym. Jeśli nie wystąpią żadne komplikacje, po kilku godzinach będzie mógł powrócić do domu. W następnym okresie konieczne są regularne kontrole u lekarza prowadzącego.

O czym należy pamiętać po operacji

Pamiętaj, że nie wolno Ci prowadzić samochodu bezpośrednio po operacji zaćmy. Dlatego też chory powinien zostać odebrany ze szpitala przez rodzinę.

W dniu operacji można spożywać lekkie posiłki i napoje. Zazwyczaj można przyjmować leki jak zwykle, ale należy to wcześniej omówić z lekarzem. Jest to szczególnie zalecane w przypadku konieczności przyjmowania leków na cukrzycę lub leków rozrzedzających krew.

Dopóki operowane oko jest przykryte bandażem, a rana pooperacyjna jeszcze się nie zagoiła, należy uważać podczas brania prysznica i mycia się, aby oko nie miało kontaktu z mydłem.

W pierwszym okresie po operacji zaćmy należy unikać wysiłku fizycznego, pływania, nurkowania, jazdy na rowerze i wizyt w saunie. To samo dotyczy czynności, które wiążą się z obecnością dużych ilości brudu lub kurzu. Zazwyczaj po tygodniu można znowu czytać i oglądać telewizję.

Nowe okulary można zazwyczaj założyć po upływie czterech do sześciu tygodni od operacji zaćmy. Nie zaleca się wcześniejszego zakładania okularów, ponieważ oko musi się najpierw przyzwyczaić do nowej soczewki.

Jeśli w jakiś czas po operacji zaćmy zauważysz u siebie następujące objawy, powinieneś zgłosić się do okulisty:

• pogorszenie ostrości wzroku,
• zwiększone zaczerwienienie oka,
• ból w oku.

Ryzyko i komplikacje związane z operacją

Około 97 do 99 procent wszystkich operacji zaćmy przebiega bez komplikacji. Niemniej jednak, jak w przypadku każdego zabiegu chirurgicznego, istnieją zawsze pewne ryzyka. Należą do nich:

Przeczytaj także o:

Ból jąder