Niedobór żelaza

Rola żelaza w organizmie

Żelazo jest kluczowym składnikiem mineralnym dla zdrowia człowieka. Jest niezbędnym elementem krwinek czerwonych oraz mioglobiny (magazynu tlenu w mięśniach). Wchodzi w skład licznych enzymów oraz związków biorących udział w aktywnej obronie organizmu. Dodatkowo jako składnik układu odpornościowego zwalcza bakterie i wirusy. Wpływa na metabolizm cholesterolu i ułatwia usuwanie szkodliwych związków dla organizmu (poprzez ich detoksykację w wątrobie).

Przyczyny niedoboru żelaza

Najczęstsze przyczyny niedoboru żelaza to:

• Nieprawidłowo skomponowana dieta uboga w produkty bogate w żelazo. Przyczyniają się do tego przede wszystkim restrykcyjne diety odchudzające oraz diety wegetariańskie i wegańskie (ze względu na to, że wykluczają one produkty pochodzenia zwierzęcego).
• Nadmierna utrata krwi podczas obfitych miesiączek lub w przypadku krwawienia utajonego. Problem ten również może dotyczyć osób, które często oddają krew.
• Do niedoboru żelaza prowadzi także nieprawidłowe wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego – np. w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna oraz autoimmunologiczne zapalenie żołądka.
• Niski poziom żelaza może wystąpić także w okresie dojrzewania.

Jakie mogą być skutki niedoboru żelaza?

Skutki niedoborów żelaza mogą być dla nas bardzo poważne. Niedobór żelaza prowadzi do zmęczenia i osłabienia układu odpornościowego, bólów głowy i stawów. W skrajnych przypadkach niedobór żelaza może nawet spowodować uszkodzenie narządów i upośledzenie funkcji poznawczych.

Nieprawidłowe stężenie żelaza prowadzi do anemii; niedokrwistość z niedoboru żelaza, która bardzo często daje objawy neurologiczne.

Anemia wiąże się z różnymi objawami, takimi jak zawroty głowy, duszność i kołatanie serca, a także problemy z pamięcią. Może również powodować suchość skóry, charakterystyczne pęknięcia w kącikach , wypadanie włosów i łamliwość paznokci.

Anemia jest bardzo niebezpieczna dla kobiet w ciąży, ponieważ może prowadzić do przedwczesnego porodu, a nawet uszkodzenia płodu. Najlepiej poddawać się regularnym badaniom lekarskim, aby uniknąć zagrożeń dla zdrowia.

Utajony niedobór pojawia się, kiedy organizm nie ma zgromadzonych zapasów żelaza i wystarcza mu tego pierwiastka jedynie na bieżące potrzeby, może z tego wynikać niedobór żelaza. Rezerwy żelaza są magazynowane w wątrobie, szpiku kostnym czy też śledzionie, a także mięśniach. Bardzo istotne jest, aby do organizmu były dostarczane podobne ilość żelaza co są z niego wydalane, czyli musi być zachowana odpowiednia równowaga.

Nietypowe objawy niedoboru żelaza

Do nietypowych objawów niedoboru żelaza w organizmie należą:

• spaczone łaknienie, np. ochota na kredę, glinę, surowy ryż – często w anemii z niedoboru żelaza u dzieci,
• zespół niespokojnych nóg, podczas nocnego odpoczynku,
• zapalenie języka lub nienaturalnie wygładzony język,
• pękające kąciki ust, nawracające afty, nadżerki w błonie śluzowej jamy ustnej.

Jakie badania wykonać przy podejrzeniu niedoboru żelaza?

Badanie żelaza we krwi zleca się przeważnie równolegle z badaniem morfologii krwi lub jako badanie uzupełniające, gdy w morfologii krwi stwierdzono niepokojące wykładniki niedokrwistości. Mowa tu o zbyt małej liczbie erytrocytów, a także obniżeniu wartości hematokrytu lub stężenia hemoglobiny.

Jednym ze skutków niedoboru żelaza może być niedokrwistość niedobarwliwa, czyli niedokrwistość z obniżonym stężeniem hemoglobiny w krwince czerwonej. Poza badaniem stężenia żelaza we krwi lekarz może wówczas zlecić badanie stężenia transferyny, czyli białka transportującego żelazo albo TIBC, czyli badanie całkowitej zdolności wiązania żelaza.

Badanie poziomu żelaza we krwi polega na pobraniu krwi – zwykle z żyły łokciowej. Pacjent nie wymaga specjalnego przygotowania do badania, nie musi też być ono wykonywane na czczo. Przed przystąpieniem do badania warto wypić szklankę wody. Zakres prawidłowy mieści się w przedziale 11–33 µmol/l (60–180 µg/dl).

Całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC) – badanie to określa ilość żelaza, która może zostać związana z białkiem transportującym, czyli transferyną. (W tym przypadku dla niedoboru charakterystyczny będzie wynik zbyt wysoki.

Dieta przy za niskim poziomie żelaza

Żelazo jest niezbędnym minerałem dla ludzkiego organizmu i ważne jest, aby zapewnić jego wystarczającą ilość w diecie. Spożywanie różnorodnych pokarmów bogatych w żelazo może pomóc uzupełnić niedobór żelaza poprzez spożycie niektórych produktów, są to: czerwone mięso, wątróbka, pełnoziarniste produkty zbożowe, ryby i owoce morza, żółtko, warzywa i owoce, kakao, nasiona roślin strączkowych, pokarmy bogate w witaminę C.

Jak leczyć niedobór żelaza?

Leczenie niedoboru żelaza polega nie tylko wyrównanie niedokrwistości, lecz także uzupełnienie „magazynu” żelaza do poziomu ferrytyny powyżej 30–40 mg/l, co wymaga odpowiednio długiego leczenia – ok. 4–6 miesięcy.

Leczenie związane z nieprawidłowym stężeniem żelaza polega na przyjmowaniu preparatów doustnych żelaza – proste sole żelaza i związki złożone o zmodyfikowanym, przedłużonym uwalnianiu. W większości dobrze się one wchłaniają i są skuteczne w leczeniu. Stosowane są zwykle preparaty żelaza dwuwartościowego, najczęściej siarczany żelaza. Zaleca się podawanie 100–200 mg żelaza.

Podczas walki z niedoborem żelaza warto pamiętać o kilku zasadach, dzięki którym zwiększymy wchłanialność żelaza:

• Preparaty należy przyjmować na pusty żołądek (jeśli wystąpi podrażnienie żołądka, można suplementować w trakcie posiłku),
• Jednocześnie stosowane środki o działaniu zobojętniającym mogą zakłócać wchłanianie pierwiastka,
• Nie powinniśmy popijać żelaza kawą lub herbatą,

Przeczytaj także o:

Telekonsultacje medyczne – bezpieczny i szybki sposób leczenia.

Teleporada lekarz

Internetowy lekarz online za darmo (na NFZ)