Ból jąder
Nie ma prawie żadnego miejsca na męskim ciele, gdzie ból jest bardziej przykry niż w jądrach. Natomiast ostre i silne dolegliwości tych małych fabryk hormonów i plemników powinny być zawsze traktowane poważnie. Szczególnie u nastolatków jeden na pięć przypadków bólów jądra jest spowodowany skrętem powrózka nasiennego, tzw. skrętem jądra, który musi być szybko leczony. Skręt jąder i najądrzy powoduje odcięcie do nich dopływu krwi. Silny ból, opuchlizna i zaczerwienienie jądra to sygnały alarmowe, które powinny skłonić dotkniętego nimi człowieka do natychmiastowego udania się do specjalisty urologii lub do kliniki urologii ratunkowej.
Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku bólu jąder?
Istnieje wiele przyczyn bólu jąder. Tylko w rzadkich przypadkach, takich jak „blue balls” (potoczne określenie bólu występującego w jądrach, spowodowanego długim podekscytowaniem seksualnym bez ejakulacji), nie wymagają one leczenia i ustępują samoistnie. Jeśli ból jąder trwa dłużej niż dwanaście godzin lub znacznie się nasila w tym czasie, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem rodzinnym, a najlepiej ze specjalistą-urologiem. Wyjściem w tej sytuacji jest wideokonsultacja ze specjalistą TELEMEDI, który natychmiast będzie mógł postawić właściwą diagnozę i rozpocząć odpowiednie leczenie.
Podstawowe informacje
- Ból jądra objawia się jako ciągnięcie, ucisk lub kłucie w okolicy jądra, czyli bezpośrednio na mosznie, z promieniującym bólem w okolicy pachwiny.
- O ile przyczyna bólu jąder może być wyjaśniona w przypadku ostrego urazu, takiego jak upadek z potłuczeniem lub po uderzeniu w jądra, o tyle ból jąder może pojawić się spontanicznie i wskazywać na chorobę męskiego układu moczowo-płciowego.
- Czynniki wyzwalające są wtedy bardzo różne i mogą sięgać od infekcji bakteryjnej po raka jąder. Zawsze niezbędne jest medyczne wyjaśnienie przyczyny bólu jąder.
Różne rodzaje bólów jąder
Według badań przeprowadzonych wśród urologów co drugi mężczyzna odczuwa w ciągu swojego życia ból jąder lub dyskomfort w okolicy prostaty. W zależności od przyczyny bólu jąder objawy mogą się znacznie różnić pod względem czasu trwania i intensywności. Intensywność bólu nie wskazuje jednak na stopień zaawansowania choroby. Choroby okolicznych narządów mogą również promieniować tylko na obszar genitaliów.
Najczęstszą przyczyną bólu jąder są ostre urazy. Nie zawsze wiąże się to z kopnięciem w okolice brzucha. Najczęściej są to wypadki rekreacyjne i sportowe, takie jak uderzenie w brzuch piłką nożną czy upadek na rowerze z siniakiem w kroczu. Statystycznie rzecz biorąc, szczególnie niebezpieczna wydaje się jazda na rolkach. Podczas ślizgania się na rolkach po poręczy, rolkarze często nie trafiają w poprzeczkę i lądują na niej z rozłożonymi nogami, a dokładniej z dolną częścią miednicy i genitaliami bezpośrednio na poręczy.
Ból jąder po seksie
Jeśli podczas stosunku seksualnego nie dochodzi u mężczyzny do wytrysku lub jeśli orgazm jest mechanicznie zaburzony, może to prowadzić do bólu jąder. Stała erekcja może być odczuwana jako ból promieniujący do jąder. Podczas „suchego” orgazmu brakuje impulsu relaksacyjnego dla jąder, które są połączone z tułowiem ciała przez nasieniowody. Pozostają one wtedy przez jakiś czas w tej pozycji, blisko miednicy, co odczuwa się jako skurczowy ból w mosznie spowodowany nieudanym uwolnieniem endorfin podczas orgazmu. Jednak z medycznego punktu widzenia te doznania, znane jako „blue balls”, nie wymagają żadnego leczenia i ustępują w ciągu kilku minut lub kilku godzin.
Stłuczenie jądra
Uderzenia, wstrząsy czy kopnięcia mogą powodować długotrwały ból w okolicach jąder. W takim przypadku osoba dotknięta kontuzją zwykle cierpi na tzw. stłuczenie jądra, które oprócz bólu charakteryzuje się krwiakiem w okolicy jądra i odpowiadającym mu obrzękiem moszny. Z reguły pomaga tu tylko ochłodzenie jąder i cierpliwość. Ból może utrzymywać się przez kilka dni, ale zwykle ustępuje samoistnie.
Krwiakowi towarzyszy zwykle niebiesko-zielonkawe przebarwienie jąder, które z czasem zanika. Wydzielina krwi i chłonki może również zamknąć się i utworzyć wyczuwalny guzek na jądrze, ale jest on znacznie delikatniejszy w dotyku niż rak jądra. Takie nagromadzenie płynu nazywane jest wodniakiem. Nie jest to jednak struktura statyczna; może się chwilowo skurczyć, a następnie ponownie wypełniać płynem. Nie ma realnej granicy dla powiększania się wodniaka, dlatego opisywane są przypadki, w których moszna z powodu wodniaka powiększyła się nawet do jednego metra średnicy.
Zapalenie jąder
Zapalenie jądra (łac. orchitis) jest bolesną infekcją jądra wywołaną przez wirusy lub bakterie. Szczególnie zagrożone są dzieci i młodzież. Mężczyźni aktywni seksualnie lub pacjenci z chorobami prostaty są również bardziej narażeni na wystąpienie zapalenia jąder. Ponieważ jądro odgrywa ważną rolę w reprodukcji, a choroby jąder mogą prowadzić do utraty płodności, w przypadku wystąpienia objawów zawsze należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Zapalenie jąder: objawy
W zależności od przyczyny zapalenia jądra występują nieco inne objawy. W przypadku infekcji wirusowej w ciągu kilku godzin pojawia się nagły ból i opuchlizna w okolicy jądra. Dotykanie, ciasne ubrania i ruchy są bolesne. Jądro jest zaczerwienione. Bardzo często przyczyną zapalenia jąder są wirusy świnki. Pacjenci mają wtedy zazwyczaj także obrzęk ślinianek przyusznych oraz ból w okolicy twarzy i szyi, szczególnie podczas żucia.
Bakteryjnemu zapaleniu jąder towarzyszy również silny ból, zaczerwienienie i obrzęk. Jednak objawy rozwijają się w ciągu kilku dni, a nie w ciągu kilku godzin. W bakteryjnym zapaleniu najądrza zazwyczaj również jest ono zaatakowane.
W przypadku zapalenia jąder może również wystąpić gorączka.
Zapalenie jąder: przyczyny i czynniki ryzyka
Najczęstszą przyczyną zapalenia jąder jest zakażenie wirusem świnki. Patogeny te są bardzo zaraźliwe i, podobnie jak wirusy grypy, łatwo się rozprzestrzeniają. Zapalenie jąder często występuje u nastolatków i mężczyzn jako choroba wtórna do świnki. Dzieci są mniej narażone na wystąpienie zapalenia jądra.
Zapalenie jąder może rozwinąć się także w kontekście innych infekcji wirusowych, takich jak zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca, wirusem Ebsteina-Barr (czynnik wywołujący mononukleozę – gorączkę gruczołową Pfeifferscha) czy wirusami Coxsackie.
Infekcje bakteryjne mogą również wywołać zapalenie jąder, na przykład salmonelloza czy bruceloza. Jądra mogą także ulec stanom zapalnym w wyniku chorób przenoszonych drogą płciową, takich jak rzeżączka czy kiła.
Czasami pacjenci cierpią najpierw na zapalenie najądrza, na przykład z powodu zarazków pochodzących z infekcji dróg moczowych. Następnie patogeny mogą rozprzestrzeniać się z najądrza do jądra.
Zapalenie jąder może być także wynikiem urazu.
Zapalenie jąder: badania i diagnostyka
Na podstawie opisu objawów i dokładnego zbadania jąder lekarz może zazwyczaj bardzo szybko stwierdzić, że mamy do czynienia z zapaleniem jąder. Ważnym elementem diagnostycznym jest tzw. objaw Prehna: w przypadku zapalenia jądra ból często zmniejsza się, gdy jądro jest lekko uniesione. Przy pomocy specjalnego badania ultrasonograficznego lekarz sprawdza również przepływ krwi do jądra. W przypadku stanów zapalnych przepływ krwi się zwiększa.
Odróżnianie zapalenia jąder od skrętu jądra
Oba badania (objaw Prehna i badanie USG) są również ważne, by wykluczyć skręt jądra jako przyczynę bólu. W tym przypadku skręca się powrózek nasienny, co powoduje przerwanie dopływu krwi (widoczne w USG). Ponadto w przypadku skrętu jądra objaw Prehna jest ujemny, tzn. ból nie ustępuje, gdy jądro jest uniesione. Dokładne rozróżnienie pomiędzy zapaleniem jądra a skrętem jądra jest bardzo ważne, ponieważ to drugie jest stanem nagłym, który musi być natychmiast operowany!
Testy laboratoryjne
Jeśli podejrzewa się świnkowe zapalenie jąder, a nie było szczepienia przeciwko śwince, badanie krwi może pomóc w wykryciu choroby. Polega ono na szukaniu we krwi specyficznych przeciwciał przeciwko wirusowi świnki.
Badanie moczu może wykryć wszelkie towarzyszące infekcje dróg moczowych.
Jeśli podejrzewana jest choroba przenoszona drogą płciową, patogen może zostać wykryty w wymazie z cewki moczowej. Jeśli podejrzenie się potwierdzi, partner chorego powinien zostać włączony do leczenia, aby uniknąć wzajemnego zarażania się partnerów.
Zapalenie jąder: leczenie
Leczenie zapalenia jąder zależy od tego, czy czynnikiem wywołującym są bakterie, czy wirusy.
Wirusowe zapalenie jąder
W przypadku infekcji wirusowej, takiej jak świnkowe zapalenie jąder, terapia polega zazwyczaj na łagodzeniu objawów. Taka terapia objawowa obejmuje w szczególności:
- odpoczynek w łóżku,
- chłodzenie jąder wilgotnymi okładami,
- podniesienie jąder,
- środki przeciwbólowe.
Bakteryjne zapalenie jąder
Jeśli zapalenie jąder jest spowodowane przez bakterie, opisaną powyżej terapię objawową uzupełnia się o leczenie przyczynowe antybiotykami. W zależności od pacjenta, jego wieku i rodzaju patogenu, istnieją różne grupy substancji aktywnych, które są tu stosowane. Często stosowane są tetracykliny (takie jak doksycyklina), fluorochinolony (takie jak cyprofloksacyna), cefalosporyny (takie jak ceftriakson) lub makrolidy (takie jak azatiopryna).
Zapalenie jąder: przebieg choroby i rokowanie
Zapalenie jąder jest zazwyczaj bardzo bolesne i nieprzyjemne. Z reguły jednak można je skutecznie leczyć.
W przypadku świnkowego zapalenia jąder objawy trwają około tygodnia (od trzech do dziesięciu dni). Bakteryjne zapalenie jąder może również trwać kilka dni, w zależności od reakcji pacjenta na antybiotyki.
Po wirusowym zapaleniu jąder produkcja spermy jest zwykle upośledzona przez kilka miesięcy. W rzadszych przypadkach tkanka jądra jest tak uszkodzona, że stale produkowana jest zbyt mała ilość plemników, przez co pacjent pozostaje bezpłodny. Dotyczy to od jednego do dwóch procent pacjentów z świnkowym zapaleniem jąder.
Jako powikłanie zapalenia jądra może powstać ropień, który musi być usunięty chirurgicznie.
Skręt jąder
W skręcie jądra jądro skręca się wokół swojej osi podłużnej przy powrózku nasiennym. Odcina to naczynia krwionośne, które zaopatrują jądro. Skręt jądra jest bardzo bolesny, a bez szybkiego leczenia męska gonada może obumrzeć. Skręt jądra prawie zawsze wymaga operacji.
- Objawy: Głównym objawem jest nagłe pojawienie się bólu w dotkniętym jądrze – zwykle nasilającego się pod wpływem dotyku lub ucisku – oraz dyskomfortu, takiego jak nudności czy wymioty.
- Leczenie: Zazwyczaj skręcenie jądra leczy się operacyjnie. Podczas operacji lekarz najpierw obraca jądro z powrotem do jego pierwotnej pozycji, a następnie unieruchamia je, aby zapobiec jego ponownemu skręceniu. Jak najszybsze leczenie jest niezbędne, by później jądro funkcjonowało prawidłowo.
- Diagnoza: Badanie fizykalne daje lekarzowi jasne wskazówki, że jest to potencjalnie przypadek skrętu jądra. Diagnoza jest zwykle stawiana na podstawie badania ultrasonograficznego jądra dotkniętego chorobą.
- Przyczyny i czynniki ryzyka: Ryzyko wystąpienia skrętu jądra jest w zasadzie anatomiczne. Jednak pewne rodzaje sportów są uważane za czynniki ryzyka. Szczególnie jazda na rowerze wydaje się częstym czynnikiem wyzwalającym, ponieważ jądro jest w ciągłym ruchu na siodełku roweru.
- Przebieg choroby i rokowanie: Jeśli skręcenie jądra jest leczone wystarczająco szybko, jądro zazwyczaj całkowicie wraca do zdrowia. Jednak im dłużej zwleka się z leczeniem, tym bardziej jądro jest uszkodzone z powodu braku dopływu krwi. W najgorszym przypadku jądro obumiera.
- Profilaktyka: Skrętowi jądra nie można bezpośrednio zapobiec. W przypadku mężczyzn z anatomicznymi czynnikami ryzyka, takimi jak wrodzone wnętrostwo jądra, profilaktyczne badanie przez urologa jest czasem przydatne.
Czym jest skręt jądra?
Skręt jądra wokół osi podłużnej nasieniowodów jest niebezpiecznym powikłaniem, ponieważ odcina dopływ krwi do jądra.
Jeśli skręcenie jądra odcina tylko żyłę (żyłę jądrową), która jest odpowiedzialna za odpływ krwi, nazywamy to skrętem niepełnym. W tym przypadku tętnica (tętnica jądrowa) nadal pompuje krew do jądra. Dzieje się tak dlatego, że w tętnicy tej panuje wyższe ciśnienie krwi. Powoduje to cofanie się krwi w jądrze, co z kolei wpływa na dopływ krwi do tętnic. Jedną z możliwych konsekwencji jest obumieranie tkanki jądra (martwica krwotoczna jądra).
Jeśli skręt jądra od samego początku przerywa zarówno odpływ żylny, jak i dopływ tętniczy krwi, nazywamy to skrętem całkowitym. W tym przypadku śmierć tkanek również następuje szybko.
Jeśli oba jądra są skręcone w tym samym czasie, lekarze mówią o obustronnym skręcie jąder.
W zasadzie skręt jądra jest możliwy w każdym wieku, ale zdarza się głównie w pierwszym roku życia i między 12 a 18 rokiem życia. Z wiekiem skręt jądra występuje coraz rzadziej.
Lekarze rozróżniają przede wszystkim dwie różne formy skrętu jądra: zewnątrzosłonkowy i wewnątrzosłonkowy skręt jądra.
Zewnątrzosłonkowy skręt jądra
Ten wariant skrętu jądra jest najczęstszy. Termin „osłonka” odnosi się do skóry otaczającej jądro, tak zwanej tunica vaginalis testis. Zewnątrzosłonkowy skręt jądra jest najczęstszy u niemowląt i małych dzieci przed ukończeniem drugiego roku życia. Powrózek nasienny skręca się nad osłonką jądra, łącznotkankową otoczką, w której jądro spoczywa w mosznie.
Wewnątrzosłonkowy skręt jądra
Ta forma skrętu jądra zdarza się częściej u nastolatków. Występuje wewnątrz osłonki jądra, a więc bliżej samego jądra. Również w tym przypadku dopływ krwi jest zaburzony lub przerwany przez skręcenie powrózka nasiennego.
Skręt wodniakowy
Skręt wodniakowy nie jest prawdziwym skrętem jądra. W tym przypadku dochodzi do skrętu struktur pozostałych z okresu embrionalnego, które są przyczepione do jądra. Objawy są podobne do objawów skrętu jądra, ale często są mniej nasilone. Na początku nie dochodzi do uszkodzenia samej tkanki jądra, ale istnieje ryzyko, że obumarłe przydatki jądra wpłyną również na tkankę jądra i spowodują zatrucie krwi.
Jakie są objawy skrętu jądra?
Głównym objawem skrętu jądra jest nagły ból po dotkniętej skrętem stronie moszny. Ból zazwyczaj znacznie się nasila, kiedy wywierany jest nacisk, a często po prostu kiedy lekko nawet dotyka się tego miejsca. Dodatkowo ból często promieniuje do kanału pachwinowego lub podbrzusza po odpowiedniej połowie ciała.
W niektórych przypadkach do typowych objawów dołączają się dolegliwości wegetatywne. Należą do nich przede wszystkim mdłości i wymioty, czasem także pocenie się i przyspieszone bicie serca. Bez leczenia, przy skręcie jądra, jądro nadal puchnie, a skóra moszny czerwienieje.
U około jednej trzeciej pacjentów ze skrętem jądra pierwszymi objawami są powtarzające się niepełne skręty. Objawy te są tylko przejściowe i znikają ponownie, ponieważ dotknięte nimi jądro samoistnie powraca do poprzedniej pozycji. Nie wydaje się to powodować żadnych trwałych uszkodzeń, ale zwiększa ryzyko wystąpienia pełnego skrętu jądra wymagającego leczenia.
Szczególnym przypadkiem jest skręt jądra u niemowląt, ponieważ sygnalizują one ból płaczem, ale nie są w stanie wskazać jego lokalizacji. Możliwymi oznakami skrętu jądra u niemowląt są: rozlany ból brzucha, kolka pępkowa, niepokój ruchowy, wymioty i odmowa przyjmowania pokarmu.
Skręt jądra występuje czasem także w tzw. jądrze niezstąpionym (wnętrowstwo, cryptorchismus). Jądra rozwijają się w jamie brzusznej i normalnie, do momentu narodzin, schodzą do moszny. Czasami nie dochodzi do takiego przemieszczenia – jedno lub oba jądra pozostają w jamie brzusznej (jądro brzuszne) lub wędrują tylko do kanału pachwinowego (jądro pachwinowe).
Skręt w jądrze niezstąpionym jest trudny do zdiagnozowania. Skręcenie jądra brzusznego po prawej stronie, z powodu rozproszonych objawów, jest często mylone z ostrym zapaleniem wyrostka robaczkowego. Skręt jądra pachwinowego powoduje bolesny obrzęk w okolicy pachwiny, z zaczerwienieniem i przeczulicą.
Jak leczy się skręt jądra?
Pierwszym priorytetem w leczeniu skrętu jądra jest szybka reakcja! Im więcej czasu upłynie, zanim dopływ krwi zostanie przywrócony, tym większe prawdopodobieństwo utraty jądra. Dlatego operacja chirurgiczna chroniąca jądra powinna być przeprowadzona jak najwcześniej.
Operacyjne leczenie skrętu jądra
Skręt jądra jest prawie zawsze leczony chirurgicznie – najlepiej w ciągu pierwszych czterech do sześciu godzin. Aby to zrobić, lekarz otwiera mosznę bezpośrednio lub przez kanał pachwinowy. Jeśli jądro jest odsłonięte, musi on określić kierunek skrętu jądra i odpowiednio je odwrócić, do jego pozycji wyjściowej.
Aby stwierdzić, czy jądro wraca do zdrowia, należy odczekać do 30 minut i sprawdzić, czy przepływ krwi w naczyniach jest przywrócony. Jeśli nie, tkanka jądra już obumarła i martwe jądro musi zostać usunięte.
Jeśli nie jest jasne, w jakim stopniu jądro zostało już uszkodzone, zwykle pozostawia się je w mosznie. Przyjmuje się, że nawet jeśli tkanka jądra jest częściowo zniszczona, to nadal istnieją pewne jej szczątkowe funkcje, które biorą udział w produkcji hormonów i plemników.
Następnie jądro jest mocowane na dnie moszny, aby zmniejszyć ryzyko jego ponownego skręcenia. Nazywa się to orchidopeksją. To mocowanie jest konieczne, ponieważ w przeciwnym razie ryzyko ponownego skręcenia jądra byłoby szczególnie wysokie. Jednak orchidopeksja nie wyklucza całkowicie możliwości powstania nowego skrętu jądra.
Ponieważ prawdopodobieństwo skrętu jądra jest większe także po stronie przeciwnej, jądro jest tam także przyszywane do moszny – zwykle w trakcie tej samej operacji. Jeśli jednak skręcone jądro było już mocno uszkodzone, operację tę odkłada się na później, aby nie komplikować procesu gojenia.
Po operacji jądra powinny być schłodzone, aby zmniejszyć ból i umieszczone na specjalnej podpórce. Jest to bardzo miękka wkładka, którą wsuwa się pod mosznę, gdy pacjent leży.
Nieoperacyjne leczenie skrętu jądra
W wyjątkowych przypadkach możliwe jest leczenie skrętu jądra bez operacji. Doświadczony specjalista próbuje wtedy ponownie obrócić jądro, chwytając je od zewnątrz, przez skórę. Jeśli ból szybko ustępuje, a podczas obmacywania wszystko wydaje się normalne, oznacza to, że jądro powróciło do prawidłowej pozycji. Niemniej jednak oba jądra powinny być przyszyte do moszny (orchidopeksja) w ciągu 12-24 godzin, aby uniknąć ponownego skrętu jądra.
UWAGA: Leczenie nieoperacyjne nie jest stosowane jako alternatywa dla leczenia chirurgicznego ze względu na dużą niepewność tego zabiegu, ale wyłącznie jako leczenie początkowe w sytuacjach nagłych, kiedy przeprowadzenie operacji w odpowiednim czasie nie jest, z pewnych powodów, możliwe. Jeśli podejrzewasz u siebie skręt jądra, w żadnym wypadku nie powinieneś próbować samemu mu zaradzić, ale powinieneś natychmiast szukać pomocy lekarskiej, aby uniknąć późniejszych konsekwencji!
Skręt jądra: badania i diagnostyka
Jeśli podejrzewa się skręt jądra, lekarz powinien natychmiast zbadać pacjenta. Lekarz zapyta rodziców lub, w przypadku starszych pacjentów, samych pacjentów o istotne informacje, takie jak początek i intensywność objawów, znane przypadki wrodzonych wad jąder, infekcje, które wystąpiły lub towarzyszyły chorobie (zwłaszcza infekcje wirusowe).
Badanie fizykalne
Lekarz bada dotknięte chorobą jądro i szuka obrzęku, zaczerwienienia, stwardnienia i asymetrii (w porównaniu do zdrowego jądra). Badane są również okolice pachwin i brzuch, aby wykryć choroby, których objawy mogą przenosić się na jądra.
Szczegółowe badania potwierdzają lub obalają podejrzenie skrętu jądra.
Jeśli ból pozostaje niezmieniony lub nawet nasila się, gdy dotknięte nim jądro jest uniesione (negatywny objaw Prehna), wskazuje to na skręt jądra. Test ten jest głównie używany do wykluczenia zapalenia jądra/najądrza (orchitis/epididymis), w którym ból zmniejsza się, gdy moszna jest uniesiona (pozytywny objaw Prehna).
Lekarz czasami sprawdza również odruch mosznowy: kiedy głaszcze wewnętrzną stronę uda, określony mięsień (musculus cremaster) normalnie kurczy się odruchowo i w ten sposób podciąga jądro do góry po stronie dotkniętej chorobą. Nie dzieje się tak w przypadku występowania skrętu jądra. Należy zauważyć, że odruch mosznowy jest mniej widoczny u niemowląt i nastolatków niż u dorosłych.
Skóra moszny jest wciągana do wewnątrz z powodu wypukłości skręconego jądra ku górze. Nazywa się to objawem Gera.
Objaw Tenkhoffa to rodzaj trzeszczącego dźwięku, kiedy dotyka się moszny. Wskazuje on też na skręcone jądro.
Diagnostyka obrazowa
Najbardziej wiarygodnym badaniem w przypadku podejrzenia skrętu jądra jest ultrasonografia (USG). Pozwala ona ocenić stan tkanki jądra, pokazuje obrzęki i przekrwione naczynia krwionośne. Badaniem uzupełniającym jest ultrasonografia dopplerowska, która pokazuje przepływ krwi w naczyniach jądra. Oba badania wymagają dużego doświadczenia i powinny być wykonywane przez specjalistę urologa.
Skręt jądra może być również wykryty za pomocą scyntygrafii jąder. Ten specjalny rodzaj badania rentgenowskiego mierzy, czy i jak szybko radioaktywny środek kontrastowy jest rozprowadzany w tkance jądra. W przypadku skrętu jądra proces ten jest opóźniony lub w ogóle nie zachodzi. Metoda ta nie jest rutynowo stosowana w diagnostyce skrętu jądra, częściowo z powodu ekspozycji na szkodliwe promieniowanie.
Rezonans magnetyczny (MRI) może być również użyty do wiarygodnego wykazania chorób jądra, takich jak skręcenie jądra. Ponieważ badanie to jest bardzo czasochłonne, nie wszędzie możliwe do przeprowadzenia i bardzo drogie, nie jest ono rutynowym badaniem w kierunku skrętu jądra.
Jeśli wyniki diagnostyki obrazowej nie są jednoznaczne, ale objawy przemawiają za skrętem jądra, lekarz podejmie odpowiednie leczenie.
Badania laboratoryjne
W celu wykluczenia stanów zapalnych (takich jak zapalenie jąder, zapalenie najądrzy, zakażenie dróg moczowych) jako przyczyny objawów, przydatne są badania laboratoryjne. We krwi mierzone są ważne parametry stanu zapalnego, takie jak białko C-reaktywne, leukocyty i wskaźnik sedymentacji erytrocytów. Mocz jest badany na obecność bakterii i osadów.
Jakie są przyczyny skrętu jądra?
Warunkiem powstania skrętu jądra jest zwykle nadmierne przemieszczenie się jądra w jego osłonkach i zawieszeniu. Powodem tego są anomalie anatomiczne. W tym przypadku nawet małe bodźce często wystarczają, by wywołać skręt jądra.
Anatomiczne czynniki ryzyka skrętu jądra
Czynnikiem ryzyka wystąpienia skrętu jądra jest na przykład wadliwe uformowanie osłonek jądra, na przykład jeśli w trakcie rozwoju nie przylegają one do siebie wystarczająco mocno. Daje to jądrom zbyt dużą swobodę ruchu. Skutkiem tego jest zazwyczaj wewnątrzosłonkowy skręt jądra.
Skrętowi jądra sprzyja również to, że tzw. jądrowód dolny jest niedostatecznie rozwinięty lub nie jest rozwinięty w ogóle. Struktura ta, zwana gubernaculum testis, służy do wciągania jąder w dół do moszny po urodzeniu (descensus testis). Następnie formuje się w dwa więzadła, które utrzymują jądro na miejscu. Niepełne zstąpienie jądra (zwane też wnętrowstwem lub jądrem z wadą rozwojową) jest czynnikiem ryzyka wystąpienia skrętu jądra.
Wraz z nasieniowodami i naczyniami krwionośnymi biegnie mięsień dźwigacz jądra (musculus cremaster), który przyciąga jądro do ciała w celu regulacji temperatury, ochrony przed urazami lub podczas dużego podniecenia seksualnego. Jeśli jego umocowanie do jądra jest niekorzystnie położone, jego odruchowy skurcz sprzyja skrętowi jądra.
Wreszcie – wcześniejsze operacje na mosznie lub jądrze są również czynnikiem ryzyka wystąpienia skrętu jądra. Na przykład nieoptymalna repozycja jądra w przepuklinie zwiększa ryzyko skrętu jądra.
Bezpośrednie czynniki wywołujące skręt jąder
Jeśli anatomiczne czynniki ryzyka są poważne, do skrętu jądra może dojść bardzo szybko – nawet podczas ruchów wykonywanych w trakcie snu.
W dodatku każda aktywność fizyczna naraża na ryzyko skrętu jądra, gdy tylko jądra się poruszają. Dlatego właśnie kontuzja ta często pojawia się podczas uprawiania sportu. Jazda na rowerze jest uważana za szczególny czynnik ryzyka, ponieważ w tym przypadku jądra nieustannie przesuwają się po siodełku rowerowym.
Skręt jądra: przebieg choroby i rokowanie
Jeśli skręt jądra jest leczony w ciągu pierwszych kilku godzin od wystąpienia objawów, jądro zazwyczaj całkowicie wraca do zdrowia. Im dłużej trwała przerwa w dopływie krwi, tym mniejsze szanse na zachowanie funkcjonującej tkanki jądra.
Przedłużający się skręt jądra zagraża czasem także jądru po drugiej stronie, ponieważ pewne odruchy naczyniowe i substancje przekaźnikowe upośledzają także jego ukrwienie. Ponadto istnieje ryzyko, że tzw. autoprzeciwciała, które w rzeczywistości są skierowane przeciwko martwej tkance jądra, zaatakują również zdrowe jądro (kontralateralne uszkodzenie jądra).
Po skręcie jądra ilość i jakość plemników jest często zaburzona. Produkcja hormonów jest upośledzona znacznie rzadziej. Nie oznacza to jednak, że po przebytym skręcie jądra pacjent automatycznie staje się niepłodny. Nasilenie upośledzenia zależy w szczególności od tego, jak długo trwała przerwa w dopływie krwi do jądra.
Po skręcie jądra zawsze powinna być wykonana obustronna orchidopeksja. Przymocowanie jąder do tkanki moszny zwykle znacznie zmniejsza ryzyko ponownego wystąpienia skrętu jądra.
Ból jąder spowodowany żylakami i przepukliną pachwinową
Żylaki to zwiotczałe żylne naczynia krwionośne. Nazywane są hemoroidami w okolicy odbytu i żylaki powrózka nasiennego, jeśli występują w okolicy jąder. Ból zazwyczaj nasila się przy wysiłku fizycznym. Chirurgiczne usunięcie lub skleroterapia tych żylaków jest uważana za jedyną sensowną metodę leczenia.
Ból związany z przepukliną pachwinową często promieniuje w kierunku jąder i jest odczuwany przez osoby dotknięte tym problemem jako bardzo bolesne uczucie ucisku. W tym przypadku część jelit uciska na powrózek nasienny lub naczynia krwionośne z powodu pęknięcia otrzewnej. Prowadzi to do obrzęku i bólu jąder i może być leczone jedynie poprzez chirurgiczne usunięcie przepukliny.
Ból jąder spowodowany przez kamienie nerkowe
Choroby nerek i dróg moczowych mogą również powodować ból jąder. Ból zazwyczaj promieniuje tylko do okolic narządów płciowych i obejmuje jądra. Leczenie przyczyny bólu złagodzi również ból jąder. Kamienie nerkowe lub pęcherzowe mogą zostać rozkruszone za pomocą ultradźwięków lub usunięte endoskopowo i mechanicznie.
Rak jądra jako przyczyna bólu jądra
Jako wysoce reaktywna tkanka, jądra są narażone na zwiększone ryzyko tworzenia się guzów nowotworowych. Ból pojawia się jednak dopiero w późniejszym stadium choroby. W raku jądra obrzęk i stwardnienie jąder oraz nasieniowodów mogą być wyczuwalne dużo wcześniej. Aby odróżnić je od łagodnych guzów, konieczne jest wykonanie badania ultrasonograficznego.
Rak jądra wymaga pilnej pomocy medycznej, ponieważ jeśli jest wcześnie leczony, szanse na wyleczenie wynoszą ponad 90 procent. W leczeniu raka jądra można usunąć chore jądro i, jeśli to konieczne, dodatkowo poddać się radioterapii lub chemioterapii.
Pytania i odpowiedzi
Czy ból jąder może być niegroźny?
Jeśli ból pojawia się na przykład w związku ze stosunkiem seksualnym, jest zazwyczaj niegroźny. Jednak infekcje w tym obszarze mogą powodować ból. Infekcja ta może objawiać się w postaci zapalenia jąder lub najądrzy.
Co robić w przypadku ostrego bólu jąder?
W przypadku ostrego bólu jądra trzeba zachować trzeźwość umysłu i natychmiast udać się do kompetentnego oddziału urologii.
Jak rozpoznać zapalenie jądra?
Zapalenie jąder zazwyczaj objawia się obrzękiem jąder, zaczerwienieniem moszny i bólem po stronie dotkniętej zapaleniem. Jeśli zapalenie jąder jest spowodowane przez wirusy, oba jądra mogą być dotknięte zapaleniem.
Jak długo trzeba leżeć w łóżku przy zapaleniu jąder?
Jeśli masz zapalenie jądra, będziesz wyłączony z działania przez co najmniej dwa tygodnie, ale całkowite wyleczenie może potrwać kilka tygodni. Sprawa staje się bardziej skomplikowana, jeśli w badaniu USG wykryty zostanie ropień w jądrze.
Jak bakterie dostają się do jądra?
Bakterie docierają do jądra przez cewkę moczową lub rozprzestrzeniają się na jądro w przypadku zapalenia bakteryjnego najądrza. Zapalenie występuje głównie u mężczyzn aktywnych seksualnie, a spektrum patogenów jest podobne do tego w zakażeniu dróg moczowych.
W jakim wieku pojawia się rak jąder?
W przeciwieństwie do prawie wszystkich innych nowotworów w większości przypadków rak jąder pojawia się w stosunkowo młodym wieku – pomiędzy 25 a 45 rokiem życia. Średni wiek pojawienia się choroby to 37 lat. W tej grupie wiekowej rak jądra jest najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn.
Czy rak jąder jest śmiertelny?
Rokowanie w przypadku raka jądra bez przerzutów jest bardzo dobre, ponad 90% chorych zostaje wyleczonych. Najgorsze rokowanie jest w przypadku raka jąder z odległymi przerzutami. Co drugi chory umiera w ciągu pierwszych 5 lat od rozpoznania choroby.
Co robić z przewlekłym bólem jąder?
Przewlekły ból jąder to zazwyczaj tępy lub pulsujący ból po jednej stronie, który nasila się w ciągu dnia. Często nie ma on jasnej przyczyny. Problem ten leczy się za pomocą leków i fizjoterapii.
Jak odczuwa się zapalenie najądrzy?
W zapaleniu najądrzy często pojawia się bardzo bolesny, jednostronny obrzęk najądrza, skóra moszny staje się czerwona i gorąca. Zwykle winne są tu wirusy lub bakterie. Można się nimi zarazić na przykład podczas stosunku seksualnego.
Jak rozpoznać skręt jądra?
Skręt jądra objawia się nagłym wystąpieniem bardzo silnego bólu jądra, który ma tendencję do nasilania się w czasie i tylko nieznacznie lub prawie wcale nie reaguje na powszechnie stosowane środki przeciwbólowe.
Jak silny jest ból przy skręcie jądra?
W skręcie jądra jądro obraca się wokół własnej osi. Jest to bardzo bolesne. Tylko u noworodków skręt jądra występuje bez bólu.
Jak często występuje skręt jądra?
Szacuje się, że na 100 000 osób występuje około 25 przypadków rocznie.
Źródła
- Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka T.I. Warszawa: PZWL, 1968.
- Galejs LE. Diagnosis and treatment of the acute scrotum. „American family physician”. 4.
- Sharp, VJ; Kieran, K; Arlen, AM (Dec 15, 2013). „Testicular torsion: diagnosis, evaluation, and management”. American Family Physician. 88.
Przeczytaj także o: