Perforacja błony bębenkowej

Perforacja błony bębenkowej to rozdarcie lub otwór w błonie bębenkowej. Najczęstszą przyczyną jest zapalenie ucha środkowego, czasem przyczyną jest też siła zewnętrzna. Przebita błona bębenkowa nie powoduje dużego bólu, ale może spowodować utratę słuchu. Ponadto patogeny mogą łatwiej przeniknąć do ucha środkowego. Małe pęknięcie błony bębenkowej często goi się samo, ale poważniejsze uszkodzenia zwykle wymagają operacji.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku perforacji błony bębenkowej? 

Jeśli pojawiają się takie objawy, jak nagły ból i ostra utrata słuchu, może to oznaczać perforację błony bębenkowej. Jest to stan, który zwykle goi się bez leczenia, jednak jeśli błona bębenkowa jest pęknięta lub ubytek jest większy, należy się zgłosić do lekarza. Skorzystaj z możliwości wideokonsultacji ze specjalistą TELEMEDI, który wysłucha Cię, postawi odpowiednią diagnozę i w razie potrzeby podejmie dalsze kroki terapeutyczne.

Podstawowe informacje

• Błona bębenkowa jest jednolitą membraną, która oddziela przewód słuchowy od ucha środkowego. Stanowi barierę między uchem zewnętrznym (małżowina uszna i przewód słuchowy) a niewidoczną częścią ucha, w której przetwarzany jest dźwięk. Fale dźwiękowe wprawiają błonę bębenkową w drgania, które przenoszone są na kosteczki słuchowe w uchu środkowym. Wzmacnia ona fale dźwiękowe i przekazuje je do ucha wewnętrznego, gdzie są one przekształcane w impulsy nerwowe. Mózg ostatecznie przetwarza te sygnały, a my odbieramy je jako dźwięki i tony.
• Jeśli błona bębenkowa jest pęknięta lub rozerwana (czyli perforowana), zaburza to przekształcanie i przekazywanie fal dźwiękowych. W rezultacie słuch osoby dotkniętej tym problemem w swoim uchu pogarsza się. Uraz bębenka zwykle występuje tylko po jednej stronie, ale może też wystąpić po obu stronach, w zależności od jego przyczyny.

Perforacja błony bębenkowej: objawy

Pęknięta błona bębenkowa nie musi być czymś bardzo złym. Na przykład infekcja ucha środkowego często leczy się szybciej po pęknięciu błony bębenkowej. Objawy to ropa wypływająca z ucha i utrata słuchu, ale ból jest niewielki lub nie ma go wcale. W rzeczywistości ból, który wcześniej był spowodowany zwiększonym ciśnieniem w uchu środkowym, ustępuje. Dziura w błonie bębenkowej jest zwykle niewielka i powoduje tylko niewielki ubytek słuchu, ponieważ błona bębenkowa może nadal pełnić funkcję wzmacniającą dźwięk.

Jeśli przyczyną pęknięcia błony bębenkowej jest uderzenie w ucho lub inne gwałtowne zdarzenie, ubytek słuchu jest często poważniejszy. Często skutkiem jest też ból. W zależności od wielkości urazu, z ucha może nawet wyciekać krew. W przypadku fal powietrza o wysokim ciśnieniu czasami nie tylko pęka błona bębenkowa, ale także kosteczki słuchowe zostają wyrwane z ich zakotwiczenia (zwichnięcie).

W przypadku tak poważnego uszkodzenia błony bębenkowej i kosteczek słuchowych uszkodzenie nie wyleczy się samo i trzeba się liczyć z poważnym pogorszeniem słuchu na całe życie. Operacja jest wtedy jedynym sposobem, by uniknąć utraty zmysłu słuchu na zawsze.

Perforacja błony bębenkowej: powikłania

Błona bębenkowa jest naturalną barierą dla patogenów. Jeśli błona bębenkowa jest przedziurawiona, patogeny mogą łatwiej dostać się do ucha środkowego i w ten sposób wywołać infekcje lub utrudnić wyleczenie już istniejących stanów zapalnych.

Perforacja błony bębenkowej: przyczyny i czynniki ryzyka

Perforacja błony bębenkowej zwykle zdarza się w wyniku zapalenia lub uszkodzenia ucha. Istnieją też pewne czynniki ryzyka, które sprzyjają powstawaniu otworów w błonie bębenkowej.

Perforacja błony bębenkowej w zapaleniu ucha środkowego

Perforacja błony bębenkowej często występuje w kontekście zapalenia ucha środkowego. W wyniku procesu zapalnego błona bębenkowa traci stabilność, jest też napięta z powodu wzrostu ciśnienia w uchu środkowym, a dopływ krwi do niej jest zmniejszony. Zapalenie ucha środkowego może być ostre lub przewlekłe.

W ostrym zapaleniu ucha środkowego w ciągu kilku dni w uchu środkowym tworzy się ropa. Normalnie ropa i wydzieliny mogą spływać do gardła przez przewód Eustachiusza (Tuba auditiva). Jeśli jednak to połączenie jest zablokowane, np. z powodu obrzęku błony śluzowej, ciśnienie w uchu środkowym stale rośnie, a w niektórych przypadkach prowadzi do perforacji błony bębenkowej. Ropa może wtedy wypłynąć przez otwór w błonie bębenkowej.

W większości przypadków tak się jednak nie dzieje. Ostre zapalenie ucha środkowego zwykle ustępuje po kilku dniach bez konieczności przyjmowania leków czy wypływania ropy z ucha.

W rzadkich przypadkach ostre zapalenie ucha środkowego może również przejść w stan przewlekły. Proces zapalny trwa przez kilka tygodni lub nawet dłużej i prawie zawsze powoduje powstanie dziury w błonie bębenkowej.

Jeśli wysięk w uchu środkowym nie jest wystarczająco dobrze odprowadzany, możliwe jest wprowadzenie do błony bębenkowej sztucznego otworu bębenkowego (rurki tympanostomijnej). Dzięki lepszej wentylacji stan zapalny goi się szybciej i można zapobiec dalszym komplikacjom. Po kilku miesiącach błona bębenkowa sama się zamyka, a mała plastikowa rurka wypada. Perforacja błony bębenkowej może więc także chronić ucho przed poważniejszym zapaleniem lub zniszczeniem kosteczek słuchowych.

Perforacja błony bębenkowej w wyniku urazu

Również poważny wypadek lub upadek ze złamaniem podstawy czaszki może doprowadzić do perforacji błony bębenkowej. Eksplozje lub bardzo głośne i silne fale dźwiękowe i ciśnieniowe często powodują pęknięcie błony bębenkowej. Uraz po eksplozji może być odróżniony od urazu wywołanego wysokim ciśnieniem, który również powoduje chwilową utratę słuchu, ale nie uszkadza błony bębenkowej.

Niektórzy ludzie próbują czyścić przewód słuchowy watą. Ponieważ istnieje ryzyko przedziurawienia błony bębenkowej podczas manipulowania w uchu, lekarze na ogół odradzają czyszczenie przewodu słuchowego wacikami. W dodatku woskowina jest często tylko wpychana głębiej do przewodu słuchowego, a powstające przy tym urazy sprzyjają stanom zapalnym przewodu słuchowego.

Perforacja błony bębenkowej: badania i diagnostyka

Lekarz laryngolog ogląda błonę bębenkową za pomocą otoskopu – małej lampy z plastikową nasadką, którą wkłada się do przewodu słuchowego. Jeśli błona bębenkowa jest pęknięta lub podrażniona przez stan zapalny, zwykle można to w ten sposób wykryć. Ponadto lekarz może użyć małego balonika, aby zmienić ciśnienie w przewodzie słuchowym i w ten sposób obserwować, jak błona bębenkowa się porusza. Jest to ważne na przykład w przypadku przewlekłych stanów zapalnych lub jako kontrola podczas gojenia się perforacji błony bębenkowej.

Mimo że wiele osób uważa to badanie za nieprzyjemne, zaglądanie otoskopem bezpośrednio do ucha jest najłatwiejszym i najszybszym sposobem wykrycia otworu w błonie bębenkowej lub zapalenia ucha środkowego.

Badanie słuchu może również wykazać uszkodzenia błony bębenkowej lub kosteczek słuchowych. Oprócz testu komputerowego istnieją też bardziej tradycyjne testy, w których bezpośrednio przed małżowiną uszną używa się kamertonu.

Perforacja błony bębenkowej: leczenie

Leczenie zależy od przyczyny i umiejscowienia otworu w błonie bębenkowej. Operacja jest konieczna tylko wtedy, gdy uraz jest długotrwały lub bardzo duży. Często pęknięta błona bębenkowa goi się sama.

Błona bębenkowa ma dużą skłonność do samoregeneracji. Nawet jeśli błona bębenkowa pęka wielokrotnie, często goi się bez pomocy lekarskiej. Zwłaszcza jeśli otwór w błonie bębenkowej nie znajduje się na jej brzegu, ale w środku, perforacja błony bębenkowej zwykle goi się bez konsekwencji.

Jeśli do pęknięcia błony bębenkowej doszło w wyniku wypadku lub upadku albo jeśli brzeg błony bębenkowej został zraniony, błona bębenkowa zwykle nie goi się tak dobrze. Ponadto, jeśli zraniony jest brzeg błony bębenkowej, to skóra z przewodu słuchowego może wrosnąć w ucho środkowe, naruszając kosteczki słuchowe. Prowadzi to do kolejnych infekcji i uniemożliwia gojenie się stanu zapalnego. Istnieje ryzyko, że stan zapalny rozprzestrzeni się na narząd zmysłu równowagi, a nawet na opony mózgowe. W takim przypadku konieczna jest operacja.

Podczas takiej operacji błona bębenkowa jest usztywniana papierem lub silikonem, a wszelkie zrosty są usuwane. Można też wstawić sztuczną błonę bębenkową. Wszystkie te zabiegi są wykonywane przez bardzo mały przewód słuchowy. Takie interwencje są technicznie skomplikowane i wymagają od chirurga dużo praktyki i zręczności.

U dzieci, które często cierpią z powodu ostrego zapalenia ucha środkowego, próbuje się lepiej wentylować ucho środkowe za pomocą kropli do nosa o działaniu udrożniającym. To często może zapobiec perforacji błony bębenkowej. Ciężkie infekcje ucha środkowego leczy się antybiotykami. Antybiotyki nie są jednak konieczne w przypadku każdego zapalenia ucha środkowego.

Ponieważ pęknięta błona bębenkowa jest bramą, przez którą zarazki mogą dostać się do ucha, przy perforacji błony bębenkowej należy unikać uprawiania sportów wodnych.

Perforacja błony bębenkowej: przebieg choroby i rokowanie

Przebieg choroby i rokowanie w przypadku perforacji błony bębenkowej są zazwyczaj dobre. Ze względu na dużą skłonność do samoleczenia nie ma potrzeby interwencji medycznej. Słuch zazwyczaj nie jest trwale uszkodzony.

W przypadku wypadków lub urazów uderzeniowych z perforacją błony bębenkowej przebieg jest często inny. W zależności od tego, jak bardzo uszkodzona jest błona bębenkowa, laryngolog może być zmuszony do jej zoperowania. Zwłaszcza jeśli uszkodzone są także kosteczki słuchowe, możliwy i często nieunikniony jest długotrwały ubytek słuchu.

Pytania i odpowiedzi

Co robić w przypadku pęknięcia bębenka?

Jeśli błona bębenkowa pękła, ucho powinno być zawsze chronione przed dalszą penetracją przez ciała obce. W każdym przypadku ucho musi być suche i czyste, co jest szczególnie ważne podczas kąpieli i brania prysznica.

Jak długo trwa zrastanie się dziury w błonie bębenkowej?

Uszkodzenia błony bębenkowej zwykle goją się dobrze i szybko (około 4 tygodni). Jeśli jednak uszkodzony jest również łańcuch kosteczek słuchowych lub ucho wewnętrzne, może dojść do trwałego ubytku słuchu, a nawet głuchoty. W każdym przypadku należy skonsultować się ze specjalistą laryngologiem.

Co czuje się w przypadku pękniętej błony bębenkowej?

Pęknięta błona bębenkowa często objawia się ostrym bólem, utratą słuchu, wydzieliną, a czasem lekkim krwawieniem w uchu. Zaglądając do przewodu słuchowego, laryngolog może stwierdzić, czy błona bębenkowa jest pęknięta, i leczyć objawy. Specjalne leczenie nie zawsze jest konieczne.

Czy można uszkodzić sobie błonę bębenkową wacikiem?

Bawełniane patyczki mogą łatwo uszkodzić błonę bębenkową, jeśli zostaną włożone zbyt głęboko do przewodu słuchowego. Ponadto waciki usuwają delikatną warstwę tłuszczu, którą woskowina pozostawia na skórze przewodów słuchowych.

Źródła

• A. Bochenek, M. Reicher Anatomia człowieka. tom V. PZWL, Warszawa 1989.
• Ryszard Aleksandrowicz, Bogdan Ciszek: Anatomia kliniczna głowy i szyi. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
• Kristensen S (December 1992). „Spontaneous healing of traumatic tympanic membrane perforations in man: a century of experience”. J Laryngol Otol. 106.

Przeczytaj także o:

Jak odetkać ucho? Domowe sposoby na zatkane uszy

Zapalenie migdałków (angina)

W tym artykule poruszamy zagadnienia dotyczące:

• bębenek w uchu
• uszkodzenie ucha patyczkiem objawy
• przebity bębenek w uchu objawy
• przebicie błony bębenkowej przez laryngologa
• czy bebenek w uchu odrasta
• uszkodzony bębenek w uchu
• zatkane ucho
• zatkania ucha
• szumy uszne
• ucha zewnętrznego
• uczucie zatkanego ucha
• zapalenie skóry przewodu słuchowego