Nerwobóle

mężczyzna trzyma się za klatke piersiową

Ból nerwów (zwany również bólem neuropatycznym) często pojawia się w wyniku uszkodzenia nerwów obwodowego lub ośrodkowego układu nerwowego. Ból często dotyka głowy, ramion, rąk, nóg i stóp. Częstą przyczyną są choroby, stany zapalne, infekcje lub urazy. W leczeniu lekarz stosuje leki i fizjoterapię, a czasami konieczny jest zabieg chirurgiczny.

W leczeniu nerwobólów stosowane są leki przeciwbólowe, takie jak antydepresanty lub opioidy. Możliwe jest również leczenie infekcji antybiotykami, lekami przeciwwirusowymi lub operacja (np. w przypadku zespołu cieśni nadgarstka). Każdy z tych rodzajów terapii wymaga kontaktu z lekarzem. Najszybszym sposobem jest wideokonsultacja z lekarzem specjalistą TELEMEDI, który ustali dalsze działania terapeutyczne, wystawi receptę na stosowne leki i w razie potrzeby wystawi zwolnienie lekarskie.

  • Opis: Nerwoból to ból spowodowany uszkodzeniem lub dysfunkcją nerwów.
  • Leczenie: Terapia nerwobóli jest uzależniona od ich przyczyny. Lekarz zazwyczaj leczy ból za pomocą leków. Możliwe jest również zastosowanie fizjoterapii, akupunktury, psychoterapii i chirurgii.
  • Objawy: Typowe objawy to przeszywający, elektryzujący, kłujący lub piekący ból, mrowienie, drętwienie, a także nasilenie bólu wywołane bodźcami, które w rzeczywistości nie wywołują bólu, np. dotykiem (allodynia).
  • Przyczyny: Częstą przyczyną są urazy (np. po wypadku), stłuczenia (np. przepuklina dysku), stany zapalne (np. półpasiec) lub choroby (np. cukrzyca, stwardnienie rozsiane).
  • Diagnoza: Rozmowa z lekarzem, badania neurologiczne (np. badanie reakcji włókien nerwowych na ciepło, zimno, wibracje, ucisk).
  • Przebieg: Szanse na wyzdrowienie są bardzo różne, ponieważ zależą od konkretnej przyczyny występowania nerwobóli. Jeśli ból nie jest leczony we wczesnym stadium, może stać się przewlekły. W wielu przypadkach jakość życia może ulec znacznej poprawie dzięki zastosowaniu odpowiednich terapii.
  • Profilaktyka: Zdrowy styl życia (np. regularne ćwiczenia fizyczne, zrównoważona dieta, unikanie stresu).

Co to jest nerwoból?

Nerwoból – zwany również bólem neuropatycznym lub neuralgią – jest bólem, który pojawia się, gdy nerwy i ich struktury (np. włókna nerwowe, komórki nerwowe) są podrażnione lub uszkodzone. Do uszkodzenia dochodzi na przykład w wyniku zapalenia nerwów, ale także w przypadku urazów po wypadkach lub chorób takich jak stwardnienie rozsiane czy cukrzyca.

Typowe objawy to silny ból, który pojawia się nagle. Może on mieć charakter piekący, kłujący lub tępy. Ból nerwów słabo lub wcale nie reaguje na konwencjonalne leki przeciwbólowe. W obszarach dotkniętych chorobą często występują zaburzenia czucia, takie jak mrowienie lub drętwienie. Ból neuropatyczny zazwyczaj promieniuje do tych części ciała, które są obsługiwane przez jeden lub więcej nerwów (np. ręce, nogi, głowa, skóra, plecy). Ból jest lub może stać się przewlekły.

Termin „neuropatia” jest pojęciem zbiorczym dla chorób nerwów. Rozróżnia się neuropatie ośrodkowe, czyli te, które powstają w ośrodkowym układzie nerwowym (w skrócie OUN lub CNS: mózg i rdzeń kręgowy), oraz neuropatie obwodowe. W tym przypadku przyczyną bólu są nerwy znajdujące się poza OUN. Neuropatia dotyczy albo pojedynczego nerwu (mononeuropatia) albo kilku nerwów (polineuropatia).

Czym różni się ból neuropatyczny od innych bólów?

Nerwoból różni się od innych bólów, takich jak ból głowy czy pleców. W tym przypadku nerwy są tylko „przekaźnikami” bólu. W bólu neuropatycznym same nerwy są wyzwalaczami lub przynajmniej częściowo przyczyną bólu.

Kogo to dotyczy?

Szacuje się, że nerwobóle występują u około 20 procent pacjentów z nowotworami i u około 35 procent wszystkich pacjentów cierpiących na bóle przewlekłe.

Nerwobóle są jedną z najczęstszych przyczyn bólu przewlekłego, obok bólu pleców i głowy.

Lekarz leczy ból neuropatyczny na różne sposoby, w zależności od przyczyny. Często w grę wchodzi połączenie kilku działań. Należą do nich na przykład leki, akupunktura, fizjoterapia, psychoterapia, metody relaksacyjne i trening pacjenta, jak również przezskórna stymulacja nerwów (TENS).

Leczenie przyczyny wywołującej dolegliwości

W leczeniu bólu neuropatycznego lekarz stara się najpierw wyeliminować przyczynę neuropatii (uszkodzenia nerwu) lub leczyć ją jak najlepiej. W tym celu, o ile to możliwe, konieczne jest np. unikanie przez osoby dotknięte chorobą substancji potencjalnie uszkadzających nerwy (np. alkoholu lub niektórych leków przeciwnowotworowych). Jeśli przyczyną nerwobólu jest choroba, np. cukrzyca, lekarz leczy ją w pierwszej kolejności (np. poprzez poprawę poziomu cukru we krwi za pomocą stosowania odpowiednich leków).

Jeśli za ból odpowiedzialna jest infekcja bakteryjna lub wirusowa (np. półpasiec), lekarz podaje antybiotyki przeciw bakteriom lub leki przeciw wirusom (leki przeciwwirusowe). Niektóre choroby, takie jak zespół cieśni nadgarstka lub niektóre choroby nowotworowe, czasami powodują ucisk na nerwy, przyszczypnięcie lub uszkodzenie ich w inny sposób.

W takim przypadku konieczna jest operacja, aby uwolnić nerwy od czynnika wywołującego ból, np. w przypadku ich przyszczypnięcia. Czasami lekarz może również usunąć ból poprzez obliterację uszkodzonych nerwów za pomocą leków.

Leczenie farmakologiczne nerwobóli

Ból neuropatyczny nie jest łatwy w leczeniu, ponieważ wiele „klasycznych” leków przeciwbólowych z substancjami czynnymi takimi jak kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, diklofenak czy naproksen (niesteroidowe leki przeciwzapalne, w skrócie NLPZ) nie działa lub działają w stopniu niewystarczającym.

Dlatego też w przypadku nerwobóli lekarz zazwyczaj stosuje inne środki przeciwbólowe, które są o wiele bardziej skuteczne:

  • Leki przeciwdrgawkowe (np. substancje czynne: gabapentyna, pregabalina, karbamazepina) w postaci kapsułek, tabletek i roztworów doustnych; działają przeciwdrgawkowo, zmniejszają przekazywanie bodźców wzdłuż dróg nerwowych, zmniejszają pobudliwość nerwów.
  • Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (np. substancje czynne: amitryptylina, imipramina lub doksepina) w postaci tabletek, drażetek, kropli i zastrzyków; działają przeciwbólowo, wzmacniają działanie leków przeciwbólowych.
  • Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (np. substancje czynne: duloksetyna, wenlafaksyna, milnacipran) w postaci tabletek, kapsułek; działają przeciwbólowo, hamują wrażliwość na ból.
  • Opiaty (np. substancje czynne: tramadol, hydromorfon, fentanyl) we wszystkich możliwych postaciach: tabletki, kapsułki, roztwory, plastry, zastrzyki, infuzje, aerozole do nosa, tabletki musujące, pastylki, czopki lub krople; mają silne działanie przeciwbólowe, tłumią przekazywanie i przetwarzanie bodźców bólowych.
  • Miejscowa terapia przeciwbólowa (np. substancje czynne: lidokaina, kapsaicyna, toksyna botulinowa) w postaci maści, plastrów lub zastrzyków; działają znieczulająco i przeciwbólowo.

Leki te są dostępne wyłącznie na receptę. Lekarz dokładnie wyjaśnia pacjentowi, jak należy dawkować i stosować dany lek.

Leczenie bez stosowania leków

Także metody leczenia bez użycia środków farmakologicznych mogą mieć działanie wspomagające w walce z nerwobólami. Należą do nich na przykład:

  • Fizjoterapia: Fizjoterapia lub terapia zajęciowa często pomagają złagodzić nerwobóle. Obejmuje ona ćwiczenia wzmacniające mięśnie, masaże i zabiegi fizyczne (np. stosowanie ciepła, zimna, światła lub bodźców elektrycznych). Z pomocą terapii pacjenci uczą się, że nawet z bólem można się poruszać. Głównym celem jest praca z pacjentem, jego rodziną, bliskimi i środowiskiem (np. miejscem pracy), aby zachęcić go do ruchu i uczestnictwa w aktywnym życiu.
  • Akupunktura: Akupunktura pomaga również w przypadku bólu nerwów. W tym celu akupunkturzysta wbija cienkie jednorazowe igły w określone punkty skóry na ciele. Nie powoduje to prawie żadnego bólu. Pozostają one tam przez około 20 do 30 minut i wywołują efekt przeciwbólowy, podczas gdy pacjent relaksuje się w pozycji leżącej.
  • Unieruchomienie chorej części ciała (np. za pomocą szyny): Czasami pomocne jest tymczasowe unieruchomienie chorej części ciała za pomocą szyny lub bandaża. Jest to zalecane na przykład w przypadku podrażnienia lub zapalenia nerwów powstałego w wyniku urazów.
  • Przezskórna stymulacja nerwów (TENS): TENS również może pomóc osobom z nerwobólami. W tej procedurze impulsy elektryczne są przekazywane do dotkniętych bólem części ciała za pomocą elektrod skórnych. Prąd podrażnia nerwy znajdujące się w tkance, powodując uwalnianie przez mózg substancji chemicznych, które tłumią odczuwanie bólu.
  • Krioterapia: Środki chłodzące takie jak spreje chłodzące, zimne okłady lub zimne kompresy również mogą przynieść ulgę wielu osobom cierpiącym na nerwobóle. Często pomaga również pobyt w kriokomorze. W tym celu należy najpierw stać bez ubrania w przedsionku kriokomory o temperaturze minus 60 stopni Celsjusza przez pół minuty, a następnie w samej kriokomorze o temperaturze minus 110 stopni Celsjusza, przez około dwie i pół minuty. Z kriokomory należy korzystać tylko po kontroli lekarskiej i na zlecenie lekarza. Ważne jest, abyś osoby korzystające z tej formy terapii były zdrowe i znajdowały się w dobrej formie.
  • Ćwiczenia relaksacyjne: Techniki relaksacyjne dodatkowo zmniejszają odczuwanie bólu. Należą do nich trening autogenny, trening relaksacyjny Jacobsona, hipnoza, medytacja czy biofeedback (biologiczne sprzężenie zwrotne).
  • Psychoterapia: Towarzysząca terapii nerwobóli opieka psychologiczna (np. psychoterapia) ma również działanie wspomagające w walce z bólem. W ten sposób osoby dotknięte bólem uczą się radzić sobie z nim i znajdują sposoby na prowadzenie spełnionego i satysfakcjonującego życia pomimo bólu (akceptacja bólu). W rezultacie wielu pacjentów cierpiących z powodu bólu znacznie ogranicza przyjmowanie leków przeciwbólowych.

Porady i domowe sposoby na nerwobóle

Niektórzy ludzie z nerwobólami twierdzą często, że pewne domowe sposoby przynoszą im dużą ulgę. Pomagają zarówno zimne, jak i ciepłe okłady. U niektórych osób korzystne są również naprzemienne kąpiele w ciepłej i zimnej wodzie. Jeśli nerwobólowi towarzyszy drętwienie lub dyskomfort, należy zadbać o to, aby uniknąć oparzeń lub odmrożeń w czasie stosowania tego typu terapii. 

Zdrowa dieta, która zawiera wiele witamin z grupy B, jest również pomocna w przypadku występowania nerwobólu. Dla optymalnego funkcjonowania nerwów organizm potrzebuje witamin B6 i B12. Znajdują się one głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso, ryby, jaja i mleko, ale także w produktach pełnoziarnistych i roślinach strączkowych.

Leki ziołowe i homeopatyczne

Leki roślinne, zioła lecznicze lub leki homeopatyczne również wydają się pomagać w niektórych przypadkach. Przyjmowane lub stosowane w postaci herbat, ekstraktów, naparów, maści, kapsułek lub okładów, mają działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Na przykład kora wierzby srebrnej, kadzidła, chili (zawierające kapsaicynę), czarci pazur, żywokost lekarski i arnika są uważane za szczególnie skuteczne w zwalczaniu nerwobólów.

Leki homeopatyczne, takie jak globulki z zielem ślazu, również są stosowane przy regularnie pojawiających się nerwobólach. 

Skuteczność leków roślinnych, ziołowych i homeopatycznych nie została jeszcze udowodniona lub została udowodniona w sposób niewystarczający w badaniach. Stosuj je tylko po konsultacji z lekarzem!

Zasadniczo nerwobóle zawsze powinny być wcześnie diagnozowane i leczone przez lekarza!

Operacja chirurgiczna

Jeśli ból neuropatyczny nie może być wystarczająco złagodzony pomimo stosowania różnych metod terapii, operacja chirurgiczna często jest jedynym sposobem skutecznego usunięcia nerwobólu.

Jednym ze stosowanych zabiegów chirurgicznych jest neuromodulacja. W tym przypadku lekarz wprowadza chirurgicznie elektrody w pobliże rdzenia kręgowego. Emitują one specjalne impulsy elektryczne, które znacznie zmniejszają ból neuropatyczny. Często dzięki takiemu zabiegowi pacjenci są w stanie zmniejszyć ilość przyjmowanych leków przeciwbólowych nawet o 50 procent.

Czasami lekarz musi chirurgicznie usunąć część lub wszystkie włókna nerwowe chorego nerwu lub wyciąć część nerwu i w ten sposób go odciąć, aby zlikwidować ból.

Jeśli nerw jest uciśnięty, lekarz odsłania nerw w trakcie operacji, aby usunąć ucisk powodujący ból.

Przy neuralgii istnieje ryzyko, że organizm rozwinie coś, co nazywa się pamięcią bólu i ból stanie się przewlekły. Aby temu zapobiec, ważne jest, aby lekarz zaczął leczyć nerwobóle tak wcześnie i skutecznie, jak to tylko możliwe.

Objawy u osób z nerwobólami mogą się znacznie różnić i mogą być bardziej lub mniej intensywne oraz zmienne w czasie.

Osoby z nerwobólem często opisują objawy nerwobólu jako:

  • pieczenie,
  • mrowienie,
  • kłucie,
  • elektryzowanie.

Objawy często występują w pozycji spoczynkowej. Czasami nawet delikatny dotyk lub kontakt z ciepłą wodą może powodować ból. Lekarze nazywają to zjawisko allodynią. O hiperalgezji lekarze mówią wtedy, gdy umiarkowanie bolesny bodziec wyzwala znacznie silniejszy ból, niż miałoby to miejsce u osób bez nerwobólów. Oba te zjawiska są typowe dla bólu neuropatycznego.

Inne objawy nerwobólów to:

  • zmniejszona zdolność odczuwania wibracji,
  • zmniejszone odczuwanie zmian temperatury,
  • mrowienie aż do uczucia drętwienia (brak czucia) w dotkniętym nerwobólem obszarze,
  • osłabienie mięśni lub nawet paraliż.

Ponieważ nerwobóle są z jednej strony trudne do leczenia, a z drugiej strony szczególnie stresujące dla osób nimi dotkniętych, ryzyko, że ból stanie się przewlekły, jest bardzo wysokie.

Nerwobóle, ze względu na swoją intensywność, często prowadzą do innych dolegliwości, takich jak zaburzenia snu, problemy z koncentracją, lęk i depresja.

W jakich miejscach występują nerwobóle?

Ponieważ włókna nerwowe przebiegają przez całe ciało, wystąpienie nerwobólu jest możliwe praktycznie we wszystkich obszarach ciała. Najczęściej dotkniętymi nerwobólami obszarami są: głowa (np. skóra głowy), szyja, twarz (np. za uchem), kark (najczęściej z boku), tułów, żebra, plecy, bark, ramiona (np. przedramię, ramię), ręce, nogi (np. uda, kolana), stopy (zwłaszcza grzbiet stopy), palce, zęby, szczęka, skóra, brzuch, dno miednicy.

Nerwobóle mają wiele różnych przyczyn. Powstają na przykład w wyniku urazów, stłuczeń, infekcji, stanów zapalnych lub innych chorób. Uszkodzone lub dysfunkcyjne włókna nerwowe stale przekazują sygnały bólowe do mózgu, a odczuwanie bólu jest wzmożone.

Nawet kontakt ubrania ze skórą lub zwykły dotyk może być odczuwany jako bardzo bolesny. W zależności od tego, gdzie leży przyczyna występowania bólu, rozróżnia się dwie klasy nerwobólów:

Neuropatia obwodowa

Ból ma swoje źródło w obwodowym układzie nerwowym. Odnosi się to do wszystkich nerwów, które leżą poza mózgiem i rdzeniem kręgowym. Na przykład nerwy łączące głowę, twarz, oczy, nos, mięśnie i uszy z mózgiem.

Przykłady neuropatii obwodowych obejmują:

  • Ból występujący na skórze spowodowany ostrym zakażeniem wirusem półpaśca, który zwykle występuje tylko po jednej stronie ciała.
  • Neuralgia popółpaścowa: silny ból nerwów, który utrzymuje się po zakażeniu półpaścem.
  • Ból fantomowy kończyn: osoba dotknięta chorobą odczuwa ból w części ciała, której już nie ma, zazwyczaj po amputacji.
  • Neuralgia nerwu trójdzielnego: nagły silny ból w twarzy.
  • Neuropatia cukrzycowa (polineuropatia): wysoki poziom cukru we krwi u osób z cukrzycą uszkadza nerwy w różnych częściach ciała, powodując m.in. piekący ból, często w stopach.
  • Zespół Bannwartha: ból (np. głowy, twarzy lub brzucha), który pojawia się po zakażeniu boreliozą.
  • Zespół ciasnoty podbarkowej: ból występujący, gdy nerwy są uciskane. Często występuje w barku.
  • Zespół cieśni nadgarstka: zwężenie pochewek ścięgnistych nadgarstka powodujące ucisk nerwu pośrodkowego ramienia.

Neuropatia centralna

Ból pochodzi z centralnego układu nerwowego (rdzeń kręgowy i mózg).

Czynniki wywołujące neuropatie ośrodkowe obejmują:

  • udar mózgu,
  • choroby neurologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane (SM),
  • zapalenia i ropnie,
  • uszkodzenie rdzenia kręgowego i kręgów (np. przepuklina krążka międzykręgowego),
  • nowotwory,
  • uszkodzenia nerwów (np. bóle nerwów spowodowane wypadkami lub po operacjach).

Ponadto napięcie, stres psychiczny, nadużywanie alkoholu, leki (np. chemioterapia lub na objawy związane z podeszłym wiekiem) mogą być również możliwymi przyczynami występowania nerwobólów.

W przypadku występowania nerwobólów pierwszym kontaktem jest lekarz domowy. W razie potrzeby kieruje on pacjenta do innego specjalisty lub na dalsze badania. Diagnozę nerwobólów stawia lekarz neurolog.

Najważniejszymi krokami do postawienia wiarygodnej diagnozy są: rozmowa z lekarzem (anamneza) oraz badanie neurologiczne. Najważniejsze jest znalezienie przyczyny bólu, aby móc jak najszybciej rozpocząć odpowiednią terapię.

Wywiad lekarski (anamneza)

Na początku lekarz przeprowadza szczegółową rozmowę z pacjentem. Pyta on o historię choroby pacjenta, w szczególności o ewentualne urazy lub uszkodzenia nerwów powstałe np. w wyniku wypadku. Ponadto lekarz pyta pacjenta (np. posługując się tzw. kwestionariuszem oceny bólu) o typowe objawy i oznaki bólu neuropatycznego oraz zbiera informacje o czasie trwania, charakterze i natężeniu bólu.

Badanie neurologiczne

Badanie neurologiczne służy do wykrywania typowych objawów neuropatii, takich jak drętwienie, paraliż lub allodynia (ból przy delikatnym dotknięciu), których osoba dotknięta chorobą często nie jest nawet świadoma. Stosując ilościowe testy sensoryczne (QST), lekarz wykorzystuje bodźce termiczne i mechaniczne (np. nacisk, wibracje), aby zbadać skórę i leżące pod nią obszary pod kątem funkcji włókien nerwowych.

Następnie lekarz dokonuje obrazowania przebiegu włókien nerwowych (neurografia) i w razie potrzeby pobiera małą próbkę z uszkodzonego nerwu (biopsja), aby zbadać tkankę nerwową pod kątem zmian (badanie neurohistologiczne).

Za pomocą dalszych badań neurologicznych, takich jak somatosensoryczne potencjały wywołane (SSEP), lekarz bada przewodnictwo, a tym samym funkcjonowanie włókien nerwowych od skóry przez rdzeń kręgowy do mózgu. W tym celu umieszcza elektrodę stymulującą w pobliżu wrażliwego nerwu.

Często stosuje również procedury obrazowania, na przykład tomografię komputerową (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI). Dzięki nim ewentualne uszkodzenia nerwów stają się bezpośrednio widoczne. Lekarz bada również krew osoby dotkniętej nerwobólami.

Czy można wyleczyć nerwobóle?

Im wcześniej nerwoból jest leczony przez lekarza, tym większe są szanse na wyzdrowienie. I odwrotnie, im później rozpocznie się terapia, tym większe ryzyko, że ból stanie się przewlekły. Jeśli jednak przyczyną nerwobólu jest choroba podstawowa, często możliwe jest jej wyleczenie, a wraz z tym znika również sam ból.

W przypadku przewlekłego nerwobólu ważne jest, aby przed rozpoczęciem terapii lekarz omówił z pacjentem realistyczne cele leczenia. Realistycznym celem jest na przykład zmniejszenie bólu o ponad 30 do 50 procent, poprawa jakości snu i życia oraz zachowanie przez osoby dotknięte chorobą pełnej lub częściowej zdolności do pracy.

W zależności od przyczyny nerwobóle ustępują po kilku minutach, godzinach, dniach lub tygodniach. Często jednak utrzymują się one przez kilka miesięcy i przechodzą w stan przewlekły.

Zasadniczo nie można całkowicie zapobiec uszkodzeniom nerwów, ponieważ istnieje wiele możliwych przyczyn. Niemniej jednak ryzyko wystąpienia nerwobólu można zmniejszyć poprzez zdrowy, świadomy styl życia. Na przykład ważne jest, abyś stosował zrównoważoną dietę, regularnie ćwiczył, unikał stresu i ryzyka wypadków.

Jak objawia się nerwoból w nogach?

Ból może być odczuwany jako piekący lub kłujący. Nierzadko występuje uczucie, które wiele osób opisuje jako mrowienie lub nawet drętwienie nóg. Dyskomfort zwykle nasila się przy ucisku lub ruchu, ale występuje również w spoczynku.

Co pomaga na nerwobóle związane z cukrzycą?

Na łagodne dolegliwości bólowe może działać paracetamol. W przypadku częstszego stosowania leku należy porozmawiać z lekarzem. W przypadku silniejszego bólu może on przepisać preparaty, które są zwykle stosowane w leczeniu depresji lub epilepsji, ale które również zmniejszają odczuwanie bólu.

Jakie są etapy neuropatii?

  • Etap pierwszy: drętwienie i ból. W tym początkowym stadium pacjenci stają się świadomi, że coś jest „nie tak” z nerwami w ich rękach lub stopach. 
  • Etap drugi: Ciągły ból. 
  • Etap trzeci: Intensywny ból. 
  • Etap czwarty: Całkowite otępienie/utrata czucia w członkach.

Czy neuropatia może być przyczyną kalectwa?

Niezależnie od przyczyny neuropatia obwodowa może być bardzo wyniszczającym zaburzeniem, które może wpływać na wiele aspektów życia danej osoby. Choroba może negatywnie oddziaływać na zdolność do stania, chodzenia, noszenia przedmiotów lub ich podnoszenia.

  • L. Colloca, T. Ludman u. a.: Neuropathic pain. In: Nature reviews. Disease primers. Band 3, Februar 2017.
  • Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia Człowieka. T. V. Warszawa: PZWL, 1989.
  • M. Domżał, Ból neuralgiczny i neuropatyczny w praktyce lekarza. Terapia 2004.

Przeczytaj także o:

Złamanie palca u stopy

Autor

opracowano przez radę medyczną Telemedi

Zaktualizowano: 15.04.2024
  • Nerwobóle
  • poradnik