Nietolerancja histaminy
W nietolerancji histaminy organizm reaguje na zwiększoną ilość histaminy zaburzeniami. W rezultacie mogą wystąpić takie objawy jak bąble na skórze, swędzenie, bóle głowy i dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Choroba dotyczy głównie kobiet w średnim wieku.
Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku nietolerancji histaminy?
Do najczęstszych objawów nietolerancji należą dolegliwości żołądkowo-jelitowe, bóle głowy, wysypki skórne i trudności w oddychaniu. Wiele osób długo szuka przyczyny swoich dolegliwości. Skorzystaj z możliwości odbycia wideokonsultacji z jednym z wielu specjalistów TELEMEDI, który pomoże w postawieniu prawidłowej diagnozy i zaproponuje stosowne leczenie.
Podstawowe informacje
- Objawy: Bardzo zróżnicowane, np. zaczerwienienie skóry, świąd, pokrzywka, kołatanie serca, biegunka, bóle brzucha itp.
- Przyczyny: Prawdopodobnie jest to nabyte lub (rzadziej) wrodzone zaburzenie procesu metabolizmu histaminy w organizmie.
- Diagnoza: Konsultacja lekarza z pacjentem, wykluczenie innych możliwych przyczyn, trzystopniowa zmiana diety, ewentualnie próby prowokacyjne.
- Leczenie: Dostosowana dieta, ewentualnie preparaty enzymatyczne.
- Przebieg choroby i rokowanie: Objawy można poprawić poprzez unikanie pokarmów bogatych w histaminę.
Co to jest nietolerancja histaminy?
W nietolerancji histaminy organizm reaguje nietolerancją na zwiększone ilości histaminy. W różnych komórkach, takich jak mastocyty, płytki krwi i komórki nerwowe, z budulca białek (aminokwasu) histydyny powstaje tak zwana amina biogenna, która jest następnie w tych komórkach magazynowana.
Histamina jest uwalniana pod wpływem pewnych bodźców, na przykład przez enzymy własne organizmu, a także różne leki i produkty spożywcze. Bodźce chemiczne w kontekście stanu zapalnego, oraz bodźce fizyczne, takie jak urazy lub brak tlenu, również mogą stymulować uwalnianie histaminy.
Histamina, jako biologiczna substancja przekaźnikowa, pełni w organizmie różne funkcje. Na przykład pobudza ona wydzielanie soku żołądkowego, rozszerza naczynia krwionośne i w ten sposób obniża ciśnienie krwi. Jako neurotrasmiter histamina reguluje m.in. rytm snu i czuwania, kontrolę apetytu, zdolność uczenia się, pamięć i emocje.
Przede wszystkim jednak histamina pełni funkcję mediatora procesów zapalnych w reakcjach alergicznych i wywołuje typowe objawy alergii.
Objawy te występują również w nietolerancji histaminy. Nie jest to jednak alergia na histaminę, tzn. objawy nietolerancji histaminy nie wynikają z nadmiernej reakcji układu odpornościowego na histaminę.
Nietolerancja histaminy: choroba budząca liczne kontrowersje
Nietolerancja histaminy jest bardzo kontrowersyjną chorobą: z jednej strony dlatego, że jej objawy różnią się znacznie w zależności od pacjenta. Z drugiej strony, ponieważ poszczególne objawy występują także w wielu innych chorobach.
Jakie są objawy?
Objawy nietolerancji histaminy są bardzo zróżnicowane. U niektórych osób z nietolerancją histaminy występują tylko pojedyncze objawy (takie jak wysypka lub zaczerwienienie skóry ze świądem). U innych jednak nietolerancja histaminy objawia się symptomami w kilku częściach ciała.
Dzieje się tak dlatego, że wiele różnych komórek i narządów ma receptory histaminy. Należą do nich komórki mięśni gładkich (ścian żołądka i jelit, oskrzeli i macicy, ścian naczyń krwionośnych itd.), komórki gruczołowe, komórki nerwowe i komórki układu odpornościowego (np. komórki tuczne).
Histamina wywiera swoje działanie poprzez wiązanie się z tymi receptorami. Przy dużym stężeniu histaminy receptory są ciągle aktywne. W zależności od ich umiejscowienia w organizmie, u osób wrażliwych wywołują one różne objawy nietolerancji histaminy.
Również diagnostyka często nie dostarcza jednoznacznych dowodów na istnienie nietolerancji histaminy. Dlatego niektórzy lekarze nie uznają istnienia nietolerancji histaminy. Inni jednak są przekonani o jej istnieniu.
Objawy nietolerancji histaminy: skóra
W skórze histamina aktywuje tzw. komórki tuczne. Uwalniają one wtedy substancje alergizujące, które mogą powodować różne objawy skórne:
- Pokrzywka: Charakteryzuje się małymi, przemijającymi obrzękami skóry (bąblami), które zwykle są skupione w grupach. Skóra w miejscach dotkniętych chorobą jest zwykle czerwona lub biała z czerwoną obwódką. Bąble mogą pojawiać się na całym ciele i zwykle znikają po 24 godzinach. Jednak tak długo, jak długo utrzymuje się czynnik wywołujący ich powstawanie, mogą tworzyć się nowe.
- Świąd: Oprócz pokrzywki substancje uwalniane z komórek tucznych powodują również silny świąd. Szczególnie skóra znajdująca się wokół bąbli jest bardzo podrażniona.
Nietolerancja histaminy na skórze objawia się także zwiększonym przepływem krwi: histamina prowadzi do uwolnienia tlenku azotu, który rozszerza naczynia krwionośne. W rezultacie dotknięte chorobą obszary skóry są zaczerwienione i rozpalone. Jeśli zjawisko to występuje w przypadku nietolerancji histaminy na twarzy, nazywane jest rumieniem.
Objawy nietolerancji histaminy: mózg
Histamina powoduje również rozszerzenie naczyń krwionośnych w mózgu poprzez uwalnianie tlenku azotu. Jeśli dojdzie do tego w tętnicach opon mózgowych, mogą wystąpić bóle głowy. Mechanizm ten jest przedmiotem dyskusji dotyczącej na przykład migreny.
Inne możliwe objawy nietolerancji histaminy, które mają swoje źródło w głowie, to zawroty głowy, nudności i wymioty. Niektóre osoby z nietolerancją histaminy zgłaszają zmniejszenie czujności i zmęczenie.
Objawy psychiczne związane z nietolerancją histaminy obejmują dezorientację, depresję, nerwowość i zaburzenia snu.
Objawy nietolerancji histaminy: układ sercowo-naczyniowy
Jeśli histamina zmienia szerokość naczyń wieńcowych, nietolerancja histaminy może powodować kołatanie serca i kołatanie komór serca (ekstrasystole). Są to zazwyczaj niegroźne zaburzenia rytmu serca. Niektórzy pacjenci zgłaszają odczuwalne kołatanie serca.
Jeżeli naczynia krwionośne ciała rozszerzają się, ciśnienie krwi może spadać. W skrajnych przypadkach (przy bardzo wysokim stężeniu histaminy) krew gromadzi się w nogach, przez co nie jest w wystarczającym stopniu transportowana z powrotem do serca. W rezultacie dochodzi do gwałtownego spadku ciśnienia krwi, a w rzadkich przypadkach do wystąpienia objawów wstrząsu.
Objawy nietolerancji histaminy: przewód pokarmowy
W żołądku histamina zwiększa wydzielanie kwasu żołądkowego. Komórki mięśniowe w ścianie przewodu pokarmowego są również aktywowane przez histaminę. Z tego powodu częstymi objawami nietolerancji histaminy w przewodzie pokarmowym są bóle lub skurcze brzucha, biegunka i wzdęcia. Występują one głównie po spożyciu pokarmów i napojów bogatych w histaminę.
Objawy nietolerancji histaminy: układ płciowy
U kobiet histamina jest wytwarzana m.in. w macicy i jajnikach. Ma ona za zadanie zwiększać stężenie żeńskiego hormonu płciowego estrogenu. Hormon ten powoduje bolesne skurcze macicy podczas menstruacji. Oznacza to, że histamina może być częściowo odpowiedzialna za objawy menstruacyjne, takie jak bóle miesiączkowe.
Z drugiej strony wahania hormonalne w czasie ciąży mogą mieć pozytywny wpływ na kobiety z nietolerancją histaminy. Często objawy związane z nietolerancją histaminy ustępują na czas ciąży.
Objawy nietolerancji histaminy: drogi oddechowe
W trakcie lub bezpośrednio po spożyciu posiłków bogatych w histaminę lub po wypiciu alkoholu, u pacjentów z nietolerancją histaminy mogą wystąpić objawy takie jak katar lub zatkany nos. W skrajnych przypadkach dochodzi do ataku astmy z ciężką dusznością.
U chorych na astmę pewien enzym często rozkłada mniej histaminy niż u osób zdrowych. W wyniku tego histamina gromadzi się w oskrzelach niezależnie od przyjmowanego pokarmu. Powoduje to wystąpienie określonych dolegliwości.
Nietolerancja histaminy: przyczyny
Eksperci podejrzewają, że nietolerancja histaminy jest spowodowana nabytym lub (rzadziej) wrodzonym zaburzeniem procesu rozkładania histaminy. Organizm wytwarza wtedy, w wyniku własnej produkcji lub spożywania pokarmów bogatych w histaminę, więcej histaminy niż jej rozkłada. Po przekroczeniu pewnej wartości progowej pojawiają się objawy. Wysokość progu histaminowego jest różna u poszczególnych osób.
Które pokarmy zawierają histaminę?
W przypadku nietolerancji histaminy zaleca się unikanie pokarmów zawierających duże ilości histaminy lub innych amin biogennych. Niekorzystne są również produkty, które stymulują uwalnianie histaminy z komórek ją magazynujących. Dlatego ważne jest, aby pacjenci znali wymienione trzy grupy produktów spożywczych.
Nietolerancja histaminy: pokarmy zawierające duże ilości histaminy
Histamina lub jej prekursor histydyna są obecne w prawie wszystkich produktach spożywczych. Jednak zawartość histaminy w tych produktach różni się znacząco. Zwiększa się ona w wyniku dojrzewania i procesów fermentacji metanowej.
Na przykład stary ser gouda zawiera więcej histaminy niż młody ser gouda, a szynka wędzona więcej niż szynka gotowana. Dzieje się tak dlatego, że wiele bakterii i drożdży jest w stanie uwalniać histydynę. Wysokie stężenia histaminy nie są zatem rzadkością w żywności produkowanej z udziałem mikroorganizmów, takiej jak długo dojrzewające sery, wino czy kiszona kapusta.
Ponadto wiele osób z nietolerancją histaminy źle lub wcale nie toleruje pokarmów takich jak ryby, mięso i wędliny – w tych produktach często bowiem kumulują się mikroorganizmy. Ponadto również niektóre warzywa naturalnie zawierają histaminę, nawet jeśli są świeże – są więc także niekorzystne w przypadku nietolerancji histaminy.
Poniżej znajduje się lista produktów, które są szczególnie bogate w histaminę:
- ryby: makrela, śledź, sardynka, tuńczyk,
- sery: gouda, camembert, cheddar, emmental, swisstaler, parmezan,
- mięso: wędliny, salami, szynka wędzona,
- warzywa: kapusta kiszona, szpinak, bakłażan, pomidory, awokado,
- alkohol: wino czerwone, wino białe, piwo górnej i dolnej fermentacji, szampan,
- inne: ocet z czerwonego wina, sos sojowy, preparaty drożdżowe.
Nietolerancja histaminy: żywność zawierająca inne aminy biogenne
Poza histaminą także inne aminy biogenne (takie jak tyramina, serotonina, spermina, kadaweryna) są rozkładane przez enzym oksydazę diaminową (DAO). Mogą one „angażować” enzym w takim stopniu, że nawet niewielkie ilości histaminy nie będą już rozkładane. Skutkiem może być nadmiernie wysoki poziom histaminy.
Niektóre aminy biogenne również mają właściwości podobne do histaminy. Mogą one zatem również bezpośrednio wywoływać dolegliwości histaminopodobne.
Aminy biogenne występują w dużych ilościach między innymi w:
- ananasach, bananach, papai, gruszkach, malinach, pomarańczach, kiwi,
- orzeszkach ziemnych,
- nasionach roślin strączkowych (soczewicy, fasoli, soi),
- kiełkach pszenicy.
Nietolerancja histaminy: pokarmy, które uwalniają histaminę
Substancje uwalniające histaminę same nie zawierają histaminy ani innych amin biogennych w dużych ilościach. Mogą one jednak wywoływać objawy nietolerancji histaminy.
To dlatego, że powodują one uwalnianie histaminy przez pewne komórki magazynujące histaminę w organizmie (komórki tuczne). Dlatego w przypadku nietolerancji histaminy należy również ich unikać. Do substancji uwalniających histaminę należą:
- owoce cytrusowe, truskawki,
- pomidory, przecier pomidorowy, ketchup, sok pomidorowy,
- czekolada, kakao,
- owoce morza (małże, krab),
- orzechy (zwłaszcza orzechy włoskie i nerkowce),
- alkohol i jego produkt rozpadu – aldehyd acetylowy.
Zaburzony rozkład histaminy
Zasadniczo organizm ma dwa różne enzymy, które rozkładają histaminę:
- enzym N-metylotransferaza histaminy znajduje się wewnątrz komórki i dlatego dezaktywuje histaminę w komórkach,
- diaminooksydaza (DAO) rozkłada histaminę znajdującą się poza komórkami – na przykład we krwi.
DAO jest w dużej mierze odpowiedzialna za rozkład histaminy pochodzącej z żywności. Z tego względu DAO odgrywa główną rolę w nietolerancji histaminy. U niektórych osób dotkniętych tą chorobą enzym ten może występować w niewystarczających ilościach (niedobór DAO). W innych przypadkach jego aktywność może być zmniejszona (upośledzenie funkcji DAO).
Ponieważ DAO do rozkładu histaminy potrzebuje substancji pomocniczych, takich jak witamina B6 i witamina C, niedobór tych witamin może ograniczyć działanie tego enzymu. Istnieją również pewne leki, które wpływają na aktywność diaminooksydazy (DAO).
Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z niedoborem enzymów, czy z zaburzeniami ich funkcji – jeśli metabolizm histaminy zostanie zaburzony, u niektórych osób pojawia się nietolerancja histaminy. Oprócz pokarmów bogatych w histaminę i niektórych leków objawy wywołuje także zwiększone endogenne wytwarzanie histaminy w chorobach alergicznych, takich jak katar sienny, przy którym związany z alergią wzrost stężenia histaminy w organizmie może przekraczać zdolność enzymatycznego jej rozkładu. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy pacjent stosuje jednocześnie dietę bogatą w histaminę.
Nietolerancja histaminy: wpływ leków
Histamina jest endogennym neurotransmiterem produkowanym i przechowywanym w różnych komórkach organizmu. Jest on uwalniany przez komórki pod wpływem pewnych bodźców. Takim bodźcem mogą być również niektóre leki. W większości przypadków efekt ten występuje jako niepożądane działanie uboczne danego leku.
Ponadto także niektóre leki wpływają na rozkład histaminy. Histaminę pochodzącą z pożywienia rozkłada głównie enzym diaminooksydaza (DAO). Enzym ten jest jednak odpowiedzialny również za rozkład innych produktów przemiany materii. Jeśli w wyniku leczenia farmakologicznego wytwarzana jest większa ilość tych substancji, enzym rozkłada mniej histaminy. W wyniku tego wzrasta jej stężenie.
Inne leki bezpośrednio hamują działanie diaminooksydazy. Może to również zwiększyć stężenie histaminy i wywołać objawy jej nietolerancji.
Poniżej znajduje się lista najczęściej stosowanych leków, które mogą prowadzić do zwiększonego uwalniania lub zmniejszonego rozkładu histaminy. Po odstawieniu leku wywołującego nietolerancję w wielu przypadkach można ją do pewnego stopnia „wyleczyć”, a więc pozbyć się jej.
- Wszystkie rentgenowskie środki kontrastowe,
- niektóre leki zwiotczające mięśnie (środki zwiotczające mięśnie, takie jak suksametonium),
- niektóre leki przeciwbólowe (kwas acetylosalicylowy, diklofenak, metamizol, morfina itp.),
- prilokaina (środek znieczulenia miejscowego),
- niektóre leki na nadciśnienie tętnicze i choroby serca, takie jak arytmia (dihydralazyna, alprenolol, werapamil itp.),
- furosemid (lek moczopędny),
- niektóre antybiotyki (neomycyna, wankomycyna itp.),
- metoklopramid (lek na nudności i niestrawność),
- niektóre leki wykrztuśne (acetylocysteina, ambroksol),
- niektóre leki na astmę (aminofilina, teofilina),
- amitryptylina (lek przeciwdepresyjny),
- cyklofosfamid (lek przeciwnowotworowy i przeciwreumatyczny),
- cymetydyna (lek na zgagę i niestrawność).
Nietolerancja histaminy: choroby towarzyszące
W niektórych chorobach zapalnych jelit może występować niedobór enzymu diaminooksydazy rozkładającego histaminę, co powoduje, że histamina jest rozkładana w ograniczonym stopniu. Powoduje to wzrost jej stężenia, co wywołuje objawy nietolerancji histaminy.
Ponadto istnieją inne choroby, które eksperci wiążą z nietolerancją histaminy. Także w tych przypadkach enzym diaminooksydaza jest mniej aktywny. Do chorób tych należą:
- przewlekła niewydolność nerek,
- wirusowe zapalenie wątroby,
- marskość wątroby,
- pokrzywka (urticaria),
- choroba lokomocyjna.
Nietolerancja histaminy: badanie i diagnostyka
Wiele osób cierpiących na nietolerancję histaminy ma za sobą liczne wizyty u lekarzy, podczas których żaden z nich nie znalazł przyczyny występujących objawów. Często objawy są niespecyficzne, a wyniki badań nie wykazują żadnych zmian patologicznych.
Co więcej, niektórzy lekarze mogą przypisywać objawy nietolerancji pokarmowej, takiej jak nietolerancja histaminy, psychice i podejrzewać, że mają one podłoże psychiczne lub psychosomatyczne.
Lekarz zwykle stawia diagnozę nietolerancji histaminy tylko wtedy, gdy ma na uwadze ten obraz kliniczny, a szczegółowe pytania lub test na nietolerancję histaminy potwierdzają te przypuszczenia.
Nietolerancję histaminy można w zasadzie zdiagnozować w każdym wieku, nawet u dzieci i młodzieży.
Rozmowa lekarza z pacjentem
Osobą właściwą do kontaktu w przypadku podejrzenia nietolerancji histaminy jest specjalista chorób skóry (dermatolog) lub chorób wewnętrznych (internista) specjalizujący się w chorobach o podłożu alergicznym (alergolog). W pierwszej kolejności lekarz przeprowadzi wywiad chorobowy (anamnezę). W tym celu lekarz zapyta pacjenta o jego aktualne dolegliwości i ewentualne wcześniejsze choroby. Możliwe pytania to:
- Czy cierpisz na choroby alergiczne lub nietolerancje pokarmowe?
- Czy zauważyłeś związek między objawami a spożywaniem określonych pokarmów lub czy prowadzisz dzienniczek żywieniowy?
- Czy objawy ulegają poprawie, gdy unikasz tych pokarmów?
- Czy zażywasz leki regularnie lub w razie potrzeby?
- W przypadku kobiet: czy objawy są związane z cyklem miesiączkowym?
Wykluczenie innych przyczyn
Objawy występujące przy nietolerancji histaminy mogą mieć też inne przyczyny (rozpoznania różnicowe). Na przykład osoba, która często odczuwa ból brzucha i ewentualnie ma biegunkę po jedzeniu, może cierpieć na nietolerancję pokarmową (np. nietolerancję laktozy, fruktozy, celiakię).
Za rzekomymi objawami nietolerancji histaminy mogą stać również przewlekłe zapalne choroby jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Nudności i wymioty związane z przyjmowaniem posiłków występują również w przypadku wrzodów żołądka (choroba wrzodowa żołądka). Zaczerwienienie twarzy z uczuciem gorąca (rumieńcem) może być objawem nowotworu neuroendokrynnego.
Jeśli podejrzewa się nietolerancję histaminy, lekarz wyklucza takie schorzenia. To, jakie badania są konieczne, zależy od objawów. Na przykład wrzód żołądka może być wiarygodnie rozpoznany lub wykluczony za pomocą gastroskopii.
Nietolerancja histaminy: test poprzez zmianę diety
Ewentualną nietolerancję histaminy można stwierdzić za pomocą testu żywieniowego. Jednocześnie można go wykorzystać do oszacowania indywidualnie tolerowanej dawki histaminy dla każdej osoby dotkniętej chorobą.
Test na nietolerancję histaminy polegający na zmianie diety składa się z trzech etapów: fazy abstynencji, fazy testowej i diety stałej. We wszystkich fazach, oprócz fazy diety, uwzględnia się indywidualne czynniki wpływające na poziom histaminy, takie jak stres, przyjmowanie niektórych leków i stan hormonalny (menstruacja).
- Faza abstynencji. Celem tej pierwszej fazy zmiany diety jest maksymalne zmniejszenie objawów nietolerancji. W tym celu konieczne jest, aby pacjent nie spożywał histaminy z pożywieniem przez 10-14 dni.
Stosowanie diety całkowicie pozbawionej histaminy jest prawie niemożliwe, ponieważ histamina znajduje się w bardzo wielu produktach spożywczych. Specjalny jadłospis pomaga osobie dotkniętej chorobą zorganizować swoją dietę w taki sposób, aby spożywać jak najmniej histaminy.
Ponadto ważne jest, aby w diecie znajdowało się jak najmniej innych amin biogennych. Niszczą one również enzym rozkładający histaminę – oksydazę diaminową (DAO). Ponadto niektóre aminy biogenne mogą mieć działanie podobne do histaminy – jest to kolejny powód, dla którego w teście prowokacyjnym należy utrzymywać ich niski udział w diecie.
- Faza testowa. Ta druga faza trwa do sześciu tygodni. W tym czasie „podejrzane” pokarmy są stopniowo ponownie wprowadzane do diety. Zaczynając od małych ilości, zawartość histaminy w diecie jest stopniowo zwiększana. W tym samym czasie pacjent zapisuje w swoim dzienniczku żywieniowym, jakie pokarmy spożywał w poszczególnych dniach i czy wystąpiły jakieś dolegliwości. W ten sposób można oszacować indywidualny próg stężenia histaminy, przy którym pojawiają się objawy choroby.
- Faza diety stałej. Na podstawie wyników fazy testowej lekarz opracowuje dla pacjenta indywidualne zalecenia żywieniowe. Są one odpowiednie do stosowania w ramach diety stałej. Oprócz indywidualnie tolerowanej dawki histaminy lekarz bierze pod uwagę zapotrzebowanie energetyczne pacjenta oraz czynniki wpływające na jego organizm, takie jak poziom hormonów, przyjmowane leki czy stres.
Nietolerancja histaminy: test prowokacyjny
Dzięki opisanym powyżej zmianom w diecie można oszacować, jaką ilość histaminy dana osoba może tolerować. Często wystarcza to do odpowiedniego dostosowania jej diety w przyszłości.
Aby dowiedzieć się, jaka dokładnie dawka histaminy jest potrzebna do wystąpienia objawów nietolerancji histaminy, można przeprowadzić tzw. prowokację miareczkowaną. W celu przeprowadzenia testu prowokacyjnego zaleca się, aby pacjent najpierw przez pewien czas stosował dietę jak najbardziej ubogą w histaminę i nie zgłaszał żadnych dolegliwości.
Następnie lekarz podaje coraz większe ilości histaminy w odstępach dwugodzinnych. Dawka, przy której występują objawy nietolerancji histaminy, jest uznawana za indywidualną dawkę progową.
Test prowokacyjny musi być przeprowadzony pod nadzorem lekarza. W przypadku wystąpienia ciężkich reakcji nietolerancji, takich jak nudności i wymioty, aż do przejściowych zaburzeń krążenia, lekarz ma możliwość szybkiego podjęcia odpowiednich działań zaradczych.
Inne testy na nietolerancję histaminy
Lekarze często zalecają przeprowadzenie dodatkowych testów na nietolerancję histaminy w celu wiarygodnego udowodnienia jej występowania. Znaczenie takich badań jest jednak ograniczone. Należą do nich:
- Pomiar aktywności DAO w surowicy krwi: Możliwą przyczyną nietolerancji histaminy jest zmniejszona aktywność enzymu rozkładającego histaminę – diaminooksydazy (DAO). Aktywność DAO w surowicy krwi osób dotkniętych tym problemem jest zatem wymiernie ograniczona. Według specjalistów metoda ta nie jest jednak wystarczająco wiarygodna, aby móc z jej pomocą zdiagnozować nietolerancję histaminy.
- Pomiar stężenia histaminy w osoczu krwi: Jeśli podejrzewa się nietolerancję histaminy, lekarz może również przeprowadzić jeszcze inne badanie krwi i oznaczyć tzw. stężenie histaminy w osoczu krwi. Jeśli w momencie wystąpienia objawów poziom histaminy w tym badaniu krwi jest podwyższony, może to wskazywać na występowanie nietolerancji.
Znaczenie tego testu jest jednak przedmiotem sporów między ekspertami. Poza nietolerancją histaminy może być wiele innych przyczyn nieprawidłowych odczytów.
- Pomiar stężenia histaminy w stolcu: Czasami lekarze w celu wyjaśnienia podejrzenia nietolerancji histaminy proponują przeprowadzenie badania stężenia histaminy w stolcu. Jednakże również różne bakterie jelitowe mogą wydzielać duże ilości histaminy. Wartości histaminy mierzone w stolcu nie są więc zbyt miarodajne.
- Pomiar ilości metylohistaminy w moczu: Metylohistamina jest produktem rozkładu histaminy. Jej stężenie w moczu powinno wskazywać na możliwą nietolerancję histaminy. Wartość ta zależy jednak na ogół od zawartości białka w pożywieniu. Z tego powodu oznaczanie metylohistaminy jako testu na nietolerancję histaminy jest kontrowersyjne.
- Test punktowy z histaminą +50 (TPH50): Test punktowy jest powszechnie stosowanym testem na alergię. W tym teście lekarz wkłuwa w skórę pacjenta substancję drażniącą – w tym przypadku histaminę. W przypadku nietolerancji skóra reaguje tworzeniem pęcherzyków skórnych. Jeśli po 50 minutach są one nadal obecne, zakłada się, że rozkład histaminy w skórze jest zaburzony. Nie oznacza to jednak, że organizm nie rozkłada prawidłowo histaminy przyjmowanej z pożywieniem. Dlatego też eksperci podchodzą do tego testu nietolerancji histaminy dość krytycznie.
Żaden z dostępnych obecnie testów na nietolerancję histaminy nie jest w stanie wykazać z całą pewnością, czy dana osoba rzeczywiście nie toleruje histaminy dostarczanej z zewnątrz (powyżej pewnej jej ilości) i czy w związku z tym reaguje na nią dolegliwościami. Dlatego eksperci zalecają lekarzom, którzy podejrzewają u swoich pacjentów nietolerancję histaminy, następujące kroki diagnostyczne:
- zebranie wywiadu lekarskiego w trakcie rozmowy z pacjentem (anamneza),
- badania w celu wykluczenia innych możliwych przyczyn objawów, takich jak choroba wrzodowa przewodu pokarmowego (w przypadku nudności/wymiotów) lub nietolerancja laktozy lub fruktozy (w przypadku bólu brzucha, biegunki),
- test na nietolerancję histaminy metodą trzystopniowej zmiany diety,
- jeśli zmiana diety rzeczywiście spowoduje poprawę objawów, kolejnym krokiem może być wykonanie testu miareczkowanego w celu dokładniejszego określenia indywidualnego poziomu tolerancji histaminy.
Leczenie nietolerancji histaminy
Terapia nietolerancji histaminy polega głównie na unikaniu czynników wyzwalających. Można to osiągnąć poprzez dostosowanie odpowiedniej diety. Jeśli to możliwe, osoby dotknięte tym problemem powinny również unikać leków, które wywołują objawy nietolerancji histaminy.
W niektórych przypadkach pomocne w łagodzeniu objawów nietolerancji histaminy może być stosowanie pewnych leków (farmakologiczna terapia nietolerancji histaminy).
Wskazówki dietetyczne dotyczące nietolerancji histaminy
Eksperci zalecają, aby osoby z nietolerancją histaminy unikały pokarmów o wysokiej zawartości histaminy, takich jak sery dojrzewające lub wędliny. Ponadto zaleca się unikanie pokarmów, które uwalniają histaminę z zasobów komórkowych (wyzwalacze histaminy, takie jak pomidory czy truskawki). Niekorzystne są również pokarmy zawierające duże ilości innych amin biogennych (banany, ananasy, orzeszki ziemne itp.).
Ponadto w przypadku stosowania diety w nietolerancji histaminy zaleca się ostrożność przy wyborze napojów. Szczególnie niekorzystny wpływ na nietolerancję histaminy ma czerwone wino. Z drugiej strony kawa jest zazwyczaj dobrze tolerowana w małych ilościach, od jednej do dwóch filiżanek dziennie.
Jeśli nie chcesz całkowicie z nich zrezygnować, rozłóż kluczowe pokarmy na kilka posiłków. Na przykład zjedzenie rano plasterka dojrzałego sera gouda i małego pomidora jako przekąski po południu jest zwykle lepiej tolerowane przez osoby cierpiące na nietolerancję histaminy niż jednoczesne spożywanie obu tych bogatych w histaminę produktów.
Ogólnie rzecz biorąc, eksperci zalecają spożywanie jak najświeższej żywności. Szczególnie w przypadku produktów szybko psujących się, takich jak mielone mięso i ryby, nie zaleca się odgrzewania ich po raz drugi – spożycie ich prowadzi w krótkim czasie do wystąpienia objawów nietolerancji histaminy.
Oto kilka wskazówek dotyczących określonych pokarmów i napojów:
- Sery: Unikaj serów twardych (takich jak ementaler, ser górski, parmezan), długo dojrzewających serów półtwardych (takich jak dojrzała gouda), bardzo dojrzałych serów pleśniowych (takich jak bardzo miękki camembert) oraz serów z surowego mleka i serów topionych. Należy wybierać sery młode (takie jak sery maślane), sery do smarowania pieczywa, sery śmietankowe, twarogi i twarożki.
- Wędliny i mięso: Zamiast surowej wędliny (takiej jak salami, surowa szynka, metka) należy wybierać wędliny gotowane (pasztetowa, gotowana szynka). Jeśli chodzi o mięso, to mięsa marynowane (grill, gyros, kebab) i długo gotowane (gulasz, pieczeń) często sprawiają problemy osobom z nietolerancją histaminy.
- Ryby: Należy unikać takich gatunków ryb jak makrela, sardela, śledź i tuńczyk. Świeże lub mrożone ryby są bardziej strawne niż ryby wędzone, suszone i solone.
- Alkohol: Czerwone wino zawiera zwykle więcej histaminy niż wino białe. Szczególnie dużo histaminy zawierają czerwone wina francuskie, Chianti i Muscat.
- Słodycze i przekąski: Czekolada i inne słodycze zawierające kakao są zwykle źle tolerowane przez osoby cierpiące na to schorzenie. To samo dotyczy niekiedy słodyczy z lukrecją. Lepiej zaspokoić apetyt na słodycze przy pomocy owocowych żelków i cukierków (bez barwników azowych), a także ciast i ciasteczek bez czekolady.
Słone paluszki i chipsy bez wzmacniaczy smaku i ekstraktu drożdżowego zwykle nie powodują problemów z nietolerancją histaminy. Z drugiej strony lepiej unikać pokarmów z dodatkiem orzechów (np. ciastek orzechowych), ponieważ mogą one uwalniać histaminę.
O tym, jak ściśle osoby dotknięte nietolerancją histaminy muszą przestrzegać diety, decydują lekarze w ramach diagnozy lub sami chorzy. Nie wolno zapominać o tym, że wystąpienie objawów zależy od całkowitej ilości histaminy w organizmie – tzn. histaminy dostarczanej w diecie oraz histaminy wytwarzanej w organizmie.
Indywidualna tolerancja histaminy nie jest taka sama każdego dnia. Oznacza to, że pomimo stosowania stałej diety niskohistaminowej może się zdarzyć, że jednego dnia pacjent nie będzie miał objawów, a następnego będzie się z nimi zmagał.
Wiele osób z nietolerancją histaminy ma niedowagę. Zarówno nadwaga, jak i niedowaga mogą być szkodliwe dla zdrowia. Z tego powodu, nawet w przypadku nietolerancji histaminy, warto unikać problemów z wagą, takich jak te spowodowane nadwagą. Zamiast tego należy zawsze dążyć do osiągnięcia prawidłowej masy ciała, a w razie potrzeby szukać pomocy u lekarza.
Nietolerancja histaminy: odstawienie lub zmiana leku
Niektóre leki wywołują nietolerancję histaminy lub pogarszają jej przebieg. Z tego powodu zaleca się, aby osoby dotknięte tym problemem zaprzestały stosowania takich preparatów, jeśli lekarz prowadzący uzna to za uzasadnione. Lekarz może zalecić jako alternatywę inny lek, który jest lepiej tolerowany.
Nigdy nie odstawiaj leków z własnej inicjatywy, ale zawsze w porozumieniu z lekarzem prowadzącym!
Jakie leki pomagają w nietolerancji histaminy?
Czasami nie można obejść się bez leków. Dzieje się tak na przykład w przypadku środków kontrastowych stosowanych podczas badań rentgenowskich lub środków zwiotczających mięśnie podczas operacji. Pacjenci z nietolerancją histaminy otrzymują wówczas jako środek zapobiegawczy leki przeciwhistaminowe (blokery receptorów histaminowych).
Leki te blokują receptory histaminowe. Oznacza to, że pomimo zwiększonej ilości histaminy w organizmie nie występują lub przynajmniej znacznie zmniejszają się objawy nietolerancji. Leki przeciwhistaminowe mogą również pomóc w przypadku już istniejących objawów nietolerancji histaminy.
Niekiedy w przypadku nietolerancji histaminy lekarze stosują tzw. stabilizatory komórek tucznych. Podobnie jak leki przeciwhistaminowe, są one stosowane w leczeniu alergii. Ich działanie polega na tym, że stabilizują błonę komórkową mastocytów, w rezultacie uwalniają one mniej histaminy (i innych substancji wywołujących stany zapalne).
Jeśli występuje niedobór enzymu rozkładającego histaminę – diaminooksydazy (DAO) – można go przyjmować w postaci tabletek. Tego rodzaju preparaty DAO (w postaci tabletek lub kapsułek) są dostępne bez recepty jako suplementy diety dla osób z nietolerancją histaminy. Przyjmuje się je przed posiłkiem, jeśli posiłek zawiera dużo histaminy lub jeśli nie jest możliwe oszacowanie zawartości histaminy w posiłku (np. w podróży lub podczas uroczystości rodzinnych). Jeśli objawy są już obecne, taki preparat enzymatyczny nie będzie pomocny.
Wymienione preparaty służące zapobieganiu lub łagodzeniu objawów nietolerancji histaminy nie są długoterminową alternatywą dla diety niskohistaminowej. Służą one jedynie jako jej uzupełnienie. Dlatego specjaliści zalecają przyjmowanie ich tylko w razie potrzeby! O tym, czy i jakie preparaty są przydatne, decyduje wspólnie z chorym lekarz. Niektóre z tych leków (np. leki przeciwhistaminowe) są dostępne wyłącznie na receptę.
Suplementy witamin
Witamina C i witamina B6 są uważane za kofaktory diaminooksydazy (DAO), co oznacza, że te dwie witaminy są ważne dla funkcjonowania enzymu. Z tego względu sensowne może być przyjmowanie suplementów witaminowych. Osoby dotknięte tym problemem powinny skonsultować się z lekarzem, który w razie potrzeby zaleci odpowiedni preparat i jego dawkowanie.
Domowe sposoby leczenia nietolerancji histaminy
Domowe sposoby leczenia, takie jak glinka lub zeolit, również mogą pomóc w nietolerancji histaminy. Zeolit to krzemian pochodzenia naturalnego (np. wulkanicznego) lub wytworzony sztucznie.
Zeolity mają zdolność wiązania szkodliwych substancji i wspomagania ich wydalania. Uważa się, że dotyczy to również zawartej w żywności histaminy oraz innych amin biogennych. Podobnie jak w przypadku histaminy, która w jelitach jest uwalniana przez komórki układu odpornościowego lub tworzona przez mikroorganizmy jelitowe.
Nie zaleca się jednak długotrwałego stosowania zeolitu w dużych dawkach. Zaleca się również zrobienie przerwy w jego przyjmowaniu po okresie od czterech do sześciu tygodni.
Należy jednak pamiętać, że w wielu przypadkach działanie domowych środków leczniczych nie zostało naukowo udowodnione.
Domowe sposoby leczenia mają swoje ograniczenia. Jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, nie ustępują lub nawet nasilają się, należy zawsze skonsultować się z lekarzem.
Przebieg i rokowanie
Najważniejszym elementem leczenia nietolerancji histaminy jest odpowiednia dieta. U osób, które (w dużej mierze) unikają pokarmów bogatych w histaminę, objawy zwykle ulegają znacznej poprawie. Jeśli niektóre leki przyczyniają się do wystąpienia objawów nietolerancji histaminy, lekarz często może zmienić pacjentowi preparat na lepiej tolerowany. W razie potrzeby objawy mogą złagodzić również pewne leki, takie jak leki przeciwhistaminowe.
Wielu pacjentów z nietolerancją histaminy cierpi również na nietolerancje pokarmowe, takie jak nietolerancja fruktozy, laktozy czy sorbitolu. W przypadku usunięcia z diety zbyt wielu pokarmów (zawierających histaminę, owoców, nabiału itp.) może dojść do niedoborów.
Z tego powodu w przypadku nietolerancji histaminy i nietolerancji pokarmowych ważne jest szczególnie staranne zaplanowanie diety. Cenne wsparcie dla osób dotkniętych chorobą oferuje tutaj dietetyk.
Pytania i odpowiedzi
Jak objawia się nietolerancja histaminy?
Nietolerancja histaminy może dawać różne objawy podobne do alergii. Należą do nich migreny, pokrzywka, opuchnięte powieki, egzema i dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
Jak długo trwa reakcja na histaminę?
U niektórych osób pierwsze objawy pojawiają się po około godzinie w postaci burczenia w brzuchu lub biegunki. W rzadkich przypadkach objawy takie jak bóle głowy pojawiają się dopiero następnego dnia. Rozkład histaminy trwa zazwyczaj 24 godziny.
Do jakiego lekarza należy się zgłosić w celu wykonania testów na nietolerancję histaminy?
Osoby, które podejrzewają, że cierpią na nietolerancję histaminy, często udają się do swojego lekarza rodzinnego. W zależności od objawów pacjenci mogą zostać skierowani do specjalistów z zakresu chorób wewnętrznych, gastroenterologii, medycyny żywieniowej lub alergologów specjalizujących się w nietolerancjach pokarmowych.
Co obniża poziom histaminy w organizmie?
Witamina C może znacznie obniżyć poziom histaminy i poprawić objawy choroby. Witamina B6 również wspomaga rozkład histaminy.
Które owoce zawierają histaminę?
Owoce cytrusowe, ananasy, banany, kiwi, maliny i truskawki stymulują uwalnianie histaminy w organizmie. Ze względu na zwiększoną zawartość histaminy należy również trzymać się z dala od owoców przejrzałych i konserwowanych.
Jak pozbyć się nietolerancji histaminy?
Leczenie nietolerancji histaminy polega głównie na zmianie diety i unikaniu w jak największym stopniu pokarmów zawierających histaminę. Niestety nie jest możliwe pełne wyeliminowanie nietolerancji histaminy.
Źródła
- Maintz, L.; Novak, N. (2007). „Histamine and histamine intolerance”. American Journal of Clinical Nutrition. 85.
- Moon TC, Befus AD, Kulka M (2014). „Mast cell mediators: their differential release and the secretory pathways involved”. Front Immunol. 5.
- Yurdagül Zopf, Hanns-Wolf Baenkler, Andrea Silbermann, Eckhart G. Hahn, Martin Raithel:”The differential Diagnosis of Food Intolerance” Deutsches Ärzteblatt International 2009.
Przeczytaj także o: