Co to jest kolposkopia i kiedy się ją wykonuje? Przewodnik po badaniu

Kolposkopia to bezpieczne i precyzyjne badanie ginekologiczne szyjki macicy, pochwy i sromu. Dowiedz się, kiedy należy je wykonać, jak wygląda przebieg badania, czy boli, jak się przygotować i co oznaczają wyniki. Przeczytaj praktyczny przewodnik dla kobiet, które miały nieprawidłową cytologię lub podejrzenie zakażenia HPV.

Czym jest kolposkopia?

Kolposkopia to specjalistyczne badanie ginekologiczne pozwalające na dokładną ocenę szyjki macicy, pochwy i sromu. Kolposkopia umożliwia ocenę macicy, pochwy oraz sromu, co jest kluczowe dla wykrycia zmian patologicznych. Wykonuje się je za pomocą kolposkopu – specjalistycznego przyrządu optycznego, który powiększa obraz nawet 50 razy. Pozwala to lekarzowi na ocenę komórek nabłonka i ewentualnych zmian przednowotworowych.

Badanie jest całkowicie nieinwazyjne, bezpieczne i zwykle bezbolesne. Trwa kilkanaście minut i nie wymaga znieczulenia. Kolposkop znajduje się w pewnej odległości od ciała pacjentki i nie dotyka ciała pacjentki, co zapewnia komfort podczas badania.

Patofizjologia szyjki macicy

Szyjka macicy to niezwykle ważny element układu rozrodczego kobiety, łączący macicę z pochwą. Jej powierzchnię pokrywa delikatny nabłonek, który może ulegać różnym zmianom pod wpływem czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Kluczową rolę w patofizjologii szyjki macicy odgrywa wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), który jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju raka szyjki macicy. Zakażenie wirusem HPV może prowadzić do powstawania zmian przednowotworowych, a w niektórych przypadkach – do rozwoju zmian nowotworowych.

Wczesne wykrycie nieprawidłowości na powierzchni szyjki macicy jest możliwe dzięki badaniu kolposkopowemu. Kolposkopia umożliwia szczegółową ocenę nabłonka szyjki macicy w dużym powiększeniu, co pozwala lekarzowi na dostrzeżenie nawet subtelnych zmian, takich jak nadżerki szyjki macicy czy inne stany przednowotworowe. W przypadku podejrzenia poważniejszych zmian, lekarz zakłada wziernik i za pomocą specjalistycznego mikroskopu może pobrać wycinek tkanki do badania histopatologicznego, co jest kluczowe dla postawienia ostatecznego rozpoznania.

Nadżerki szyjki macicy, które często są wykrywane podczas badania cytologicznego lub kolposkopii, mogą być pierwszym sygnałem rozwijających się stanów przednowotworowych. Ich obecność wymaga szczegółowej oceny i, w razie potrzeby, wdrożenia odpowiedniego leczenia. Wyniki kolposkopii są interpretowane przez lekarza, który na ich podstawie planuje dalsze postępowanie – od obserwacji, przez leczenie zachowawcze, aż po bardziej zaawansowane terapie w przypadku wykrycia zmian nowotworowych.

Regularne wykonywanie badań kolposkopowych, zwłaszcza u kobiet z grupy ryzyka, pozwala na wczesne wykrycie zmian przednowotworowych i nowotworowych w obrębie szyjki macicy. Dzięki temu możliwe jest szybkie wdrożenie leczenia i zwiększenie szans na trwałe wyleczenie. Kolposkopia stanowi więc nieocenione narzędzie w diagnostyce raka szyjki macicy oraz monitorowaniu efektów leczenia stanów przednowotworowych.

Kiedy wykonuje się kolposkopię?

Kolposkopia nie jest badaniem przesiewowym – wykonuje się ją w przypadku nieprawidłowych wyników badań, gdy istnieje podejrzenie zmian chorobowych. Najczęstsze wskazania do wykonania kolposkopii to:

• Nieprawidłowe wyniki cytologii (np. ASC-US, LSIL, HSIL), które są jedną z najczęstszych przyczyn wykonania kolposkopii, pozwalając na dokładną ocenę zmian w szyjce macicy,
• Zakażenie wirusem HPV, szczególnie typami onkogennymi – kolposkopia umożliwia wykrycie zmian związanych z obecnością wirusa HPV, co jest kluczowe dla wczesnego wykrycia potencjalnych zmian nowotworowych,
• Krwawienia kontaktowe (po stosunku),
• Nawracające infekcje dróg rodnych,
• Widoczne zmiany na szyjce podczas badania ginekologicznego,
• Polipy macicy – kolposkopia pozwala na wykrycie polipów macicy oraz innych nieprawidłowości w obrębie jamy macicy,
• Monitorowanie efektów leczenia zmian szyjki macicy.

Kolposkopia umożliwia wstępne rozpoznanie zmian przednowotworowych i nowotworowych, co pozwala na szybkie podjęcie dalszych kroków diagnostycznych, takich jak biopsja. Decyzja o wykonaniu kolposkopii jest kluczowa w procesie diagnostycznym i zapobieganiu poważniejszym schorzeniom.

Jak wygląda badanie kolposkopowe?

Badanie przeprowadzane jest na fotelu ginekologicznym. Po przygotowaniu pacjentki lekarz wprowadza do pochwy wziernik, a następnie ogląda szyjkę macicy w dużym powiększeniu przez kolposkop. W trakcie badania kolposkopowego stosuje się specjalne płyny, z których jednym jest roztwór kwasu octowego – jego użycie określa się jako wcześniej przeprowadzoną próbę octową. Pozwala to na lepszą ocenę powierzchni szyjki macicy oraz nabłonka szyjki macicy, a także na rozpoznanie łagodnych procesów rozrostowych.

W razie potrzeby lekarz może wykonać biopsję celowaną – pobrać fragment tkanki do badania histopatologicznego. W przypadku pobierania wycinków można zastosować znieczulenie miejscowe, aby zminimalizować dyskomfort. Po pobraniu wycinków mogą wystąpić powikłania kolposkopii, takie jak delikatne pieczenie lub intensywne krwawienie.

Jak przygotować się do kolposkopii?

Aby badanie było wiarygodne i komfortowe, należy:

• Nie współżyć przez 24–48 godzin przed badaniem,
• Nie stosować leków dopochwowych,
• Nie wykonywać irygacji pochwy,
• Zaplanować badanie w pierwszej połowie cyklu (najlepiej kilka dni po miesiączce),
• Poinformować lekarza o ciąży lub chorobach przewlekłych.

Po pobraniu wycinków zaleca się powstrzymanie się od stosowania tamponów przez kilka dni, aby zmniejszyć ryzyko infekcji lub powikłań.

Czy kolposkopia boli?

Kolposkopia jest bezbolesna. Może towarzyszyć jej lekki dyskomfort związany z wziernikiem lub uczuciem chłodu podczas przemywania szyjki. W przypadku biopsji można odczuć chwilowe szczypanie. Jeśli jednak konieczne jest pobranie wycinków lub przeprowadzenie bardziej inwazyjnych procedur, lekarz może zastosować znieczulenie miejscowe, aby zminimalizować ból i zapewnić większy komfort pacjentce. Zastosowanie znieczulenia miejscowego jest opcją, która pozwala ograniczyć dyskomfort i ból podczas pobierania wycinków z szyjki macicy.

Co oznaczają wyniki kolposkopii?

• Prawidłowy wynik – brak niepokojących zmian, kolejne badania zgodnie z harmonogramem.
• Nieprawidłowy obraz – obecność zmian wymagających dalszej diagnostyki (np. CIN, HSIL).
• Biopsja – jeśli pobrano wycinki, na wynik histopatologii trzeba czekać ok. 2–3 tygodnie.

Lekarz powinien interpretować wyniki kolposkopii i na tej podstawie zaproponować dalsze postępowanie. W przypadku wykrycia zmian lekarz zaplanuje dalsze leczenie lub obserwację. Dalsze leczenie jest ustalane indywidualnie w zależności od wyników badania.

Wynik kolposkopii pozwala na zakwalifikowanie pacjentki do leczenia lub dalszej obserwacji.

Kolposkopia w ciąży

Kolposkopia jest bezpieczna także w ciąży, szczególnie w I i II trymestrze. Wykonuje się ją w przypadku:

• Nieprawidłowej cytologii,
• Zakażenia HPV,
• Podejrzenia zmian nowotworowych.

Badanie nie zagraża płodowi ani przebiegowi ciąży, jeśli wykonuje je doświadczony specjalista.

---

Kolposkopia a profilaktyka raka szyjki macicy

Kolposkopia to kluczowe narzędzie w profilaktyce raka szyjki macicy oraz jej diagnostyce. Pozwala na:

• Wczesne wykrycie zmian przedrakowych (np. CIN),
• Monitorowanie stanu szyjki po leczeniu,
• Uzupełnienie niejednoznacznych wyników cytologii.

Dzięki temu możliwe jest wdrożenie leczenia zanim rozwinie się nowotwór.

Podsumowanie

Kolposkopia to dokładne, bezpieczne i nieinwazyjne badanie szyjki macicy. Jest zalecane kobietom z nieprawidłową cytologią, zakażeniem HPV lub objawami sugerującymi zmiany patologiczne. Regularne kontrole i wczesna diagnostyka to najskuteczniejsza metoda ochrony przed rakiem szyjki macicy. Jeśli lekarz zaleci kolposkopię – nie warto zwlekać.