Kreatynina

Czym jest kreatynina?

Kreatynina jest to organiczny związek chemiczny, który jest wydalany przez nerki i występuje w surowicy krwi oraz w moczu.

Stężenie kreatyniny w surowicy krwi jest stałe i dopuszczalne są tylko niewielkie wahania.

Stężenie kreatyniny jest to jeden ze wskaźników czynności nerek. Pomiary stężenia kreatyniny i wyliczanie współczynnika eGFR wykonuje się zarówno u osób zdrowych, w celu kompleksowej diagnostyki i kontroli, jak również w celu diagnostyki chorób nerek, takich jak zakażenia, wady wrodzone, zatrucia, a także przy możliwej nefrotoksyczności zażywanych przez pacjenta leków.

Badanie stężenia kreatyniny we krwi wchodzi w skład pakietu podstawowych badań profilaktycznych. Tego typu testy laboratoryjne powinny być przeprowadzane przez osoby dorosłe raz do roku, nawet jeżeli nie występują jakiekolwiek objawy chorobowe.

Oznaczenie stężenia kreatyniny przeprowadzane jest u pacjentów, u których podejrzewa się zaburzenia w funkcjonowaniu nerek, np. niewydolność nerek, ale także pacjenci z niewydolnością krążenia, monitorujący cukrzycę czy nadciśnienie.

Stężenie kreatyniny w surowicy krwi pozwala również na obliczenie wskaźnika przesączania kłębuszkowego.

Poziom stężenia kreatyniny jest uzależnione od płci – odrobinę wyższe jest u mężczyzn niż u kobiet. Zależy też od rodzaju stosowanej diety, szczególnie od ilości spożywanego mięsa oraz masy mięśniowej.

Stężenie kreatyniny może być inne u kobiet w ciąży lub pacjentów po amputacji kończyny, a także chorych wyniszczonych i poddawanych chemioterapii onkologicznej  lub radioterapii.

Normy referencyjne kreatyniny u osoby dorosłej to 53–115 µmol/l (0,6–1,3 mg/dl).

Normy kreatyniny wynoszą dla: noworodków: 0,3–1,0 mg/dl; niemowląt: 0,2–0,4 mg/dl; starszych dzieci: 0,3–0,7 mg/dl; młodzieży: 0,5–1,0 mg/dl.

Podwyższone stężenie kreatyniny we krwi, czyli wynik powyżej zakresu prawidłowego  świadczy o pogorszeniu czynności nerek.

Pogorszenie czynności nerek może mieć charakter ostry i przejściowy lub trwały i postępujący, jak podczas przewlekłej niewydolności nerek.

Incydentalnie podwyższone stężenie kreatyniny we krwi może być pretekstem do powtórzenia diagnostyki i rozszerzenia jej o bardziej szczegółowe badania, GFR.

Nieprawidłowe stężenia kreatyniny we krwi, które przekraczają wartości referencyjne mogą świadczyć o rozwoju licznych chorób w obrębie nerek. Należą do nich między innymi: ostre niedokrwienie nerek, ostra niewydolność nerek, uszkodzenie miąższu nerek.

Poza chorobami wymienionymi powyżej, wysokie stężenie kreatyniny może być wywołane między innymi cukrzycą , a szczególnie występującą niekiedy w jej przebiegu kwasicą ketonową.

W wypadku, gdy wysokiemu stężeniu kreatyniny towarzyszą inne objawy: gorączka, ból, biegunka, wymioty lub zaburzenia w oddawaniu moczu, konieczna jest pilna wizyta u lekarza specjalisty.

Podwyższone stężenie kreatyniny może mieć miejsce u osób odwodnionych, przy intensywnym rozpadzie tkanki mięśni prążkowanych, u osób rasy czarnej oraz chorych przyjmujących określone leki: niektóre cefalosporyny, trimetoprim, cymetydynę lub dapson.

Kreatynina poniżej zakresu prawidłowego występuje u kobiet, u osób w podeszłym wieku, po znacznym ubytku wagi, niedożywionych, utratą masy mięśniowej, a także z małą aktywnością ruchową.

Niski poziom kreatyniny często zdarza się u kobiet w ciąży (hiperfiltracja kłębuszkowa), wegetarian, wegan oraz przy urazach i chorobach neurologicznych.

Znaczenie obniżony poziom kreatyniny może być związany z przyjmowaniem przez pacjentów leków sterydowych o działaniu przeciwzapalnym lub przeciwalergicznym, a także leków moczopędnych .

Przed przystąpieniem do badania kreatyniny należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Zazwyczaj w celu oceny czynności nerek badana jest kreatynina w surowicy krwi. Badanie kreatyniny na podstawie próbki krwi z punktu widzenia pacjenta nie różni się właściwie od zwykłej morfologii.

W określonych przypadkach, dla pogłębienia diagnostyki, wskazane jest też oznaczenie dobowego wydalania kreatyniny z moczem, to daje możliwość obliczenia klirens kreatyniny. Nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonania tego badania.

Kreatynina w surowicy krwi badana jest poprzez pobranie krwi żylnej. Należy zgłosić się na badanie na czczo, po 8 godzinach od ostatniego posiłku. Dzień przed badaniem nie należy wykonywać nadmiernego wysiłku fizycznego. Przez 2–3 dni przed badaniem nie powinno się spożywać alkoholu, a w dniu samego badania pamiętać zaś o odpowiednim nawodnieniu.

Oprócz diagnostyki nerek, stężenie kreatyniny wykorzystuje się przy diagnozowaniu chorób, mających wpływ na funkcje wydalnicze i filtrujące nerek, niewydolności serca, wstrząsu, niewydolności trzustki lub marskości wątroby. Oznacza się je również w czasie prowadzenia terapii po przeszczepieniu nerki.

Często badanie poziomu kreatyniny w surowicy konieczne jest również przed wykonaniem tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego z użyciem kontrastu. Do badań też koronarografia i arteriografia.

Po zakończeniu badania kontrast należy być jak najszybciej wypłukać z organizmu, a do tego potrzebne są sprawnie funkcjonujące nerki. Wiedza dotycząca funkcjonowania nerek uzyskana na podstawie pomiaru kreatyniny, istotna jest dla ustalenia, czy podanie kontrastu jest możliwe bez uszczerbków dla zdrowia badanego.

GFR, czyli wskaźnik określający zdolność nerek do filtracji kłębuszkowej, jest podstawowym badaniem umożliwiającym ocenę ich czynności. Ma on szczególne znaczenie dla pacjentów z przewlekłą niewydolnością tego podwójnego narządu, ponieważ umożliwia określenie stopnia zaawansowania choroby nerek i podjęcie wyboru o najbardziej skutecznym sposobie leczenia.

Przeczytaj także o:

Zaktualizowano: 21.01.2024
  • #kreatynina
  • #nerki
  • #pracanerek
  • #wskaźnikpracynerek