Szkarlatyna

Szkarlatyna jest jedną z klasycznych chorób wieku dziecięcego, której występowanie w ostatnich dziesięcioleciach znacznie się zmniejszyło. U dorosłych choroba występuje w znacznie mniejszym stopniu, ale zakażenie jest jednak możliwe.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku szkarlatyny? 

Ze względu na ryzyko wystąpienia wtórnych chorób uszu, stawów, serca i nerek w przypadku podejrzenia szkarlatyny należy zawsze skonsultować się z lekarzem! Lekarze specjaliści TELEMEDI udzielą Ci w trakcie wideokonsultacji porady w kwestii leczenia szkarlatyny, bez potrzeby udawania się do przychodni. Leczenie szkarlatyny polega zazwyczaj na podawaniu antybiotyków – lekarz TELEMEDI może wystawić odpowiednią receptę.

Podstawowe informacje

• Szkarlatyna jest chorobą zakaźną wywoływaną przez paciorkowce.
• Szczególnie często chorują dzieci w wieku od czterech do siedmiu lat.
• Od czasu opracowania antybiotyków epidemie szkarlatyny zostały w Europie w znacznym stopniu wyeliminowane.

Definicja szkarlatyny

Szkarlatyna jest wysoce zaraźliwą chorobą wywoływaną przez paciorkowce (bakterie). Angielska nazwa „scarlet fever” odnosi się do typowej wysokiej gorączki i czerwonego, wręcz malinowego (szkarłatnego) koloru języka związanego z tą chorobą.

Rozróżnia się nieszkodliwą wersję febris scarlatina i niebezpieczną scarlatina maligna, która może być nawet śmiertelna.

Liczba zachorowań na szkarlatynę wzrasta od kilku lat. W Wielkiej Brytanii lekarze byli zaskoczeni w 2014 r., kiedy wskaźnik zachorowań nagle wystrzelił w górę z 3,1 na 100 000 mieszkańców do 33,2 na 100 000 mieszkańców. Następnie jednak spadł on do normalnego poziomu.

W Polsce notuje się rocznie około 150 przypadków szkarlatyny na każde 100 000 mieszkańców.

Jak dochodzi do zakażenia szkarlatyną?

Bakteria Streptococcus pyogenes jest uważana za główny czynnik chorobotwórczy szkarlatyny. Zwykle przenoszona jest drogą kropelkową, np. przez kaszel, kichanie i dotykanie skażonych przedmiotów.

Aby doszło do zakażenia szkarlatyną, bakteria musi zawierać wirusa, który zawiera jedną z trzech toksyn szkarlatyny (SPE-A, -B i -C). W przeciwnym razie zakażenie Streptococcus pyogenes prowadzi „tylko” do ropnego zapalenia migdałków.

Kto szczególnie często choruje na szkarlatynę?

Szkarlatyna jest uważana za typową chorobę wieku dziecięcego, która najczęściej dotyka dzieci w wieku od czterech do dziewięciu lat. Ponieważ patogen rozprzestrzenia się szczególnie szybko w przedszkolach, żłobkach i szkołach podstawowych poprzez wspólne zabawki i bliski kontakt fizyczny podczas zabawy, dochodzi do prawdziwych epidemii.

Objawy szkarlatyny

Okres inkubacji po zakażeniu wynosi około 2 do 7 dni. Szkarlatyna staje się wtedy zauważalna poprzez następujące objawy:

• ból gardła,
• trudności z przełykaniem,
• ból głowy,
• ból kończyn,
• wysoka gorączka,
• dreszcze,
• wymioty,
• ból brzucha,
• zaczerwienione policzki.

W tym momencie objawy nie są jednak jeszcze jednoznaczne. Dopiero później pojawiają się typowe dla szkarlatyny objawy:

• zaczerwienione gardło,
• plamki na migdałkach i błonie śluzowej jamy ustnej,
• biały nalot na języku, który znika po 3 – 4 dniach,
• czerwony (szkarłatny) język,
• czerwone plamy w okolicach pachwin i na udach, które stopniowo rozprzestrzeniają się na całe ciało.

Kiedy ze szkarlatyną należy zgłosić się do lekarza?

Najlepiej jest zaprowadzić dziecko do pediatry, gdy tylko pojawią się wczesne objawy, takie jak trudności w przełykaniu i ból gardła. Lekarz wyjaśni przyczynę i przepisze odpowiednie leki.

Z lekarzem należy się skonsultować najpóźniej wtedy, gdy pojawią się typowe dla szkarlatyny objawy, takie jak malinowy kolor języka i wysypka na brzuchu. W nielicznych przypadkach szkarlatyna może prowadzić do powikłań, takich jak choroby nerek lub zapalenie wsierdzia. Infekcje ucha środkowego mogą nawet prowadzić do trwałej utraty słuchu.

Diagnoza szkarlatyny

Lekarz pobiera wymaz z gardła i bada go pod mikroskopem. W ten sposób można jednoznacznie wykryć paciorkowce.

Leczenie szkarlatyny przez lekarza

Nieszkodliwa postać szkarlatyny teoretycznie ustępuje również bez leczenia. Bolesne objawy utrzymują się jednak znacznie dłużej, a pacjent pozostaje zakaźny przez okres nawet do trzech tygodni.

Aby dzieci mogły szybko wrócić do przedszkola lub szkoły i bawić się z kolegami, konieczne jest leczenie farmakologiczne.

Zazwyczaj stosuje się antybiotyki, które przepisuje się dzieciom w postaci płynów, a dorosłym w postaci tabletek. Należą do nich:

• penicylina,
• amoksycylina,
• ampicylina,
• cefalosporyna,
• erytromycyna lub klarytomycyna w przypadku uczulenia na penicyliny.

Dorośli przyjmują antybiotyki przez dziesięć dni. W przypadku dzieci zalecane jest skrócenie okresu przyjmowania antybiotyków do okresu pięciu dni.

Antybiotyków nie wolno odstawiać przedwcześnie. Może to doprowadzić do tego, że część bakterii pozostanie w organizmie i będzie się ponownie namnażać.

Leczenie szkarlatyny w domu

Po wizycie u lekarza pierwszą rzeczą, jaką należy zrobić, jest odpoczynek w łóżku.

• Dorośli pacjenci w przypadku szkarlatyny idą na zwolnienie lekarskie.
• Dzieci nie uczęszczają do szkoły lub przedszkola przez co najmniej kilka dni.

Poniższe wskazówki sprawią, że powrót do zdrowia będzie łatwiejszy:

• Picie dużej ilości płynów (woda lub niesłodzone herbaty, nie należy pić żadnych napojów słodzonych).
• Płukanie gardła herbatą z szałwii.
• Ssanie kostek lodu.
• Jedzenie kaszek i zup w przypadku trudności z przełykaniem.
• Spożywanie jogurtów dla lepszego wchłaniania antybiotyków w jelitach.
• Zakładanie chłodzących okładów na łydki przy wysokiej gorączce.

Po zażyciu antybiotyku pacjent jest jeszcze zakaźny przez około 24 godziny. W tym czasie dzieci nie powinny być odwiedzane przez przyjaciół i powinny pozostać odseparowane od zdrowego rodzeństwa. Po pierwszych 24 godzinach stan chorego zwykle ulega znacznej poprawie.

Pytania i odpowiedzi

Czy istnieje szczepionka przeciwko szkarlatynie?

Nie, niestety nie ma szczepionki przeciwko szkarlatynie. Dzieje się tak dlatego, że istnieje bardzo wiele różnych wariantów w obrębie grupy bakterii A-streptococcus.

Jak można chronić swoje dziecko przed szkarlatyną?

Ponieważ paciorkowce występują właściwie wszędzie, nie ma uniwersalnej ochrony ani dla dzieci, ani dla dorosłych.

• Dzieci powinny być od najmłodszych lat uczone zasad higieny, takich jak regularne mycie rąk wodą z mydłem.
• Kichanie powinno odbywać się tylko w zgięcie łokcia, a przy kaszlu dłoń powinna być trzymana przed ustami.
• Jeśli inne dzieci nie przestrzegają tych zasad, dziecko powinno zostać upomniane, aby trzymało się z dala od dzieci, które kaszlą lub kichają.
• Ponadto, ogólnie silny układ odpornościowy pomaga zapobiegać chorobom zakaźnym.

Czy szkarlatyna jest niebezpieczna w czasie ciąży?

Jeśli kobieta zachoruje na szkarlatynę w czasie ciąży, nie ma powodów do paniki: w przeciwieństwie do różyczki szkarlatyna nie powoduje żadnych trwałych uszkodzeń u nienarodzonego dziecka. Lekarz przepisuje antybiotyki, które nie przechodzą przez barierę łożyskową i dlatego nie mają wpływu na dziecko.

Czy po wyleczeniu będę odporny na szkarlatynę do końca życia?

Niestety nie. Po przeżyciu szkarlatyny osoby nią dotknięte są odporne na szczególny rodzaj paciorkowca, który wywołał chorobę. Nadal jednak możliwe jest wystąpienie nowego zakażenia innym typem paciorkowca.

Źródła

• Gerd Herold: Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy. Warszawa: PZWL, 2006.
• Ralph, AP; Carapetis, JR (2013). Group a streptococcal diseases and their global burden. Current Topics in Microbiology and Immunology. 368.
• Smallman-Raynor, Andrew Cliff, Peter Haggett, Matthew (2004). World Atlas of Epidemic Diseases. London: Hodder Education.

 Przeczytaj także o:

Biegunka i gorączka – co mogą oznaczać te objawy?

Powiększone węzły chłonne

Zapalenie migdałków (angina)

W tym artykule poruszamy zagadnienia dotyczące:

• ile trwa szkarlatyna
• szkarlatyna okres wylęgania
• szkarlatyna kiedy zaraża
• antybiotyk na szkarlatynę
• szkarlatyna ile od zakażenia
• zapalenie węzłów chłonnych
• przyczyny choroby
• silny ból gardła
• zapalenie ucha
• leczyć szkarlatynę