Ból zatok

Zapalenie zatok to schorzenie, które może dotknąć każdego, zarówno dorosłych, jak i dzieci. Niedrożność zatok, która często pojawia się w wyniku infekcji lub przeziębienia, może powodować poważny dyskomfort i ból charakterystyczny dla tego stanu. Wirusy, bakterie, grzyby, próchnica i nieleczone infekcje są najczęstszymi przyczynami zapalenia zatok. Nieleczone lub niewłaściwie leczone zapalenie zatok może prowadzić do przewlekłych problemów i nieprzyjemnych objawów. Jakie są zatem symptomy zapalenia zatok i jak je rozpoznać? Jak leczyć zatoki i jak długo trwa to schorzenie?

Rodzaje zapalenia zatok

Zapalenie zatok to stan zapalny błony śluzowej występującej w pneumatycznych przestrzeniach kości twarzoczaszki, nazywanych zatokami, które połączone są z jamą nosową. Zatoki odgrywają wiele funkcji w organizmie, w tym związanych z węchem, fonetyką, ochroną mózgoczaszki przed urazami, obniżeniem masy twarzoczaszki, ogrzewaniem i izolacją termiczną czaszki, nawilżaniem, ogrzewaniem i wyrównaniem różnicy ciśnień powietrza oraz zapewnieniem funkcji oddechowej. Zapalenie zatok może wystąpić w różnych zatokach, takich jak czołowe, szczękowe, komórkach sitowia czy zatoce klinowej.

W zależności od czasu trwania choroby można wyróżnić kilka postaci zapalenia zatok:

1. Ostre zapalenie zatok przynosowych, które charakteryzuje się objawami utrzymującymi się do 4 tygodni.
2. Podostre zapalenie zatok, w którym objawy utrzymują się od 4 do 12 tygodni.
3. Przewlekłe zapalenie zatok, stan zapalny utrzymujący się przez więcej niż 12 tygodni, z przewagą etiologii bakteryjnej.
4. Nawracające zapalenie zatok, które występuje w przypadku pojawienia się co najmniej czterech epizodów zapalenia zatok w ciągu roku, a między nimi musi być co najmniej 8-tygodniowa przerwa, podczas której błona śluzowa jest zdrowa.

Zapalenie zatok – objawy

W zależności od lokalizacji stanu zapalnego, objawy zapalenia zatok mogą być zróżnicowane. Zapalenie zatok głównie wiąże się z występowaniem silnego bólu głowy. Miejsce bólu jest uzależnione od rodzaju zapalenia zatok:

• Ból odczuwany pod oczami i w okolicach kości policzkowych może wskazywać na zapalenie zatok szczękowych.
• Ból nad oczami i w całym obszarze czoła może wskazywać na zapalenie zatok czołowych.
• Ból między oczami lub u nasady nosa może wskazywać na zapalenie zatok sitowych.
• Ból w oczodołach i z tyłu głowy może wskazywać na zapalenie zatok klinowych.

Charakterystyczne objawy zapalenia zatok to:

• Zatkany nos, często bez kataru;
• Uczucie ciśnienia w głowie i uszach;
• Ból głowy, nasilający się przy pochylaniu;
• Ból kości policzkowej pod oczami;
• Ból ucha;
• Ból gardła;
• Zielony lub żółty katar;
• Gorączka;
• Ogólne złe samopoczucie;
• Brak węchu;
• Obrzęk w okolicy oczu;
• Kaszel z zatok, który jest spowodowany spływaniem wydzieliny zatokowej po tylnej ścianie gardła;
• Nieświeży zapach z ust lub ból zębów.

Zapalenie zatok – przyczyny

Zapalenie zatok to choroba, która jest dość powszechna i często diagnozowana. Ból związany z zapaleniem zatok może być mylony z bólami migrenowymi, a stan zapalny może pojawić się w każdym wieku i niezależnie od płci. Główną przyczyną tego schorzenia są wirusy, bakterie (bakteryjne zapalenie zatok) i grzyby (grzybicze zapalenie zatok), które przenikają do zatok i tam namnażają się. Ryzyko zapalenia zatok jest znacznie większe u osób, które mają niedrożny nos, na przykład w czasie infekcji.

Przyczynami niedrożności nosa mogą być różne czynniki. Wśród nich wymienia się m.in.:

• skrzywienie przegrody nosowej, 
• zwężenie ujść zatok,
• przerost lub nieprawidłowości w budowie wewnętrznej nosa, 
• polipy, 
• obrzęki jamy nosowej, 
• rozprzestrzenianie się chorób zębów na zatoki przynosowe, jak np. próchnica.

Część przyczyn niedrożności jest związana z wadami genetycznymi, które powodują nieprawidłowości w ruchu rzęsek nabłonka oddechowego i są najczęściej diagnozowane w dzieciństwie. U niektórych osób przyczyną niedrożności nosa mogą być również urazy mechaniczne, takie jak uderzenie w nos, a także choroby takie jak ziarniak Wegenera, gruźlica, guzy w obrębie nosa, zaburzenia odporności oraz zanieczyszczenia powietrza.

Alergia to kolejna przyczyna zapalenia zatok. Kontakt organizmu z alergenem może prowadzić do obrzęku błony śluzowej nosa, co utrudnia przepływ powietrza i z czasem prowadzi do objawów zapalenia zatok. Alergeny mogą pochodzić z pyłków traw i drzew, grzybów, pleśni, sierści zwierząt, czy z różnych związków chemicznych, takich jak farby, którymi pokryto ściany. Wszystkie te czynniki mogą wpłynąć na pojawienie się zapalenia zatok.

Zapalenie zatok – diagnostyka

Aby postawić diagnozę ostrego zapalenia zatok przynosowych, lekarz dokładnie przeprowadza wywiad oraz badanie laryngologiczne, a w przypadku potrzeby, dodatkowe badania. Wymagane jest wystąpienie co najmniej dwóch objawów spośród następujących: katar (przedni lub tylny), niedrożność nosa, ból zatok, uczucie rozpierania twarzy lub upośledzenie węchu.

Podczas badania laryngologicznego, lekarz wykonuje rynoskopię przednią, oceniając stan błony śluzowej i w przypadku potrzeby, obecność polipów. Przegroda nosa również podlega ocenie.

Nie zaleca się rutynowych badań mikrobiologicznych oraz RTG zatok przynosowych. Badania OB i CRP mogą pomóc w podjęciu decyzji o leczeniu antybiotykiem. Niskie wartości zmniejszają, a wysokie zwiększają prawdopodobieństwo zakażenia bakteryjnego. W przypadku podejrzenia tła alergicznego zapalenia zatok, pomocne mogą okazać się testy alergiczne.

Zapalenie zatok – leczenie

Aby złagodzić ból zatok, ważne jest przede wszystkim skupienie się na jego przyczynie, którą w większości stanowią zapalenia wirusowe. Leczenie zapalenia zatok polega na postawie wyczekującej oraz leczeniu objawowym.

W jaki sposób można złagodzić objawy bólu zatok?

• Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, takie jak ibuprofen i paracetamol,
• Płukanie zatok (irygacje),
• Płukanie nosa solą fizjologiczną,
• Inhalacje na zatoki, np. z wykorzystaniem olejków eterycznych, takich jak olejek eukaliptusowy, miętowy czy sosnowy, lub ziół, takich jak rumianek, szałwia, nagietek,
• Donosowe leki obkurczające błonę śluzową nosa,
• Leki antyhistaminowe u chorych z alergią, które zmniejszają obrzęk błony śluzowej,
• Donosowe glikokortykosteroidy stosowane przez okres do 14 dni (1-2 razy dziennie),
• Antybiotyki stosowane u chorych z bakteryjnym zapaleniem zatok, przede wszystkim amoksycylina.

Przeczytaj także o:

Bóle głowy w skroniach – przyczyny i leczenie

Badanie CRP norma

Podwyższone OB

Ból głowy z przodu – czego jest objawem i jak sobie z nim radzić?

Żółty katar – jaki rodzaj infekcji oznacza?