Hemoroidy wewnętrzne i zewnętrzne – objawy, jak je rozpoznać i leczyć

Hemoroidy to powszechny problem zdrowotny powodujący ból, krwawienie i dyskomfort. Dowiedz się, czym różnią się hemoroidy wewnętrzne od zewnętrznych, jakie są ich objawy i przyczyny oraz jak wygląda diagnostyka i leczenie – domowe, farmakologiczne i zabiegowe. Praktyczny poradnik dla każdego.

Czym są hemoroidy?

Hemoroidy (guzki krwawnicze) to naturalne struktury naczyniowe utworzone z naczyń krwionośnych, zlokalizowane w kanale odbytu. Guzki krwawnicze dzielą się na guzki wewnętrzne, które znajdują się powyżej linii grzebieniastej w kanale odbytu i odpowiadają za uszczelnianie odbytu, oraz guzki zewnętrzne, położone poniżej tej linii, widoczne na zewnątrz i biorące udział w kontroli funkcji odbytu. Zarówno guzki wewnętrzne, jak i guzki zewnętrzne są istotne dla prawidłowego funkcjonowania odbytnicy, a ich budowa opiera się na rozgałęzieniach naczyń krwionośnych. Kanał odbytu i odbytnica odgrywają kluczową rolę w lokalizacji i funkcji guzków krwawniczych. Choroba hemoroidalna rozwija się wtedy, gdy dochodzi do ich powiększenia, przekrwienia lub stanu zapalnego. Może powodować ból, swędzenie, krwawienie i dyskomfort.

Rodzaje hemoroidów

• Hemoroidy wewnętrzne – znajdują się powyżej linii zębatej, są niewidoczne, ale mogą krwawić. W zaawansowanych stadiach guzki wypadają na zewnątrz odbytu podczas parcia, czasem cofając się samoistnie lub wymagając ręcznego odprowadzenia. Objawy hemoroidów wewnętrznych obejmują także świąd i uczucie niepełnego wypróżnienia.
• Hemoroidy zewnętrzne – zlokalizowane są poniżej linii zębatej, wyczuwalne i widoczne na zewnątrz odbytu jako guzki zewnętrzne. Guzki zewnętrzne mogą powodować ból, świąd, pękanie lub zakrzepicę. W odróżnieniu od hemoroidów wewnętrznych, są one stale obecne zewnątrz odbytu i łatwo je zauważyć.

Najczęstsze objawy

Hemoroidy wewnętrzne:

• Jasnoczerwona krew na papierze toaletowym, często związana z krwawieniem z hemoroidów wewnętrznych, które powstaje na skutek uszkodzenia guzków krwawniczych w obrębie kanału odbytu.
• Uczucie niepełnego wypróżnienia, które może być jedną z objawów tej dolegliwości.
• Bolesne lub bezbolesne wypadanie guzków z odbytu – guzki wypadają na zewnątrz kanału odbytu podczas parcia, co jest charakterystycznym objawem zaawansowanej choroby hemoroidalnej.

Objawami hemoroidów wewnętrznych mogą być także świąd, pieczenie, ból czy dyskomfort, a przyczyną tych objawów bywa stan zapalny lub uszkodzenie naczyń. Dolegliwość ta może znacząco wpływać na komfort życia i wymagać odpowiedniego leczenia.

Hemoroidy zewnętrzne:

• Hemoroidy zewnętrzne są widoczne i wyczuwalne na zewnątrz odbytu jako guzki zewnętrzne, które mogą powodować dolegliwość w postaci bólu i świądu.
• Objawami hemoroidów zewnętrznych są wyczuwalne, bolesne guzki przy odbycie, swędzenie, pieczenie oraz podrażnienie skóry.
• Może również występować wilgoć lub śluzowa wydzielina.

Przyczyny i czynniki ryzyka

• Przewlekłe zaparcia lub biegunki, a także nawracające zaparcie są istotnym czynnikiem ryzyka powstawania żylaków odbytu. Zaparć mogą prowadzić do zwiększonego ciśnienia w jamie brzusznej, co sprzyja rozwojowi hemoroidów. Przyczyną tego stanu mogą być nieprawidłowe nawyki żywieniowe, brak błonnika oraz niewystarczające nawodnienie.
• Siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej zwiększają ryzyko wystąpienia hemoroidów, a także innych chorób związanych z układem pokarmowym. Warto pamiętać, że żylaki mogą dotyczyć różnych części ciała, nie tylko odbytu.
• Ciąża, poród, nadwaga oraz inne stany zwiększające ciśnienie w jamie brzusznej są powiązane z większym ryzykiem rozwoju żylaków odbytu. Zależności między tymi czynnikami a powstawaniem hemoroidów są istotne zwłaszcza w przypadku przewlekłej choroby.
• Dieta uboga w błonnik i płyny, a także spożywanie ostrych przypraw, może nasilać objawy hemoroidów i prowadzić do krwawienia. Ostre przyprawy mogą zwiększać przekrwienie narządów miednicy małej, co pogarsza przebieg choroby.
• Nadmierne parcie podczas defekacji oraz długotrwałe siedzenie w toalecie są częstą przyczyną powstawania żylaków odbytu. Warto zwrócić uwagę na zależności między stylem życia, dietą a ryzykiem rozwoju hemoroidów.

Profilaktyka hemoroidom obejmuje m.in. unikanie zaparć, dbanie o prawidłową dietę oraz aktywność fizyczną. W przypadku chorobach przewlekłych, takich jak choroba hemoroidalna, istotne jest wczesne rozpoznanie i leczenie, aby zapobiec powikłaniom i poprawić komfort życia pacjenta.

Diagnostyka

• Wywiad lekarski i badanie fizykalne (per rectum) obejmują ocenę kanału odbytu oraz odbytnicy, co pozwala na wstępne rozpoznanie schorzenia i określenie jego stopnia zaawansowania schorzenia.
• Anoskopia lub rektoskopia umożliwiają dokładną ocenę kanału odbytu i odbytnicy, co jest kluczowe dla wyboru odpowiedniej metody leczenia oraz różnicowania z innymi poważnymi schorzeniami.
• W razie krwawienia – kolonoskopia, by wykluczyć inne choroby jelita grubego. Należy pamiętać, że konieczne jest wykluczenie poważnych schorzeń, takich jak rak jelita grubego, które mogą dawać podobne objawy.

Leczenie hemoroidów

Metody domowe i zachowawcze:

Leczenie zachowawcze hemoroidów obejmuje zarówno metody domowe, jak i farmakologiczne. W początkowych stadiach choroby zaleca się przede wszystkim leczenie zachowawcze, które może przynieść ulgę i skutecznie wspomagać łagodzeniu dolegliwości. Do najczęściej stosowanych metod należą zmiany stylu życia, stosowanie środków z naturalnymi składnikami oraz leczenie z pomocą leków dostępnych bez recepty.

• Zwiększenie ilości błonnika i płynów w diecie oraz prowadzenie zdrowego trybu życia są kluczowe w profilaktyce i leczeniu hemoroidów.
• Nasiadówki z ciepłej wody (10–15 minut dziennie) oraz stosowanie maści i czopków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, często zawierających naturalne składniki, mają na celu łagodzeniu dolegliwości i mogą przynieść ulgę pacjentom.
• Unikanie długiego siedzenia i siedzenia w toalecie.
• Zachowanie odpowiedniej higieny osobistej po każdym wypróżnieniu jest bardzo ważne, aby zapobiegać podrażnieniom i infekcjom.

Leczenie zabiegowe:

W leczeniu hemoroidów dostępne są różne metody leczenia zabiegowego, których wybór zależy od stopnia zaawansowania schorzenia oraz indywidualnych wskazań pacjenta. W zaawansowanych przypadkach żylaków odbytu, gdy standardowe metody okazują się niewystarczające, konieczne może być zastosowanie innych metod, takich jak bardziej inwazyjne procedury chirurgiczne. Skuteczność leczenia hemoroidom zależy od właściwego dopasowania terapii do stopnia zaawansowania choroby.

• Ligacja gumką (gumkowanie) – dla hemoroidów II/III stopnia.
• Skleroterapia, koagulacja laserowa – inne metody stosowane w leczeniu hemoroidów, szczególnie w trudniejszych przypadkach.
• Hemoroidektomia – chirurgiczne usunięcie hemoroidów (IV stopień lub powikłania), zalecane w zaawansowanych przypadkach żylaków odbytu.

Powikłania hemoroidów

Nieleczone lub zaawansowane żylaki odbytu mogą prowadzić do poważnych powikłań, które znacząco obniżają komfort życia i wymagają specjalistycznego leczenia. Jednym z najczęstszych problemów jest krwawienie z odbytu – może być ono na tyle obfite, że prowadzi do niedokrwistości i wymaga pilnej interwencji medycznej. W przypadku hemoroidów zewnętrznych często dochodzi do powstawania bolesnych zakrzepów w guzkach krwawniczych, co objawia się nagłym, silnym bólem i obrzękiem w okolicy odbytu. Takie powikłania mogą wymagać leczenia farmakologicznego, a w niektórych przypadkach nawet chirurgicznego usunięcia hemoroidów.

Zaawansowana choroba hemoroidalna może prowadzić do powstawania przetok odbytu – nieprawidłowych kanałów łączących odbyt z otaczającą skórą. Przetoki te powodują przewlekłe dolegliwości bólowe, stany zapalne oraz wyciek treści ropnej, co wymaga leczenia operacyjnego. Hemoroidy wewnętrzne, zwłaszcza w wyższych stadiach, mogą powodować uporczywe uczucie niepełnego wypróżnienia, które jest źródłem znacznego dyskomfortu i utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Warto pamiętać, że krwawienie z odbytu nie zawsze jest wywołane przez hemoroidy – może być objawem poważniejszych schorzeń, takich jak rak jelita grubego. Dlatego w przypadku pojawienia się krwi w stolcu lub na papierze toaletowym, nie należy zwlekać z wizytą u lekarza specjalisty. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie pozwalają uniknąć powikłań i poprawić komfort życia.

Aby zmniejszyć ryzyko powikłań, kluczowe jest unikanie długotrwałego siedzenia, regularna aktywność fizyczna oraz odpowiednia dieta bogata w błonnik, która pomaga w zapobieganiu zaparciom i łagodzeniu objawów hemoroidów. W przypadku zaawansowanych przypadków lub braku poprawy po leczeniu zachowawczym, konieczne może być leczenie operacyjne. W każdej sytuacji warto skonsultować się z lekarzem specjalistą, który dobierze odpowiednią metodę leczenia do stopnia zaawansowania choroby hemoroidalnej i indywidualnych potrzeb pacjenta.

Profilaktyka

Prowadzenie zdrowego trybu życia oraz dbanie o higienę osobistą to kluczowe elementy profilaktyki hemoroidów i żylaków odbytu. Istnieją silne zależności między stylem życia, nawykami żywieniowymi a ryzykiem rozwoju tych schorzeń. Regularna aktywność fizyczna, odpowiednia dieta oraz unikanie zaparć znacząco zmniejszają ryzyko wystąpienia hemoroidom i żylakom odbytu. Szczególnie ważne jest także utrzymywanie higieny osobistej po każdym wypróżnieniu, co pomaga zapobiegać podrażnieniom i infekcjom.

• Regularne wypróżnianie bez parcia, co zapobiega powstawaniu zaparć.
• Unikanie siedzenia w toalecie z telefonem lub gazetą.
• Codzienna aktywność fizyczna (nawet spacer) jako element zdrowego trybu życia.
• Dieta bogata w błonnik i odpowiednie nawodnienie, co pomaga w profilaktyce zaparć i hemoroidom.
• Higiena intymna – bez agresywnych detergentów, z naciskiem na higienę osobistą po każdym wypróżnieniu.

Podsumowanie

Hemoroidy to powszechny, ale często wstydliwy problem, który można skutecznie leczyć i kontrolować. Wczesne rozpoznanie i zmiana stylu życia mogą zapobiec nawrotom i ograniczyć potrzebę interwencji chirurgicznej. Leczenie hemoroidów ma na celu łagodzeniu dolegliwości i może przynieść ulgę w objawach takich jak ból, świąd czy dyskomfort, poprawiając komfort życia pacjenta. Należy pamiętać, że nieleczona choroba hemoroidalna może prowadzić do powikłań i rozwoju poważnych schorzeń, takich jak anemia, zakrzepica czy przetoki, a także maskować inne choroby przewlekłe, w tym nowotwory jelita grubego. W razie objawów — zwłaszcza krwawienia lub bólu — nie zwlekaj z wizytą u lekarza, aby wykluczyć inne poważne schorzenia i odpowiednio zarządzać chorobą.