Polipy
Polipy to zwykle rozrosty ponad powierzchnię błony śluzowej. Jako polipy określa się niektóre nowotwory łagodne oraz zaburzenia rozwojowe mające kształt polipa. Polipy mogą występować w każdym narządzie, jednak najczęściej diagnozuje się je w jelicie grubym.
Polipy, co to takiego?
Polipy to zwykle rozrosty łagodne błon śluzowych ponad powierzchnię błony śluzowej. Jako polipy określa się niektóre nowotwory łagodne oraz zaburzenia rozwojowe mające kształt polipa.
Polipy mogą występować w każdym narządzie. Jednak najczęściej diagnozuje się je w jelicie grubym. Często polipami są tłuszczaki, włókniaki lub gruczolaki, które są niegroźne, jeśli nie doszło w nich do transformacji.
Standardowo mają kształt maczugowaty z cienką szypułą (nóżką) zawierającą wiązkę naczyń odżywiających, zakończoną kulistym zgrubieniem – polipy uszypułowane. Te o szerokiej podstawie nazywane są polipami siedzącymi.
Gdzie mogą występować polipy?
Polipy mogą występować w każdym narządzie, który ma światło, poza naczyniami krwionośnymi, najczęściej pojawiają się w nosie, żołądku, jelicie cienkim, macicy i jelicie grubym.
Polipy w nosie mogą przypominać kiść winogron, są gładkie i miękkie. W pierwszej kolejności rozwijają się w zatokach przynosowych. Najbardziej narażeni na ich występowanie to osoby z alergicznym nieżytem nosa i astmą.
Polipy w żołądku powstają z błony śluzowej i wyróżniamy tam polipy hiperplastyczne (powstałe na skutek zwiększenia ilości komórek żołądka, mające niewielką tendencję do zezłośliwienia się), polipy z gruczołów dna żołądka i gruczolak żołądka, jedyna zmiana mająca skłonność do transformacji złośliwej.
Polipy w jelicie cienkim – polipy Peutza i Jeghersa, czyli guzy o niezłośliwym charakterze, występujące u młodych osób.
Polipy szyjki macicy – polipy wewnątrzszyjkowe powstają w skutek procesu zapalnego i są niewielkie i gładkie. Nie stanowią zagrożenia nowotworem złośliwym, choć w ich obrębie mogą wstępować owrzodzenia, a tym samym krwawienia.
Polipy trzonu macicy to łagodne przerosty błony śluzowej macicy, wykrywane w trakcie tradycyjnego badania ginekologicznego.
Polipy jelita grubego
Polipy jelita grubego to zmiany w jelicie grubym, uwypuklające się powyżej błony śluzowej, o różnych przyczynach powstania, budowie i rokowaniu.
Polipowatością jelita grubego nazywa się występowanie licznych polipów w jelicie grubym.
Rodzaje polipów jelita grubego
Histopatologicznie polipy jelita grubego dzielimy na:
- polipy nienowotworowe (nieneoplastyczne),
- nowotworowe (neoplastyczne), czyli takie, w których występują nieprawidłowe komórki, komórki z cechami dysplazji.
Polipy nienowotworowe są najczęstsze i większości przypadków nie zmieniają się w raka jelita grubego. W ramach polipów nienowotworowych wyróżniamy:
- polip hiperplastyczny – najczęstsze polipy,
- polipy zapalne – pseudopolipy, polip rzekomy, powstające w wyniku chorób zapalanych jelita grubego,
- polipy hamartomatyczne, które wywołały choroby genetyczne.
Polipy nowotworowe, polipy gruczolakowate (łac. polypus adenomatosus lub adenoma polyposum, gruczolaki, oznaczane w klasyfikacji ICD-10 jako D12 nowotwory niezłośliwe okrężnicy, odbytnicy, odbytu i kanału odbytu) to rodzaj polipów będących stanem wyjścia dla nowotworu jelita. To ich wycięcie jest najbardziej istotne dla rokowań pacjenta.
Polipy jelita grubego – przyczyny
Polipy jelita grubego występują u 15–20% populacji i tym samym są najczęściej występującymi zmianami w okrężnicy i odbytnicy. Występują równie często u kobiet, jak i mężczyzn, w każdym wieku, choć po 30 roku życia mamy do czynienia ze wzrostem ich występowania. Ten wzrost jest najbardziej widocznych w populacji zachodnioeuropejskiej co może być związane z trybem życia. Większość z nich to pojedyncze zmiany o nieznanych przyczynach powstania – polipy hiperplastyczne i diagnozowane są zwykle podczas kolonoskopii.
Co jest przyczyną powstawania polipów jelita grubego o charakterze nowotworowym? Za najczęstsze przyczyny polipów jelita grubego uznaje się substancje rakotwórcze w środowisku i diecie oraz choroby współistniejące, jak cukrzyca i otyłość. Czynników ryzyka raka doszukuje się też w małej aktywności fizycznej. Siedzący tryb życia nie ułatwia wypróżnień i pozbywania się zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. Inne to dieta ubogoresztkowa o małej ilości surowych warzyw i błonnika, palenie papierosów i picie alkoholu, ale też podeszły wiek.
Jeśli polipy występują już w dzieciństwie, zapewne wiąże się to z obciążeniem genetycznym. Zwykle towarzyszą im różnorodne inne objawy, w tym zmiany rogowaciejące skóry oraz ryzyko raka ze strony innych narządów – rak trzustki, rak żołądka. Wymaga to zwiększonej ostrożności i kontrolnych kolonoskopii już od najmłodszych lat. Tę szczególną ostrożność należy zachować w polipowatości gruczolakowatej (FAP), zespole Peutza-Jeghersa, polipowatości młodzieńczej, zespole Cronkhite’a-Canadego, zespole Cowdena.
Polipy jelita grubego, a rak jelita grubego
Nie każdy polip jelita grubego jest zmianą nowotworową i nie każdy zmieni się w nowotwór, ale prawie każdy rak okrężnicy czy odbytnicy rozwija się z polipów gruczolakowatych. Medyną wie, że w ramach profilaktyki każdą zmianę znalezioną w trakcie kolonoskopii należy usuwać, nawet te niegroźne typy polipów, bo po latach mogą ulec dysplazji (zezłośliwieniu).
Cecha polipa mogąca grozić jego przemianą nowotworową to przede wszystkim wielkość polipa powyżej 2 cm, ale też występowanie polipów mnogich, ich budowa kosmkowa i zmiany wysokiego stopnia.
Polipy jelita grubego, objawy i diagnostyka
Zaniepokoić powinny przede wszystkim:
- krwawienie – krew lub śluz w kale,
- zmiana rytmu wypróżnień i jednocześnie występowanie biegunek lub zaparć,
- bóle w dole brzucha.
Profilaktycznie warto wykonać test kasetkowy na wykrycie krwi utajonej w kale. Pomaga to diagnozować problemy w obrębie jelita grubego i innych narządów przewodu pokarmowego. Innym badaniem, które też można wykonać to badanie na stężenie kalprotektyny w kale, a jej zwiększone stężenie może świadczyć o obecności polipów w jelicie grubym.
Podstawowym jednak badaniem diagnostycznym jest kolonoskopia. Kolonoskopia to badanie kontrolne i diagnostyczno-terapeutyczne, które pozwala ocenić stan błony śluzowej jelita grubego, wykryć zmiany i jednocześnie w jej trakcie można pobrać wycinek, który przekazuje się do badania histopatologicznego. Możliwe jest też usunięcie polipów, poszerzenie zwężeń jelitowych czy zatamowanie krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego.
Czasem polipy można też wykryć za pomocą badań radiologicznych – podczas wlewu doodbytniczego z kontrastem lub tomografii komputerowej
Leczenie polipów jelita grubego
Poza profilaktyką w zakresie występowania polipów, czyli unikania tych przyczyn ich powstawania, na które mamy wpływ, leczenie polipów jelita grubego odbywa się zabiegowo lub chirurgicznie i polega na usunięciu polipów. Nie ma leczenia farmakologicznego. Część z nich można usunąć już na etapie diagnostyki – przy zabiegu kolonoskopii, w trakcie badania.
Gdy mamy do czynienia z licznie występującymi polipami usuwa się je operacyjnie.
Po usunięciu każdy polip wysyłany jest do badania histopatologicznego w celu sprawdzenia, czy posiada komórki nowotworowe, a po zabiegu pacjent powinien kontrolować stan swoich jelit co 2-3 lata.
Przeczytaj także o: