Jak leczyć otyłość? Co wiemy na jej temat?
Jeżeli cierpisz na otyłość, mamy dla Ciebie ważną wiadomość - Twój problem to poważna choroba przewlekła, którą trzeba leczyć. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 otyłość widnieje pod kodem E66. Zapewne nie raz mówiono Ci, że musisz się więcej ruszać i mniej jeść, a na pewno schudniesz. Próbujesz nawet to robić, wprowadzasz różne diety, regularnie uprawiasz aktywność fizyczną, a waga stoi w miejscu lub wręcz rośnie. Do tego dochodzi ciągła chęć podjadania, którą bardzo trudno pokonać za pomocą silnej woli. Jeżeli ten opis dotyczy Ciebie, a Twoje BMI wynosi powyżej 30, koniecznie zgłoś się do lekarza, ponieważ przy dzisiejszym stanie wiedzy medycznej, otyłość można skutecznie leczyć. Światowa Organizacja Zdrowia WHO podaje, że rocznie na całym świecie z powodu otyłości umiera 2,5 miliona osób.
Czy to już otyłość? Skąd ona się bierze?
Otyłość zaczyna się wtedy, kiedy Twoje BMI osiąga poziom 30. Bardzo często osoby otyłe tyją stopniowo. W gabinetach lekarskich słychać, że osoba z problemem otyłości jeszcze kilka lat temu była szczupła a jej waga była w normie. Nagle jednak zadziało się coś, co sprawiło, że zaczęła jeść więcej, częściej podjadać, nie czuła się syta po posiłku. Prof. dr. hab. n. med. Mariusz Wyleżoł z Warszawskiego Centrum Kompleksowego Leczenia Otyłości i Chirurgii Bariatrycznej Szpitala Czerniakowskiego od wielu lat zajmuje się chirurgią bariatryczną i udzielił przełomowego wywiadu Rafałowi Gęburze z kanału „7 metrów pod ziemią”, gdzie tłumaczy mechanizmy powstawania otyłości. Jest to pozycja obowiązkowa dla osób zmagających się z otyłością i ich bliskich. Wywiad można obejrzeć tutaj – https://www.youtube.com/watch?v=qba-vIgNXOw&t=2121s. Profesor Wyleżoł tłumaczy, że naszymi wyborami żywieniowymi rządzą hormony, takie jak grelina i GLP-1. Niezwykle trudno jest człowiekowi przeciwstawić się ich działaniu. Nadmiar greliny powoduje, że nasze kroki kierują się do lodówki i wciąż chcemy coś podjadać. Jednoczesny niedobór GLP-1 sprawia, że nie czujemy sytości, wtedy, kiedy powinniśmy. Jest to główna przyczyna wzrostu wagi i idącej za nim otyłości. Według profesora, samo zwiększenie aktywności fizycznej i stosowanie różnych diet odchudzających jest wręcz przeciwskuteczne. Redukcja masy ciała i tkanki tłuszczowej jest albo bardzo niska, albo nie zachodzi wcale, niektóre osoby wręcz tyją. Konieczne jest przeprowadzenie szeregu badań i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Leczenie otyłości jest zależne od stopnia jej zaawansowania i chorób współistniejących. Podział ten przestawia się następująco:
- E66.0 – Otyłość I stopnia BMI 30-34,9.
- E66.1 – Otyłość II stopnia BMI 35 – 39,9
- E66.2 – Otyłość III stopnia BMI powyżej 40 (otyłość olbrzymia).
Należy wspomnieć o szeregu powikłań otyłości, a należą do nich między innymi cukrzyca typu II, udar, problemy z sercem, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, bezdech senny, problemy ze stawami i zwyrodnieniami kręgosłupa, płodnością i wiele, wiele innych.
Przyczyny otyłości to nie tylko zaburzenia hormonalne, ale również choroby i problemy zdrowotne, takie jak niedoczynność tarczycy, cukrzyca, insulinooporność, i zespół policystycznych jajników PCOS. Do przyczyn otyłości możemy zaliczyć również niektóre schorzenia natury psychicznej, np. kompulsywne objadanie się, lęki, nerwice.
Otyłość jest również poważnym obciążeniem dla psychiki chorego. Pojawia się niska samoocena, brak wiary we własną sprawczość, poczucie winy, osoby otyłe często izolują się od społeczeństwa i rezygnują z różnych aktywności przez swój wygląd.
Decyzja, co do sposobu leczenia otyłości jest podejmowana wspólnie przez lekarza i pacjenta i zależy od stopnia zaawansowania otyłości, chorób współistniejących. Ważne są również czynniki środowiskowe chorego i jego wewnętrzna motywacja. Leczenie powinno zacząć się od wizyty u lekarza rodzinnego. Następnie konieczne będą wizyty u endokrynologa, diabetologa lub chirurga bariatry.
Leczenie otyłości – trwała zmiana nawyków żywieniowych i wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej
Podstawą leczenia otyłości jest zmiana nawyków żywieniowych i ogólnie edukacja w zakresie zdrowego żywienia. Pacjenci uczą się, jakie codzienne wybory żywieniowe będą im służyć, a jakie powodować wzrost masy ciała – zbilansowana dieta jest absolutną podstawą. Kluczowe jest odżywianie według zasad talerza zdrowego żywienia. Talerz zdrowego żywienia to prosta i praktyczna metoda, która pomaga w planowaniu zdrowych i zbilansowanych posiłków. Zwykle talerz zdrowego żywienia jest podzielony na sekcje, które reprezentują różne grupy żywności i powinny stanowić określoną część całodziennej diety. Oto przykładowy talerz zdrowego żywienia:
- Warzywa powinny stanowić około połowy talerza. Warzywa są bogate w składniki odżywcze, błonnik i przeciwutleniacze, a także niskokaloryczne, co oznacza, że można je spożywać w dużych ilościach, bez zwiększania ilości kalorii. Warzywa można jeść na surowo, gotowane, pieczone lub duszone. Ważne jest, aby wybierać różne kolory warzyw, aby uzyskać szeroki zakres składników odżywczych.
- Owoce powinny stanowić około jednej czwartej talerza. Owoce są również bogate w składniki odżywcze, błonnik i przeciwutleniacze, a także niskokaloryczne. Owoce można jeść jako przekąski lub dodawać do sałatek.
- Białka powinny stanowić około jednej czwartej talerza. Białka dostarczają aminokwasów potrzebnych do budowy i naprawy tkanek w organizmie. Dobrymi źródłami białka są mięso, ryby, drób, jaja, fasola, soczewica i orzechy.
- Węglowodany powinny stanowić mniejszą część talerza. Węglowodany dostarczają energii potrzebnej do codziennych czynności i aktywności fizycznej. Ważne jest, aby wybierać zdrowe źródła węglowodanów, takie jak pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa korzeniowe i owoce.
- Tłuszcze powinny stanowić niewielką część talerza. Tłuszcze są ważne dla zdrowia, ale należy spożywać je w umiarkowanych ilościach. Dobrymi źródłami tłuszczów są orzechy, nasiona, awokado, oliwa z oliwek i ryby.
Po drugie, zdrową redukcję masy ciała można osiągnąć poprzez deficyt kaloryczny. Polega on na spożywaniu kalorii na poziomie powyżej podstawowej przemiany materii (PPM) i poniżej zera kalorycznego. Zero kaloryczne jest indywidualnie określaną ilością kalorii, jakie musisz spożyć, aby nie przytyć i nie schudnąć – Twój organizm spali je poprzez swoje procesy wewnętrzne i codzienną aktywność fizyczną. Podstawowa przemiana materii to ilość kalorii, jakich potrzebuje Twój organizm aby funkcjonować bez żadnej aktywności fizycznej – gdy tylko „leżysz i pachniesz”. Kalorie w ramach podstawowej przemiany materii zużywane są na różne procesy chemiczne w organizmie, oddychanie, pracę serca, trawienie itp. Przykładowo, u kobiety ważącej 80 kg o wzroście 165 cm, mającej niewielką aktywność fizyczną na co dzień (spacery, lekka praca siedząca, lekkie ćwiczenia raz na tydzień), poziom PPM wynosi 1521 kcal a jej zero kaloryczne to 2129 kcal. Aby schudnąć, kobieta ta powinna spożywać 1830 kcal dziennie. Wartości te można wyliczyć sobie samodzielnie lub za pomocą licznych kalkulatorów online.
W odchudzaniu pomaga zwiększenie aktywności fizycznej. Musi być ona jednak dobrana indywidualnie, do możliwości i stanu zdrowia. Osoby z dużą nadwagą lub otyłe nie powinny wykonywać ćwiczeń obciążających stawy (skakanie, bieganie), tylko postawić na spokojniejszą aktywność, taką jak np. spacery, Nordic Walking, pływanie. Doskonałym sposobem na trzymanie wyższego poziomu aktywności fizycznej jest liczenie kroków, np. za pomocą aplikacji w smartfonie lub smartwatcha. Zwiększenie aktywności fizycznej można uzyskać np. poprzez codzienne robienie 8000 kroków.
Pomocne w redukcji masy ciała i kształtowaniu sylwetki są również liczne zabiegi wyszczuplające, które oferuje medycyna estetyczna. Zaczynając od najbardziej inwazyjnych, takich jak odsysanie tłuszczu, które pomaga zmniejszyć poziom tkanki tłuszczowej, poprzez masaże i zastrzyki modelujące.
Leczenie farmakologiczne otyłości
Niestety bardzo często jest tak, że pomimo utrzymywania deficytu kalorycznego i regularnej aktywności fizycznej, waga spada bardzo wolno lub nie spada w ogóle. Zmniejszenie masy ciała pomagają osiągać określone leki. W ostatnim czasie leczenie otyłości przechodzi poważną rewolucję, którą wywołało wynalezienie i wprowadzenie do obrotu substancji takich jak semaglutyd, liraglutyd czy dulaglutyd. Profesor Wyleżoł w wyżej przytoczonym wywiadzie nazywa substancje te „game changerem” leczenia otyłości. Farmakologiczne leczenie otyłości stało się niejako skutkiem ubocznym stosowania leków na cukrzycę typu II, które pomagają obniżyć poziom cukru we krwi. Substancje te to syntetyczne odpowiedniki glukagonu typu 1, a więc hormonu odpowiadającego za uczucie sytości.
Chirurgia bariatryczna w leczeniu otyłości – na czym polega?
W przypadku, kiedy pacjent cierpi na otyłość i nie może pozbyć się jej żadnymi opisanymi wyżej metodami, może spróbować chirurgicznego leczenia otyłości. Jest to metoda bardzo inwazyjna, ale ma największą skuteczność w leczeniu otyłości. Powszechnie uważa się, że chirurgiczne leczenie otyłości to przede wszystkim ograniczenie objętości żołądka. Tymczasem, profesor Wyleżoł w wywiadzie z Rafałem Gęburą tłumaczy, że osoby otyłe wcale nie mają większych żołądków od osób szczupłych i to udowadniają zarówno liczne badania naukowe jak i codzienna praktyka chirurgów bariatrów. Leczenie chirurgiczne ma za zadanie usunięcie części żołądka nie po to, aby pacjent jadł mało, ale po to, aby ograniczyć wydzielanie pobudzającej apetyt greliny. Postępy nauk medycznych całkowicie zmieniają patrzenie na kwestię otyłości. W Polsce obecnie wykonywane są trzy rodzaje operacji bariatrycznych, takie jak resekcja żołądka, opaska żołądkowa i wyłączenie żołądkowe. Do operacji kwalifikowani są pacjenci z otyłością III stopnia, lub II stopnia, gdy doszło do powikłań otyłości w postaci choroby zwyrodnieniowej stawów, cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego.
Przeczytaj także o: