Rumień wędrujący

Rumień wędrujący (łac. erythema migrans) stanowi typową wysypkę skórną, która pojawia się we wczesnym stadium boreliozy. Rumień ten ma okrągły kształt i stopniowo się powiększa, przypominając tarczę strzelniczą. Pomiędzy jego centrum a zewnętrznym okręgiem znajduje się blada obręcz. Objaw ten pojawia się zwykle od 1 do 3 tygodni od ukąszenia kleszcza u około 80% chorych na boreliozę. Jak odróżnić rumień wędrujący od reakcji alergicznej? Jak długo utrzymuje się ten objaw?

Rumień wędrujący – co to takiego?

Rumień wędrujący pojawia się we wczesnej fazie zakażenia krętkiem Borrelia burgdorferi i jest plamistym odczynem na skórze o okrągłym kształcie. Rumień pojawia się w miejscu, gdzie doszło do ukłucia kleszcza, zazwyczaj między 3 a 30 dni od tego momentu, a średnio około 1-3 tygodni od ukąszenia. Stopniowo zwiększa swoje rozmiary (średnica >5 cm). Rumień jest zwykle płaski, ale na łydce może być uniesiony. Obserwuje się go przede wszystkim w okolicy tułowia i kończyn, a u dzieci częściej na szyi i głowie. Rumieniowi mogą towarzyszyć objawy ogólne, takie jak gorączka i ból głowy. Rumień wędrujący zanika samoistnie do 8 tygodni bez leczenia, a po prawidłowej antybiotykoterapii – już po kilku dniach.

Jak wygląda rumień wędrujący?

Charakterystyczny rumień wędrujący po ukąszeniu kleszcza jest zazwyczaj łatwy do odróżnienia od czerwonego śladu po ugryzieniu przez innego owada lub pajęczaka, ponieważ ma charakterystyczne centralne przejaśnienie, które przypomina okrągłą tarczę strzelniczą (bull’s eye). Jednak czasami cała zmiana skórna jest zabarwiona jednolicie, ma nieregularny kształt lub cechy krwotoczne, co utrudnia jednoznaczną diagnozę. Rumień ten jest tzw. wędrujący, ponieważ z każdym dniem czerwona obręcz powiększa się i przesuwa coraz dalej.

Rumień wędrujący powiększa swoją średnicę, przemieszczając się po skórze. Może osiągać różne rozmiary, w tym bardzo duże, obejmujące całe ramię lub pośladek. Zazwyczaj ma wyraźnie odgraniczone brzegi, a obwódka często jest intensywnie czerwona lub fioletowa. Rumień wędrujący pozostaje na płaszczyźnie skóry, zwykle nie jest bolesny ani nie powoduje swędzenia, ale może być cieplejszy niż otaczająca go skóra.

Rumień wędrujący – objawy

Rumień wędrujący jest sygnałem do leczenia w kierunku boreliozy. Charakterystycznymi dla tej choroby objawami są:

• zmiana skórna, która może mieć podwyższoną temperaturę, swędzenie i pieczenie w miejscu zaczerwienienia,
• wykwity skórne wypełnione surowiczym płynem,
• obwódki o różowej lub fioletowej barwie otaczające rumień,
• uczucie zmęczenia,
• ból głowy,
• bóle stawów,
• podniesiona temperatura ciała,
• powiększone węzły chłonne,
• przerzuty rumienia na inne partie skóry.

Charakterystyczny rumień wędrujący nie zawsze przyjmuje typową postać, co utrudnia jego rozpoznanie. Dlatego każda zmiana skórna o średnicy większej niż 5 cm powinna być skonsultowana z lekarzem pierwszego kontaktu. Rumień jest wynikiem infekcji miejsca ukąszenia i stanowi stan zapalny skóry. Rumień po ugryzieniu kleszcza może ustąpić samoistnie po kilku tygodniach.

Rumień wędrujący a reakcja alergiczna

Odczyn alergiczny po ugryzieniu kleszcza jest łatwo mylony z rumieniem wędrującym, ale są pewne różnice, które umożliwiają ich odróżnienie. Przede wszystkim, odczyn alergiczny pojawia się bardzo szybko, zwykle już po kilku godzinach od ukłucia, podczas gdy rumień może pojawić się nawet po kilku dniach. Ponadto, rumień w przypadku odczynu alergicznego zazwyczaj nie przekracza granicy 5 cm i zanika samoistnie.

W przypadku reakcji alergicznej, towarzyszyć jej może silny świąd, a sama zmiana na skórze może być twarda. W przypadku rumienia po ukąszeniu kleszcza, charakterystyczne zaczerwienienie przybiera kształt tarczy strzelniczej, z owalną lub okrągłą plamką w środku, która stopniowo otacza coraz większe czerwone kręgi. Dodatkowo, objawy grypy są charakterystyczne dla rumienia, a nie reakcji alergicznej.

Rumień wędrujący – diagnostyka i leczenie

W przypadku wystąpienia rumienia wędrującego po ukąszeniu kleszcza, konieczna jest dokładna diagnostyka. Ważne jest, aby pamiętać, że pierwsze badania potwierdzające boreliozę można wykonać dopiero po około 2-3 tygodniach od ugryzienia. Taki czas jest niezbędny, aby organizm zdążył wytworzyć przeciwciała, które można następnie wykryć w testach. Zazwyczaj lekarz zaleca wykonanie testu ELISA, który polega na pobraniu krwi, oraz testu Western Blot, jeśli pacjent był wcześniej ugryziony przez kleszcza.

Leczenie boreliozy, w tym rumienia wędrującego oraz innych z nią związanych objawów, opiera się na stosowaniu antybiotyków, które eliminują bakterie wywołujące infekcję. Zwykle zapisuje się antybiotyk z jednej z trzech grup: tetracykliny, penicyliny lub cefalosporyny. Dawka leku jest dostosowywana indywidualnie przez lekarza i zależy od objawów boreliozy, chorób współistniejących, wagi pacjenta oraz ogólnego stanu zdrowia. Warto pamiętać, że w niektórych przypadkach objawy boreliozy mogą wymagać leczenia szpitalnego. W takiej sytuacji, gdy po pierwszej serii antybiotyków podawanych doustnie nie widać poprawy, leki muszą być podawane drogą dożylną, za pomocą kroplówek. Leczenie rumienia wędrującego oraz pozostałych objawów boreliozy zwykle trwa około 21-28 dni.

Rumień wędrujący u dzieci

Symptomy boreliozy u dzieci są podobne do objawów występujących u dorosłych, jednakże ich dostrzeżenie i odróżnienie od innych chorób, jak choćby przeziębienie, może okazać się trudne. Często u około 80% dzieci zakażonych krętkami pojawiają się objawy, które przypominają grypę, takie jak bóle gardła, mięśni i głowy, a także gorączka. Warto pamiętać, że rumień wędrujący u dzieci występuje tylko w połowie przypadków zakażeń przez krętki z rodzaju Borrelia burgdorferi.

Leczenie boreliozy u dzieci polega również na stosowaniu antybiotyków, jednak wyklucza się grupę tetracyklin (które mogą być stosowane u dzieci powyżej 8 roku życia). Dla zarówno dorosłych, jak i dzieci, bardzo ważne jest szybkie rozpoczęcie leczenia, ponieważ im szybciej to zrobimy, tym krótszy będzie czas przyjmowania antybiotyków. Antybiotyki podaje się doustnie, ale opóźnienie w rozpoczęciu terapii może wymagać zastosowania silniejszych dawek antybiotyków, włącznie z podaniem dożylnym lub zastrzykami.

Czy każdy rumień wędrujący oznacza boreliozę?

Borelioza nie zawsze manifestuje się poprzez pojawienie się rumienia wędrującego, który jest plamistym odczynem na skórze o okrągłym kształcie, występującym we wczesnej fazie zakażenia krętkiem Borrelia burgdorferi. Jednak, jeśli w miejscu ukłucia kleszcza pojawił się rumień wędrujący, to oznacza, że doszło do zakażenia boreliozą. Z kolei samo ukąszenie kleszcza nie jest równoznaczne z chorobą, a jedynie może wywołać zaczerwieniony, czasem swędzący guzek, podobny do śladu po ukąszeniu komara. Taka zmiana nie przekracza 5 cm i znika po kilku dniach. Nie jest to oznaką boreliozy.

Warto zwrócić uwagę, że na boreliozę nie ma szczepionki. Jedyną metodą zapobiegania chorobie jest unikanie pokłuć kleszczy oraz stosowanie repelentów. Należy zakładać odzież z długimi nogawkami i rękawami, unikać siedzenia na trawie a także dokładnie przeglądać ciało po spacerze do lasu lub na łąkę. W przypadku wczepienia się kleszcza w skórę, należy go jak najszybciej usunąć, stosując odpowiednie metody.

Przeczytaj także o:

Powiększone węzły chłonne