Czym jest Reumatoidalne Zapalenie Stawów – przyczyny, przebieg choroby, leczenie

Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS) dotyka od 0,5% do 1% populacji na świecie. W Polsce cierpi na nią około 400 000 osób, a wiele wciąż nie jest zdiagnozowanych. Jeżeli zauważasz u siebie ból, obrzęk oraz zaczerwienienie stawów, szczególnie rano po przebudzeniu, oznacza to, że możesz chorować na RZS. Objawy te występują symetrycznie - dotyczą tych samych stawów po obu stronach ciała. Jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym i ma przewlekły przebieg. Co jeszcze należy wiedzieć o Reumatoidalnym Zapaleniu Stawów?

Przyczyny Reumatoidalnego Zapalenia Stawów (RZS)

Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS) to najczęściej występująca choroba autoimmunologiczna – jej objawy mogą dotyczyć nawet 1 na 100 osób między 30 a 50 rokiem życia. Na Reumatoidalne Zapalenie Stawów choruje nawet 400 000 Polaków. Aby lepiej zrozumieć etiopatogenezę Reumatoidalnego Zapalenia Stawów, należy wyjaśnić, czym jest choroba autoimmunologiczna. Jest to sytuacja, kiedy układ odpornościowy atakuje własne tkanki organizmu, prowadząc do stanu zapalnego stawów. Przyczyny powstania RZS nie są do końca poznane, jednak uważa się, że występują różne czynniki, które mogą wpłynąć na jego rozwój. Należy do nich kilka aspektów, takich jak genetyka, czynniki środowiskowe oraz hormonalne.

Czynniki genetyczne – badania wykazały, że istnieją pewne geny związane z większym ryzykiem wystąpienia Reumatoidalnego Zapalenia Stawów. Najbardziej znany to gen HLA-DRB1, który koduje białko związane z prezentacją antygenów. Osoby posiadające ten gen mają zwiększone ryzyko zachorowania, ale warto zauważyć, że nie każda osoba z tym genem rozwinie chorobę.

Czynniki środowiskowe – różne czynniki środowiskowe mogą wpłynąć na rozwój RZS. Palenie papierosów jest jednym z najbardziej znanych czynników ryzyka. Inne czynniki to infekcje wirusowe lub bakteryjne, które mogą prowokować reakcję układu odpornościowego, a także ekspozycja na substancje chemiczne czy zanieczyszczenia powietrza.

Hormony – Reumatoidalne Zapalenie Stawów częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, co sugeruje, że hormony płciowe, takie jak estrogen, mogą odgrywać rolę w rozwoju choroby. W niektórych przypadkach RZS może ulec poprawie u kobiet w czasie ciąży, co dodatkowo potwierdza wpływ hormonów na przebieg choroby.

RZS jest przewlekłą chorobą zapalną. Mechanizm Reumatoidalnego Zapalenia Stawów polega na przewlekłym stanie zapalnym, który prowadzi do uszkodzenia stawów. Układ odpornościowy błędnie rozpoznaje białka obecne w błonie maziowej stawu jako obce substancje, co prowadzi do produkcji przeciwciał, zwanych czynnikami reumatoidalnymi (RF) oraz przeciwciał przeciwko cyklicznemu cytrynowanemu peptydowi (anty-CCP). Te przeciwciała wiążą się z błoną maziową, powodując stan zapalny i pobudzając komórki odpowiedzialne za produkcję substancji prozapalnych, takich jak cytokiny. Efektem są objawy zapalenia błony maziowej, degradacja chrząstki stawowej, uszkodzenie kości oraz ścięgien, a w dłuższej perspektywie – zniszczenie stawu i utrata funkcji ruchowej.

Jakie objawy występują przy Reumatoidalnym Zapaleniu Stawów?

Reumatoidalne Zapalenie Stawów może mieć różne objawy i różny przebieg, w zależności od indywidualnego przypadku. W początkowym stadium objawy Reumatoidalnego Zapalenia Stawów mogą być łagodne i niekiedy mylone z innymi schorzeniami. Rozpoznać Reumatoidalne zapalenie stawów nie jest łatwo, ponieważ ciężko pomylić je z innymi chorobami.

Najczęstsze objawy RZS:

1. Ból stawów- dolegliwości bólowe najczęściej w stawach palców, dłoni, nadgarstków, stóp i kolan, ale może rozprzestrzeniać się też na inne stawy. Ból zwykle nasila się rano po przebudzeniu i może trwać od kilkudziesięciu minut do kilku godzin.
2. Obrzęk stawów – stawy dotknięte chorobą mogą być obrzęknięte, co ogranicza zakres ruchu. Obrzęk jest wynikiem stanu zapalnego błony maziowej stawu.
3. Symetryczne zajęcie stawów – Reumatoidalne Zapalenie Stawów charakteryzuje się zajęciem stawów po obu stronach ciała. Jeśli występuje ból i obrzęk w jednym stawie, często dotyczy to także symetrycznego stawu po drugiej stronie.
4. Sztywność poranna – sztywność stawów po dłuższym okresie spoczynku, zwłaszcza rano, jest powszechnym objawem Reumatoidalnego Zapalenia Stawów. Sztywność może trwać od 30 minut do nawet kilku godzin.

W przebiegu RZS występują również objawy pozastawowe Reumatoidalnego Zapalenia Stawów:

1. Zmęczenie i osłabienie – Reumatoidalne Zapalenie Stawów może prowadzić do ogólnego zmęczenia, osłabienia i braku energii, które mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie pacjenta.
2. Gorączka – Niekiedy RZS może powodować niewielką gorączkę, zwłaszcza w okresach zaostrzenia choroby.
3. Utrata masy ciała – w wyniku przewlekłego stanu zapalnego oraz ogólnego osłabienia organizmu, pacjenci z RZS mogą doświadczać utraty apetytu i spadku masy ciała.
4. Guzki reumatoidalne – u niektórych pacjentów z RZS mogą pojawić się twarde guzki pod skórą. Zwykle występują w okolicy stawów, ale mogą także lokalizować się na innych częściach ciała.
5. Często wraz z Reumatoidalnym Zapaleniem Stawów występuje też układowe zapalenie naczyń, anemia i zapalenie osierdzia.

Przebieg Reumatoidalnego Zapalenia Stawów może być różny dla poszczególnych osób. Postęp choroby może być powolny, z okresami zaostrzeń (tzw. „flare” – w trakcie zaostrzenia objawów choroby symptomy są bardzo dokuczliwe i dezorganizują życie codzienne) i remisji (poprawy). W niektórych przypadkach RZS może postępować szybko, prowadząc do znacznego uszkodzenia stawów. Wczesne rozpoznanie i leczenie Reumatoidalnego Zapalenia Stawów jest kluczowe, aby zmniejszyć ryzyko postępującej degradacji stawów. Ustąpienie objawów choroby niestety nie oznacza jej wyleczenia. Jak wygląda leczenie RZS?

Leczenie – Reumatoidalne Zapalenie Stawów

Diagnostyka i leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) są istotne dla opanowania przebiegu choroby i minimalizacji jej wpływu na codzienne życie pacjenta.

Rozpoznanie Reumatoidalnego Zapalenia Stawów może być trudne do zdiagnozowania, zwłaszcza na początku choroby, ponieważ objawy bywają niejednoznaczne. Proces diagnostyczny obejmuje:

• Wywiad i badanie fizykalne – lekarz zbiera informacje na temat objawów, historii medycznej pacjenta i rodziny. Następnie przeprowadza badanie fizykalne, oceniając stan stawów, sprawdzając ich obrzęk, ból i zakres ruchu.
• Badania laboratoryjne – pobierane są próbki krwi w celu wykonania badań, takich jak:a. Oznaczenie czynnika reumatoidalnego (RF) – przeciwciała, które występują u większości pacjentów z RZS.b. Test na obecność przeciwciał przeciwko cyklicznemu cytrynowanemu peptydowi (ACPA) – dodatni wynik może wskazywać na RZS.c. Oznaczenie stężenia białka C-reaktywnego (CRP) i odczynu Biernackiego (OB) – wskaźniki aktywności stanu zapalnego w organizmie.
• Badania obrazowe – możliwe jest wykorzystanie badań obrazowych, takich jak rentgen, ultrasonografia lub rezonans magnetyczny (MRI), aby ocenić stopień uszkodzenia stawów i monitorować postęp choroby. Już w RTG można zauważyć charakterystyczne dla Reumatoidalnego Zapalenia Stawów zwężenie szpar stawowych i obecność ubytków kostnych. W MRI zauważalne będzie zmniejszenie gęstości kości i obrzęk tkanek miękkich obejmujący chore stawy.

W leczeniu RZS najistotniejsze jest łagodzenie objawów i spowolnienie postępu choroby oraz utrzymanie funkcji stawów. Całkowite wyleczenie RZS obecnie nie jest możliwe. Leczenie farmakologiczne może obejmować:

1. Leki przeciwzapalne i leki przeciwbólowe – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen czy naproksen, mogą być stosowane w celu złagodzenia bólu i zmniejszenia stanu zapalnego.
2. Glikokortykosteroidy – leki przeciwzapalne, takie jak prednizon, mogą być przepisywane w celu szybkiego złagodzenia objawów, zwłaszcza podczas zaostrzeń choroby.
3. Leki modyfikujące przebieg choroby (DMARDs): leki te, takie jak metotreksat, leflunomid czy sulfasalazyna, mają na celu spowolnienie postępu choroby i zapobieganie dalszemu uszkodzeniu stawów.
4. Leki biologiczne – w leczeniu RZS coraz częściej stosowana jest nowoczesna grupa leków modyfikujących przebieg choroby, która działa na określone elementy układu odpornościowego odpowiedzialne za stan zapalny mazi stawowej.

Reumatoidalne Zapalenie Stawów powinno obejmować również leczenie niefarmakologiczne, które wspomaga zachowanie sprawności:

• w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów pomocna jest fizjoterapia – indywidualny program ćwiczeń, który może obejmować ćwiczenia rozciągające, wzmacniające i aerobowe. Regularne ćwiczenia mogą pomóc w utrzymaniu ruchomości stawów, zwiększeniu siły mięśniowej i ogólnym funkcjonowaniu;
• leczyć Reumatoidalne Zapalenie Stawów pomagają tez techniki manualne – masaże stawów i manipulacje nimi;
• w spowolnieniu przebiegu Reumatoidalnego Zapalenia Stawów mogą pomóc zimne i ciepłe okłady lub ciepłe kąpiele.
• Akupunktura – niektóre badania sugerują, że akupunktura może być skuteczna w łagodzeniu bólu związanego z RZS. Akupunktura polega na umieszczaniu cienkich igieł w specyficznych punktach na ciele w celu stymulacji układu nerwowego.
• Wspomaganie psychiczne – RZS może wpłynąć na zdrowie psychiczne pacjentów. Poradnictwo, terapia poznawczo-behawioralna oraz wsparcie grupowe mogą pomóc w radzeniu sobie z lękiem, depresją i stresem związanym z chorobą.
• Dieta i suplementacja – zdrowa dieta, bogata w białko, błonnik, witaminy i minerały, może pomóc w utrzymaniu zdrowia ogólnego. Niektóre badania sugerują, że suplementacja z rybami bogatymi w tłuste kwasy omega-3, takimi jak łosoś, może hamować objawy choroby.

Przeczytaj także o:

Krew w moczu

Kreatynina