Zgaga

Prawie każdy zna to bolesne uczucie pieczenia w przełyku po zjedzeniu zbyt dużej ilości tłustego lub słodkiego jedzenia. Zwykle jest to zjawisko niegroźne i szybko ustępuje. Jednak regularne występowanie zgagi powinno być skonsultowane z lekarzem. Jako główny objaw choroby refluksowej, zgaga jest odpowiedzialna za zapalenie, a w dłuższej perspektywie nawet raka przełyku. Choroba refluksowa przełyku stała się w ciągu ostatnich 40 lat schorzeniem powszechnym. Zgaga może być szybko złagodzona poprzez zmianę stylu życia i odżywiania.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku zgagi?

Leki na zgagę należy przyjmować wyłącznie po konsultacji z lekarzem, a na własną rękę przez maksymalnie 14 dni. Podczas videokonsultacji online z lekarzem TELEMEDI w ciągu zaledwie kilku minut otrzymasz indywidualną poradę. Po konsultacji otrzymasz wskazanie najwłaściwszego dla siebie leku.

Podstawowe informacje

• W Europie około 40 procent dorosłych cierpi raz w miesiącu z powodu zgagi, czyli refluksu treści żołądkowej do przełyku.
• Do pewnego stopnia refluks jest normalny, zwłaszcza po obfitym posiłku.
• Jeśli ciśnienie w jamie brzusznej wzrasta, może to zaburzyć działanie zastawki zwieracza między przełykiem a wejściem do żołądka. 
• Refluks objawia się uciskiem w nadbrzuszu, typowym uczuciem pieczenia w okolicy klatki piersiowej i niekiedy cofaniem się kwasu żołądkowego.
• Głównymi przyczynami zgagi są nadwaga i niezdrowy tryb życia.
• Regularnie występująca zgaga jest głównym objawem choroby refluksowej przełyku (ang. GERD – gastroesophageal reflux disease) i wymaga leczenia.
• Podnoszący się kwas żołądkowy uszkadza i zmienia wrażliwą błonę śluzową przełyku.
• W przypadku ciężkich objawów refluksu należy zwrócić się do lekarza specjalisty (gastroenterologa).
• W najgorszym przypadku dochodzi do rozwoju raka przełyku. Około 13 procent nowotworów przełyku jest spowodowanych przewlekłym refluksem.
• Istnieje kilka środków zapobiegających zgadze, które można zastosować.

Objawy

Jeśli zgaga występuje raz lub dwa razy w tygodniu, jest to główny objaw choroby refluksowej przełyku (GERD). W takim przypadku kwas żołądkowy wpływa do przełyku nawet wtedy, gdy nie ma pokarmu w żołądku. Konsekwencje takiego stanu rzeczy, to:

• Typowe uczucie pieczenia w klatce piersiowej.
• Podnoszenie się soków żołądkowych aż do gardła.
• Piekący ból, który może rozprzestrzeniać się na ramiona.
• W górnej części brzucha i za mostkiem pojawia się uczucie ucisku.
• Podczas odbijania się resztki pokarmu czasami wypływają razem z kwasem żołądkowym i powodują nieprzyjemny smak w ustach.
• Jeśli kwas żołądkowy refluksuje do tchawicy, pojawia się drażniący kaszel, chrypka, świszczący oddech i ból gardła. 
• Refluks nocny jest przyczyną trudności w przełykaniu i duszności: kwas żołądkowy cofający się podczas leżenia może przedostawać się do gardła i krtani.
• Refluks „niekwaśny” – cofanie się niekwaśnego (zasadowego) soku żołądkowego – jest również przyczyną zgagi u wielu pacjentów. U innych pacjentów żółć odpływa z powrotem z dwunastnicy, a u jeszcze innych objawy te nie są spowodowane refluksem.

Przyczyny występowania zgagi

Jeśli ciśnienie w jamie brzusznej wzrasta, może to zakłócić działanie zastawki zwieracza pomiędzy przełykiem a wejściem do żołądka: zwieracza przełyku, zwanego również zwieraczem Oddiego. W normalnych warunkach te „wrota do żołądka” otwierają się tylko po to, aby mogły dostać się do niego posiłki i napoje. U pacjentów z refluksem mechanizm ten jest zaburzony i zastawki zwieracza te nie zamykają się prawidłowo.

Oznacza to, że agresywny kwas solny z żołądka podrażnia wrażliwą błonę śluzową przełyku. Ponieważ nie ma ona mechanizmu ochronnego przed podrażnieniami, pojawia się nieprzyjemne uczucie pieczenia.

Do przyczyn wywołujących to zjawisko należą:

Styl życia	Zmiany fizykalne	Schorzenia
Obfita, wysokotłuszczowa dieta Duże porcje spożywanych posiłków Żywność słodka i kwaśna Palenie tytoniu Nadmierne spożycie alkoholu Spożycie napojów zawierających kofeinę Ciasna odzież Stres spowodowany obciążeniem psychicznym i fizycznym	Nadwaga Nietolerancje pokarmowe Ciąża, ostatni trymestr Regularne przyjmowanie leków stosowanych wleczeniu: wysokiego ciśnienia krwi, osteoporozy, choroby wieńcowej serca, astmy, nietrzymania moczu, niedoborów żelaza Antykoncepcyjnych preparatów hormonalnych Objawów menopauzy Leków psychotropowe o działaniu przeciwlękowym. Niektórych środków przeciwbólowych i leków na reumatyzm Niektórych antybiotyków Niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NSAIDs)	Zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca) Nadwrażliwość żołądka (dyspepsja) Zapalenie błony śluzowej żołądka Wrzody żołądka (łac. ulcus ventriculi) Zapalenie przełyku Przepuklina rozworu przełykowego (przepuklina przeponowa) Przełyk Barretta Achalazja przełyku (kurcz wpustu, łac. cardiospasmus)

Zgaga w ciągu dnia i w nocy

Zgaga w ciągu dnia: Przyczyną jest często tzw. nadkwasota (nadkwaśność) żołądka, co oznacza, że w żołądku znajduje się sok żołądkowy. Kwas żołądkowy jest częścią soku żołądkowego. Tłuste jedzenie, alkohol i nikotyna stymulują produkcję kwasu żołądkowego. Sok żołądkowy staje się wtedy tak kwaśny, że może powodować dyskomfort.

Zgaga w nocy: Zwłaszcza obfite posiłki spożywane o późnej porze mogą wywołać zgagę w nocy. Częstą przyczyną jest osłabienie zwieracza przełyku. W wyniku tego kwaśny sok żołądkowy i resztki strawionego pokarmu podczas leżenia spływają z powrotem do przełyku.

Choroby, które może powodować zgaga

Podczas gdy przed początkiem XXI wieku zgaga była uważana za raczej nieszkodliwą dolegliwość, zmieniło się to diametralnie, odkąd naukowcom udało się wykazać ścisły związek między czasem trwania i intensywnością objawów refluksu a ryzykiem wystąpienia raka przełyku. 

Zagrożenia wynikające z istniejącej choroby refluksowej to np:

• zapalenie przełyku (refluksowe zapalenie przełyku) 
• przełyk Barretta: Zapalnie zmieniona tkanka przełyku z cechami stadium przedrakowego
• rak kolczystokomórkowy: jeden z dwóch typów nowotworów przełyku
• gruczolakorak: drugi typ nowotworu w przełyku
• zapalenie krtani
• zapalenie oskrzeli
• objawy podobne do astmy
• nietolerancja tłuszczów
• uszkodzenia uzębienia

Diagnoza

Jeśli cierpisz z powodu poważnych objawów zgagi, najlepiej najpierw skonsultować się z lekarzem rodzinnym. Dotyczy to również sytuacji, gdy objawy występują regularnie raz lub dwa razy w tygodniu. Lekarz rodzinny zna dobrze stan zdrowia pacjenta, w tym jego poprzednie choroby i przyjmowane przez niego leki

Jeśli lekarz rodzinny sam nie będzie w stanie odnaleźć przyczyn zgagi, skieruje Cię do gastrologa, eksperta w dziedzinie diagnostyki, terapii i profilaktyki chorób przewodu pokarmowego i narządów pokrewnych.

Jeśli po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu lekarskiego objawy wskazują na chorobę refluksową przełyku (GERD), można wykonać dodatkowe badania. Ponieważ nie ma jednego standardu diagnostycznego, postawienie jednoznacznej diagnozy może być trudne w indywidualnych przypadkach. Stosowane są różne metody:

• Endoskopia: Zaglądając do przełyku, można zobaczyć uszkodzenia, które mogły zostać spowodowane przez kwaśny sok żołądkowy. Może to być zapalenie, poparzenia, krwawienie, blizny, zwężenia lub wrzody.
• Chromoendoskopia: Procedura pomocnicza w endoskopii, w której błona śluzowa jest barwiona przed badaniem. Pozwala to na bardziej niezawodne wykrywanie ognisk nowotworowych lub zmian przedrakowych.
• 24-godzinna pH-metria z impedancją: Specjalna sonda jest wprowadzana przez nos do końca przełyku i mierzy ilość soku żołądkowego spływającego z powrotem do przełyku w ciągu 24 godzin. 
• Badanie kontrastowe górnego odcinka przewodu pokarmowego: Pacjentom podaje się do połknięcia kontrast. Podczas połykania wykonywane są zdjęcia rentgenowskie. Procedura ta jest ważna dla wykrycia przepukliny rozworu przełykowego.
• Manometria: mierzy się ciśnienie w przełyku, ruchomość mięśni przełyku, funkcjonowanie górnego i dolnego zwieracza przełyku.
• Scyntygrafia: Badanie medycyny nuklearnej, w którym lekko znakowane radioaktywnie substancje pokazują, jak aktywne są pewne tkanki. Wyniki służą do określenia stopnia nasilenia refluksu i stopnia oczyszczania się przełyku.
• Biopsja: Aby wiarygodnie wykryć zmiany nowotworowe, zawsze konieczne jest wykonanie biopsji tkanki. Jeśli błona śluzowa przełyku została już zmieniona przez chorobę refluksową, trudna ocena biopsji powinna być przeprowadzona przez co najmniej dwóch lekarzy, aby uniknąć fałszywych diagnoz.

Zmiany w stylu życia

Różne czynniki wywołujące zgagę wymagają różnych działań terapeutycznych. Nawet niewielkie zmiany w stylu życia i codziennym funkcjonowaniu mogą przynieść znaczną poprawę:

• Pozbądź się nadwagi. Jeśli uda Ci się zredukować wagę, Twój żołądek również dozna znacznej ulgi.
• Podziel codzienne posiłki na trzy do czterech mniejszych i starannie je przeżuwaj.
• Pomocne jest wypicie szklanki letniej wody po posiłku: rozcieńcza ona sok żołądkowy i w ten sposób zmniejsza kwasowość.
• Zawsze należy unikać alkoholu i nikotyny, zwłaszcza jeśli masz skłonności do zgagi.
• Unikaj pokarmów i napojów, których nie tolerujesz.
• Nie należy nosić obcisłych spodni ani pasków.
• Środki, które przyspieszają opróżnianie żołądka, przeciwdziałają refluksowi i uczuciu pełności. 
• Ostatni posiłek zjedz nie później niż trzy do czterech godzin przed snem.
• Śpij z uniesioną górną częścią ciała.
• Skróć czas Twojej pracy.
• Uporządkuj swoje codzienne rutynowe czynności.
• Ćwicz regularnie.
• Nie należy przyjmować leków nasennych, ponieważ mogą one również nasilać objawy zgagi.
• Naucz się technik relaksacyjnych. Celem nie jest bycie zrelaksowanym przez cały czas; celem jest rozwinięcie umiejętności relaksacyjnych i włączenie ulubionej techniki (technik) relaksacyjnych do codziennej rutyny. O tym, która metoda relaksacji jest właściwa w Twoim przypadku, możesz dowiedzieć się tylko poprzez eksperymenty. Paleta tych działań sięga od treningu oddechowego i autogennego, przez medytację, po progresywną relaksację mięśni i ćwiczenia jogi.

Nie udowodniono żadnych korzyści płynących z zastosowania popularnych preparatów wspomagających trawienie na zgagę. Dotyczy to:

• Aperitifów: Alkohol dodatkowo obciąża żołądek, ponieważ hamuje pracę mięśni żołądka i w ten sposób wydłuża czas, jaki papka pokarmowa spędza w żołądku.
• Kawy i espresso: Pobudzają one u niektórych osób aktywność jelit i przyspieszają wypróżnianie. Nie pomagają natomiast w opróżnianiu żołądka.

Jeśli objawy zgagi już wystąpiły, skuteczna jest szklanka mleka, jogurtu lub szklanka wody z rozpuszczonym wodorowęglanem sody. Pomocne może być również żucie gumy, która stymuluje przepływ śliny, a tym samym rozcieńcza kwas żołądkowy.

Leczenie farmakologiczne zgagi

Ponadto lekarz może zalecić stosowanie różnych leków:

Grupa leków	Cel stosowania leku	Obszar stosowania leku
Inhibitory pompy protonowej (PPI)	Blokuje wydzielanie kwasu: Hamuje enzym w żołądku, który jest odpowiedzialny za produkcję kwasu żołądkowego Podnosi pH treści żołądka	Często stosowana terapia w przypadku przewlekłego refluksu, która jednak nie zawsze przynosi zadowalające efekty Nadwrażliwość żołądka (dyspepsja) Zapalenie błony śluzowej żołądka
Środki zobojętniający kwas żołądkowy	Neutralizuje kwas żołądkowy poprzez wpływ na wartość jego pH Wiąże kwasy żółciowe Chroni błonę śluzową przełyku	Sporadyczna zgaga Przyjmowane po wystąpieniu objawów Skuteczne tylko przez krótki czas, objawy często powracają po odstawieniu leku
Antagonisty receptora H2	Blokuje miejsce receptory histaminy Hamuje wydzielanie kwasu przez komórki gruczołowe żołądka	Nawracająca zgaga Zapalenie przełyku Wrzody żołądka (łac. Ulcus ventriculi)
Kwas alginowy	Środki pęczniejące tworzą żelową osłonę na treści żołądka i zapobiegają refluksowi	Uzupełnienie do trwającej terapii z inhibitorem pompy protonowej (PPI)

Przed zażyciem leków dostępnych bez recepty zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Samoleczenie nie powinno być stosowane dłużej niż przez dwa tygodnie.

Leczenie chirurgiczne zgagi

Jeśli choroba refluksowa jest bardzo zaawansowana i przyjmowanie leków nie przynosi poprawy, pozostaje jeszcze zabieg chirurgiczny, który powinien być rozważany tylko w wyjątkowych przypadkach. Najczęstszą metodą leczenia chirurgicznego jest:

• Fundoplikacja Nissena: Luźny zwieracz przełyku jest stabilizowany za pomocą mankietu uformowanego z górnej części żołądka i przyszytego do dolnego końca przełyku. Zabieg ten powinien być wykonywany tylko przez doświadczonych chirurgów.

Pytania i odpowiedzi

Czy ciągłe stosowanie leków blokujących wydzielanie kwasu może być niebezpieczne?

Przez długi czas blokery kwasu (tzn. inhibitory pompy protonowej), prowadzące do stale niskiego poziomu kwasu w żołądku, były uważane za stosunkowo nieszkodliwe. Jednak w ostatnich latach regularnie zgłaszane są efekty uboczne. Częste stosowanie leków blokujących wydzielanie kwasu może spowodować uszkodzenie wątroby i nerek, osteoporozę, infekcje jelitowe oraz zwiększyć ryzyko zawału serca. Jest możliwe, że blokery kwasów sprzyjają demencji u seniorów. Jak w przypadku każdego innego leku, przepisanie inhibitorów pompy protonowej powinno być poprzedzone starannie ustaloną diagnozą i potwierdzonymi przez lekarza wskazaniami.

Kiedy konieczna jest operacja?

W rzadkich przypadkach operacja jest nieunikniona: na przykład w przypadku przepukliny rozworu przełykowego wyspecjalizowani chirurdzy tworzą z górnej części żołądka nowy pierścień mięśniowy, który zamyka przełyk w miejscu połączenia z żołądkiem. Usuwają one również chorą tkankę w przypadku przełyku Barretta. W przypadku guzów nowotworowych, które atakują głównie wyściółkę żołądka tuż pod przełykiem, zalecane jest chirurgiczne usunięcie całego żołądka. 

Źródła

• Stanisław J. Konturek: Gastroenterologia i hepatologia kliniczna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006.
• TadatakaYamada: Postępy w gastroenterologii. Wydawnictwo Czelej, 2010.
• Kato H, Ishii T, Akimoto T, Urita Y, Sugimoto M (April 2009). „Prevalence of linked angina and gastroesophageal reflux disease in generalpractice”. World J. Gastroenterol. 15.

Przeczytaj także o:

Nietolerancja histaminy