Obrzęk – przyczyny, objawy, leczenie
Obrzęk, czyli opuchlizna, powstaje w wyniku stanu zapalnego, zazwyczaj łączy się z zaczerwienieniem i bólem. Obrzęki najczęściej powstają przy chorobach nerek, serca, niedoczynności tarczycy czy alergiach pokarmowych, towarzyszą także złemu wchłanianiu białka. Powoduje je także przewlekła niewydolność żylna. Podpowiadamy, jakie są rodzaje obrzęków, kiedy powstają obrzęki nóg, oraz w jakich sytuacjach wymagają one pilnej konsultacji lekarskiej.
Co to jest obrzęk? Jakie są przyczyny obrzęku?
Obrzęk tworzy się w momencie, gdy zbyt duża ilość płynu zawartego we krwi i chłonce wycieka z naczynia krwionośnego (włosowatego lub chłonnego), a następnie gromadzi się między komórkami. Określa się go, w zależności od jego składu, przesiękiem lub wysiękiem.
Obrzęk jest objawem, może on mieć wiele przyczyn, które ustali lekarz po rozmowie z pacjentem i poprzez badanie obrzękniętego miejsca. Pamiętajmy, aby skonsultować z lekarzem każdy obrzęk, który nie ma oczywistej przyczyny i utrzymuje się dłużej niż 2–3 tygodnie.
Przyczyny obrzęku miejscowego
Obrzęk miejscowy jest niewielki, dotyczy małego odcinka skóry lub pojedynczej części ciała. Jego przyczyną mogą być:
- reakcja alergiczna – oprócz obrzęku, pojawia się także swędzenie i drobna wysypka (pokrzywka);
- reakcja zapalna – wtedy obrzęk ma kolor czerwony, a do tego jest ciepły i bolesny. Zazwyczaj występuje po urazie, a zlokalizowany jest wokół rany, w miejscach ukąszeń owadów, oparzeń posłonecznych. Pojawia się także przy niektórych chorobach autoimmunologicznych (np. reumatoidalne zapalenie stawów);
- niewydolność żylna – tego typu obrzęk łączy się z cofaniem się krwi i utrudnionym przepływem w niewydolnych, poszerzonych żyłach, przez co tworzą się obrzęki kończyn dolnych. Zazwyczaj obrzęk będący wynikiem niewydolności żylnej największy jest wieczorem, po długim staniu, a znika po nocy. Towarzyszą mu żylaki kończyn dolnych; czyli choroba żylakowa, zespół pozakrzepowy i niewydolność zastawek żylnych. Objawami niewydolności żylnej są także obrzęki nóg (puchnięcie nóg), obrzęk stopy i obrzęk kostek czy żylaki podudzi. Profilaktyka dotyczy zmiany nawyków żywieniowych, zwiększeniu aktywności fizycznej, a także redukcji masy ciała.
- zakrzepica – najczęściej dochodzi do zakrzepicy żył powierzchownych kończyn dolnych, czyli żylaków, która nie jest niebezpieczna dla życia. Inaczej jest, gdy mamy do czynienia z tzw. zakrzepicą żył głębokich kończyn dolnych (żylna choroba zakrzepowo-zatorowa), która zagraża naszemu życiu, dlatego w razie jej podejrzenia trzeba jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Charakterystycznym objawem choroby są często występujące bóle nóg, zwłaszcza podczas chodzenia. Czasami pojawia się przy tym jednostronny obrzęk łydki;
- utrudniony odpływ chłonki – powodami utrudnionego odpływu chłonki mogą być nowotwór lub zrosty, ale także niektóre rzadkie choroby zakaźne;
- obrzęk naczynioruchowy – pojawia się nagle i znika samoistnie, często bez jasnego pochodzenia; najczęściej jest to miejscowy obrzęk, jednak bez zaczerwienienia, wysypki czy bólu. Powodem może być wrodzony defekt genetyczny lub przyjmowanie niektórych leków.
- obrzęk całego narządu – przez to organ przestaje prawidłowo działać – jeśli pojawia się wokół niezbędnego do życia narządu, to jest to groźne dla życia.
Obrzęk uogólniony – przyczyny
Obrzęk uogólniony dotyczy całego ciała, płyny poza naczyniami gromadzą się w całym ciele, przez co towarzyszy im także znaczny przyrost masy ciała. Uogólnione obrzęki wynikają z:
- niewydolności serca – powoduje to zaburzenia krążenia. Obrzęki widoczne są na kończynach dolnych, pojawiają się także obrzęki nóg;
- niewydolności wątroby – gromadzi się przy tym płyn w jamie brzusznej oraz poszerzają się żyły na skórze brzucha;
- zespołu nerczycowego (choroba nerek), dochodzi wtedy do wystąpienia obrzęku całego ciała;
- zaburzeń hormonalnych – najczęściej w niedoczynności tarczycy, wtedy obrzęki pojawiają się na twarzy i powiekach;
- niedożywienia;
- ciąży;
- długotrwałego leczenia glikokortykosteroidami.
Obrzęki nóg – przyczyny. Obrzęki nóg a niewydolność serca
Obrzęk występuje również na skutek niewydolności serca, czyli stanu, w którym serce nie daje rady dostarczyć do organizmu niezbędnej ilości krwi. Powstaje w wyniku nieleczonego nadciśnienia tętniczego, zawału czy wad serca, a także chorób osierdzia.
Przy niewydolności krążenia obrzęki powstają wokół kostek, a także na udach, podudziach i okolicach zewnętrznych narządów płciowych. Aby je wyleczyć trzeba przestrzegać zaleceń lekarza i stosować leczenie farmakologiczne, uważać należy jednak na niesteroidowe leki przeciwzapalne i glikokortykosterydy, ponieważ zatrzymują wodę w organizmie.
Profilaktyka obrzęków. Zapobieganie obrzękom. Domowe sposoby na obrzęki nóg i obrzęk limfatyczny
Aby wyleczyć obrzęki nóg trzeba usunąć przyczyny ich powstawania. Do domowych sposobów na pozbycie się obrzęków stóp należą m.in. zimne prysznice, zimne okłady (np. z ziemniaków i soli) czy robienie regularnych przerw w pracy siedzącej, aby pochodzić po pomieszczeniu. Pomaga także stosowanie maści wspomagających krążenie żylne, picie wody i dieta lekkostrawna.
Obrzęki nóg skutecznie niweluje drenaż limfatyczny, który pobudza do pracy układ chłonny, a przy tym usuwa obrzęki limfatyczne. Drenaż likwidujący obrzęk limfatyczny mogą wykonać zarówno fizjoterapeuta, jak i masażysta.
Obrzęki nóg – objawy towarzyszące opuchliźnie – jak zapobiegać?
Jeśli pracujesz fizycznie, dużo stoisz lub chodzisz w ciągu dnia i na koniec dnia pojawia się u Ciebie obrzęk kończyn dolnych to staraj się jak najczęściej:
- układać nogi powyżej ciała;
- stosować maści oraz żele na obrzęk kończyny dolnej obkurczające naczynia;
- nosić specjalne pończochy lub rajstopy przeciwżylakowe;
- masować opuchnięte części ciała.
Przeczytaj także o: