Gorączka – co oznacza podwyższenie temperatury ciała?
Gorączka to efekt przestawienia mechanizmów regulacji temperatury ciała z prawidłowych na wyższe. Podwyższona temperatura ciała pojawia się przy przeziębieniu, infekcjach bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych. Gorączka jest reakcją organizmu na ciała obce, alergeny, nowotwory i choroby autoimmunologiczne. Wysoka temperatura ciała spada w miarę leczenia choroby, która ją wywołała.
Gorączka – podwyższona ciepłota ciała.
Gorączka jest naturalnym objawem obrony organizmu przed szkodliwymi patogenami. Jej objawy to podwyższona temperatura ciała (powyżej 38 °C), dreszcze, uczucie zimna lub gorąca, ogólne osłabienie. Kiedy pojawia się gorączka, oznacza to, że układ odpornościowy pracuje na pełnych obrotach. Na czym polega mechanizm gorączki? W organizmie pojawiają się pirogeny zewnętrzne – są to białka będące produktem metabolizmu bakterii i wzrostu wirusów. Komórki odpowiedzialne za fagocytozę, w kontakcie z obcymi pirogenami, zaczynają produkować pirogeny endogenne. Te ostatnie poprzez krwiobieg dostają się do podwzgórza, pobudzając je do wytwarzania prostaglandyn i innych neuromediatorów zapalenia. Komórki te docierają do ośrodka regulacji temperatury w mózgu i powodują zmianę punktu nastawczego na wyższy. Przez to podnoszą temperaturę ciała o 2-4 stopnie – nasila się termogeneza mięśniowa i bezdrżeniowa. Podwyższoną temperaturą ciała charakteryzują się również inne, naturalne stany organizmu, takie jak ciąża, owulacja, wysiłek fizyczny, trawienie czy nadcieplność wegetatywna. Lekki skok temperatury notowany jest również po owulacji, w drugiej fazie cyklu miesięcznego (faza lutealna). Jest to zwykle jednak zaledwie kilka kresek wyżej niż zwykle (ok. 37°C).
Dwie twarze gorączki – walka z patogenami i osłabianie organizmu.
Z jednej strony gorączka jest sprzymierzeńcem człowieka w walce z chorobą, z drugiej stan ten nie jest obojętny dla organizmu. Objawy ogólnoustrojowe stanu zapalnego takie jak gorączka, dreszcze czy osłabienie mogą wywoływać bardzo złe samopoczucie. Sytuacja staje się niebezpieczna, gdy gorączka przekracza 39°C i zaczyna osłabiać organizm. Pojawia się przyśpieszony puls, a wzrost temperatury do 41,5°C uszkadza białka w komórkach nerwowych (stan hiperpireksji), co może nawet doprowadzić do śmierci. Ludzki organizm jednak ma mechanizmy ograniczające nadmierną gorączkę i tak niebezpieczne sytuacje są rzadkie. Gorączkę należy obniżać u dzieci, gdy tylko przekroczy 39°C, ponieważ ich układ termoregualcyjny nie jest odpowiednio dojrzały. Podobnie sytuacja wygląda u kobiet w ciąży i pacjentów po zabiegach i operacjach. Warto wspomnieć, że istnieje nawet takie zjawisko jak gorączkofobia – rodzice szybko zbijają temperaturę u dzieci, nawet jeśli jej wzrost nie jest duży. Co ciekawe jest ono powszechne nawet u personelu medycznego i wynika z wielu mitów krążących wokół gorączki.
Przyczyny gorączki.
Jak wyżej wspomniano, przyczyny gorączki to przede wszystkim wniknięcie do organizmu szkodliwych patogenów, takich jak wirusy, bakterie i grzyby. Gorączka może zostać wywołana przez choroby autoimmunologiczne, kiedy układ odpornościowy wytwarza przeciwciała przeciw własnym tkankom. Wysoka gorączka może być wywołana też przez nowotwory (jako reakcja immunologiczna przeciw komórkom nowotworowym).
Najczęstszą przyczyną gorączki są infekcje dolnych dróg oddechowych, górnych dróg oddechowych i układu pokarmowego. Organizm w ten sposób daje znać, że walczy z chorobą. Podwyższonej temperaturze ciała towarzyszą wtedy inne objawy, takie jak katar, kaszel, ból głowy, ból gardła, czasami wysypki skórne (mononukleoza, „trzydniówka”), bóle mięśni i ogólne uczucie rozbicia oraz osłabienia. Infekcje wirusowe z gorączką mogą wywoływać dreszcze, uczucie zimna, intensywne pocenie. Przy infekcjach układu pokarmowego pojawia się gorączka oraz nudności, wymioty, biegunka, brak apetytu. Często chorzy odczuwają bolesność uogólnioną jamy brzusznej.
Niektóre infekcje bakteryjne lub wirusowe wywołujące gorączkę:
- ropne zapalenie gardła;
- zapalenie płuc i zapalenie oskrzeli;
- zapalenie zatok przynosowych i czołowych;
- mononukleoza;
- ospa i odra;
- zakażenie rotawirusami, astrowirusami itp;
- przeziębienie i grypa;
- COVID-19.
Temperatura ciała podnosi się również w stanach zapalnych innych części organizmu. Mogą to być np. zapalenia żył z gorączką i widocznym zaczerwienieniem wzdłuż przebiegu żyły, nieswoiste zapalenia jelit objawiające się biegunką, bólem brzucha, nagłym parciem na stolec. Gorączka pojawi się przy zapaleniu wyrostka robaczkowego – objawy towarzyszące to silny ból brzucha na dole po prawej stronie i jego twardość. Podwyższenie temperatury ciała wywoła również zakażenie układu moczowego – pojawia się ból okolicy lędźwiowej i w dole brzucha, mocz może przybierać niekiedy krwiste zabarwienie, możliwe jest parcie na mocz i pieczenie okolicy cewki moczowej. Okoliczności powstania gorączki to również obecność ciał obcych w organizmie (np. ran postrzałowych lub różnych przedmiotów, które wbiły się w ciało np. podczas wypadku).
Gorączka i stan podgorączkowy o nieznanej przyczynie, bez żadnych innych objawów, powinny zostać skonsultowane z lekarzem, aby możliwie szybko wdrożyć odpowiednie leczenie.
Do wystąpienia gorączki mogą doprowadzić również bardzo niebezpieczne stany, kiedy wymagane jest wezwanie karetki pogotowia ratunkowego. Oprócz gorączki występują w nich takie objawy jak sztywność karku, ból w klatce piersiowej, nietypowa wysypka, trudności w oddychaniu, drgawki, nadwrażliwość na światło, silny ból głowy, ostry ból brzucha – szczególnie jego „deskowatość”.
Podwyższona temperatura ciała – normy. Kiedy i jak zbijać gorączkę?
U osób dorosłych i dzieci występują następujące normy podwyższonej temperatury ciała:
37,5°C – 38°C – stan podgorączkowy;
38°C – 40°C – gorączka.
Powyżej 40°C gorączki należy zacząć ją bezwzględnie zbijać poprzez zimne okłady i leki przeciwgorączkowe (paracetamol, pyralgina, ibuprofen itp.). Dawki leków przeciwgorączkowych powinny być dobrane do masy chorego, a nie do jego wieku. Jeżeli to nie pomaga lub daje chwilowy skutek, ponownie wysoka ciepłota ciała powinna być jak najszybciej skonsultowana z lekarzem. Należy unikać podawania dużej ilości zimnych płynów – nawodnienie jest bardzo ważne, jednak najlepiej podawać letnią wodę lub herbatę.
Gorączka u dzieci powinna być zbijana już od 39°C, chyba że przy niższej temperaturze ciała dziecko czuje się bardzo źle i jest silnie osłabione. Leki przeciwgorączkowe (ibuprofen i paracetamol) przy infekcji należy podawać dzieciom naprzemiennie, co 4 godziny, w dawce dostosowanej do masy ciała dziecka. Należy pamiętać, że czopków doodbytniczych nie dzieli się na części tak jak tabletek. Przy wyjątkowo wysokim wzroście temperatury ciała dziecka (powyżej 40°C) należy zastosować kąpiel ochładzającą – nie wolno jednak wkładać dziecka do zimnej wody! Jej temperatura powinna wynosić 36-40 stopni. Nie są do tego potrzebne termometry. Temperaturę wody bardzo łatwo sprawdzić łokciem – jeżeli woda nie parzy lub nie jest za zimna, oznacza, że jest optymalna.
Przeczytaj także o: