Szczepionki a drgawki gorączkowe – co musisz wiedzieć i jak reagować

Drgawki gorączkowe po szczepieniu to rzadkie, ale możliwe działanie niepożądane. Dowiedz się, czym są, kiedy mogą wystąpić, jak wygląda pierwsza pomoc i czy wpływają na dalsze szczepienia. Przeczytaj, jak chronić dziecko i co mówią na ten temat badania naukowe i organizacje zdrowia publicznego.

Wprowadzenie

Szczepienia są jednym z najskuteczniejszych sposobów ochrony przed groźnymi chorobami zakaźnymi. Drgawki gorączkowe po szczepieniu dotyczą głównie populacji dzieci w określonym wieku. U niektórych dzieci może jednak pojawić się gorączka, a w rzadkich przypadkach – drgawki gorączkowe. Drgawki gorączkowe mogą być jednym z objawów niepożądanego odczynu poszczepiennego, który jest monitorowany w celu oceny bezpieczeństwa szczepień. Choć brzmi to niepokojąco, warto wiedzieć, że takie reakcje są zazwyczaj łagodne i przemijające, a ich występowanie nie oznacza poważnych problemów neurologicznych.

Czym są drgawki gorączkowe?

Rozpoznanie drgawek gorączkowych zależy od wieku dziecka, szczególnie istotne jest to w przedziale 6 miesięcy–5 lat, gdyż w tym okresie najczęściej występują napady w odpowiedzi na wysoką temperaturę ciała. Najczęściej trwają kilka minut i nie pozostawiają trwałych skutków.

Najbardziej charakterystyczne objawy:

• drgania kończyn,
• utrata przytomności,
• oczopląs,
• szybki powrót do stanu sprzed napadu po kilku minutach.

Mogą również wystąpić inne objawy, które towarzyszą drgawkom gorączkowym, dlatego ważna jest obserwacja dziecka.

Czy szczepienia powodują drgawki gorączkowe?

Niektóre szczepionki mogą nieznacznie zwiększać ryzyko wystąpienia drgawek gorączkowych w krótkim czasie po podaniu. W przypadku mmr ryzyko drgawek gorączkowych jest szczególnie analizowane, a epizod drgawek gorączkowych najczęściej pojawia się 5-14 dni po szczepieniu. Przykłady:

• Szczepionka MMRV (odra–świnka–różyczka–ospa): ryzyko ok. 1 przypadek drgawek na 2 500 zaszczepionych dzieci. Szczepionka przeciwko odrze oraz szczepionka przeciwko ospie wietrznej należą do szczepionek obowiązkowych realizowanych w ramach programu szczepień ochronnych i w ramach szczepień bezpłatnych. Składniki szczepionki, w tym ich fragmenty, są odpowiedzialne za wywołanie odpowiedzi immunologicznej. Wzw typu b to jedno z niektórych szczepień zalecanych w profilaktyce chorób wirusowych.
• Szczepionki DTaP–IPV–Hib: mogą wywołać przejściowy wzrost temperatury, ale ryzyko drgawek pozostaje bardzo niskie. Warto wspomnieć o szczepieniu dtp oraz o szczepionkach żywych, które mogą wywołać gorączkę nawet do kilku tygodni po podaniu. Podanie szczepionki może wywołać niepożądany odczyn poszczepienny, a w wyniku szczepienia może pojawić się gorączka po szczepieniu.
• Badania (CDC, JAMA, RACGP): pokazują, że drgawki są rzadkie i nie zwiększają ryzyka epilepsji. Dzieci z drgawkami gorączkowymi oraz z dodatnim wywiadem rodzinnym mogą mieć nieco wyższe ryzyko wystąpienia drgawek gorączkowych.

Gorączki po szczepieniu są naturalną reakcją organizmu, a ich przebieg i czas trwania zależą od rodzaju szczepionki i dawki szczepionki. Ciężkie powikłania chorób zakaźnych, takich jak zapalenie opon mózgowo rdzeniowych czy zapalenie płuc, są znacznie poważniejsze niż skutki uboczne po szczepionkach.

Wystąpienie drgawek gorączkowych po podaniu poprzedniej dawki szczepionki lub po pierwszej dawce nie zawsze stanowi przeciwwskazania do podania drugiej dawki, ale w niektórych przypadkach stanowią przeciwwskazania. Niektóre objawy po szczepieniu mogą wymagać leczenia, a w razie utrzymywania się gorączki lub innych objawów należy skonsultować się z lekarzem. Szczepieniem można objąć także osoby dorosłe, które nie były wcześniej szczepione tą szczepionką.

Wniosek: ryzyko wystąpienia drgawek po szczepieniu jest niewielkie, a korzyści ze szczepień znacznie przewyższają ewentualne działania niepożądane.

Niepożądane odczyny poszczepienne – co warto wiedzieć?

Niepożądane odczyny poszczepienne (NOP) to reakcje organizmu, które mogą pojawić się po podaniu szczepionki. Najczęściej są to łagodne objawy, takie jak gorączka, ból czy obrzęk w miejscu szczepienia, uczucie zmęczenia lub złe samopoczucie. W rzadkich przypadkach mogą wystąpić drgawki gorączkowe, zwłaszcza u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 5 lat, które są najbardziej podatne na wzrost temperatury ciała.

Drgawki gorączkowe po szczepieniu pojawiają się najczęściej po szczepionce przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) oraz po szczepionce przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP). Warto jednak podkreślić, że ryzyko drgawek gorączkowych związane z podaniem szczepionki jest bardzo niskie, a same drgawki mają zazwyczaj łagodny przebieg i nie prowadzą do poważnych powikłań neurologicznych.

Rodzice często zastanawiają się, czy stosować leki przeciwgorączkowe po szczepieniu, aby zapobiec gorączce i drgawkom gorączkowym. Aktualne zalecenia wskazują, że profilaktyczne podawanie leków przeciwgorączkowych (np. paracetamolu lub ibuprofenu) nie jest wskazane, ponieważ może to osłabić odpowiedź immunologiczną na szczepionkę. Leki przeciwgorączkowe należy stosować tylko wtedy, gdy u dziecka pojawi się wysoka gorączka lub inne niepokojące objawy po szczepieniu.

W przypadku wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych, takich jak drgawki gorączkowe, zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Specjalista oceni stan dziecka, zaleci odpowiednie leczenie i doradzi, jak postępować przy kolejnych szczepieniach. Pamiętaj, że zgłaszanie odczynów poszczepiennych pozwala na lepszą kontrolę bezpieczeństwa szczepionek i ochronę zdrowia dzieci.

Najważniejsze jest, aby mieć świadomość, że ryzyko powikłań chorób, przed którymi chronią szczepionki, jest znacznie wyższe niż ryzyko niepożądanych odczynów poszczepiennych. Choroby takie jak odra, świnka, różyczka czy krztusiec mogą prowadzić do ciężkich powikłań, w tym zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy trwałych uszkodzeń neurologicznych. Dlatego szczepienia pozostają najskuteczniejszą metodą ochrony zdrowia dzieci i całej populacji.

Jeśli masz wątpliwości dotyczące szczepień lub obawiasz się niepożądanych odczynów poszczepiennych, porozmawiaj z lekarzem. Wspólnie możecie ustalić najlepszy sposób postępowania i zapewnić dziecku bezpieczeństwo podczas realizacji programu szczepień ochronnych.

Co robić, gdy wystąpią drgawki gorączkowe?

1. Zachowaj spokój.
2. Ułóż dziecko na boku, by zapobiec zakrztuszeniu.
3. Nie wkładaj nic do ust dziecka.
4. Zmierzyć temperaturę. W przypadku wystąpienia gorączki po szczepieniu oraz podwyższonej temperatury ciała należy obserwować dziecko pod kątem innych objawów.
5. Jeśli napad trwa dłużej niż 5 minut, wezwij pomoc medyczną (112).
6. Po napadzie, skonsultuj się z lekarzem — nawet jeśli objawy ustąpiły. Jeśli gorączka po szczepieniu trwa dłużej niż 3 dni lub pojawią się inne objawy, może to wymagać leczenia i stanowić zagrożenia dla zdrowia dziecka.

Co dalej z kalendarzem szczepień?

• Drgawki gorączkowe po podaniu poprzedniej dawki szczepionki nie stanowią przeciwwskazania do podania drugiej dawki, o ile były to drgawki gorączkowe proste. Tylko niektóre powikłania po pierwszej dawce lub wystąpienie drgawek złożonych stanowią przeciwwskazania do dalszych szczepień.
• Zgłoś taki przypadek lekarzowi przed kolejną dawką, zwłaszcza jeśli u dziecka wystąpiły drgawki gorączkowe po poprzedniej dawce szczepionki.
• Możliwe jest dostosowanie harmonogramu szczepień lub zwiększenie nadzoru medycznego w dniu podania drugiej dawki. U dzieci z dodatnim wywiadem rodzinnym decyzja o podaniu pierwszej dawki i kolejnych dawek powinna być podejmowana indywidualnie.

Badania potwierdzają, że dzieci, które przeszły drgawki gorączkowe po szczepieniu, nie mają podwyższonego ryzyka rozwoju padaczki.

Jak zapobiegać gorączce poszczepiennej?

• Obserwuj dziecko przez 24–48 h po szczepieniu.
• Mierz temperaturę, szczególnie wieczorem.
• Na zalecenie lekarza możesz podać lek przeciwgorączkowy (paracetamol lub ibuprofen).
• Pamiętaj, że gorączka to naturalna odpowiedź organizmu na stymulację układu odpornościowego.

---

Podsumowanie

Drgawki gorączkowe mogą wywołać silny stres u rodziców, ale są zazwyczaj łagodne i przemijające. Szczepienia nie są ich główną przyczyną — a dzięki nim zapobiegamy poważnym chorobom, które same mogą prowadzić do cięższych napadów.

Zawsze warto skonsultować się z lekarzem, obserwować dziecko i nie podejmować decyzji o rezygnacji ze szczepień na własną rękę. Bezpieczeństwo dziecka to również profilaktyka.