Rwa kulszowa – przyczyny, objawy i leczenie
Rwa kulszowa to zespół objawów wywołany uciskiem na nerwy rdzenia kręgowego L4, L5 lub S5, które tworzą nerw kulszowy - największy nerw w ciele człowieka. W międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10 rwa kulszowa ma kod M54.3. Schorzenie to zaczyna się nagle, od silnego bólu pleców, promieniującego do pośladka i kończyn dolnych. Z artykułu dowiesz się, skąd się bierze rwa kulszowa, jakie ma objawy i jak się ją leczy.
Przyczyny rwy kulszowej
Przyczyn rwy kulszowej może być wiele. Uważa się za nie wszelkie czynniki, które wywołują ucisk na nerwy rdzenia kręgowego. Najczęściej jest to dyskopatia kręgosłupa lędźwiowego, więc sytuacja, kiedy elastyczny dysk międzykręgowy na skutek deformacji wysuwa się i naciska na nerw kulszowy. Podobny ucisk nerwu kulszowego może powstawać w wyniku lokalnych stanów zapalnych, nowotworów, niektórych chorób zakaźnych i cukrzycy. Ucisk nerwu kulszowego często pojawia się w czasie wzrostu płodu, stąd dość powszechnym zjawiskiem jest rwa kulszowa w ciąży.
Rwa kulszowa może być wywołana przez zespół mięśnia gruszkowatego. Nerw kulszowy normalnie przebiega pod mięśniem gruszkowatym. U ok. 15% populacji jednak wygląda to inaczej i nerw kulszowy wiedzie poprzez ten mięsień. Podczas pracy mięśnia gruszkowatego może dojść do ucisku nerwu kulszowego. Objaw ten nazywany jest potocznie „portfelem kulszowym”, ponieważ ból odczuwalny jest podczas siadania z tyłu pośladka. Jeżeli korzeń nerwu kulszowego nie jest uszkodzony, syndrom mięśnia gruszkowatego może być główną przyczyną rwy kulszowej.
Objawy rwy kulszowej są charakterystyczne i proste do rozpoznania przez lekarza.
Kto jest najbardziej narażony na rwę kulszową?
Tak naprawdę atak rwy kulszowej może zdarzyć się każdemu, kto na różne sposoby przeciąża swój kręgosłup. W dzisiejszych czasach wcale o to nietrudno – wystarczy często powtarzająca się nieodpowiednia pozycja podczas pracy przy komputerze, otyłość lub zbyt mało ruchu. Rwę kulszową może wywołać również niewłaściwie wykonywana ciężka praca fizyczna, np. dźwiganie. Pod wpływem dużego obciążania kręgosłupa lędźwiowego dochodzi do gwałtownego nasilenia zmian zwyrodnieniowych. Pęka pierścień włóknisty krążka międzykręgowego, jądro miażdżyste przesuwa się do tyłu, co wywołuje ostre bóle kręgosłupa.
Najczęściej pierwsze ataki rwy kulszowej dotykają mężczyzn w okolicach 30 – 40 roku życia. Schorzenie to nie oszczędza również kobiet. Szczególnie częsta jest rwa kulszowa w ciąży. Ucisk na nerw kulszowy powstaje najczęściej w II trymestrze, na skutek zmian hormonalnych i ciężaru rosnącego płodu. Masa ciała ciężarnej wzrasta, środek ciężkości przesuwa się, dochodzi do tego nadmierne wygięcie kręgosłupa lędźwiowego. Dość często zdarza się rwa kulszowa w okresie połogu, kiedy organizm kobiety wraca do swojego „normalnego” stanu – uszkodzeniu ulegają sploty nerwowe w miednicy.
Rwa kulszowa dotyka też osób starszych – z wiekiem wzrasta ryzyko wystąpienia ataków. U seniorów, na skutek starzenia pojawia się osłabienie siły mięśniowej i dyskopatia, dochodzi więc do podrażnienia licznych korzeni nerwowych tworzących nerw kulszowy.
Profilaktyką ataków rwy kulszowej jest dbanie o kondycję lędźwiowo – krzyżowego odcinka kręgosłupa. Chodzi o prawidłową podstawę w czasie pracy fizycznej i przy komputerze, regularny ruch oraz utrzymywanie właściwej masy ciała. Ważny jest również odpowiednio dobrany do kręgosłupa materac.
Objawy rwy kulszowej – zaburzenia czucia, dolegliwości bólowe
Objawy rwy kulszowej zwykle pojawiają się nagle. Jest to ból okolicy lędźwiowej promieniujący do pośladka, tylnej części uda, łydki lub stopy. Towarzyszy mu osłabienie mięśni i drętwienia kończyn dolnych. Ból kręgosłupa promieniujący do kończyn może być na tyle silny, że pacjent jest zmuszony do położenia się. Charakterystyczne objawy neurologiczne rwy kulszowej to również drętwienia, parestezje i zaburzenia czucia w różnych miejscach kończyny, na którą ból promieniuje. Na skutek ucisku na korzeń S1 mogą wystąpić brak odruchu skokowego oraz zaburzenia wydalania moczu i stolca.
Typowym objawem rwy kulszowej jest wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych. Na skutek bólu pleców w odcinku lędźwiowym, ich ruchomość jest znacznie ograniczona. U pacjenta może pojawić się zauważalne, odruchowe skrzywienie kręgosłupa lędźwiowego. Może wystąpić niedowład mięśni prostujących stopę i paluch – skutkuje to opadaniem stopy, chory podczas poruszania się zaczepia stopą o podłoże.
Dość charakterystycznym objawem rwy kulszowej jest nasilający się ból w czasie podnoszenia kończyny dolnej podczas leżenia na plecach i pochylania się. Może pojawiać się jednostronnie, obustronnie lub być skrzyżowany – przy unoszeniu jednej nogi, ból pojawia się w drugiej.
Gdy w ciągu 6 tygodni dochodzi do nasilenia dolegliwości bólowych i deficytów neurologicznych, należy skonsultować się z neurochirurgiem, w celu rozważenia leczenia operacyjnego rwy kulszowej.
Rwa kulszowa – leczenie i diagnoza
Ze względu na charakterystyczne objawy rwy kulszowej, jest ona dość prosta do zdiagnozowania. Leczeniem rwy kulszowej zajmuje się zwykle ortopeda lub neurolog we współpracy z fizjoterapeutami. Lokalizacja bólu w konkretnym miejscu pleców pozwala określić, który dysk międzykręgowy uciska na nerw. Jeżeli ból i zaburzenia czucia nie ustępują w ciągu 2-3 tygodni, lekarze rozważają leczenie operacyjne. Wtedy niezbędne są badania obrazowe takie jak RTG, TK czy rezonans magnetyczny. Najczęściej jednak stosowane jest leczenie zachowawcze.
Podczas ataku rwy kulszowej stosuje się leczenie objawowe. Podaje się leki przeciwbólowe, np. niesteroidowe leki przeciwzapalne takie jak paracetamol i ibuprofen, a jeśli nie działają nawet opioidy (np. tramadol). W rwie kulszowej lekarze przepisują również środki zmniejszające napięcie mięśniowe (szczególnie mięśnie przykręgosłupowe). Leczenie rwy kulszowej polega również na czasowym odciążeniu kręgosłupa lędźwiowego – odpoczynku w łóżku, leżeniu i spaniu w określonej pozycji. Chodzi o położenie się w taki sposób, aby zniwelować ból kręgosłupa lędźwiowego i przyczyny rwy kulszowej – zmniejszenie ucisku na nerw kulszowy. Dobrą pozycją jest tzw. roadkill, który polega na położeniu się na brzuchu i podkurczeniu w górę nogi, która boli. Jeżeli to nie pomaga, połóż się z na plecach z ugiętymi biodrami i podkurczonymi nogami – połóż pod łydki kilka dużych poduszek.
Leczyć rwę kulszową można również poprzez rehabilitację. Ból pleców i zaburzenia czucia powinny ustąpić dzięki terapii manualnej, metodzie McKenziego i neuromobilizacjom.
W przypadku ataku rwy kulszowej, połóż się na płasko na podłodze, a nogi zgięte w kolanach połóż na krześle tak, aby tworzyły kąt prosty. To powinno pomóc zmniejszyć dolegliwości bólowe.
Przeczytaj także o: