Krew w moczu

Każdy, kto zauważy krew w moczu (hematuria), powinien udać się do lekarza. Może za tym stać na przykład choroba dróg moczowych lub nerek, a nawet nowotwór (np. rak pęcherza moczowego). Czasami jednak przyczyna jest całkiem nieszkodliwa: niektóre pokarmy (takie jak buraki) mogą sprawić, że mocz stanie się czerwonawy i w ten sposób przypomina krwawy mocz.

Jak TELEMEDICO może pomóc Ci w przypadku występowania krwi w moczu? 

Należy zawsze zgłosić się do lekarza, jeśli zauważysz, że twój mocz jest czerwonawy. Może mieć różne odcienie czerwieni i występować w postaci przejrzystej lub mętnej. W każdym razie należy się zbadać, nawet jeśli nie występują inne bóle lub dolegliwości. Skorzystaj przy tym z wygodnej formą kontaktu z lekarzem, którym jest wideokonsultacja ze specjalistą TELEMEDICO. 

Podstawowe informacje

• Czym jest krew w moczu? To domieszka krwi (dokładniej: czerwonych krwinek) w moczu. Jeśli występują widoczne ślady krwi (mocz o czerwonawym zabarwieniu), nazywa się to makrohematurią. Jeśli w moczu nie ma widocznych śladów krwi, jest to tzw. mikrohematuria.
• Przyczyny: np. zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie cewki moczowej, kamica moczowa, zapalenie nerek, zawał nerki, urazy nerek, pęcherza moczowego lub dróg moczowych, nowotwory (np. rak pęcherza moczowego, rak nerki, rak prostaty), zapalenie gruczołu krokowego, łagodne powiększenie gruczołu krokowego, schistosomatoza, gruźlica w okolicy nerek, toczeń rumieniowaty układowy, niektóre leki.
• Kiedy należy zgłosić się do lekarza? Zawsze, ponieważ za tym objawem mogą kryć się poważne choroby.
• Badania: badanie fizykalne, badania krwi i moczu, procedury obrazowe.
• Leczenie: w zależności od przyczyny, na przykład antybiotykami w przypadku infekcji bakteryjnej, laserem lub terapią falą uderzeniową w przypadku kamieni moczowych, operacją chirurgiczną, chemioterapią lub radioterapią w przypadku nowotworów itp.

Krew w moczu: przyczyny

W normalnych warunkach krew nie jest obecna w moczu. Jeśli jest, wskazuje to na chorobę lub uraz układu moczowo-płciowego (układ narządów moczowo-płciowych). Jeśli krew w moczu jest widoczna gołym okiem (mocz zabarwiony na czerwono), nazywa się to makrohematurią. Jeśli jednak ilość krwi w moczu jest tak mała, że można ją wykryć jedynie za pomocą specjalnych pasków testowych lub innych metod badania, mówi się o mikrohematurii.

W większości przypadków przyczyny występowania krwi w moczu leżą w obszarze dróg moczowych lub nerek:

• Zakażenia dróg moczowych: infekcje dróg moczowych, takie jak zapalenie pęcherza moczowego i cewki moczowej, są częstą przyczyną występowania krwi w moczu. Ponadto pacjenci często skarżą się na uczucie pieczenia przy oddawaniu moczu.
• Kamienie moczowe: zwłaszcza większe kamienie pęcherza moczowego, cewki moczowej i moczowodów mogą podrażniać i uszkadzać błonę śluzową dróg moczowych i w ten sposób wywoływać krwiomocz. Może temu towarzyszyć kolkowy ból w podbrzuszu. W zależności od umiejscowienia kamienia mogą wystąpić również bóle np. pleców lub boków.
• Zapalenie nerek: należą do nich zapalenie ciałek nerkowych (kłębuszkowe zapalenie nerek), śródmiąższowe zapalenie nerek oraz zapalenie miedniczek nerkowych (odmiedniczkowe zapalenie nerek). Wszystkie te trzy schorzenia mogą powodować, między innymi, obecność krwi w moczu.
• Torbiele nerek: torbiele to wypełnione płynem jamy, które mogą tworzyć się w różnych narządach, w tym w nerkach. Czasami występują one tylko pojedynczo i zazwyczaj nie powodują żadnych objawów. Jednakże nerka może również mieć wiele torbieli. Taka torbielowata nerka jest chorobą genetyczną, która może powodować m.in. krwiomocz.
• Zawał nerki: skrzep krwi blokuje tętnicę w nerce (zawał nerki). Osoba dotknięta chorobą odczuwa nagły ból w boku. Jeśli duża część tkanki nerkowej jest odcięta od dopływu tlenu przez zator, mogą również wystąpić bóle brzucha, nudności i wymioty. Po kilku dniach w moczu pojawia się krew, co jest oznaką ostrej niewydolności nerek.
• Zakrzepica żył nerkowych: podobnie jak w przypadku zawału nerki, mamy do czynienia z sytuacją, w której skrzep krwi blokuje naczynie nerki – ale raczej żyłę niż tętnicę. Typowymi objawami są ostry ból w dole brzucha i krew w moczu.
• Schistosomatoza pęcherza moczowego: choroba tropikalna schistosomatoza jest spowodowana zakażeniem przez rozdzielnopłciowe przywry z rodzaju Schistosoma. Istnieje kilka gatunków tych pasożytów, które mogą wywoływać schistosomatozę. Niektóre z nich chętnie składają jaja w żyłach pęcherza moczowego. Oznaką schistosomatozy pęcherzowej jest krew w moczu. W miarę postępu choroby może dojść do częstego oddawania moczu i nietrzymania moczu.
• Inne zakażenia: niektóre inne infekcje pasożytnicze i bakteryjne mogą również tłumaczyć obecność krwi w moczu. Należy do nich gruźlica urogenitalna – choroba gruźlicza objawiająca się w drogach moczowych i narządach płciowych, wywoływana przez prątki gruźlicy.
• Nowotwory: czasami krew w moczu jest spowodowana złośliwym nowotworem w drogach moczowych. Może to być rak pęcherza moczowego, rak cewki moczowej, rak moczowodu lub rak nerki (np. rak nerkowokomórkowy).
• Inne choroby dróg moczowych i nerek: czasami uchyłki lub polipy pęcherza moczowego lub cewki moczowej powodują krwiomocz. Uchyłki to wybrzuszenia ścian, natomiast polipy to zazwyczaj łagodne rozrosty błony śluzowej. Inne możliwe przyczyny to na przykład zwężenia u ujścia pęcherza lub w cewce moczowej, jak również uszkodzenie nerek w kontekście wysokiego ciśnienia krwi lub cukrzycy (nefropatia cukrzycowa).
• Kontuzje: drogi moczowe, pęcherz moczowy lub nerki mogą zostać uszkodzone w wyniku wypadku drogowego, ukłucia, upadku lub uderzenia. Wtedy krew często miesza się z moczem.

Ponadto krew w moczu może mieć również inne przyczyny. Należą do nich na przykład:

• Choroby prostaty: jeśli u mężczyzny w moczu pojawia się krew, może to oznaczać problem z prostatą, taki jak zapalenie gruczołu krokowego lub łagodny przerost gruczołu krokowego. Krwawiące żylaki prostaty (żylaki prostaty) i rak prostaty mogą również objawiać się występowaniem krwi w moczu.
• Toczeń rumieniowaty układowy: ta choroba autoimmunologiczna może dotyczyć różnych narządów, w tym nerek. W wyniku tego dochodzi do ich zapalenia (toczniowe zapalenie nerek), któremu może towarzyszyć krwiomocz.
• Ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (ziarniniakowatość Wegenera): choroba ta, znana również jako choroba Wegenera, wiąże się z przewlekłym zapaleniem naczyń krwionośnych. Co więcej, w miejscu występowania procesów zapalnych tworzą się drobne guzki skórne (ziarniniaki). Jeśli naczynia nerek są dotknięte chorobą, dochodzi do widocznych śladów krwi w moczu (makrohematuria).
• Leki: niektóre leki mogą również prowadzić do pojawienia się krwi w moczu jako efektu ubocznego. Dotyczy to na przykład niektórych antybiotyków (takich jak penicyliny), leków przeciwnowotworowych (cytostatyków) i leków rozrzedzających krew (takich jak kwas acetylosalicylowy, fenprokumon).

Ponadto lekarze mówią o krwiomoczu kłębuszkowym, gdy przyczyna leży w obszarze ciałek nerkowych (kłębuszków), jak np. w kłębuszkowym zapaleniu nerek. Kłębuszki nerkowe są pierwszą stacją filtrującą w produkcji moczu: w tym miejscu z krwi wydzielany jest mocz pierwotny.

Jeśli natomiast czerwone krwinki dostają się do moczu dopiero w dalszych odcinkach dróg moczowych (np. z powodu kamicy pęcherza moczowego lub zapalenia moczowodów), mówi się o hematurii pozakłębuszkowej.

Czerwonawe zabarwienie moczu: to nie zawsze hematuria (krwiomocz)

Rzekoma krew w moczu może również okazać się czymś innym niż podwyższony poziom czerwonych krwinek (erytrocytów) w moczu. Czasami zwiększone wydalanie hemoglobiny (czerwonego barwnika krwi znajdującego się w erytrocytach) jest powodem, dla którego mocz przybiera czerwono-brązowy kolor. Lekarze nazywają to hemoglobinurią. Może wystąpić na przykład po transfuzji krwi lub dużym wysiłku fizycznym (np. długim spacerze), a także w kontekście zatrucia lub reakcji alergicznej. Inne możliwe przyczyny to niektóre infekcje (takie jak malaria) i choroby dziedziczne.

Czerwono-brązowe przebarwienie moczu może być również spowodowane tzw. mioglobinurią. Jest to zwiększone wydalanie białka mioglobiny wraz z moczem. Mioglobina jest czerwonym pigmentem mięśniowym występującym w komórkach mięśni szkieletowych i sercowych. Kiedy takie komórki giną w dużej ilości z powodu urazu lub choroby (np. w zawale serca), duża ilość mioglobiny jest uwalniana do krwi (mioglobinemia), a następnie wydalana z moczem.

Całkiem nieszkodliwe i tymczasowe czerwone zabarwienie moczu może być spowodowane spożywaniem niektórych pokarmów (np. czerwonych buraków).

Ponadto niektóre leki mogą również zabarwić mocz w taki sposób, że podejrzewa się domieszkę krwi w moczu. Dotyczy to na przykład antybiotyku rifampicyny.

Jeśli kobieta zauważy krew w moczu podczas menstruacji, może to być krew menstruacyjna.

Krew w moczu: kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Jedno jest pewne: jeśli zauważysz krew w moczu, zawsze powinieneś zgłosić się do lekarza. Niezależnie od tego, czy występują dodatkowe objawy, takie jak ból, czy nie. Ważne jest, aby wyjaśnić przyczynę i odpowiednio ją leczyć. Jest to szczególnie istotne, jeśli za krew w moczu odpowiedzialna jest poważna choroba, taka jak rak pęcherza moczowego.

Wywiad lekarski

Na początku lekarz przeprowadza z pacjentem szczegółową rozmowę, w celu zebrania wywiadu lekarskiego (anamnezy). Lekarz pyta na przykład:

• Kiedy zauważyłeś krew w moczu? Czy miałeś ten objaw już wcześniej?
• Czy masz inne dolegliwości (ból, gorączka, częste oddawanie moczu itp.)?
• Czy masz jakieś znane wcześniej istniejące schorzenia (takie jak toczeń rumieniowaty)?
• Czy ostatnio miałeś wypadek lub zostałeś zraniony w inny sposób (np. podczas bójki)?
• Czy obecnie przyjmujesz jakieś leki? Jeśli tak, to jakie?

Informacje te pomogą lekarzowi zawęzić możliwe przyczyny pojawiania się krwi w moczu.

Badanie fizykalne

Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem przeprowadzane jest badanie fizykalne. Lekarz zmierzy między innymi ciśnienie krwi i temperaturę ciała pacjenta. Będzie on również badał palpacyjnie i oklepywał brzuch i boki. Jeśli pacjent skarży się na przykład na ból w bokach, może to być spowodowane chorobą nerek.

Badanie krwi i moczu

Lekarz może poddać próbkę moczu od pacjenta szybkiemu testowi moczu na miejscu. W tym teście sprawdza się, czy czerwone krwinki są rzeczywiście wydalane w zwiększonej ilości z moczem. W celu dalszej analizy wysyła on próbkę moczu i krwi pacjenta do laboratorium. Analiza może na przykład dostarczyć dowodów na to, że przyczyną krwi w moczu jest choroba dróg moczowych, nerek lub infekcja.

Procedury obrazowania medycznego

Nerki, pęcherz moczowy i prostata mogą być dobrze zbadane za pomocą ultradźwięków. Lekarz może ocenić stan miedniczki nerkowej i moczowodu za pomocą zdjęć rentgenowskich. Tomografia komputerowa (CT) i rezonans magnetyczny (MRI) mogą być przydatne do wykluczenia nowotworów powyżej pęcherza moczowego. W przypadku pęcherza moczowego i cewki moczowej stosuje się w tym celu uretrocystoskopię.

Badania próbek tkanek

Jeśli istnieje podejrzenie nowotworu lub innej choroby, którą lekarz chciałby dokładniej zbadać, może pobrać próbki tkanek (biopsje).

Krew w moczu: leczenie

Gdy przyczyna krwi w moczu zostanie zidentyfikowana, można ją odpowiednio leczyć. Oto kilka przykładów metod leczenia występowania krwi w moczu:

• W przypadku bakteryjnego zakażenia dróg moczowych lekarz przepisuje antybiotyki. To samo dotyczy zapalenia miedniczki nerkowej.
• W przypadku zapalenia ciałek nerkowych (kłębuszkowe zapalenie nerek) zwykle stosuje się leki hamujące działanie układu odpornościowego (takie jak glikokortykoidy lub cyklosporyna). Takie leki immunosupresyjne pomagają również, gdy choroba autoimmunologiczna (taka jak toczeń rumieniowaty) powoduje obecność krwi w moczu.
• Kamienie moczowe (nerkowe, pęcherzowe, moczowodowe i cewki moczowej) mogą być czasami rozpuszczane za pomocą leków. W innych przypadkach są one usuwane podczas operacji (np. cystoskopii). Większe kamienie są często rozbijane laserem lub falami uderzeniowymi, zanim zostaną usunięte lub wydalą się naturalnie z moczem.
• W przypadku bilharcjozy pęcherza moczowego, która jest spowodowana przez robaki ssące, lekarz podaje leki przeciwko robakom.
• Uchyłki i polipy w pęcherzu moczowym lub cewce moczowej są usuwane chirurgicznie.
• W przypadku nowotworu złośliwego można rozważyć różne metody leczenia, w zależności od rodzaju i stadium, w tym przede wszystkim chirurgię, chemioterapię i radioterapię.
• Jeśli niektóre leki są przyczyną krwi w moczu, należy je odstawić, jeśli to możliwe, lub zastąpić alternatywnymi lekami, które są łagodniejsze dla nerek.

Krew w moczu: co można zrobić samemu?

• Po wykryciu krwi w moczu udanie się do lekarza jest najlepszą rzeczą, jaką możesz zrobić na początku. Po ustaleniu przyczyny występowania krwiomoczu pacjent może w razie potrzeby otrzymać wsparcie medyczne. Na przykład – jeśli masz zapalenie nerek, zaleca się, aby dużo odpoczywać i stosować dietę niskobiałkową. Porozmawiaj z lekarzem o tym, jak możesz wspierać leczenie hematurii.
• Ponadto każdy może przeciwdziałać różnym przyczynom krwiomoczu. Na przykład wysokiemu ciśnieniu krwi i cukrzycy można zapobiec, stosując odpowiednią dietę, utrzymując zdrową wagę ciała i regularnie ćwicząc. Oba te stany sprzyjają chorobom nerek, a tym samym występowaniu krwi w moczu.
• Wskazane jest również unikanie nikotyny: palenie sprzyja między innymi rozwojowi nowotworów w drogach moczowych, a także osłabia układ odpornościowy, co może prowadzić na przykład do częstszych infekcji dróg moczowych.
• Ogólnie rzecz biorąc, należy pić wystarczającą ilość płynów (bezalkoholowych) – eksperci zalecają co najmniej 1,5 do 2 litrów dziennie. Pomaga to utrzymać nerki i drogi moczowe w zdrowiu, a tym samym zapobiega występowaniu krwi w moczu i poprawia ogólny stan zdrowia.

Pytania i odpowiedzi

Czy krew w moczu może zniknąć sama?

Większość przypadków nie jest poważna i szybko ustępuje. Wysiłek fizyczny i leki, takie jak niektóre środki przeczyszczające, aspiryna i penicylina, mogą spowodować przedostawanie się krwi do moczu, i są to problemy, które ustąpią samoistnie.

Czy niewystarczająca ilość wypijanych płynów może powodować występowanie krwi w moczu?

Tak. Niewystarczająca ilość płynów (odwodnienie), przyjmowanie niektórych leków lub problemy z wątrobą mogą zmienić kolor moczu.

Czy ślady krwi w moczu to powód do zmartwień?

Krwiomocz jest bardzo częstym i bardzo ważnym powodem do wizyty u urologa, ponieważ jego przyczyny mogą być bardzo różne – od niegroźnych po niebezpieczne. Jeśli Ty lub ktoś, kogo znasz, macie ślady krwi w moczu, powinniście od razu umówić się na wizytę, aby się dokładniej przebadać.

Czy wysokie ciśnienie krwi może powodować występowanie krwi w moczu?

Tak, zwykle jest to tak zwany mikroskopijny krwiomocz (mikrohematuria). Krwiomocz jest częstszy u osób z dużymi nerkami i wysokim ciśnieniem krwi. Uważa się, że przyczyną jest pęknięcie torbieli lub małych naczyń krwionośnych wokół torbieli nerek.

Jakie pokarmy powodują zabarwienie moczu na czerwono?

Oprócz leków niektóre pokarmy, takie jak buraki, rabarbar i jagody, spożywane w dużych ilościach, mogą powodować zaczerwienienie moczu na okres do kilku dni.

Czy ibuprofen może powodować występowanie krwi w moczu?

Tak, ibuprofen może powodować krwiomocz (krew w moczu). Dlatego przy tym objawie zaleca się, aby w przyszłości nie przyjmować ibuprofenu ani innych leków z grupy NLPZ, chyba że zostały one przepisane na receptę. Inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mogą również powodować to samo działanie niepożądane.

Czy problemy z jelitami mogą powodować obecność krwi w moczu?

Krew w moczu jest często oznaką infekcji w obrębie dróg moczowych. Może ona również wystąpić z powodu zaburzeń krzepnięcia krwi. Zaparcia mogą nie być związane z zakażeniem układu moczowego, ale mogą występować w tym samym czasie, a ból może być cechą zarówno zaparć, jak i zakażenia układu moczowego.

Czy powinienem wezwać pogotowie ratunkowe z powodu obecności krwi w moczu?

Jeśli objawy nasiliły się i wywołują senność, ból, gorączkę, dreszcze, nudności, wymioty lub krew w moczu, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe.

Jak długo trwa, zanim ustąpi krwiomocz?

To, jak długo utrzymuje się krwiomocz, zależy od jego przyczyny. Na przykład krwiomocz związany z intensywnym wysiłkiem fizycznym zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu 24 do 48 godzin. Krwiomocz spowodowany infekcją dróg moczowych ustępuje po jej wyleczeniu.

Czy mikrohematuria jest niebezpieczna?

Mikrohematuria jest stanem nagłym, który powinien być zgłoszony do nefrologa w ciągu kilku dni lub tygodni w celu wykluczenia jawnego kłębuszkowego zapalenia nerek lub leczenia go odpowiednio wcześnie.

Czy makrohematuria jest niebezpieczna?

Makrohematuria może być stanem nagłym zagrażającym życiu, dlatego też należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Jaki kolor ma mocz, gdy szwankują nerki?

Spieniony mocz może być oznaką zbyt dużej ilości białka zwanego albuminą. Może to wynikać z problemów z nerkami. Podobnie może być z brązowawym lub bardzo bladym moczem. Wadliwa praca nerek może również powodować przedostawanie się krwi do pęcherza.

Czy obecność krwi w moczu zagraża życiu?

Chociaż widok krwi w moczu może być przerażający, w większości przypadków krwiomocz nie stanowi zagrożenia dla życia. Ważne jest jednak, aby zbadać przyczynę krwiomoczu, ponieważ czasami jest on spowodowany poważnymi schorzeniami.

Czy cukrzyca może powodować występowanie krwi w moczu?

Mikrohematuria jest częstym objawem kłębuszkowego zapalenia nerek. Kłębuszkowe zapalenie nerek może być częścią choroby ogólnoustrojowej, takiej jak cukrzyca, lub może występować samodzielnie.

Jak poważny jest zapalenie układu moczowego, jeśli w moczu pojawia się krew?

Zapalenie układu moczowego w jego górnej części wpływa na funkcjonowanie nerek. Zapalenie układu moczowego może stanowić potencjalne zagrożenie dla życia, jeśli bakterie przeniosą się z zainfekowanej nerki do krwi. Stan ten, zwany urosepsą, może spowodować niebezpiecznie niskie ciśnienie krwi, wstrząs anafilaktyczny i śmierć.

Przeczytaj także o:

Leukocyty i erytrocyty w moczu

Białkomocz – co oznacza obecność białka w moczu?

Ból nerki objawy – jak sobie radzić i co robić przy bólu nerek?

Częste oddawanie moczu

Źródła

• Traczyk W.Z., Trzebski A., Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, wyd. III.
• Coplen, D.E. (January 2013). „Diagnosis, Evaluation and Follow-Up of Asymptomatic Microhematuria (AMH) in Adults: AUA Guideline”. Yearbook of Urology. 2013.
• Arthur C. Guyton; John Edward Hall (2006). „25”. Textbook of medical physiology (11 ed.). Elsevier Saunders.