Ból nerek
Ból nerek jest często mylony z bólem pleców. Powodem tego jest umiejscowienie nerek w górnej tylnej części brzucha, po prawej i lewej stronie kręgosłupa. Chore nerki dają o sobie znać poprzez kłujący ból w boku lub tępy ból w dolnej części pleców.
Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku bólu nerek?
Ból nerek powinien być zawsze wyjaśniony i leczony przez lekarza. Jeśli jego podłożem są niegroźne kamienie lub skurcze menstruacyjne, sprawa jest zazwyczaj szybko rozwiązywana. Jednak infekcja, która prowadzi do zapalenia miedniczek nerkowych, już nie jest tak łatwa do wyleczenia. Często udaje się złagodzić tylko objawy, ale problem pozostaje, co stwarza warunki do powstania choroby przewlekłej. Jeśli niepokoi cię ból nerek, możesz umówić się na szybką wideokonferencję z lekarzem specjalistą TELEMEDI, który postawi właściwą diagnozę, a jeśli to będzie potrzebne, przepisze ci odpowiednie lekarstwa i wystawi zwolnienie lekarskie.
Podstawowe informacje
- Opis: Ból nerek jest kłującym lub tępym bólem, niezależnym od ruchów, po bokach kręgosłupa, w dolnej części pleców, ewentualnie z rozprzestrzenianiem się na podbrzusze i pachwiny.
- Przyczyny: Zapalenie miedniczek nerkowych (odmiedniczkowe zapalenie nerek), kamica nerkowa, kłębuszkowe zapalenie nerek, rak nerki, torbielowatość nerek, ostra lub przewlekła niewydolność nerek.
- Kiedy należy zgłosić się do lekarza? Ból nerek zawsze powinien być zbadany przez lekarza. Nieleczona choroba nerek może prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek i chorób wtórnych, takich jak obrzęki, wysokie ciśnienie krwi i anemia.
- Diagnoza: Badanie fizykalne, próbki krwi i moczu, procedury obrazowania, takie jak ultrasonografia (USG), tomografia komputerowa (CT), rezonans magnetyczny (MRI).
- Leczenie: W zależności od przyczyny, np. ESWL – litotrypsja falą uderzeniową generowaną pozaustrojowo w przypadku kamieni nerkowych, antybiotyki w przypadku zapalenia, dializa krwi lub przeszczep nerki w przypadku niewydolności nerek. Samodzielne leczenie ostrego bólu nerek (do czasu dotarcia do lekarza) w postaci ogrzewania nerek i dobrego nawadniania organizmu.
- Profilaktyka: Kamieniom nerkowym można zapobiegać, stosując dietę niskosolną i wypijając 2-3 litry płynów dziennie.
Opis
Nerki są umiejscowione w ochronnych otoczkach tłuszczowych po prawej i lewej stronie kręgosłupa, mniej więcej na poziomie dwóch najniższych żeber. Na szczycie każdej nerki znajduje się gruczoł nadnercza produkujący hormony. Ze względu na bliskie sąsiedztwo nerek z kręgosłupem, ból nerek jest często mylony z bólem pleców. Ból nerek odczuwalny jest w boku lub w dolnej części pleców. Do tego dochodzi zwykle bolesny dyskomfort w podbrzuszu.
Jaką funkcję spełniają nerki?
Nerki filtrują krew: miliony drobnych, naczyń sitowatych (ciałka nerkowe, kłębuszki nerkowe) usuwają nadmiar cieczy, soli i toksyn z płynów ustrojowych. Przefiltrowane substancje przechodzą przez miedniczki nerkowe i moczowody do pęcherza moczowego. Każdego dnia nerki odfiltrowują około 180 litrów płynów. Pozostaje około 1,5 litra tzw. moczu pierwotnego, który jest wydalany.
Jednak nerki nie tylko regulują gospodarkę wodną i solną, ale także produkują i aktywują ważne hormony: tak zwana renina bierze udział w regulacji ciśnienia krwi, a erytropoetyna wspomaga tworzenie nowych czerwonych krwinek w szpiku kostnym.
Przyczyny bólu nerek
Ból nerek jest zwykle spowodowany stanem zapalnym wywołanym przez kamienie nerkowe lub zapalenie pęcherza moczowego. Kobiety są dotknięte tym problemem znacznie częściej niż mężczyźni ze względu na ich krótsze drogi moczowe.
Głównymi przyczynami bólu nerek są:
- Zapalenie miedniczek nerkowych: To tak zwane odmiedniczkowe zapalenie nerek, zwykle występuje, gdy bakterie przedostają się do nerek w wyniku zakażenia pęcherza moczowego. Typowe objawy to silny, nagły ból w dole brzucha, gorączka, dreszcze, wymioty i skurcze brzucha, krew w moczu i częste parcie na mocz.
- Kamienie nerkowe: Tworzą się one z osadów soli mineralnych w moczu. Kiedy kamienie zsuwają się z miedniczki nerkowej przez wąskie drogi moczowe do pęcherza lub nawet blokują moczowody (zastój moczu), może wystąpić silny, skurczowy ból. Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety zapadają na kamicę nerkową.
- Zapalenie ciałek nerkowych: Ciałka nerkowe (kłębuszki nerkowe) mogą ulec zapaleniu na przykład w wyniku chorób autoimmunologicznych lub przyjmowania leków. To kłębuszkowe zapalenie nerek może prowadzić do niewydolności nerek. Typowe objawy to krew w moczu, częste oddawanie moczu i białko w moczu.
- Rak nerki: W zaawansowanych stadiach, rak nerki może powodować silny ból nerek. Inne objawy to krew w moczu, a także wyczuwalny obrzęk.
- Nerki torbielowate: Najczęściej dziedziczna choroba, w której w nerkach tworzą się liczne wypełnione płynem jamy (torbiele). Często towarzyszy temu ból w dole pleców, częste infekcje dróg moczowych i wysokie ciśnienie krwi. W dłuższej perspektywie torbielowata choroba nerek może prowadzić do niewydolności nerek.
Ponadto z bólem nerek mogą być związane następujące dolegliwości i choroby:
- Przewlekła niewydolność nerek: Nerki powoli tracą swoją zdolność do funkcjonowania, na przykład w wyniku cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, nieleczonej kamicy nerkowej, torbielowatości nerek lub przyjmowania leków. Pierwsze możliwe sygnały ostrzegawcze obejmują łagodne nadciśnienie tętnicze, pienisty lub czerwony mocz oraz zatrzymanie wody w nogach. Późniejsze objawy obejmują nasilone infekcje, anemię, utratę sprawności i bladość skóry. Jednak niewydolność nerek może przebiegać również całkowicie bezobjawowo.
- Ostra niewydolność nerek: Nerki mogą utracić zdolność do funkcjonowania w krótkim czasie z powodu niedrożności naczyń krwionośnych, oparzeń lub dużej utraty krwi, przyjmowania określonych leków lub kamicy nerkowej. Objawy nie zawsze są jednoznaczne. Jeśli ostra niewydolność nerek nie jest natychmiast leczona, stanowi poważne zagrożenie dla życia!
- Ból menstruacyjny: Niektóre kobiety cierpią z powodu bólu menstruacyjnego przed lub w trakcie miesiączki, który może objawiać się między innymi jako (rzekomy) ból nerek.
Konsekwencje zaburzeń czynności nerek
Jeśli nerki nie pracują poprawnie, istnieje ryzyko wystąpienia chorób wtórnych:
- Zatrzymanie wody w tkankach (obrzęk): Kiedy nerki są osłabione, tkanki organizmu w coraz większym stopniu zatrzymują wodę. Typowe jest zatrzymanie wody (obrzęk) w nogach.
- Nadciśnienie tętnicze: Hormon renina, który reguluje ciśnienie krwi, jest wytwarzany w nerkach. Niedostateczne zaopatrzenie nerek w tlen prowadzi zatem do nadciśnienia. Zwykle jest to spowodowane zwężeniem tętnicy nerkowej.
- Anemia: W przewlekłym osłabieniu nerek hormon erytropoetyna, który stymuluje produkcję czerwonych krwinek, jest uwalniany przez nerki w mniejszych niż normalnie ilościach. Skutkiem tego jest anemia.
Objawy
Ból nerek można rozpoznać po tym, że w przeciwieństwie do bólu pleców nie jest zależny od ruchu. W dodatku zazwyczaj nie ma charakteru uporczywego, lecz występuje jako bolesny skurcz. Ból rozprzestrzenia się bocznie wzdłuż kręgosłupa do podbrzusza i pachwiny – jednostronnie, jeśli uszkodzona lub chora jest tylko jedna nerka, i dwustronnie, jeśli dotknięte schorzeniem są obie nerki.
Ból nerek: kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Ból nerek powinien być zawsze wyjaśniony przez lekarza, chyba że jest on spowodowany skurczami menstruacyjnymi lub niegroźnymi kamieniami nerkowymi. Infekcje bakteryjne, które pochodzą z dróg moczowych lub pęcherza moczowego i powodują zapalenie miedniczek nerkowych, nie mogą być leczone wyłącznie domowymi sposobami. W najgorszym przypadku objawy zostają złagodzone, ale przyczyna dolegliwości nie zostaje wyeliminowana, co stanowi podstawę do rozwoju przewlekłej choroby nerek.
UWAGA: Ból nerek często pojawia się dopiero wtedy, gdy nerka jest już poważnie uszkodzona. Aby zapobiec pogorszeniu się stanu zdrowia, w przypadku wystąpienia bólu w okolicy nerek należy zawsze skonsultować się z lekarzem.
Szczególnie pilne jest zgłoszenie się do lekarza, jeśli:
- ból nerek utrzymuje się przez kilka dni,
- mocz jest czerwony (hematuria),
- gorączka, dreszcze i skurczowy ból nerek występują razem,
- występują wymioty i biegunka,
- mocz nie jest wytwarzany (brak parcia na mocz) lub mocz nie może być oddany (zatrzymanie moczu),
- następuje spowolnienie bicia serca, zawroty głowy i utrata przytomności,
- woda gromadzi się w nogach lub innych częściach ciała.
Co robi lekarz?
Ból nerek nie ustępuje samoistnie. Dopiero gdy kamień nerkowy przejdzie przez moczowód, objawy mogą samoistnie ustąpić. Z reguły jednak, aby ustalić i usunąć przyczynę bólu nerek, konieczne jest badanie i leczenie przez lekarza.
Ból nerek: poszukiwanie przyczyny bólu nerek
Lekarz zapyta najpierw o historię choroby (anamneza). Między innymi poprosi o dokładne opisanie objawów, jak długo one występują i czy są obecne jakieś inne choroby (ostre zapalenie pęcherza moczowego, cukrzyca, nadciśnienie itp.). To, jak często i w jakich ilościach oddawany jest mocz, jest również ważne dla postawienia właściwej diagnozy.
Po zebraniu wywiadu przeprowadza się badanie fizykalne. Dzięki temu lekarz może wykryć inne objawy, takie jak gorączka, podwyższone ciśnienie krwi, zatrzymanie wody w organizmie lub nieprawidłowe bicie serca.
Badanie krwi może wykazać oznaki stanu zapalnego. W przypadku bólu nerek obowiązkowe jest również pobranie próbki moczu, ponieważ zmiany w moczu mogą we wczesnym stadium wskazywać na chorobę nerek. Pieniący się mocz oznacza, że w moczu znajduje się białko (białkomocz), co może wskazywać na przykład na zaburzenia czynności nerek. Z kolei mocz o czerwonym zabarwieniu (hematuria) może wskazywać na zapalenie nerek, guz nerki lub niewydolność nerek.
Niektóre wartości krwi i moczu mogą być również wykorzystywane do wyciągania wniosków na temat funkcjonowania nerek:
- Mocznik, kreatynina i cystatyna C są normalnie odfiltrowywane z krwi przez nerki. Jednak przy upośledzonej funkcji nerek stężenie tych substancji we krwi wzrasta. Stężenie substancji jest również mierzone w moczu, a następnie porównywane z wartościami we krwi. Na tej podstawie można obliczyć zdolność filtracyjną nerek (klirens kreatyniny).
- Kwas moczowy jest wytwarzany podczas rozpadu martwych komórek ciała i wydalany przez nerki. Podwyższony poziom kwasu moczowego może wskazywać między innymi na poważną dysfunkcję nerek.
Ponadto klirens PAH (kwas paraaminohipurowy) może być używany do sprawdzenia, jak skutecznie nerki są zaopatrywane w krew. W tym celu wstrzykuje się substancję – kwas paraaminohipurynowy – a następnie dokonuje pomiaru we krwi i w moczu. Klirens inuliny umożliwia pomiar zdolności filtracyjnej kłębuszków nerkowych. Również tutaj określa się i oblicza ilość substancji we krwi i w moczu po podaniu dożylnym.
Jeżeli przy pomocy tych badań nie można jednoznacznie określić przyczyny bólu nerek, dalszą diagnostykę przeprowadza się przy pomocy procedur obrazowych. Za pomocą badania ultrasonograficznego (USG) lekarz może ocenić kształt nerek i wykryć wszelkie zmiany patologiczne (takie jak torbiele lub guzy). Czasami konieczne jest wykonanie dalszych badań obrazowych. Należą do nich tomografia komputerowa (CT), rezonans magnetyczny (MRI) oraz badanie rentgenowskie dróg moczowych z użyciem środka kontrastowego (urografia).
Leczenie bólu nerek
Leczenie zalecone przez lekarza zależy od przyczyny bólu nerek. Oto kilka przykładów:
- Kamienie nerkowe mogą zostać wydalone samoistnie. Jeśli tak się nie stanie, lekarz może je rozbić za pomocą fal uderzeniowych (litotrypsja falą uderzeniową). W tym zabiegu na powierzchni skóry wytwarzane są fale uderzeniowe, które wnikają w kamień nerkowy i rozbijają go. W rzadkich przypadkach kamienie nerkowe muszą być usuwane chirurgicznie.
- Bakteryjne zakażenia dróg moczowych i stany zapalne miedniczek nerkowych leczone są przez lekarza odpowiednim antybiotykiem. To szybko łagodzi ból w nerkach. Niemniej jednak antybiotyki muszą być przyjmowane tak długo, jak zalecił lekarz. W przeciwnym razie nie wszystkie patogeny zostają wyeliminowane.
- Niewydolność nerek jest stanem absolutnie alarmowym! Leczenie polega na dializie krwi. Czasami konieczny może być nawet przeszczep nerki.
Ból nerek – co możesz zrobić sam?
Poniższe wskazówki pomogą Ci złagodzić ból nerek w krótkim okresie, do czasu wizyty u lekarza:
- Utrzymuj ciepło: Butelka z gorącą wodą lub gruby wełniany szalik wokół nerek rozluźni mięśnie.
- Pij dużo płynów: Herbaty moczopędne z pokrzywy lub mniszka lekarskiego przepłukują nerki i wypłukują bakterie.
- Możesz przyspieszyć wydalanie kamieni nerkowych, pijąc dużo płynów, biorąc ciepłą kąpiel lub przykładając termofor. Także ruch, podskakiwanie może pomóc kamieniom nerkowym szybciej przemieścić się przez drogi moczowe.
UWAGA: Te wskazówki nie zastąpią wizyty u lekarza! Zawsze traktuj ból nerek poważnie i zleć jego zbadanie lekarzowi.
Zapobieganie kamieniom nerkowym
Jeśli stosujesz dietę o niskiej zawartości soli i pijesz co najmniej dwa do trzech litrów płynów dziennie, możesz zapobiec powstawaniu kamieni nerkowych i związanego z nimi bólu nerek. Jest to szczególnie ważne dla osób, które już wcześniej miały kamienie nerkowe. Są one bardziej podatne na ponowne zachorowanie.
Pytania i odpowiedzi
Czy ból nerek nasila się w pozycji leżącej?
Ból nerek może być gorszy w nocy, w pozycji leżącej, ponieważ spożycie płynów jest zmniejszone i nerki nie są przepłukiwane.
Jak długo trwa ból nerek?
Ostre zapalenie miedniczek nerkowych może ustąpić już po kilku dniach, jeśli jest prawidłowo i w porę leczone. Ukierunkowane leczenie zwykle zapewnia ustąpienie gorączki najpóźniej po 48 godzinach.
Co należy zrobić przy bólach nerek w ciąży?
Herbaty z ziół takich jak na przykład pokrzywa, brzoza, nawłoć i skrzyp wspomagają przepływ krwi przez nerki, dzięki czemu obecne w nich bakterie są lepiej wypłukiwane. Dodatkowo witamina C i flawonoidy (np. z owoców cytrusowych i żurawiny) pomagają przy podrażnieniach dróg moczowych.
Jak długo trzeba czekać na działanie antybiotyków w przypadku zapalenia miedniczek nerkowych?
Z reguły zapalenie miedniczek nerkowych leczone antybiotykami ustępuje po kilku dniach, do maksymalnie dwóch tygodni. W razie potrzeby lekarz poda również leki przeciwgorączkowe lub przeciwskurczowe – ale nigdy środki przeciwbólowe, które mogą dodatkowo uszkadzać nerki.
Co można zrobić na ból nerek?
Jeśli wystąpi ból nerek, należy jak najszybciej udać się do lekarza. Do czasu wizyty butelka z gorącą wodą lub wełniany koc na plecach mogą złagodzić dyskomfort. Herbaty ziołowe, najlepiej z mniszka lekarskiego lub pokrzywy (nie należy pić czarnej herbaty), wypłukują szkodliwe drobnoustroje z dróg moczowych.
Jak czuje się pacjent z chorobą zapalną miedniczek nerkowych?
W ostrym zapaleniu miedniczek nerkowych występuje gorączka, dreszcze, bóle w dole brzucha i nudności. W przewlekłym zapaleniu miedniczek nerkowych występuje ból głowy, zmęczenie, bóle pleców i utrata apetytu; w nawrotach występują podobne objawy jak w postaci ostrej zapalenia.
Czy ból nerek może ustąpić samoistnie?
W większości przypadków ból nerek nie ustępuje samoistnie. Szczególnie nie w przypadku występowania choroby podstawowej. Zwykle jednak wymagane są dalsze badania lekarskie w celu ustalenia konkretnej przyczyny występowania bólu nerek.
Jak wygląda mocz w chorobie zapalnej miedniczek nerkowych?
Nietrzymanie moczu i makrohematuria (krew w moczu) są jednymi z objawów zapalenia miedniczek nerkowych. Mocz jest zwykle mętny i ma wyczuwalny zapach. Niektórzy pacjenci zgłaszają również biegunkę i rozproszony ból brzucha.
Który lekarz jest właściwy przy podejrzeniu zapalenia miedniczek nerkowych?
Leczenie prostego zapalenia miedniczek nerkowych może być zazwyczaj wykonane przez lekarza rodzinnego. W przypadku powtarzających się chorób i ciężkich przebiegów należy skonsultować się z urologiem. Często konieczne jest również leczenie stacjonarne w szpitalu.
Jak długo trzeba pozostać w łóżku w przypadku zapalenia miedniczek nerkowych?
W ramach leczenia zapalenia miedniczek nerkowych ważne jest, aby przez kilka dni odpoczywać w łóżku i nie przemęczać się. Należy również pić od dwóch do trzech litrów płynów dziennie, chyba że lekarz zaleci inaczej. Zazwyczaj zapalenie miedniczek nerkowych można wyleczyć w domu.
Czy ciepło jest dobre na ból nerek?
Jeśli nerki bolą często, należy mieć pod ręką butelkę z gorącą wodą. Ciepło zapobiega nasilaniu się bólu poprzez rozluźnienie mięśni i zwiększenie przepływu krwi do dotkniętych obszarów. I odwrotnie, zimno może prowadzić do chorób nerek i pęcherza moczowego.
Źródła
- Układ moczowo-płciowy. W: Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia Człowieka. Wiesław Łosiński (red.). Wyd. 7. T. 2: Trzewia. Gdańsk: PZWL, 1992.
- Wiadomości z anatomii układu moczowego. W: Witold Orłowski: Nauka o chorobach wewnętrznych. Wyd. II. T. VIII: Choroby nerek i dróg moczowych. Chorób układu ruchu. Kolagenozy. Zatrucia. Transplantacja. Warszawa: PZWL, 1990.
- Anatomia i fizjologia nerek. W: Michał Myśliwiec: Choroby nerek. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008.
Przeczytaj także o: