Zapalenie zatok

Zapalenie zatok to stan zapalny błony śluzowej w zatokach. Zatoki są to wypełnione powietrzem jamy w czaszce twarzoczaszki, które są połączone z nosem przez wąskie otwory. W zależności od przebiegu choroby rozróżnia się ostre i przewlekłe zapalenie zatok.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku zapalenia zatok?

Na początku wydaje się, że to zwykłe przeziębienie, ale kiedy ono nie ustępuje, mogła rozwinąć się infekcja zatok. Ważne jest, aby skonsultować się wtedy z lekarzem, ponieważ właściwe leczenie może być skuteczne tylko po postawieniu dokładnej diagnozy. Bez specyficznego leczenia przy zapaleniu zatok możliwe są poważne komplikacje. Możesz skorzystać z natychmiastowej wideokonsultacji ze specjalistą TELEMEDI, który potwierdzi diagnozy, wypisze recepty na odpowiednie lekarstwa, a w razie potrzeby wystawi również zwolnienie lekarskie L4. 

Podstawowe informacje

• Objawy: Ból głowy, uczucie ucisku w głowie, upośledzenie węchu, produkcja wydzieliny, ewentualnie gorączka, ogólne zmęczenie.
• Leczenie: Ostre zapalenie zatok często leczy się samoistnie; pomocne są środki wykrztuśne i udrożniające, antybiotyki w przypadku infekcji bakteryjnej, operacja w przypadku infekcji przewlekłej.
• Przyczyny i czynniki ryzyka: Wirusy, bakterie, alergie, rzadko grzyby; czynniki sprzyjające: anatomiczne zwężenia w nosie, choroby układu odpornościowego, alergiczny obrzęk błon śluzowych lub choroby dróg oddechowych, palenie papierosów.
• Przebieg choroby i rokowanie: W ostrych przypadkach jest dobre, rzadko zapalenie rozprzestrzenia się na sąsiednie struktury (kości, gałkę oczną, mózg itd.).
• Badanie i diagnoza: Na podstawie objawów, endoskopii nosa, badania ultrasonograficznego, rzadko także tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.
• Profilaktyka: Utrzymywanie nawilżenia błony śluzowej nosa, zdrowy tryb życia (niepalenie, dużo ruchu na świeżym powietrzu, odpowiednia ilość snu itd.).

Co to jest zapalenie zatok?

Zapalenie zatok to stan zapalny błony śluzowej, która wyściela zatoki w nosie. Lekarze nazywają to także rhinosinusitis. Choroba ta jest stosunkowo powszechna. Jeśli zapalenie zatok nie zostanie całkowicie wyleczone, czasami pojawia się ono wielokrotnie lub uporczywie.

Lekarze odróżniają postać ostrą od nawracającego zapalenia zatok i przewlekłego zapalenia zatok.

Ostre zapalenie zatok rzadko trwa dłużej niż jeden do dwóch tygodni. Zapalenie zatok zwykle jest poprzedzone przeziębieniem. W wyniku obrzęku błony śluzowej nosa produkowane wydzieliny nie są już wystarczająco odprowadzane z zatok. Jeśli zarazki namnażają się w tym miejscu, powstaje stan zapalny.

Zatoki to przestrzenie w czaszce twarzoczaszki. Znajdują się one po prawej i lewej stronie nosa i mają wąskie połączenie z jamą nosową. W czaszce twarzowej znajdują się inne przestrzenie. Podobnie jak jama nosowa, zatoki są wyścielone błoną śluzową.

Zatoki przynosowe obejmują

• dwie zatoki czołowe: w centrum, bezpośrednio nad nosem, nad brwiami,
• dwie zatoki szczękowe: bezpośrednio przy nosie; największe zatoki,
• komórki sitowe (zatoki etmoidalne lub labirynt etmoidalny): między nosem a wewnętrznym kącikiem oka,
• dwie zatoki klinowe: nad tylnym końcem jamy nosowej.

Jeśli zapalenie zatok obejmuje kilka zatok, lekarze nazywają to zapaleniem wielozatokowym. Jeśli problem dotyczy wszystkich zatok, nazywa się to pansinusitis.

Czasami stan zapalny obejmuje tylko pojedyncze zatoki. Najczęstsze formy zapalenia zatok to zapalenie zatoki szczękowej (sinusitis maxillaris) i zapalenie zatoki czołowej (sinusitis ethmoidalis). Mniej powszechne jest zapalenie zatoki czołowej (sinusitis frontalis), a najrzadsze – zapalenie zatoki szczękowej (sinusitis sphenoidalis).

Jakie są objawy zapalenia zatok?

Wraz z chorobami alergicznymi i wirusowymi górnych dróg oddechowych (grypa, przeziębienie) zapalenie zatok jest jedną z najczęstszych chorób dróg oddechowych. Ostre zapalenie zatok często ustępuje w ciągu dwóch tygodni, ale w niektórych przypadkach objawy utrzymują się dłużej.

Czasami objawy ustępują bez całkowitego wyleczenia stanu zapalnego. Objawy często pojawiają się ponownie po jakimś czasie. Lekarze nazywają to ostrym nawracającym zapaleniem zatok, jeśli stan zapalny występuje cztery razy w roku.

Przewlekłe zapalenie zatok jest bardziej uporczywe. Trwa ono dłużej niż dwanaście tygodni, a objawy nigdy nie znikają całkowicie w tym czasie.

Ostre zapalenie zatok: jakie są typowe objawy?

Ostre zapalenie zatok jest zwykle poprzedzone przeziębieniem (katarem), czyli czystym stanem zapalnym błony śluzowej nosa. Zwykle trwa to dalej, kiedy stan zapalny rozprzestrzenia się na zatoki przynosowe. Ten jednoczesny stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok przynosowych nazywamy zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok przynosowych.

Najważniejszymi objawami ostrego zapalenia zatok (lub rhinosinusitis) są:

• Ból głowy lub uczucie ucisku w głowie: w ciężkich przypadkach ból pojawia się nad czołem, w okolicy policzków, za oczami lub, rzadziej, z tyłu głowy. Ból nasila się, gdy tylko pochylisz górną część ciała do przodu (np. podczas schylania się), mocno postawisz stopę lub gdy będziesz naciskać na chore miejsca od zewnątrz.
• Katar: często pojawia się ropna wydzielina z nosa, często nos jest całkowicie zatkany. Rzadko zdarza się, że zapalenie zatok występuje bez przeziębienia.

W przypadku ciężkiej infekcji zatok czasami dołączają się takie objawy jak gorączka, zmęczenie i zaburzenia widzenia. U niektórych osób pojawia się bolesna opuchlizna, która jest widoczna z zewnątrz.

Przewlekłe zapalenie zatok: jakie są objawy?

Przewlekłemu zapaleniu zatok często towarzyszą znacznie słabsze objawy niż ostremu zapaleniu zatok. Osoby dotknięte chorobą niekoniecznie odczuwają ból. Jednak oddychanie przez nos jest utrudnione przez okres dłuższy niż dwanaście tygodni i zwykle towarzyszy mu śluzowa i ropna wydzielina z nosa.

Czasami w przewlekłym zapaleniu zatok zdarzają się ostre epizody infekcji, pomiędzy którymi pojawia się silniejszy ból.

Typowe dla przewlekłego zapalenia zatok jest także upośledzenie węchu i smaku: osoby dotknięte chorobą znacznie słabiej odczuwają zapach i smak, a w skrajnych przypadkach dochodzi do czasowej utraty smaku z powodu zapalenia zatok.

Objawy zapalenia zatoki szczękowej

Zatoki szczękowe znajdują się bezpośrednio przy nosie i przypominają odwrócone piramidy. Jeśli dochodzi do zapalenia, jest to zwykle spowodowane przez bakterie, wirusy (rzadko grzyby) lub alergie. Urazy błony śluzowej zatoki szczękowej czasem także wywołują zapalenie zatoki szczękowej.

Do takiego urazu dochodzi czasem, gdy w górnej szczęce zostanie wyrwany ząb lub gdy w okolicy środkowej części twarzy zostanie złamana kość. Rzadko przyczyną tej formy zapalenia zatok jest zapalenie korzeni górnych zębów. Takiemu odontogennemu lub dentogennemu zapaleniu zatok często towarzyszy ból zębów.

Zapalenie zatok charakteryzuje się tępym do pulsującego bólem i uczuciem ucisku w okolicy policzków. Ten dyskomfort nasila się podczas schylania lub skakania. Ból zęba, ból głowy i ropna wydzielina z nosa czasami również wskazują na tę chorobę.

Jakie są objawy zapalenia zatoki szczękowej?

Ostremu zapaleniu zatok szczękowych towarzyszy tępy lub pulsujący ból i uczucie ucisku w okolicy policzków (zatok szczękowych). Przy zapaleniu zatok szczękowych czasami występują następujące objawy:

• ból zęba (w górnej szczęce),
• ból głowy,
• ropna wydzielina z nosa,
• opuchlizna dolnych powiek,
• podwyższona temperatura ciała,
• ogólne zmęczenie.

Czasami infekcji zatok towarzyszy ból ucha, kiedy obrzęknięte błony śluzowe nosa i gardła ograniczają wentylację jamy bębenkowej uszu. W tym miejscu mogą gromadzić się wydzieliny i istnieje ryzyko, że zarazki będą się namnażać.

Przewlekłe zapalenie zatok szczękowych wiąże się z powstawaniem brzydko pachnącej wydzieliny w nosie i gardle. Dodatkowo często pojawia się ból i uczucie ucisku w okolicy górnych zębów dotkniętej zatoki szczękowej. Czasami przewlekłe zapalenie zatok w ogóle nie powoduje bólu.

Inne możliwe objawy zapalenia zatok szczękowych to uciskające bóle głowy, kaszel (z powodu wydzieliny spływającej do gardła), zaburzenia węchu i utrudnione oddychanie przez nos. U dzieci przewlekłe zapalenie zatok szczękowych często wywołuje rozdrażnienie, zmęczenie i obrzęk węzłów chłonnych.

Zazwyczaj stan zapalny dotyczy obu zatok; rzadziej zapalenie zatok jest jednostronne.

Co pomaga przy zapaleniu zatok szczękowych?

Zapalenie zatok leczy się przede wszystkim zachowawczo (nieoperacyjnie). Operacja jest rzadko konieczna.

Zapalenie zatok szczękowych: leczenie zachowawcze

W przypadku ostrego zapalenia zatok szczękowych i ostrych epizodów przewlekłego zapalenia zatok szczękowych pomocne są spraye do nosa z lekiem udrożniającym kilka razy dziennie. Dodatkowo lekarz może zalecić leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen. Takie środki uśmierzają też ból. Może on również zastosować leki ziołowe (takie jak Myrtol, Cineol).

W przypadku zapalenia zatok spowodowanego alergią lekarz często przepisuje miejscowo stosowany preparat kortyzonu (np. flutikazon). Jeśli zapalenie jest spowodowane przez grzyba Aspergillus, pomoże środek przeciwgrzybiczy (antimycotic). Jest to jednak rzadka przyczyna.

Jeśli przyczyna zapalenia zatok znajduje się w okolicy zębów (np. zapalenie korzeni zębów), to musi być ona usunięta przez dentystę.

Podawanie antybiotyków przy zapaleniu zatok szczękowych jest wskazane tylko w niektórych przypadkach. Dzieje się tak na przykład wtedy, gdy mamy do czynienia z ropnym zapaleniem z poważnymi objawami, gdy zbliżają się lub już wystąpiły powikłania lub gdy układ odpornościowy jest osłabiony (jak w AIDS).

Wszystkie środki zachowawcze zwykle przynoszą ulgę nawet w przypadku przewlekłego zapalenia zatok szczękowych. Istnieje jednak ryzyko, że zapalenie powróci, jeśli nie zostanie usunięta jego przyczyna lub istniejące czynniki ryzyka (takie jak anatomiczne zwężenia). Czasami wymaga to operacji.

Zapalenie zatok szczękowych: operacja

W niektórych przypadkach przy zapaleniu zatok szczękowych konieczna jest operacja. Dotyczy to na przykład sytuacji, gdy zapalenie zatok szczękowych nie może być kontrolowane za pomocą środków zachowawczych lub gdy doprowadziło do poważnych powikłań. Operację wykonuje się także w przypadku polipów zatok szczękowych lub gdy przyczyną ropnego zapalenia zatok (odontogennego) jest ząb.

Lekarz nakłuwa na przykład zatoki szczękowe i przepłukuje je wodnym roztworem antybiotyku. Istniejące zwężenia (polipy, skrzywiona przegroda nosowa itp.) są usuwane chirurgicznie. Zwiększa to szansę na zakończenie powtarzających się przypadków zapalenia zatok szczękowych.

Zapalenie zatok szczękowych: domowe sposoby leczenia i medycyna alternatywna

Na zapalenie zatok szczękowych pomagają nie tylko konwencjonalne środki medyczne. Domowe sposoby leczenia również wspomagają proces zdrowienia. Zalecane są na przykład inhalacje (z tymianku, rumianku itp.) i okłady z ciepła.

Domowe sposoby leczenia mają swoje ograniczenia. Jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, nie ustępują lub nawet nasilają się, zawsze powinieneś skonsultować się z lekarzem.

Niektórzy pacjenci próbują także homeopatii, ajurwedy i innych metod medycyny alternatywnej/komplementarnej. Jednak skuteczność takich metod zwykle nie jest potwierdzona naukowo.

Jak długo trwa zapalenie zatok szczękowych?

Ostre zapalenie zatok szczękowych trwa często około dwóch tygodni. Czasami jednak może ono trwać od czterech do sześciu tygodni. Ostre zapalenie zatok szczękowych zwykle ustępuje najpóźniej po dwunastu tygodniach. Jeśli się utrzymuje, lekarze nazywają to przewlekłym zapaleniem zatok szczękowych.

Czasami zapalenie zatok szczękowych leczy się samoistnie. Czasami jednak konieczne może być zastosowanie leków lub, w formie przewlekłej, operacji.

W zależności od przyczyny zapalenia zatok szczękowych możliwe jest, że będzie ono nawracać. Ryzyko jest szczególnie wysokie, jeśli przyczyną zapalenia zatok szczękowych są alergie lub osobliwości anatomiczne (np. zwężenie nosa).

Jako powikłanie może dojść do rozprzestrzenienia się infekcji na sąsiednie struktury (np. na kości). Jednak zdarza się to bardzo rzadko.

Jakie są przyczyny zapalenia zatok szczękowych?

Zapalenie zatok szczękowych jest często powodowane (podobnie jak inne formy zapalenia zatok) przez bakterie, grzyby, wirusy lub alergie. Zwykle jest poprzedzone infekcją wirusową górnych dróg oddechowych. Bakterie rozprzestrzeniają się także na obrzękniętej błonie śluzowej i ostatecznie prowadzą do zapalenia zatok.

Ostre zapalenie zatok szczękowych rozwija się czasem, gdy dojdzie do uszkodzenia błony śluzowej zatoki szczękowej. Dzieje się tak na przykład podczas usuwania zębów w górnej szczęce lub podczas złamań kości w okolicy środkowej części twarzoczaszki.

Rzadziej zapalenie zatok szczękowych ma swoje źródło w korzeniach górnych zębów (np. w przypadku zapalenia wierzchołków korzeni). Lekarze mówią wtedy o odontogennym (dentogennym) zapaleniu zatok szczękowych.

Czynniki ryzyka zapalenia zatok szczękowych

Różne czynniki sprzyjają wystąpieniu zapalenia zatok szczękowych.

U dzieci są to na przykład migdałki gardłowe, które są powiększone z powodu przewlekłego stanu zapalnego. Przewlekły ropny nieżyt nosa, anatomiczne zwężenia nosa (np. skrzywiona przegroda nosowa), mukowiscydoza i wizyty na basenie czasem także torują drogę zapaleniu zatok szczękowych.

Ważne czynniki ryzyka u dorosłych to na przykład skrzywienie przegrody nosowej, polipy nosa, alergie, infekcje grzybicze, infekcje wokół zębów, infekcje oportunistyczne (np. AIDS), nietolerancja środków przeciwbólowych (analgezja) i nurkowanie.

Jak lekarz może zdiagnozować zapalenie zatok szczękowych?

Po pierwsze, lekarz pyta o objawy i wszelkie istniejące choroby podstawowe, aby zebrać wywiad lekarski (anamnezę).

Następnie przeprowadza się badanie fizykalne. W przypadku zapalenia zatok szczękowych palpacja policzków powoduje ból uciskowy. Stukanie w przednie zęby trzonowe wywołuje ból lub nasila istniejący. Jeśli szybko pochylisz głowę do przodu, o ile masz zapalenie zatok szczękowych, poczujesz też ból w policzkach.

Podczas badania laryngologicznego lekarz użyje endoskopu, aby zbadać nos i gardło. W zapaleniu zatok szczękowych ropa często pojawia się w środkowym odcinku nosa lub na tylnej ścianie gardła.

Czasami podczas badania pobierany jest wymaz, aby określić patogen wywołujący zapalenie i ewentualną odporność na leki (antybiotyki).

Jeśli to konieczne, do wyjaśnienia zapalenia zatok szczękowych stosuje się badania obrazowe. Są to zdjęcia rentgenowskie, ultradźwięki i rzadziej tomografia komputerowa (CT).

Częścią diagnozy może być także badanie krwi (morfologia różnicowa, wskaźnik sedymentacji krwinek itp.) oraz test alergiczny. Badania te dostarczają wskazówek na temat dokładnej przyczyny zapalenia zatok szczękowych.

Jak można zapobiegać zapaleniu zatok szczękowych?

Istnieją pewne środki, które mogą pomóc w zapobieganiu zapaleniu zatok szczękowych. Jednym z nich jest niepalenie papierosów. Dzieje się tak dlatego, że dym jest substancją stale podrażniającą błony śluzowe dróg oddechowych – w tym nosa i zatok.

Wysuszone błony śluzowe są bardziej podatne na infekcje. Patogeny łatwiej wtedy przez nie przenikają. Dlatego upewnij się, że powietrze w Twoim pokoju jest wystarczająco wilgotne. Wentyluj regularnie lub zainstaluj nawilżacz powietrza.

Ogólnie rzecz biorąc, silny system odpornościowy jest ważny, by chronić przed infekcjami. Zdrowy styl życia jest ważnym warunkiem funkcjonowania systemu obronnego. Obejmuje to zdrową, zróżnicowaną dietę z dużą ilością świeżych warzyw, a także regularne ćwiczenia (najlepiej codzienne), najlepiej na świeżym powietrzu.

Nawracające lub przewlekłe zapalenie zatok szczękowych jest czasem spowodowane zmianami anatomicznymi w nosie. W tym przypadku operacja może pomóc w zapobieganiu nawrotom zapalenia.

Objawy zapalenia zatok czołowych

Zapalenie zatok czołowych rozwija się czasem, gdy np. wentylacja tych zatok jest trwale zaburzona. Dzieje się tak na przykład wtedy, gdy ktoś ma mocno skrzywioną przegrodę nosową lub duże polipy nosa. Wśród możliwych przyczyn tej formy zapalenia zatok znajdują się także infekcje nosa i alergie.

W ostrym zapaleniu zatok czołowych objawy pojawiają się w ciągu kilku godzin. Typowe są silne kłujące i pulsujące bóle po dotkniętej stronie czoła. Takie objawy występują również wokół oczu. Inne możliwe objawy to śluzowo-ropny nieżyt nosa, zmniejszenie zdolności odczuwania zapachów i zapalenie spojówek.

Jeśli stan zapalny jest przewlekły, osoby nim dotknięte zgłaszają bóle głowy. Ponadto zapachy są postrzegane gorzej lub nieprawidłowo. Często tworzy się śluzowo-ropna wydzielina z nosa.

Co to jest zapalenie zatok czołowych?

Zapalenie zatok czołowych jest mniej powszechną formą zapalenia zatok. Czasami występuje samodzielnie. W innych przypadkach stan zapalny obejmuje także błonę śluzową w jednej lub kilku innych zatokach. Na przykład zapalenie zatok czołowych czasami występuje w tym samym czasie co zapalenie komórek etmoidalnych (sinusitis ethmoidalis).

Jakie są objawy zapalenia zatok czołowych?

W ostrym zapaleniu zatok czołowych w ciągu kilku godzin po dotkniętej stronie czoła i wokół oka pojawia się silny kłujący, pulsujący lub nużący ból. Dyskomfort zwiększa się, gdy pacjent pochyla głowę do przodu, kicha lub kaszle. Obszar objęty stanem zapalnym jest też wrażliwy na dotyk.

Niektóre osoby z zapaleniem zatok czołowych zgłaszają, że mają zawroty głowy.

Rzadziej zdarza się, że infekcja zatok czołowych występuje bez wcześniejszej infekcji, np. przeziębienia.

Inne możliwe objawy ostrego zapalenia zatok czołowych to śluzowo-ropny katar, upośledzony węch i ból przy żuciu. Jeśli stan zapalny rozprzestrzeni się w kierunku oka, może dojść do zapalenia spojówek.

W przewlekłym zapaleniu zatok czołowych obserwuje się raczej niecharakterystyczne objawy.

Należą do nich bóle głowy w sensie tępego napięcia lub przewlekłe niedowłady połowiczne. Ponadto zmniejsza się odczuwanie zapachów lub są one źle odbierane (hiposmia lub kakosmia). Często tworzy się śluzowo-ropna wydzielina z nosa.

Ból czoła typowy dla ostrego zapalenia zatok czołowych jest mniej dotkliwy lub (prawie) nie występuje w przebiegu przewlekłym, tzn. gdy choroba trwa dłużej niż dwanaście tygodni.

Możliwe objawy powikłań zapalenia zatok czołowych to na przykład obrzęk lub powstanie ropnia w okolicy górnej powieki, ropne zapalenie oczodołu, zapalenie opon mózgowych i ropień mózgu.

Co pomaga na zapalenie zatok czołowych?

Podobnie jak w przypadku innych form zapalenia zatok, leczenie zapalenia zatok czołowych ma na celu przywrócenie odpływu wydzieliny i wentylacji zatok. W tym celu szczególnie pomocne są leki udrożniające i mukolityczne, a także – w przypadku infekcji bakteryjnych – antybiotyki, jeśli są konieczne.

Jeśli takie leczenie zachowawcze nie łagodzi wystarczająco objawów zapalenia zatok czołowych, w rzadkich przypadkach konieczna jest operacja. Podczas zabiegu chirurgicznego chirurg otwiera zatokę na poziomie brwi za pomocą wiertła (wiertło Becka). Przez otwór wysysa wydzielinę i ropę, a następnie przepłukuje przestrzeń antybiotykami.

Zapalenie zatok czołowych: domowe sposoby leczenia

Oprócz konwencjonalnych środków medycznych domowe sposoby mogą wspomóc proces leczenia zapalenia zatok czołowych (lub innych form zapalenia zatok). Na przykład na zapalenie zatok czołowych stosuje się następujące domowe sposoby:

• inhalacje,
• krople do nosa z solą fizjologiczną,
• lecznicze herbaty ziołowe,
• czerwone światło,
• kompresy i okłady,
• kąpiel stóp.

Jak długo trwa infekcja zatok czołowych?

Nie ma ogólnej odpowiedzi na pytanie, jak długo trwa zapalenie zatok czołowych. Większość ostrych zapaleń zatok, do których zalicza się również zapalenie zatok czołowych, ustępuje w ciągu dwóch tygodni. Jednak objawy mogą też trwać dłużej.

Jeśli objawy zapalenia zatok czołowych utrzymują się dłużej niż dwanaście tygodni, stan zapalny jest przewlekły.

Możliwe są powikłania, np. gdy zapalenie zatok czołowych rozprzestrzeni się na sąsiednie tkanki, takie jak kości, oczy, opony mózgowe, a nawet sam mózg, lub gdy dojdzie do powstania ropnia. Ogólnie jednak takie problemy zdarzają się rzadko.

Jakie są przyczyny zapalenia zatok czołowych?

Przyczyny zapalenia zatok czołowych obejmują przewlekłe zaburzenia wentylacji zatoki czołowej – na przykład w przypadku mocno skrzywionej przegrody nosowej lub polipów nosa. Infekcje w okolicach nosa i wizyty na basenie też czasem wywołują zapalenie zatok czołowych.

Patogeny wywołujące zapalenie to często bakterie (takie jak Streptococcus pneumoniae) lub wirusy, rzadziej grzyby. Alergie są również jedną z przyczyn zapalenia zatok czołowych.

Czy zapalenie zatok czołowych jest zaraźliwe?

Samo zapalenie zatok czołowych nie jest zaraźliwe. Jednak zapalenie zatok czołowych jest zwykle poprzedzone infekcją wirusową lub bakteryjną. Jeśli oprócz zapalenia zatok czołowych masz przeziębienie lub kaszel, możesz zarazić tą infekcją innych.

Jakie badania są ważne w przypadku zapalenia zatok czołowych?

Po pierwsze, lekarz zbiera historię choroby pacjenta. Pyta on pacjenta m.in. o rodzaj, zakres i czas trwania objawów.

Następnie przeprowadza się badanie fizykalne i laryngologiczne: lekarz dotyka na przykład przedniej ściany zatok. Prosi też pacjenta, by szybko pochylił górną część ciała do przodu lub podskoczył na jednej nodze – obie te czynności wyzwalają ból przy infekcji zatok czołowych lub nasilają istniejący już ból.

Lekarz bada wnętrze nosa za pomocą endoskopii nosa (rynoskopii): w zapaleniu zatok czołowych w środkowym odcinku nosa znajdują się ślady śluzu i ropy.

Lekarz bada także oczy. Między innymi szuka retencji wody w górnej powiece (obrzęk górnej powieki) i oznak zapalenia spojówek.

Za pomocą badań obrazowych można pokazać zatoki przynosowe w sposób bardziej szczegółowy, na przykład przy wykorzystaniu badania ultrasonograficznego, rentgenowskiego, komputerowego lub tomografii rezonansu magnetycznego (CT).

W pojedynczych przypadkach warto także wykonać w laboratorium wymaz z ropą lub próbkę krwi. W przypadku przewlekłego zapalenia zatok czołowych i odpowiedniego podejrzenia przeprowadza się także test na alergię.

Jeśli lekarz podejrzewa, że zapalenie zatok czołowych doprowadziło do zapalenia szpiku kostnego kości czołowej (osteomyelitis kości czołowej), badana jest aktywność metaboliczna tkanki kostnej. Dokonuje się tego za pomocą badania medycyny nuklearnej (scyntygrafia kości lub tomografia emisyjna pojedynczego fotonu (SPECT)).

Jeśli podejrzewa się inne powikłania, przeprowadza się odpowiednie badania w celu ich wyjaśnienia. Jeśli istnieją oznaki zapalenia opon mózgowych, lekarz pobierze trochę płynu mózgowo-rdzeniowego i zleci jego analizę w laboratorium.

Jak można zapobiegać zapaleniu zatok czołowych?

Nie istnieje żaden ogólny środek, który mógłby zapobiec zapaleniu zatok czołowych.

Jest jednak kilka rzeczy, które mogą pomóc chronić błony śluzowe nosa przed infekcjami. Obejmują one na przykład zapewnienie odpowiedniej wilgotności powietrza w pomieszczeniu. Palenie podrażnia błony śluzowe i zwiększa ryzyko wystąpienia zapalenia zatok. Dlatego niepalenie pomaga zapobiegać zapaleniu zatok czołowych.

Zasadniczo zdrowy styl życia jest pomocny dla sprawnego systemu odpornościowego. Silny układ odpornościowy jest warunkiem koniecznym do zwalczania infekcji. Dlatego stosuj zdrową i urozmaiconą dietę z dużą ilością świeżych warzyw, ryb i umiarkowaną ilością mięsa.

Upewnij się, że jesteś regularnie aktywny fizycznie. Jeśli ćwiczysz regularnie, poprawiasz krążenie krwi w tkankach, a tym samym wspomagasz obronę przed patogenami.

Leki na zapalenie zatok

Leki na ostre zapalenie zatok

Ostre zapalenie zatok często ustępuje samoistnie w ciągu dwóch do czterech tygodni. Proces zdrowienia można wspomóc lekami. Należą do nich leki, które powodują obrzęk błony śluzowej. Z ich pomocą drogi zatokowe zostają udrożnione, a zatoki ponownie przewietrzone.

Najlepiej byłoby, gdybyś nie używał sprayów do nosa zawierających aktywne składniki dłużej niż przez tydzień. W przeciwnym razie istnieje ryzyko uszkodzenia błony śluzowej nosa.

Lekarz czasami przepisuje antybiotyki na zapalenie zatok wywołane przez bakterie – zwłaszcza w przypadku ciężkiego i długotrwałego zapalenia zatok.

Antybiotyki nie są konieczne w większości przypadków zapalenia zatok!

Leki rozrzedzające śluz upłynniają wydzielinę w zatokach. Dzięki temu lepiej odpływa. Spray do nosa i inhalacje z 0,9-procentową solą fizjologiczną mają ten sam efekt.

Płukanie zatok, które w przeszłości było często wykonywane, rzadko jest konieczne.

Leki na przewlekłe zapalenie zatok

Leczenie przewlekłego zapalenia zatok zależy od przyczyny choroby. Jeśli stoją za tym alergie lub stany zapalne zębów, należy je leczyć w specjalny sposób.

Jeśli zmiany anatomiczne sprzyjają zapaleniu zatok, należy je w miarę możliwości skorygować. Na przykład skrzywiona przegroda nosowa może zostać wyprostowana dzięki operacji, wąskie przejścia zatokowe mogą zostać poszerzone, a duże polipy nosa mogą zostać usunięte.

Płukanie nosa i inhalacje z użyciem słonej wody często również pomagają rozluźnić zalegający śluz w przewlekłym zapaleniu zatok.

Zapalenie zatok – domowe sposoby

W zapaleniu zatok dochodzi do zapalenia błony śluzowej w zagłębieniach w kości czaszki. Zazwyczaj są one wypełnione powietrzem i bezpośrednio połączone z jamą nosową. 

Ze względu na stan zapalny, który zwykle jest spowodowany infekcją błony śluzowej nosa, w zatokach gromadzi się śluz. Uciska on na twarz i głowę. Dlatego ważnym krokiem w leczeniu jest oczyszczenie nosa i zatok ze śluzu. Pomóc w tym mają różne domowe sposoby.

Domowe sposoby leczenia mają swoje ograniczenia. Jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, nie ustępują lub nawet nasilają się, zawsze powinieneś skonsultować się z lekarzem.

Masaż zatok

Typowe dla zapalenia zatok są bóle głowy i uczucie ucisku nad dotkniętą zatoką, na przykład nad zatoką czołową lub szczękową. Objawy są zwykle nasilone, zwłaszcza podczas schylania się.

Masaż uciskowy zwykle przynosi ulgę. Masuj twarz, zaczynając od środka twarzy, najpierw wzdłuż brwi, a potem skroni. Następnie przesuwaj się od skrzydełek nosa przez kości policzkowe do skroni. Na koniec wykonaj masaż od podbródka przez kości szczęki do skroni.

Korzystny jest też masaż twarzy rozcieńczonym olejkiem lawendowym.

Zapalenie zatok: inhalacje

Kiedy masz zapalenie zatok, błony śluzowe są obrzęknięte. Inhalacja ma działanie udrożniające, nawilża podrażnioną błonę śluzową zatok i pomaga upłynnić lepką wydzielinę.

Aby to zrobić, podgrzej wodę i umieść ją w misce. Następnie przytrzymaj nad nią głowę i przykryj głowę i miskę ręcznikiem, żeby zapobiec wydostawaniu się pary. Oddychaj powoli i głęboko przez 10-15 minut.

Możliwe suplementy do inhalacji to:

• sól,
• kwiaty rumianku,
• tymianek,
• lawenda,
• dwie do pięciu kropli olejku eterycznego (np. z eukaliptusa, tymianku, sosny, mięty lub drzewa herbacianego).

Nawadnianie nosa

Niektórym osobom z łagodną infekcją zatok pomaga stosowanie płynu do płukania nosa. Płukanie usuwa śluz i patogeny.

Irygacja nosa lub nawadnianie nosa to zabieg, podczas którego do jamy nosowej wprowadza się płyn, by oczyścić ją z zarazków, śluzu i innych wydzielin z nosa. Zalecanym płynem jest zazwyczaj roztwór soli fizjologicznej o naturalnym (fizjologicznym) stężeniu dla organizmu. Nie podrażnia to błony śluzowej nosa.

Nawadnianie nosa: dzieci

Ponieważ nawadnianie nosa wydaje się czymś niezwykłym, często trudno jest zmotywować dzieci do korzystania z niego. W tym przypadku może pomóc, jeśli mama lub tata najpierw wykonają płukanie nosa na sobie, a potem pozwolą potomstwu się temu przyglądać. Dziecko może wtedy naśladować tę procedurę.

Mniejsze dzieci nie są jeszcze w stanie samodzielnie wykonać płukania nosa. Rodzice powinni w tym pomóc.

Płukanie nosa: jak często?

W przypadku ostrych chorób, takich jak przeziębienie czy zapalenie zatok, zwykle zaleca się płukanie nosa do trzech razy dziennie. W przypadku ostrego zapalenia zatok stosowanie powinno być ograniczone do jednego tygodnia. Jeśli nie jesteś pewien, najlepiej zapytaj swojego lekarza lub farmaceutę, jak często i jak długo należy stosować lek w Twoim przypadku.

Osoby cierpiące na katar sienny mogą codziennie wieczorem w „krytycznym” okresie stosować płukanie nosa, aby wypłukać pyłki i złagodzić objawy alergii. Dla osób z alergią na kurz domowy pomocne może być poranne nawadnianie nosa. Ponownie, jeśli nie jesteś pewien, zapytaj swojego lekarza lub farmaceutę!

Nawadnianie nosa w ramach profilaktyki?

Niektórzy ludzie uważają nawadnianie nosa, podobnie jak mycie zębów, za regularną czynność higieniczną, która pozwala zachować zdrowie. Ale czy przydatne jest codzienne płukanie nosa, aby zapobiec na przykład zapaleniu zatok? Nie. Błona śluzowa nosa zawiera komórki odpornościowe, które produkują ważne substancje obronne. Można je wypłukać przez regularne irygacje nosa, co osłabia naturalne mechanizmy obronne błony śluzowej nosa. To sprzyja nawracającym infekcjom.  

Jakie są zagrożenia związane z irygacją nosa?

Jeśli pacjenci prawidłowo stosują irygację nosa, procedura ta nie wiąże się z żadnym poważnym ryzykiem. Jednak zbyt częste płukanie nosa osłabia naturalne mechanizmy obronne błony śluzowej nosa, co ułatwia rozwój (nowych) infekcji.

W przypadku niewłaściwego użycia błona śluzowa nosa może zostać zraniona przez nasadę nosa i zacząć krwawić.

Krwawienie z nosa, a także pieczenie i ból nosa mogą wystąpić także wtedy, gdy proporcje mieszania roztworu do płukania nie są prawidłowe, co powoduje podrażnienie lub wysuszenie błony śluzowej.

Krople do nosa z solą fizjologiczną

Słone krople do nosa łagodzą zatkany nos podczas przeziębienia. Ponieważ zatoki są bezpośrednio połączone z nosem, krople są też zwykle pomocne jako domowe lekarstwo na zapalenie zatok. Z udrożnionym nosem wydzielina z zatok łatwiej wypływa na zewnątrz.

Aby to zrobić, rozpuść dokładnie dziewięć gramów zwykłej soli w jednym litrze przegotowanej wody. Roztwór soli fizjologicznej przelej do butelki z pipetą lub małej butelki z końcówką rozpylającą (wcześniej przepłucz gorącą wodą). Stosuj po dwa rozpylenia do każdego nozdrza kilka razy dziennie. Najlepiej jest uzupełniać roztwór soli fizjologicznej co dwa dni.

Zapalenie zatok: czerwone światło

Wielokrotne naświetlanie światłem czerwonym (lampa na podczerwień) może zmniejszyć stan zapalny. Zwiększa ono krążenie krwi, poprawia metabolizm i w ten sposób wspomaga proces regeneracji. Ciepło upłynnia również zalegający śluz.

Takie zastosowania ciepła są wskazane tylko wtedy, gdy ciepło jest dla ciebie przyjemne. Szczególnie w przypadku ciężkich stanów zapalnych z obrzękiem błon śluzowych ciepło może czasem nasilać objawy. Zimno jest wtedy postrzegane jako przyjemniejsze i skuteczniejsze w zwalczaniu dyskomfortu związanego z infekcją zatok.

Ostrożnie! Promienie podczerwone mogą uszkodzić oczy – nawet wtedy, gdy powieki są zamknięte. Dlatego też, zwłaszcza podczas stosowania go na twarzy, zachowaj odpowiednią odległość bezpieczeństwa (30-50 centymetrów, zobacz też instrukcję użycia), załóż odpowiednie okulary ochronne i zamknij oczy.

Kompresy, okłady, opatrunki

Ciepły i wilgotny okład na klatkę piersiową

Ciepły, wilgotny okład na klatkę piersiową może pomóc w rozluźnieniu śluzu. Zwiń bawełniany ręcznik z obu stron do środka i zawiń go wzdłuż w ściereczkę kuchenną. Następnie umieść taką rolkę w naczyniu z wystającymi końcami i zalej ją 500 do 750 mililitrami wrzącej wody.

Pozostaw okład do nasiąknięcia na 15 minut (w razie potrzeby dodaj jedną do dwóch łyżeczek herbaty tymiankowej lub plasterki cytryny).

Ostrożnie wykręć okład (uważaj, jest gorący!), a następnie owiń ciasno wokół klatki piersiowej pacjenta.  Pozostaw okład na klatkę piersiową na 20 do 30 minut. Stosuj wilgotny, ciepły okład na klatkę piersiową dwa razy dziennie.

Okład z siemienia lnianego

Domowe sposoby, które wykorzystują ciepło, takie jak okład z siemienia lnianego, są również bardzo pomocne w zapaleniu zatok: dla jednego okładu ugotuj pięć łyżek siemienia lnianego w dwóch szklankach wody, do miękkości. Gdy ziarna są jeszcze gorące, włóż je do lnianego woreczka i przyłóż woreczek do nosa, czoła i policzków tak długo, jak tylko możesz wytrzymać.

Okład z mąki musztardowej

Okład z mąki musztardowej pomaga przy zwężonych drogach oddechowych i łagodzi ból. Na kawałek waty nałóż od 10 do 30 gramów mąki musztardowej o grubości około dwóch milimetrów. Złóż ją i zawiń w ściereczkę. Włóż kompres do 250 mililitrów ciepłej wody (maksymalnie 38 stopni) i pozwól mu się moczyć przez kilka minut. Następnie wyciśnij go (nie wykręcaj).

Umieść kompres na policzkach i nosie. Gdy tylko skóra zacznie Cię piec, pozostaw kompres na twarzy przez kolejną jedną do trzech minut. Następnie szybko zdejmij okład z mąki musztardowej i natrzyj skórę oliwą z oliwek.

Okłady z chrzanu

W podobny sposób działa okład z chrzanu. Ma działanie wykrztuśne i uśmierzające ból. Nałóż łyżkę stołową świeżo startego chrzanu na kompres z gazy, zawiń go, a następnie połóż kompres na nosie i zatokach na kilka sekund do maksymalnie czterech minut.

Następnie natrzyj zaczerwienione miejsce na skórze olejem roślinnym (np. oliwą z oliwek) i pozostaw na 30-60 minut. Stosuj tylko raz dziennie.

Okład z cytryny

Olejek eteryczny z cytryny ma działanie przeciwzapalne i wykrztuśne w przypadku przeziębienia. Pokrój cytrynę na plasterki, które posłużą do zrobienia kompresu. Następnie przymocuj dwa lub trzy plastry do podeszwy stopy za pomocą bandaża z gazy. Załóż na nie bawełniane skarpetki i pozostaw kompres na całą noc.

Kąpiele stóp

Kąpiele stóp są dobrze znanym domowym sposobem na zapalenie zatok.

Kąpiel stóp z mąki musztardowej

Kąpiel stóp z mąki musztardowej pobudza krążenie. Łagodzi to ból i rozluźnia śluz z dróg oddechowych. Napełnij miskę do kąpieli stóp wodą o maksymalnej temperaturze 38 stopni. Woda powinna sięgać aż do łydek. Wsyp od 10 do 30 gramów mąki musztardowej.

Następnie włóż stopy do środka i umieść duży ręcznik nad kolanami. Chroni to przed unoszącymi się oparami. Gdy tylko pojawi się uczucie pieczenia (po około dwóch do dziesięciu minutach), pozostaw stopy w wodzie na kolejne pięć do dziesięciu minut. Następnie dokładnie opłucz nogi i natrzyj je oliwą z oliwek. Odpoczywaj w łóżku od 30 do 60 minut.

Herbatki jako domowy sposób na zapalenie zatok

Popularnym domowym lekarstwem na zapalenie zatok są lecznicze herbaty ziołowe. Niektóre rośliny lecznicze pomagają odblokować zatkane zatoki. Nadają się do tego następujące rośliny:

• werbena wspomaga produkcję rozrzedzonego śluzu,
• imbir ma łagodne działanie przeciwzapalne i udrażnia drogi oddechowe,
• kwiat lipy ułatwia odkrztuszanie i ma działanie moczopędne,
• tymianek hamuje stany zapalne i wspomaga odkrztuszanie,
• mącznica lekarska ma działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i łagodnie przeciwbólowe,
• pierwiosnek upłynnia wydzielinę w drogach oddechowych i wspomaga odkrztuszanie,
• kwiat bzu czarnego zwiększa produkcję śluzu.

Co jeść przy zapaleniu zatok?

Mówi się, że niektóre produkty spożywcze mogą być również pomocne jako domowe sposoby na zapalenie zatok.

Sok z czarnej porzeczki: Czarne porzeczki zawierają dużo witaminy C. Rozcieńcz niesłodzony sok gorącą wodą i pij go małymi łykami. Jest to dobre dla wielu osób cierpiących na infekcje dróg oddechowych. Możesz też wypić szklankę do obiadu i kolacji w okresie rekonwalescencji, by wzmocnić system odpornościowy.

Czy cebula pomaga na zapalenie zatok?

Syrop z cebuli: Popularnym domowym sposobem na zapalenie zatok jest syrop z cebuli. Najlepszym sposobem jest zrobienie syropu z cebuli. Obierz i pokrój w kostkę dużą cebulę i włóż ją do czystego słoika. Następnie dodaj dwie łyżki stołowe cukru, zamknij słoik i energicznie nim potrząśnij.

Po około dwóch godzinach utworzy się słodki syrop z cebuli. Przyjmuj od jednej do dwóch łyżek stołowych kilka razy dziennie. Syrop z cebuli ma działanie przeciwzapalne i hamujące rozwój zarazków, łagodzi kaszel, przeziębienie i łagodne bóle.

Czy imbir pomaga na zapalenie zatok?

Wiele osób przysięga na imbir, gdy chodzi o przeziębienia. Surowy kawałek imbiru nadaje się na przykład na herbatkę. Suszony imbir ma również działanie wykrztuśne.

Inne domowe porady dotyczące zapalenia zatok

Poniższe wskazówki mogą pomóc Ci złagodzić objawy zapalenia zatok.

• Pij dużo płynów. To upłynni śluz. Idealnie jest wypijać od dwóch do trzech litrów płynów dziennie, najlepiej ciepłej wody, herbaty lub rozcieńczonego soku owocowego.
• Trzymaj głowę uniesioną. W pozycji leżącej trzymaj głowę uniesioną. Ułatwia to odprowadzanie śluzu.
• Wysoka wilgotność. Suche powietrze wysusza błony śluzowe – zwłaszcza zimą, gdy włączone jest ogrzewanie. Wentyluj regularnie i umieść w pokoju pacjenta nawilżacz powietrza. Pomóc może też wilgotna ściereczka lub mała miska z wodą na kaloryferze.
• Nie pal. Unikaj dymu papierosowego w swoim otoczeniu. Działa drażniąco na błony śluzowe. Jeśli sam palisz, warto, byś przestał. Porozmawiaj ze swoim lekarzem o sposobach rzucenia palenia!

Alternatywne metody leczenia zapalenia zatok

Oprócz leków i domowych sposobów istnieją pewne alternatywne metody walki z zapaleniem zatok. Metody alternatywne nie zastępują leczenia przez lekarza. Jeśli jesteś zainteresowany metodą alternatywną, najlepiej przedyskutować jej zastosowanie z lekarzem.

Homeopatia

Lekiem homeopatycznym na ostre zapalenie zatok jest Kalium bichromicum. Homeopaci zalecają go pacjentom, u których dolegliwościom towarzyszy tworzenie się gęstego, nitkowatego śluzu, punktowy ból i poprawa samopoczucia na świeżym powietrzu.

Środek leczniczy Luffa jest stosowany przez homeopatów przy ropnym zapaleniu z katarem lub lepkim nosem, pieczeniem gardła, suchością w ustach i bólem głowy w okolicy czoła.

Inne leki stosowane przy zapaleniu zatok to Mercurius vivus (naprzemienne dreszcze i poty, ból głowy, żółto-zielona flegma) i Pulsatilla (znużenie, ból nad oczami, łagodna żółto-zielona flegma).

Koncepcja homeopatii i jej specyficzna skuteczność są w nauce kontrowersyjne i nie są jednoznacznie potwierdzone badaniami.

Ayurveda

Terapeuci ajurwedyjscy zalecają ssanie ciepłego oleju z tataraku lub masła klarowanego przez nos do zatok kilka razy dziennie w przypadku zapalenia zatok. To sprawia, że błony śluzowe pęcznieją, a wydzielina łatwiej spływa.

Przed użyciem zawsze skonsultuj się ze specjalistą, który dobierze odpowiednie składniki.

Mówi się też, że kąpiel parowa z dodatkiem ajurwedyjskiego olejku miętowego jest korzystna przy zapaleniu zatok. Można nasączyć kompres wodą z olejkiem miętowym, położyć go na karku i zrelaksować się przez kilka minut.

Akupunktura

Pewne badania wykazały, że akupunktura w przewlekłym zapaleniu zatok przynosi ulgę w bólu i poprawia oddychanie przez nos. Zabieg ten polega na umieszczeniu przez lekarza cienkich igieł w określonych punktach ciała. W przypadku zapalenia zatok te odpowiednie punkty znajdują się na przykład na uchu.

Co jest przyczyną zapalenia zatok?

Zatoki to wypełnione powietrzem jamy w kościach twarzoczaszki, które uchodzą do nosa. Zmniejszają one ciężar głowy i służą jako komora rezonansowa podczas mówienia. Normalnie są one dobrze wentylowane i oczyszczane przez sam organizm: są wyścielone tą samą błoną śluzową co nos. Błona śluzowa produkuje wydzielinę.

Wydzielina jest transportowana z zatok do nosogardła za pomocą drobnych rzęsek znajdujących się na powierzchni błony śluzowej – jest to skuteczny mechanizm oczyszczający. Jeśli jednak szlak ten zostanie zablokowany, wydzielina się kumuluje. Sprzyja to rozwojowi zarazków – błona śluzowa ulega zapaleniu i dochodzi do zapalenia zatok.

Główną przyczyną ostrego zapalenia zatok są wirusowe lub bakteryjne infekcje nosa. Nawet przy zwykłym przeziębieniu zwykle dochodzi do uszkodzenia zatok.

Bakteryjne zapalenie zatok jest zwykle wynikiem wirusowego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok: infekcja wirusowa powoduje obrzęk błony śluzowej. Bakterie łatwo osiadają na błonie śluzowej i namnażają się. Wtedy rozwija się infekcja zatok nosowych.

Jeśli przyczyną są zarazki, zapalenie zatok jest zaraźliwe.

Zapalenie zatok powstaje również w wyniku silnych wahań ciśnienia, takich jak te podczas nurkowania czy lotu samolotem.

Czasami stan zapalny korzeni zębów powoduje zapalenie zatok szczękowych: korzenie górnych zębów policzkowych znajdują się w bliskiej relacji przestrzennej z zatokami szczękowymi.

Przewlekłe zapalenie zatok jest często spowodowane anatomicznymi zwężeniami w nosie, które utrudniają wentylację zatok. Należą do nich na przykład skrzywienia przegrody nosowej lub duże polipy nosa.

Inne przyczyny zapalenia zatok to alergiczny obrzęk błony śluzowej, mukowiscydoza lub choroby układu odpornościowego. Osoby cierpiące na choroby układu oddechowego, takie jak POChP czy astma, często mają (przewlekłe) zapalenie zatok.

Szczególnie często cierpią na nią osoby, które mają astmę w połączeniu z polipami nosa i nietolerancją ASA (kwasu acetylosalicylowego). Takie trio nazywane jest także triadą Samtera.

Jak długo trwa zapalenie zatok?

Ostre zapalenie zatok zwykle ustępuje po krótkim czasie – w ciągu dwóch tygodni u 60-80%, w ciągu sześciu tygodni u 90% wszystkich przypadków ostrego zapalenia zatok. Przewlekłe zapalenie zatok może trwać latami.

W skrajnych przypadkach niektórzy ludzie muszą się z tym zmagać do końca życia. Decydującym czynnikiem jest tutaj to, czy możliwe jest wyeliminowanie przyczyny przewlekłego stanu zapalnego (np. zwężenia w nosie).

Powikłania zapalenia zatok są rzadkie – jeśli są wcześnie i prawidłowo leczone. Na przykład w rzadkich przypadkach nieleczone uporczywe ropne zapalenie zatok rozprzestrzenia się na sąsiadującą okostną oraz na kości i tkanki miękkie.

Poważne problemy grożą na przykład w przypadku zapalenia gałki ocznej, opon mózgowych (zapalenie opon mózgowych) lub samego mózgu (zapalenie mózgu). W przypadku tak rzadkich, ale niebezpiecznych powikłań zapalenia zatok zwykle konieczne jest leczenie w szpitalu.

Jak lekarz diagnozuje zapalenie zatok?

W wielu przypadkach zapalenie zatok ustępuje bez leczenia. Jeśli podejrzewasz u siebie zapalenie zatok, powinieneś udać się do lekarza laryngologa. Wyjaśni on dokładną przyczynę objawów, przepisze potrzebne leki i rozpozna ewentualne komplikacje we wczesnym stadium.

Lekarz najpierw porozmawia z Tobą i zbierze wywiad medyczny. Zapyta cię o rodzaj, czas trwania i zakres objawów oraz o to, czy miałeś już wcześniej takie objawy. Będzie też pytał o wszelkie wcześniejsze choroby (np. alergie).

Następnie lekarz zbada wnętrze Twojego nosa za pomocą rynoskopii. Wprowadza on do nosa cienką, zwykle sztywną rurkę (endoskop), w której przedniej części znajduje się źródło światła i mała kamera. Dzięki temu można zajrzeć do ujść zatok.

Ropny katar wskazuje na infekcję bakteryjną. Następnie lekarz pobiera wymaz, który jest badany w laboratorium pod kątem bakterii, które wywołują chorobę. Bakterie, które często wywołują zapalenie zatok, to Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae.

Zdjęcie rentgenowskie pokaże, czy w zatokach nagromadził się płyn. Jednak zdjęcia rentgenowskie nie są już rutynowo zalecane do diagnozowania zapalenia zatok.

Zamiast tego lekarz zwykle przeprowadza badanie ultrasonograficzne. Chociaż nie daje to tak dokładnego obrazu zatok, jest znacznie prostsze. Ultradźwięki są stosowane zwłaszcza w przypadku zapalenia zatok w czasie ciąży i u dzieci. Badanie nadaje się również do monitorowania postępów zapalenia zatok.

Inne badania obrazowe to tomografia komputerowa (CT) i rezonans magnetyczny (MRI). Są one jednak przeprowadzane tylko w niektórych przypadkach, np. w razie komplikacji, w celu zaplanowania operacji lub w przypadku przewlekłego zapalenia zatok. Tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny również zwykle zapewniają jasność w przypadku podejrzenia rzadkiego nowotworu.

Jeśli przyczyną zapalenia zatok jest (prawdopodobnie) reakcja alergiczna, warto wykonać test alergiczny. Pomaga to ustalić, który alergen jest odpowiedzialny za nadmierną reakcję immunologiczną. Testem na alergię może być na przykład test ukłuć lub test prowokacji.

Zapalenie zatok u dzieci

Zapalenie zatok występuje również u dzieci. Możliwe przyczyny są takie same jak u dorosłych. To, który obszar zatok jest dotknięty chorobą, zależy od wieku dziecka, ponieważ zatoki rozwijają się w pełni dopiero w dzieciństwie.

U niemowląt tylko komórki etmoidalne i zatoki szczękowe są już na tyle rozwinięte, że możliwe jest tu zapalenie zatok. Z kolei zapalenie zatoki szczękowej i czołowej często obserwuje się dopiero od wieku szkolnego.

Zapalenie zatok u dzieci: objawy

Objawy zapalenia zatok u dzieci są podobne do tych występujących u dorosłych. Są one jednak tym mniej wyraźne, im młodsze jest dziecko. Najczęstszą postacią zapalenia zatok u dzieci jest ostre wirusowe zapalenie zatok, któremu towarzyszą ogólne objawy, takie jak kaszel, ból gardła, katar i ewentualnie gorączka.

Zapalenie zatok u dzieci: leczenie

Leczenie zapalenia zatok u dzieci jest podobne do tego, które stosuje się u dorosłych. W zależności od potrzeby lekarz przepisuje leki obkurczające naczynia krwionośne i (w przypadku ropnego zapalenia zatok) antybiotyki.

Przeciwzapalna i przeciwbólowa substancja, jaką jest kwas acetylosalicylowy (ASA), nie jest odpowiednia dla dzieci poniżej dwunastego roku życia. Jeśli lek jest stosowany w przypadku infekcji wirusowej, istnieje ryzyko wystąpienia rzadkiego, ale potencjalnie zagrażającego życiu zespołu Reye’a.

W leczeniu zapalenia zatok skuteczne okazały się zabiegi z wykorzystaniem podczerwieni i lampy światła czerwonego. Takie leczenie ciepłem poprawia krążenie krwi, a tym samym wspomaga własną odpowiedź immunologiczną organizmu w zmienionej zapalnie tkance. Inhalacje, na przykład z użyciem rumianku lub roztworu soli fizjologicznej, mają ten sam efekt. Ułatwiają odprowadzanie zalegających wydzielin.

Olejki eteryczne nie powinny być stosowane u dzieci bez konsultacji z lekarzem. Może wystąpić ryzyko alergii, a nawet zatrzymania oddechu (w przypadku olejków mentolowych lub silnie pachnących).

Przewlekłe zapalenie zatok u dzieci (i dorosłych) może być skutecznie leczone tylko wtedy, gdy zostanie usunięta jego przyczyna. Na przykład zwężenia pomiędzy zatokami a jamą nosową, polipy nosa lub powiększone migdałki gardłowe są usuwane podczas zabiegu chirurgicznego.

Jak przebiega proces leczenia zapalenia zatok u dzieci?

Ostre zapalenie zatok u dzieci zazwyczaj ustępuje bez problemów. Jeśli rozwinęło się ono w przewlekły stan zapalny, rokowanie zależy od tego, jak dobrze leczona jest jego przyczyna.

Bez (wystarczającego) leczenia zapalenie zatok może potencjalnie spowodować powikłania podobne do tych, które obserwuje się u dorosłych (np. rozprzestrzenienie się zapalenia na kości, gałkę oczną lub opony mózgowe). Jednak zdarza się to rzadko.

Profilaktyka zapalenia zatok

Zdrowe błony śluzowe pomagają zapobiegać zapaleniu zatok. Dlatego zaleca się, by nie palić papierosów, ponieważ chronicznie podrażniają one błony śluzowe. W zimie należy unikać przegrzanych pomieszczeń i dbać o to, by powietrze w pomieszczeniach było odpowiednio wilgotne (np. przez regularne wietrzenie). Wysuszone błony śluzowe są bardziej podatne na zarazki.

Wskazane jest dodatkowe nawilżanie błon śluzowych czystym roztworem soli (w formie sprayu do nosa lub płynu do nosa). Pomaga to również w usuwaniu cząsteczek kurzu i brudu.

Ogólnie rzecz biorąc, zapobieganie zapaleniu zatok może być wspomagane przez celowe wzmacnianie systemu odpornościowego. Można to osiągnąć poprzez korzystanie z sauny, naprzemienne prysznice i dużo ruchu na świeżym powietrzu. Dieta bogata w witaminy również wzmacnia układ odpornościowy i w ten sposób pomaga zapobiegać zapaleniu zatok.

Z drugiej strony należy unikać stresu, braku snu i regularnego spożywania alkoholu – wszystkich czynników, które osłabiają układ odpornościowy.

Jeśli jesteś przeziębiony, zaleca się, by podczas dmuchania trzymać jedno nozdrze zamknięte i nie dmuchać zbyt mocno. Można też wciągnąć wydzielinę z nosa – według wielu ekspertów jest to łagodniejsze dla zatok niż wydmuchiwanie.

Pij tyle, by utrzymać swobodny odpływ wydzieliny z nosa. Jeśli jesteś bardzo przeziębiony, pomocne są również spraye do nosa z lekami udrażniającymi błony śluzowe. Ułatwiają one odpływ wydzieliny. Jednak takie spraye do nosa należy stosować maksymalnie przez pięć do siedmiu dni. W przeciwnym razie błona śluzowa przyzwyczai się do leku i spuchnie jeszcze bardziej.

Istnieją również preparaty ziołowe, które pomagają upłynnić śluz.

Jeśli zapalenie zatok powtarza się z powodu anatomicznych zwężeń w nosie, warto porozmawiać z lekarzem. W takim przypadku może być wskazana operacja. Na przykład wyprostowanie skrzywionej przegrody nosowej często zapobiega zapaleniu zatok.

Pytania i odpowiedzi

Jak rozpoznać, że ma się zapalenie zatok?

Zapaleniu zatok zwykle towarzyszą następujące objawy:

• zatkany nos,
• trudności z oddychaniem przez nos,
• upośledzony zmysł węchu,
• uciskający ból w twarzy.

Co szybko pomaga na zapalenie zatok?

Roztwory soli fizjologicznej mogą pomóc rozluźnić wydzielinę zalegającą w zatokach. Są one dostępne w postaci gotowych sprayów do nosa. Można też płukać zatoki specjalnymi płynami do płukania nosa.

Jak niebezpieczne może być zapalenie zatok?

W najgorszym przypadku może dojść do zagrażającego życiu zatrucia krwi (sepsy). Jeśli zapalenie zatok utrzymuje się dłużej niż 3 miesiące lub nawraca częściej niż 4 razy w roku, jest to zapalenie przewlekłe. Przewlekłego zapalenia zatok nie można już leczyć antybiotykami ani nawadnianiem.

Jak długo zostać w domu z zapaleniem zatok?

Proces leczenia ostrego zapalenia zatok trwa od 8 do 14 dni, aż do wyleczenia stanu zapalnego w górnych drogach oddechowych.

Jak objawia się przewlekłe zapalenie zatok?

Objawy przewlekłego zapalenia zatok są bardzo podobne do ostrego zapalenia: zwiększona produkcja śluzu, utrudnione oddychanie przez nos, bóle twarzy i głowy, zaburzenia węchu. Zazwyczaj są one jednak mniej wyraźne i nie tak dobrze rozpoznawalne.

Źródła

• Rosenfeld RM, Piccirillo JF, Chandrasekhar SS, Brook I, Kumar KA, Kramper M, Orlandi RR, Palmer JN, Patel ZM, Peters A, Walsh SA, Corrigan MD (April 2015). „Clinical practice guideline (update): Adult Sinusitis Executive Summary”. Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 152.
• Leung RS, Katial R (March 2008). „The diagnosis and management of acute and chronic sinusitis”. Primary Care. 35.
• Arjmand EM, Lusk RP, Muntz HR (November 1993). „Pediatric sinusitis and subperiosteal orbital abscess formation: diagnosis and treatment”. Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 109.
• Rosenfeld RM, Andes D, Bhattacharyya N, Cheung D, Eisenberg S, Ganiats TG, Gelzer A, Hamilos D, Haydon RC, Hudgins PA, Jones S, Krouse HJ, Lee LH, Mahoney MC, Marple BF, Mitchell CJ, Nathan R, Shiffman RN, Smith TL, Witsell DL (September 2007). „Clinical practice guideline: adult sinusitis”. Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 137.

Przeczytaj także o:

Domowe sposoby na katar

Duszący kaszel w nocy – jak sobie radzić?

Bóle głowy w skroniach – przyczyny i leczenie

Żółty katar – jaki rodzaj infekcji oznacza?

Jak odetkać ucho? Domowe sposoby na zatkane uszy

Ból głowy z przodu – czego jest objawem i jak sobie z nim radzić?