Szmery w sercu

Szmery w sercu są niezwykle ważnym objawem, na który należy zwrócić uwagę. Mogą one wskazywać na różne stany, od niewinnych do poważnych problemów związanych z sercem. W tym artykule omówimy różne aspekty związane ze szmerami sercowymi, w tym przyczyny, objawy oraz metody diagnostyki.

Czym właściwie są szmery w sercu?

Szmery w sercu są nieprawidłowymi dźwiękami słyszanymi podczas osłuchiwania serca za pomocą stetoskopu. Zdrowe serce powinno wydawać dwa główne tony: ton pierwszy (S1) słyszalny przy zamknięciu zastawek przedsionkowo-komorowych podczas skurczu serca oraz ton drugi (S2) słyszalny przy zamknięciu zastawek półksiężycowatych podczas rozkurczu serca. Szmery sercowe są dodatkowymi dźwiękami, które występują między tymi głównymi tonami.

Szmery sercowe mogą być słyszalne na różnych etapach cyklu sercowego, dlatego wyróżnia się szmery skurczowe, szmery rozkurczowe lub szmery ciągłe, które utrzymują się zarówno w czasie skurczu, jak i rozkurczu serca.

Szmery w sercu – przyczyny

Szmery sercowe mogą mieć różnorodne przyczyny, które wynikają z zaburzeń struktury serca, nieprawidłowego funkcjonowania zastawek lub zaburzeń przepływu krwi. Wady serca, niedomykalność zastawek, ubytki przegrody międzykomorowej i inne schorzenia mogą przyczyniać się do powstawania szmerów w sercu.

• Wady serca: Wrodzone wady serca, takie jak ubytki przegrody międzykomorowej, ubytki przegrody międzyprzedsionkowej, zwężenia zastawek serca, zwyrodnienia zastawek i inne nieprawidłowości strukturalne, mogą prowadzić do szmerów sercowych. Te wrodzone wady mogą zaburzać przepływ krwi przez serce, co generuje dodatkowe dźwięki słyszalne jako szmery.
• Niedomykalność zastawki mitralnej: Niedomykalność zastawki mitralnej to stan, w którym zastawka między lewym przedsionkiem a lewą komorą serca nie zamyka się prawidłowo. Powoduje to cofanie się krwi z komory do przedsionka w trakcie skurczu serca, co generuje szmer skurczowy.
• Niedomykalność zastawki aortalnej: Niedomykalność zastawki aortalnej występuje, gdy zastawka pomiędzy lewą komorą a tętnicą aortą nie zamyka się w pełni. Krwiopęd powoduje cofanie się krwi z aorty do komory podczas rozkurczu serca, powodując szmer rozkurczowy.
• Niewinne szmery: Niewinne szmery są fizjologicznymi szmerami sercowymi, które nie są związane z żadnymi wadami strukturalnymi serca. Mogą występować u zdrowych dzieci i niektórych dorosłych. Przyczyny niewinnych szmerów nie są w pełni zrozumiane, ale uważa się, że wynikają z fizjologicznych zmian w przepływie krwi przez serce.
• Zaburzenia przepływu krwi: Nieprawidłowości w przepływie krwi przez serce, takie jak zwiększony przepływ przez tętnicze przewody połączeniowe, przetrwały przewód tętniczy, zwężenie tętnicy płucnej czy tętnicze przepływy krwi w obrębie serca, mogą powodować szmery sercowe. Te dodatkowe przepływy krwi powodują turbulentny przepływ, co słychać jako szmery.
• Choroby serca: Szmery sercowe mogą być wynikiem różnych chorób serca, takich jak wrodzone wady serca, choroba zastawek serca, choroba niedokrwienna serca (zawał serca), kardiomiopatia i inne. Te choroby mogą powodować zmiany w strukturze serca lub zaburzenia przepływu krwi, co prowadzi do powstawania szmerów.
• Nadczynność tarczycy: Nadczynność tarczycy, znana również jako nadczynność hormonalna, może wpływać na układ sercowo-naczyniowy i prowadzić do powstawania szmerów sercowych. Hormony tarczycy mają wpływ na rytm serca i napięcie mięśnia sercowego, co może wpływać na generowanie dodatkowych dźwięków sercowych.
• Zmiany w naczyniach krwionośnych: Nieprawidłowości w naczyniach krwionośnych, takie jak rozszerzenie aorty (aortopatia), wrodzone wady tętnic szyjnych lub przepływ krwi przez przetrwały przewód tętniczy, mogą wpływać na przepływ krwi w sercu i powodować szmery sercowe.
• Przewlekłe choroby płucne: Przyczyną szmerów serca mogą być choroby płucne, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), nadciśnienie płucne czy wrodzone wady płucne,.

Warto pamiętać, że powyższe przyczyny szmerów sercowych to tylko przykłady i istnieje wiele innych czynników, które mogą wpływać na powstawanie szmerów. Dokładna diagnoza przyczyny szmeru wymaga oceny lekarza specjalisty, takiego jak kardiolog, oraz dodatkowych badań, takich jak badanie echokardiograficzne czy inne badania obrazowe serca.

Szmery w sercu – czynniki ryzyka

Szmery serca mogą występować u osób w różnym wieku i stanowić objaw różnych stanów zdrowotnych. Istnieją pewne czynniki ryzyka, które mogą predysponować do wystąpienia szmerów sercowych. Poniżej przedstawiamy niektóre z tych czynników.

• Wady serca: Osoby urodzone z wrodzonymi wadami serca mają większe ryzyko wystąpienia szmerów sercowych. Wrodzone wady serca, takie jak ubytki przegrody międzykomorowej, wady zastawek serca czy zwyrodnienia zastawek, mogą powodować nieprawidłowy przepływ krwi i generować dodatkowe dźwięki słyszalne jako szmery.
• Choroby zastawkowe: Osoby z chorobami zastawkowymi serca, takimi jak stenoza zastawek czy niedomykalność zastawek, są bardziej narażone na wystąpienie szmerów sercowych. Zaburzenia funkcjonowania zastawek powodują nieprawidłowe przepływy krwi, które są słyszalne jako szmery.
• Choroby układu krążenia: Osoby z chorobami układu krążenia, takimi jak nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, nadczynność tarczycy czy nadciśnienie płucne, mogą mieć zwiększone ryzyko wystąpienia szmerów sercowych. Te choroby mogą wpływać na przepływ krwi przez serce i prowadzić do powstawania szmerów.
• Infekcje: Pewne infekcje, takie jak zapalenie wsierdzia, mogą wpływać na strukturę zastawek serca i przepływ krwi, co może prowadzić do szmerów sercowych.
• Płeć i wiek: Niektóre wady serca i czynniki ryzyka szmerów sercowych mogą być związane z płcią i wiekiem. Na przykład, u niektórych noworodków i niemowląt mogą występować niewinne szmery sercowe, podczas gdy u dorosłych występują częściej szmery spowodowane chorobami zastawkowymi.
• Historia rodzinna: Istnienie wrodzonych wad serca w rodzinie może zwiększać ryzyko wystąpienia szmerów u potomstwa. Niektóre wady serca mogą mieć podłoże genetyczne, co predysponuje do wystąpienia szmerów w rodzinach.

Szmery sercowe – objawy

• Brak objawów: W niektórych przypadkach szmery sercowe mogą być bezobjawowe. Osoba może nie doświadczać żadnych nieprzyjemnych objawów ani nie zauważać żadnych zaburzeń zdrowotnych związanych z szmerem. Takie sytuacje często mają miejsce w przypadku niewinnych szmerów sercowych lub u osób z łagodnymi wadami serca.
• Zawroty głowy: Szmery sercowe mogą być powiązane z zawrotami głowy. Zaburzenia przepływu krwi lub nieprawidłowe funkcjonowanie zastawek serca mogą wpływać na dopływ tlenu do mózgu, co może prowadzić do uczucia zawrotów głowy.
• Trudności w oddychaniu: Niektóre szmery sercowe mogą utrudniać prawidłowe oddychanie. Zwiększony przepływ krwi lub niedomykalność zastawek serca może prowadzić do zastoju płucnego, powodując duszności, duszność podczas wysiłku fizycznego lub trudności w oddychaniu.
• Bóle w klatce piersiowej: W niektórych przypadkach szmery sercowe mogą być związane z bólami w klatce piersiowej. Może to obejmować uczucie ucisku, duszności lub pieczenia w okolicy mostka. Ważne jest jednak pamiętanie, że nie wszystkie bóle w klatce piersiowej są związane ze szmerami sercowymi i może to być również objaw innych schorzeń.
• Osłabienie: Osoby z szmerami sercowymi mogą doświadczać ogólnego osłabienia lub zmęczenia. Zaburzenia przepływu krwi lub niedostateczne natlenienie organizmu mogą wpływać na ogólną kondycję i prowadzić do uczucia zmęczenia lub słabości.
• Inne objawy: W niektórych przypadkach szmery sercowe mogą być powiązane z innymi objawami, takimi jak nieregularny rytm serca (arytmia), obrzęki kończyn, omdlenia, zwiększona potliwość czy duszność w pozycji leżącej.

Warto pamiętać, że objawy szmerów sercowych mogą być różne dla różnych osób. Jeśli występują jakiekolwiek niepokojące objawy, takie jak bóle w klatce piersiowej, trudności w oddychaniu, zawroty głowy lub osłabienie, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Tylko on będzie w stanie przeprowadzić odpowiednią ocenę i diagnozę, aby ustalić przyczynę szmerów sercowych oraz zalecić odpowiednie leczenie.

W przypadku pojawienia się szmerów sercowych, ważne jest również monitorowanie innych objawów towarzyszących, takich jak zaburzenia rytmu serca, omdlenia, utraty przytomności czy nagłe nasilenie objawów. Te objawy mogą sugerować poważne komplikacje, które wymagają pilnej interwencji medycznej.

Rodzaje szmerów sercowych u dzieci i dorosłych

Rodzaje szmerów sercowych u dzieci

• Szmery niewinne: Szmery niewinne są najczęstszym rodzajem szmerów sercowych u dzieci. Są one fizjologicznymi szmerami, które nie są związane z żadnymi wadami strukturalnymi serca. Najczęściej występują u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Niewinne szmery są zazwyczaj głośne, miękkie i symetryczne, a słychać je najczęściej w okolicy lewego brzegu mostka.
• Szmery wrodzone: Szmery wrodzone są spowodowane wadami strukturalnymi serca, które występują od urodzenia. Mogą to być wady przegrody międzykomorowej (np. ubytki w przegrodzie międzyprzedsionkowej), wady zastawek serca, nieprawidłowe położenie dużych naczyń czy inne nieprawidłowości. Charakter szmerów wrodzonych może się różnić w zależności od rodzaju wady serca.
• Szmer funkcjonalny: Szmer funkcjonalny jest wynikiem zmienionego przepływu krwi przez serce, który występuje podczas stanów fizjologicznych, takich jak gorączka, wysiłek fizyczny czy emocje. Szmer funkcjonalny jest zazwyczaj głośny, krótkotrwały i symetryczny. Nie jest związany z żadnymi wadami strukturalnymi serca.

Rodzaje szmerów sercowych u dorosłych

• Szmery związane z chorobami zastawkowymi: Szmery sercowe u dorosłych często są spowodowane chorobami zastawkowymi, takimi jak niedomykalność zastawki mitralnej, niedomykalność zastawki aortalnej, stenoza zastawki aortalnej czy stenoza zastawki mitralnej. Charakter i nasilenie szmerów związanych z chorobami zastawkowymi zależą od stopnia dysfunkcji zastawki.
• Szmery związane z chorobą niedokrwienną serca: Szmery sercowe mogą być również związane z chorobą niedokrwienną serca, czyli zawałem serca lub chorobą wieńcową. Mogą być spowodowane niedostatecznym przepływem krwi przez zwężone naczynia wieńcowe lub niedomykalnością zastawki aortalnej. Szmer związany z chorobą niedokrwienną serca może być słyszalny podczas wysiłku fizycznego lub w stanie spoczynku, w zależności od stopnia niedokrwienia mięśnia sercowego.
• Szmery związane z kardiomiopatią: Kardiomiopatia to grupa chorób serca, które wpływają na strukturę i funkcję mięśnia sercowego. Szmery sercowe mogą wystąpić u osób z różnymi rodzajami kardiomiopatii, takimi jak kardiomiopatia rozstrzeniowa, kardiomiopatia przerostowa czy kardiomiopatia restrykcyjna. Charakter i nasilenie szmerów związanych z kardiomiopatią zależą od specyficznej postaci kardiomiopatii.
• Szmery związane z endokardytą: Endokardyta to stan zapalny błony śluzowej serca, który często jest spowodowany infekcją bakteryjną. Szmery sercowe mogą być obecne u osób z endokardytą ze względu na uszkodzenie zastawek serca i zmieniony przepływ krwi. Charakter szmerów związanych z endokardytą może być różny i zależy od specyficznego uszkodzenia zastawek.
• Inne przyczyny: Istnieje wiele innych przyczyn szmerów sercowych u dorosłych, takich jak choroby tarczycy, nadciśnienie płucne, wrodzone wady serca niezdiagnozowane w dzieciństwie, przepływy krwi przez połączenia tętniczo-żylnego czy przetrwały przewód tętniczy. Każda z tych przyczyn może mieć charakterystyczny szmer sercowy.

Czy szmery w sercu mogą świadczyć o chorobie serca?

Warto zauważyć, że nie wszystkie szmery sercowe są związane z chorobami serca. U dzieci, na przykład, niewinne szmery sercowe są częstym zjawiskiem i nie mają związku z wadami strukturalnymi serca ani chorobami. Są one fizjologicznymi szmerami, które nie wymagają leczenia i zazwyczaj zanikają wraz z rozwojem dziecka.

Jednak u dorosłych, szmery w sercu mogą częściej świadczyć o obecności choroby serca. Szczególnie szmery związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem zastawek serca, takie jak niedomykalność zastawek czy stenoza zastawek, często są objawem choroby zastawkowej. Wady strukturalne serca, takie jak ubytki przegrody międzykomorowej czy ubytki przegrody międzyprzedsionkowej, również mogą prowadzić do szmerów sercowych i wskazywać na obecność choroby serca.

Ponadto, inne stany chorobowe, takie jak choroba niedokrwienna serca (zawał serca) czy kardiomiopatia, mogą być powiązane z występowaniem szmerów sercowych. Choroba niedokrwienna serca może powodować niedostateczny przepływ krwi do mięśnia sercowego, co może generować dodatkowe dźwięki słyszalne jako szmery. Kardiomiopatia, czyli choroba mięśnia sercowego, również może objawiać się szmerami sercowymi.

Warto pamiętać, że szmery w sercu mogą mieć różne przyczyny, a nie wszystkie z nich są związane z chorobą serca. Nieprawidłowy przepływ krwi w innych narządach, infekcje lub inne czynniki mogą również powodować szmery sercowe. Dlatego ważne jest, aby lekarz przeprowadził kompleksową ocenę i diagnozę, aby ustalić przyczynę szmerów i wykluczyć inne możliwe przyczyny.

Diagnostyka szmerów sercowych

Diagnoza szmerów sercowych wymaga dokładnej oceny i wykluczenia innych potencjalnych przyczyn. Lekarz, najczęściej kardiolog, będzie przeprowadzał kompleksową diagnostykę, aby ustalić przyczynę szmerów sercowych i zalecić odpowiednie postępowanie.

• Wywiad medyczny: Lekarz rozpocznie ocenę od zebrania szczegółowego wywiadu medycznego. Będzie pytany o objawy pacjenta, takie jak trudności w oddychaniu, bóle w klatce piersiowej, zawroty głowy czy osłabienie. Ważne jest również ustalenie historii chorób serca, wrodzonych wad serca, chorób układu krążenia czy innych schorzeń, które mogą mieć związek ze szmerami sercowymi.
• Badanie fizykalne: Lekarz przeprowadzi dokładne badanie fizykalne, w tym osłuchanie serca za pomocą stetoskopu. Posłucha tonów serca, szuka nieprawidłowych dźwięków lub szmerów oraz oceni ich charakter, nasilenie, lokalizację i zależność od cyklu serca. Również ocena innych objawów, takich jak obrzęki kończyn czy nieregularny rytm serca, może być istotna w diagnostyce szmerów.
• Echokardiografia: Jest to jedno z najważniejszych badań w diagnostyce szmerów sercowych. Echokardiografia wykorzystuje fale dźwiękowe, aby tworzyć obrazy serca i ocenić strukturę oraz funkcję serca. Pozwala ona na dokładną ocenę zastawek serca, wielkości i funkcji komór serca, przepływu krwi przez serce oraz wykrycie ewentualnych wad strukturalnych serca.
• Elektrokardiogram (EKG): EKG jest używane do oceny rytmu serca i wykrywania ewentualnych zaburzeń rytmu serca. Może również dostarczyć informacji na temat obecności poważniejszych schorzeń serca, takich jak choroba niedokrwienna serca czy przerost mięśnia sercowego.
• Testy wysiłkowe: Test wysiłkowy, taki jak test na bieżni, może być stosowany w celu oceny reakcji serca na wysiłek fizyczny. Pozwala to na ocenę funkcji serca podczas obciążenia i może pomóc w wykryciu ukrytych zaburzeń, takich jak choroba niedokrwienna serca.
• Badania dodatkowe: W niektórych przypadkach, w zależności od podejrzeń diagnostycznych, lekarz może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne, takie jak badania krwi, które mogą dostarczyć informacji o poziomach enzymów sercowych, wskaźnikach zapalnych czy poziomach lipidów. Te badania mogą pomóc w ocenie ryzyka choroby serca i potwierdzeniu lub wykluczeniu innych schorzeń.
• Konsultacje specjalistyczne: W niektórych przypadkach lekarz może skierować pacjenta na konsultację do specjalistów, takich jak kardiolog dziecięcy czy kardiochirurg. To pozwoli na kompleksową ocenę i diagnozę w przypadkach szczególnie skomplikowanych lub nietypowych szmerów sercowych.

Diagnostyka szmerów sercowych jest kompleksowym procesem, który wymaga uwzględnienia wielu czynników. Ważne jest przeprowadzenie dokładnej oceny klinicznej, wywiadu medycznego oraz badań dodatkowych w celu ustalenia przyczyny szmerów sercowych. Tylko w ten sposób można dokładnie zdiagnozować i zrozumieć charakter szmerów oraz zalecić odpowiednie postępowanie lecznicze.

Leczenie szmerów w sercu

Leczenie szmerów w sercu zależy od ich przyczyny oraz potencjalnych powiązanych schorzeń. W przypadku szmerów sercowych, istotne jest ustalenie diagnozy i skonsultowanie się z lekarzem specjalistą, takim jak kardiolog, aby wybrać odpowiednie metody terapeutyczne.

• Leczenie przyczynowe: W przypadku, gdy szmery sercowe są spowodowane konkretną chorobą serca, leczenie przyczynowe jest kluczowe. Na przykład, w przypadku wrodzonych wad serca, takich jak ubytki przegrody międzykomorowej czy wady zastawek serca, może być konieczne chirurgiczne naprawienie defektów strukturalnych. W przypadku chorób zastawkowych, takich jak niedomykalność zastawki mitralnej czy stenoza zastawki aortalnej, leczenie może obejmować farmakoterapię, procedury naprawcze zastawek lub nawet zastąpienie zastawki chirurgicznie. Szmery czynnościowe najczęściej zanikają po ustaniu przyczyny, która je wywołuje.
• Leczenie farmakologiczne: W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy szmery sercowe są spowodowane chorobami serca, takimi jak choroba niedokrwienna serca czy nadciśnienie tętnicze, leczenie farmakologiczne może być zalecane. Leki przeciwnadciśnieniowe, leki przeciwarytmiczne, leki rozszerzające naczynia krwionośne czy leki przeciwzakrzepowe mogą być stosowane w celu kontrolowania objawów i poprawy funkcjonowania serca.
• Terapia zachowawcza: W przypadku niewinnych szmerów sercowych, które nie są związane z żadnymi wadami serca ani chorobami, terapia zachowawcza może być wystarczająca. Szczególnie u dzieci, niewinne szmery sercowe często znikają same wraz z rozwojem dziecka i nie wymagają interwencji medycznej. W takich przypadkach, regularne monitorowanie przez lekarza może być wystarczające.
• Rehabilitacja serca: W przypadku szmerów sercowych związanych z chorobą niedokrwienną serca lub kardiomiopatią, programy rehabilitacji serca mogą być zalecane. Rehabilitacja serca obejmuje monitorowanie i kontrolę czynników ryzyka, wprowadzenie zmian w stylu życia, takich jak odpowiednia dieta, regularna aktywność fizyczna i kontrola stresu, a także edukację pacjenta w celu poprawy zdrowia serca i funkcjonowania.
• Konsultacje specjalistyczne: W przypadkach bardziej skomplikowanych szmerów sercowych, konsultacje z innymi specjalistami, takimi jak kardiochirurg czy kardioanestezjolog, mogą być niezbędne. W przypadku przypadków wymagających procedur inwazyjnych czy operacji, specjaliści ci mogą przeprowadzić niezbędne zabiegi w celu naprawy wad serca lub optymalizacji leczenia.

Leczenie szmerów sercowych jest zindywidualizowane i zależy od konkretnej diagnozy oraz stanu zdrowia pacjenta. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem specjalistą, który będzie w stanie ocenić przyczyny szmerów i zaplanować odpowiednie postępowanie lecznicze. Regularne monitorowanie i ścisła współpraca z zespołem medycznym są kluczowe dla efektywnego zarządzania szmerami sercowymi i poprawy zdrowia serca.

Przeczytaj także o:

Ból w klatce piersiowej