Wzdęcia

Prawie każdy z nas ma od czasu do czasu wzdęcia. Dzieje się tak, gdy w jelitach jest zbyt dużo powietrza, które uciska i drażni. Wzdęcia zazwyczaj nie są objawem chorobowym i ustępują samoistnie. Często są one spowodowane złą dietą, spożytymi fast foodami lub stresem. Jeśli jednak równocześnie występują inne dolegliwości, wzdęcia mogą wskazywać na istnienie poważnej choroby.

Jak TELEMEDICO może pomóc Ci w przypadku wzdęć? 

Wzdęcia zazwyczaj ustępują samoistnie. Często pomóc mogą sprawdzone domowe sposoby leczenia lub zmiana nawyków żywieniowych. Jeśli jednak ciągłym wzdęciom towarzyszą wymioty, bóle brzucha i zmiany w rytmie wypróżnień, to warto omówić ten problem z lekarzem. Sposobem na szybką rozmowę z kompetentnym lekarzem jest wideokonsultacja ze specjalistą TELEMEDICO, który przeprowadzi wywiad lekarski, ustali diagnozę i zaproponuje sposób dalszego postępowania. 

Podstawowe informacje

• Co to są wzdęcia? Za dużo powietrza w żołądku – żołądek jest rozdęty. Często pojawiają się także gazy jelitowe.
• Przyczyny: Pokarmy o wysokiej zawartości błonnika lub powodujące wzdęcia (kapusta, rośliny strączkowe, cebula itp.), napoje gazowane, alkohol, kawa, połykanie powietrza spowodowane pośpiesznym jedzeniem lub mówieniem w trakcie jedzenia, stres, niepokój, zespół jelita drażliwego, nietolerancja pokarmowa (np. nietolerancja laktozy, celiakia), alergia pokarmowa, zaburzenia flory jelitowej (np. w wyniku antybiotykoterapii), niewydolność trzustki, niedrożność jelit, nowotwory jelit, marskość wątroby; u niemowląt: kolka.
• Leczenie: Środki zmniejszające napięcie powierzchniowe, środki na poprawę trawienia i przeciwskurczowe, środki domowe; w razie potrzeby leczenie choroby podstawowej.
• Środki domowe: Butelka z gorącą wodą, ciepły okład, okrężny masaż brzucha, herbata z anyżu, kopru włoskiego i kminku.
• Zapobieganie: Unikanie pokarmów i napojów ciężkostrawnych i powodujących wzdęcia (np. tłuste potrawy, kapusta, fasola, napoje gazowane), podczas gotowania używanie przypraw ułatwiających trawienie (kminek, anyż, majeranek itp.), jedzenie powoli i dokładne przeżuwanie, jedzenie kilku małych posiłków dziennie zamiast kilku dużych porcji, zażywanie odpowiednio dużej ilości ruchu i sportu (np. spacery, pływanie, jazda na rowerze).

Wzdęcia: przyczyny

Obecność powietrza w jelitach i wypuszczanie go przez odbyt w postaci gazów jelitowych jest zjawiskiem całkowicie normalnym. Nieprzyjemny zapach, który może się pojawić, również nie jest niczym niezwykłym. Wywołują go bakterie jelitowe, które podczas rozkładania resztek pokarmowych wytwarzają gazy siarkowe o specyficznej woni.

To, jak ludzie odczuwają wzdęcia, różni się w zależności od indywidualnego przypadku. Niektórym przeszkadzają nawet niewielkie ilości gazów w żołądku, inni są pod tym względem mniej wrażliwi. Wzdęcia, które występują sporadycznie i bez innych objawów towarzyszących, nie są uważane za chorobę. W niektórych przypadkach są to jednak objawy choroby.

Jak powstają gazy jelitowe

Gazy jelitowe powstają głównie podczas trawienia, gdy pokarm bogaty w błonnik lub duże ilości węglowodanów czy białek są rozkładane przez bakterie jelitowe. Mikroby wytwarzają m.in. wodór, metan i dwutlenek węgla. Większość z tych gazów dostaje się do krwi i jest wydychana przez płuca. Reszta wydostaje się przez jelito.

Co powoduje wzdęcia?

W zdecydowanej większości przypadków wzdęcia są nieszkodliwe i mogą być przypisane złym nawykom żywieniowym i stylowi życia. Jednak mogą za nimi kryć się również określone schorzenia.

Pokarmy i napoje powodujące wzdęcia

Silne wzdęcia mogą powodować na przykład kapusta, rośliny strączkowe i cebula. Zbyt obfite, tłuste lub słodkie pokarmy również prowadzą do zwiększonego tworzenia się gazów w żołądku. Obecne tam enzymy nie są w stanie całkowicie rozłożyć substancji odżywczych i następuje uaktywnienie się bakterii jelitowych. Napoje gazowane, alkohol i kawa również mogą powodować wzdęcia.

Inną przyczyną wzdęć może być nagła zmiana diety na produkty pełnoziarniste, ponieważ przewód pokarmowy musi najpierw przystosować się do nieznanego pokarmu. Duża część niestrawnego błonnika pokarmowego zawartego w produktach pełnoziarnistych jest rozkładana przez bakterie w jelicie grubym. W ten sposób powstają produkty odpadowe, które mogą prowadzić do wzdęcia brzucha.

Połykanie powietrza (aerofagia)

Ludzie, którzy spożywają posiłki w pośpiechu, połykają dwa razy więcej powietrza niż osoby jedzące powoli. Połknięte w ten sposób powietrze gromadzi się w jelitach.

Brak ćwiczeń fizycznych

Osoby, które spędzają większość dnia w pozycji siedzącej, są również bardziej podatne na wzdęcia: brak ruchu powoduje, że jelita są ospałe, co sprzyja wzdęciom.

Czynniki psychiczne

Negatywny stan psychiczny ma znaczący wpływ na trawienie.  Stres i niepokój zaburzają trawienie i mogą również powodować wzdęcia.

Ciąża

Wzdęcia w czasie ciąży nie są rzadkością. Ciało przyszłej matki produkuje hormon progesteron. Rozluźnia on tkankę mięśniową narządów, w tym mięśni przewodu pokarmowego. Spowalnia to trawienie, co z kolei sprzyja powstawaniu wzdęć.

Choroby jako przyczyny wzdęć

Wzdęcia rzadko są spowodowane chorobami. Należą do nich na przykład alergie pokarmowe i nietolerancje pokarmowe. Bardzo rzadko wzdęcia wywoływane są przez choroby zagrażające życiu. Najważniejszymi chorobowymi przyczynami wzdęć są:

• Zespół jelita drażliwego: W zespole jelita drażliwego zaburzone jest funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Oprócz wzdęć występują bóle, skurcze i zaburzenia czucia, a także zmiany w stolcu.
• Nietolerancja laktozy: Osoby z nietolerancją laktozy nie potrafią rozłożyć cukru mlecznego (laktozy) na jego poszczególne składniki. Laktoza jest wtedy rozkładana przez bakterie jelitowe, co może powodować wzdęcia, bóle brzucha lub skurcze i biegunkę.
• Nietolerancja glutenu (celiakia): W przypadku nietolerancji glutenu organizm reaguje nadwrażliwością na białko glutenowe znajdujące się w zbożach. Typowymi objawami tej formy nietolerancji pokarmowej są wzdęcia, utrata wagi, przewlekła biegunka i nudności.
• Alergie pokarmowe: Niektórzy ludzie są uczuleni na pewne pokarmy, takie jak orzechy, owoce czy mleko. Spożycie alergenów powoduje wzdęcia, swędzenie, obrzęki w jamie ustnej, biegunkę i wypryski skórne.
• Zaburzenia flory jelitowej: Wzdęcia mogą wystąpić również wtedy, gdy flora jelitowa jest zaburzona, np. w wyniku przyjmowania antybiotyków.
• Choroby trzustki: Jeśli trzustka jest osłabiona, problemy sprawia trawienie zwłaszcza tłustych pokarmów. Osoby dotknięte chorobą odczuwają wzdęcia i powiększony brzuch, odbijanie się, silne skurcze, a czasem biegunkę.
• Rak jelita grubego (colorectal carcinoma): Rak jelita grubego to złośliwy nowotwór. Poza przewlekłymi wzdęciami i nieprawidłowym trawieniem również zmiany w stolcu i obecność w nim krwi mogą wskazywać na raka jelita grubego.
• Marskość wątroby: Silne wzdęcia występują również przy marskości wątroby. Inne objawy to zmęczenie, słaba wydolność, utrata apetytu, nudności, zaparcia i ucisk pod prawym żebrem.
• Niedrożność jelit: Zwykle objawia się początkowo jako zaparcia, bóle brzucha i wzdęcia. Przyczyną niedrożności może być porażenie ruchów jelit (perystaltyki), bliznowate zrosty po operacji, choroba Leśniowskiego-Crohna, jak również guzy nowotworowe lub ciała obce obecne w jelicie.

Choroby z tym objawem

Schorzenia, których objawem mogą być wzdęcia, to:

• nietolerancja fruktozy,
• zapalenie dróg żółciowych,
• marskość wątroby,
• niewydolność wątroby,
• rak jelita grubego,
• zapalenie odbytnicy,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• zapalenie uchyłków,
• alergia na mleko krowie,
• zespół jelita drażliwego.

Wzdęcia u niemowląt i dzieci

Szczególnie w pierwszych trzech miesiącach życia niemowlęta często cierpią na wzdęcia. Gazy boleśnie rozpychają brzuch dziecka. Część powietrza dostaje się do przewodu pokarmowego dziecka poprzez połykanie go podczas picia. Z tego powodu niemowlęta powinny bekać po wypiciu płynów, dzięki czemu powietrze może wydostać się z ich żołądka.

Nietolerancje pokarmowe

Nietolerancje pokarmowe mogą być problemem zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. Nietolerancja laktozy lub glutenu (celiakia), jak również niewydolność trzustki upośledzają trawienie i tym samym sprzyjają wzdęciom.

Kolka niemowlęca

Niektóre niemowlęta szczególnie w godzinach wieczornych nadmiernie płaczą. Najczęściej zjawisko to występuje u niemowląt w wieku od 0 do 3 miesięcy. 

Obecnie przyjmuje się, że powietrze w brzuszku dziecka jest tylko skutkiem, a nie przyczyną nadmiernego płaczu (połykanie powietrza podczas gwałtownego, długotrwałego płaczu). Natomiast powodem ataków płaczu jest to, że dotknięte nimi dzieci mają problemy z uspokojeniem się. Możliwe jest również, że są one bardziej wrażliwe niż inni ich rówieśnicy i dlatego szybciej ulegają stresowi pod wpływem bodźców z otoczenia. W każdym razie kolka niemowlęca jest obecnie uważana za zaburzenie samoregulacji (podobnie jak zaburzenia karmienia i snu u niemowląt) – dotknięte nią dzieci nie dokonały jeszcze kroku rozwojowego polegającego na odpowiednim uregulowaniu swojego zachowania w określonych kontekstach (samouspokajanie, płacz, sen itp.).

Środki zaradcze na wzdęcia

Wzdęcia są zazwyczaj nieszkodliwe i ustępują samoistnie. Jeśli chcesz coś zrobić przeciwko wzdęciom, możesz spróbować różnych domowych sposobów. Jeśli one nie pomagają, można przyjmować jeden z licznych leków przeciwko wzdęciom.

Wzdęcia: domowe sposoby leczenia

Istnieją różne domowe sposoby na wzdęcia.

Herbatki przeciwko wzdęciom

Różne lecznicze herbatki ziołowe mają działanie rozkurczowe i łagodzą bóle brzucha i wzdęcia. Odpowiednie do tego celu rośliny lecznicze to:

• anyż,
• kminek,
• melisa,
• szałwia,
• koper włoski,
• kurkuma,
• imbir,
• rumianek,
• piołun.

Ogrzewanie przeciwko wzdęciom

Inną rzeczą, która pomaga przeciw wzdęciom, jest ciepło. Działa ono rozluźniająco na jelita. Butelka z gorącą wodą lub termopoduszka są tutaj odpowiednim środkiem. Jeśli chcesz wzmocnić efekt, możesz pomiędzy butelkę z gorącą wodą a brzuch włożyć wilgotną flanelę.

• Okłady na brzuch z rumianku: Gorący i wilgotny okład na brzuch z rumianku ma działanie przeciwbólowe i rozkurczowe. Jedną do dwóch łyżek stołowych kwiatów rumianku należy zalać 1/2 litra wrzącej wody, przykryć i pozostawić do zaparzenia na pięć minut, a następnie odcedzić. Zrolowaną ściereczkę wkładamy do drugiej ściereczki i całość zwijamy w okład. Następnie należy tak przygotowany okład namoczyć w gorącym naparze. Okład kładziemy na brzuchu na 20-30 minut. Stosować maksymalnie dwa razy dziennie.
• Okład z ziemniaków: Ciepło okładu z ziemniaków ma działanie relaksujące, łagodzi ból i poprawia krążenie. Ziemniaki gotujemy do miękkości i odcedzamy. Następnie wykładamy ziemniaki na ściereczkę i rozgniatamy je widelcem. Tak przygotowany okład kładziemy na brzuchu na 30 do 60 minut.

Masaż i nacieranie brzucha

Delikatne masaże są również sprawdzonym domowym sposobem na wzdęcia.

• Masaż brzucha: Delikatny masaż brzucha może pobudzić naturalny ruch jelit, zmniejszyć napięcie, złagodzić dolegliwości żołądkowo-jelitowe i pomóc w walce ze wzdęciami. W tym celu należy przez kilka minut głaskać brzuch obiema rękami i delikatnie go uciskać w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Ten domowy środek zaradczy jest szczególnie odpowiedni w przypadku dzieci.
• Nacieranie brzucha: Nacieranie brzucha rozcieńczonym olejkiem z kopru włoskiego, melisy, rumianku lub kminku rozgrzewa go, łagodzi skurcze i bóle oraz pobudza trawienie. Aby to zrobić, rozgrzej kilka kropel olejku w dłoniach i delikatnie wcieraj go w brzuch zgodnie z ruchem wskazówek zegara przez kilka minut. Nie należy wywierać zbyt dużego nacisku. Następnie należy dokładnie przykryć brzuch na około pół godziny. Powtarzać zabieg kilka razy dziennie, w zależności od potrzeby.

Niektóre olejki eteryczne mogą powodować zaburzenia oddychania u dzieci i niemowląt. Stosowanie tej metody zapobiegania wzdęciom należy zawsze najpierw omówić z pediatrą.

Leki na wzdęcia

Istnieją różne leki bez recepty i na receptę, skuteczne na silne wzdęcia. Mają one działanie zmniejszające napięcie powierzchniowe zalegających pęcherzyków powietrza, przeciwskurczowe lub trawienne. Występują w różnych formach, takich jak kropelki czy tabletki.

• Środki zmniejszające napięcie powierzchniowe zalegających pęcherzyków powietrza (związki powierzchniowo czynne): Zmniejszają napięcie powierzchniowe pęcherzyków piany w masie pokarmowej, w których uwięzione są gazy. Dzięki temu gazy mogą się ulotnić i zostać wchłonięte do organizmu lub wydostać się przez odbyt. Te „odpieniacze” działają czysto fizycznie i nie przedostają się do krwi. Należy je przyjmować podczas posiłków lub wieczorem przed snem. Znanymi przedstawicielami tej grupy substancji aktywnych są simeticon i dimetikon.
• Enzymy trawienne: Niektórzy ludzie nie mogą prawidłowo trawić pokarmów zawierających tłuszcz, białka lub węglowodany. Dzieje się tak, ponieważ komórki gruczołowe przewodu pokarmowego (w żołądku, trzustce i wątrobie) nie wytwarzają odpowiednich enzymów trawiennych w wystarczającej ilości. Efektem tej sytuacji są wzdęcia. Pomocne mogą być leki, które zawierają brakujące enzymy. Powinny być one przyjmowane wraz z posiłkami, dzięki czemu pokarm jest lepiej trawiony.
• Leki przeciwskurczowe: Leki przeciwskurczowe, takie jak butylscopolamina, mebeweryna lub chlorek trospium, mogą pomóc złagodzić wzdęcia, którym towarzyszy kolkowy ból brzucha. Rozluźniają one mięśnie jelit. Niektóre z tych leków wymagają recepty.

Wzdęcia: profilaktyka

W większości przypadków wzdęcia są nieszkodliwe i są spowodowane złymi nawykami żywieniowymi. Z tego względu należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:

• Unikaj pokarmów, które powodują wzdęcia. Wzdęcia są zwykle powodowane przez określone rodzaje pokarmów, jeśli znane są substancje wywołujące wzdęcia, osoby na nie cierpiące mogą łatwo uniknąć ich poprzez unikanie spożywania tych pokarmów. Zagorzali fani fasoli powinni moczyć te rośliny strączkowe przez dwanaście godzin i długo je gotować. Zmniejsza to ich właściwości gazotwórcze. Należy również uważać na cebulę, kapustę, niedojrzałe owoce, świeżo upieczony chleb i gruboziarniste pieczywo razowe, a także na napoje gazowane.
• Jedz głównie pokarmy, które są łatwe do strawienia. Wysokotłuszczowe, ciężkie i obfite posiłki stanowią ogromne wyzwanie dla przewodu pokarmowego i mogą łatwo prowadzić do wzdęć.
• Aby zapobiec wzdęciom i niestrawnościom, jak najczęściej stosuj w kuchni przyprawy wspomagające trawienie, takie jak kminek, anyż, majeranek czy kolendra.
• Delektuj się, ale się nie obżeraj. Nie śpiesz się z jedzeniem, dokładnie przeżuwaj i nie rozmawiaj zbyt wiele podczas jedzenia. W ten sposób do jelit nie dostaje się zbyt wiele powietrza. Ponadto pamiętaj, że kilka małych posiłków rozłożonych w ciągu dnia jest lepsze niż jeden lub dwa bardzo obfite.
• Utrzymuj jelita w ciągłym ruchu. Ćwiczenia i sport wprawiają jelita w ruch. Jeśli nie lubisz sportu, spróbuj po posiłku przynajmniej krótkiego spaceru na poprawę trawienia. Pomocne mogą być również różne domowe sposoby, takie jak butelka z gorącą wodą, okrężne masaże brzucha i lecznicze herbatki ziołowe, np. z kminku lub rumianku.

Kiedy ze wzdęciami należy zgłosić się do lekarza?

Wzdęcia są zazwyczaj nieszkodliwe. Tylko w rzadkich przypadkach za dokuczliwymi objawami kryje się poważna choroba. Należy jednak udać się do lekarza w następujących przypadkach:

• Wzdęciom towarzyszą silne bóle brzucha, wymioty i zmiany rytmu wypróżnień.
• Powtarzają się one w pewnych określonych okolicznościach.
• Utrzymują się przez dłuższy czas.

Co robi lekarz w przypadku wzdęć?

Aby dotrzeć do sedna przyczyny wzdęć, lekarz najpierw zada pytania dotyczące historii choroby (anamneza). Poprosi o bardziej szczegółowy opis wzdęć lub gazów jelitowych i zapyta także o inne dolegliwości (bóle brzucha, zmiany w stolcu, nudności itp.). Zapyta on również o nawyki żywieniowe i styl życia oraz ewentualnie istniejące choroby podstawowe.

Następnie lekarz bada palpacyjnie jamę brzuszną i sprawdza stetoskopem odgłosy pracy jelit. Jeśli podejrzewa, że przyczyną wzdęć jest choroba organiczna, zleci dalsze badania. Należą do nich na przykład badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej, badanie stolca lub testy na nietolerancje pokarmowe, takie jak test na tolerancję laktozy.

Jeśli wyniki badań jako przyczynę wzdęć wykażą chorobę, która wymaga leczenia, lekarz zaproponuje odpowiednią terapię.

Pytania i odpowiedzi

Dlaczego cały czas mam wzdęcia?

Najczęstsze przyczyny wzdęć to zbyt szybkie spożywanie posiłków, nadmierny stres i zbyt mało ruchu. Niektórzy ludzie mają ciągłe uczucie wzdęcia i konieczności wypuszczania gazów jelitowych. Jeśli wzdęcia występują wielokrotnie w ciągu dnia lub jeśli są bolesne, to należy skonsultować to z lekarzem.

Po jakim czasie powietrze wydostanie się z jamy brzusznej?

Jeśli w jamie brzusznej znajduje się powietrze, na początku nie ma powodów do niepokoju. Jest to część procesu przemiany materii i dlatego jest czymś całkowicie naturalnym. Z reguły organizm uwalnia powstałe gazy w ciągu około pół godziny.

Które bakterie powodują wzdęcia?

Jeśli flora jelitowa jest zaburzona, bakterie tworzące gazy mogą zdobyć w niej przewagę. Przykładowo wiele rodzajów bakterii z gromady Proteobacteria może być odpowiedzialnych za wzdęcia spowodowane nadmiernym wytwarzaniem gazów, natomiast Bifidobacteria i lactobacillus produkują mniej gazów.

Jakie owoce i warzywa powodują wzdęcia?

Przy częstych wzdęciach najlepiej postępować ostrożnie i zrezygnować z warzyw i owoców, które je powodują. Należą do nich na przykład: brukselka, kapusta biała, kapusta czerwona, rośliny strączkowe, szparagi, pory i cebula, figi, banany, suszone owoce, takie jak śliwki lub suszone morele.

Które owoce są lekkostrawne?

Jeśli chodzi o owoce, należy unikać niedojrzałych egzemplarzy. Orzechy, migdały i pistacje również nie są dobrze tolerowane przez wiele osób. Dojrzałe banany, jabłka i gruszki mogą być spożywane na surowo lub gotowane, nawet jeśli masz wrażliwy żołądek.

Czy wzdęcia mogą powodować ból pleców?

Mięśnie lędźwiowe i mięśnie głębokie grzbietu znajdują się dość blisko jelita grubego. Jeśli więc jelito zajmuje więcej miejsca, niż powinno, mięśnie te ulegają podrażnieniu, co może być bolesne. Jeśli masz częste wzdęcia, zjawisko to może nawet promieniować do pozostałych mięśni pleców.

Czy wzdęcia mogą być bardzo bolesne?

Wzdęcia zwykle występują, gdy podczas trawienia w jelitach gromadzi się zbyt dużo gazu. Jeśli ich wydostawanie się jest uniemożliwione, nawet niewielkie ilości gazów mogą być nieprzyjemne lub bolesne.

Jaki probiotyk stosować na wzdęcia?

Chociaż wszystkie probiotyki wspomagają ruch jelitowy, to rodzaj przyjmowanych bakterii jelitowych ma decydujące znaczenie w walce ze zbyt dużą ilością gazów w jelitach. Na wzdęcia eksperci szczególnie polecają Bifidobacterium infantis i Lactobacillus casei Shirota.

Co stosować na bolesne wzdęcia w ciąży?

Wzdęcia występujące podczas ciąży często można złagodzić domowymi sposobami:

• herbatki ziołowe z kopru włoskiego, anyżu lub mięty pieprzowej,
• ciepła kąpiel lub butelka z gorącą wodą,
• masaż brzucha (zgodnie z ruchem wskazówek zegara),
• odpoczynek i relaks.

Kiedy w ciąży pojawiają się wzdęcia?

Niektóre dolegliwości, takie jak wzdęcia czy zaparcia, pojawiają się już we wczesnym okresie ciąży, podczas gdy inne (np. zgaga) stają się bardziej odczuwalne dopiero pod koniec ciąży. Wynikają one ze zmian fizycznych i hormonalnych.

Źródła

• King, TS; Elia, M; Hunter, JO (October 10, 1998). „Abnormal colonic fermentation in irritable bowel syndrome”. The Lancet. 352.
• Seo AY, Kim N, Oh DH (2013). „Abdominal bloating: pathophysiology and treatment”. J Neurogastroenterol Motil (Review). 19.
• Czaja-Bulsa G (Apr 2015). „Non coeliac gluten sensitivity – A new disease with gluten intolerance”. Clin Nutr (Review). 34.

Przeczytaj także o:

Jak wypuścić gazy z jelit? Czym są wzdęcia i jak sobie radzić.

Wzdęty brzuch

Ból wątroby

Recepta online za darmo