Zespół chronicznego zmęczenia

Zespół chronicznego zmęczenia (CFS – Chronic Fatigue Syndrome) jest ciężką chorobą neuroimmunologiczną, która charakteryzuje się przede wszystkim długotrwałym, skrajnym wyczerpaniem. Może mu towarzyszyć wiele innych dolegliwości, takich jak zaburzenia snu, bóle karku lub mięśni, problemy z koncentracją oraz zwiększona podatność na infekcje. Dokładne przyczyny występowania zespołu chronicznego zmęczenia nie zostały jeszcze jednoznacznie wyjaśnione.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku zespołu chronicznego zmęczenia? 

Zespół chronicznego zmęczenia jest trudny do zdiagnozowania i często nie jest prawidłowo rozpoznawany. Jednak dzięki właściwiej terapii objawy tej choroby mogą być poważnie złagodzone. Niestety nie istnieją żadne specjalne testy laboratoryjne ani badania, za pomocą których można jednoznacznie rozpoznać CFS. Jeśli zauważasz u siebie objawy mogące wskazywać na zespół przewlekłego zmęczenia, możesz przedstawić je specjaliście TELEMEDI w trakcie wideokonsultacji, po której zadecyduje on o podjęciu dalszych działań, wypisze konieczne recepty, a w razie potrzeby również zwolnienie lekarskie. 

Podstawowe informacje

• Wśród lekarzy specjalistów i grup pacjentów nadal nie ma zgody co do tego, jak dokładnie zdefiniować ten zespół chronicznego zmęczenia i do jakiej dziedziny specjalistycznej należy go zaklasyfikować. WHO klasyfikuje zespół chronicznego zmęczenia pod używanym na całym świecie technicznym terminem łagodnej postaci encefalopatii mialgicznej (ME) w kategorii chorób układu nerwowego. Przyczyną depresji, skrajnego zmęczenia i innych podobnych objawów mogą być infekcje wirusowe. Po przebytej infekcji, takiej jak gorączka gruczołowa, niektórzy ludzie jeszcze przez długi czas czują się zmęczeni i pozbawieni energii. Eksperci przypuszczają, że zaburzenia w układzie odpornościowym lub zaburzenia równowagi hormonalnej, także na skutek stresu psychicznego, mogą być odpowiedzialne za rozwój wielowarstwowego schorzenia, które obejmuje różne zmiany fizyczne.
• Jako czynniki wyzwalające omawiane są również traumatyczne przeżycia lub urazy, takie jak konsekwencje wypadków lub operacji. Prawdopodobnie pewną rolę odgrywają również predyspozycje rodzinne. Można założyć, że w ostatecznym rozrachunku w grę wchodzi kilka czynników.
• Dodatkowy stres i nawracające infekcje mogą pogłębić już istniejący zespół chronicznego zmęczenia. Ma to również negatywne konsekwencje, jeśli osoby dotknięte chorobą nadmiernie się przemęczają lub przeciwnie – wykonują zbyt mało ćwiczeń fizycznych. Ma to znaczenie zwłaszcza wtedy, kiedy chorzy nieodpowiednio się odżywiają i izolują się społecznie z powodu swoich dolegliwości. Sytuację pogarsza jeszcze fakt, że ludzie z ich otoczenia często reagują na osoby cierpiące na zespół chronicznego zmęczenia całkowitym brakiem zrozumienia i dezaprobatą.

Zespół chronicznego zmęczenia (CFS) – opis

Zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) jest poważnym i wieloaspektowym zaburzeniem neuroimmunologicznym (czyli dotyczącym jednocześnie układu nerwowego i odpornościowego). Główne objawy to wyniszczające psychiczne i fizyczne wyczerpanie oraz zmęczenie, którego nie można wyjaśnić znaną przyczyną fizyczną lub konkretnym zaburzeniem psychicznym. Ponadto osoby cierpiące na tę chorobę mają wiele różnych innych dolegliwości.

Zazwyczaj objawy zespołu chronicznego zmęczenia nasilają się nawet po niewielkim wysiłku fizycznym lub umysłowym. Odpoczynek i relaks nie przynoszą trwałej poprawy. Sprawność i jakość życia pacjentów są często przez wiele lat poważnie upośledzone. Wielu chorych nie może już pracować i jest przykutych do łóżka. Niektórzy z nich są uzależnieni od intensywnej opieki pielęgnacyjnej. Cierpienie spowodowane tą chorobą jest często tak duże, ponieważ czasami nie jest ona rozpoznawana lub nie jest traktowana poważnie przez osoby z otoczenia osoby dotkniętej schorzeniem.

UWAGA: W przeszłości CFS był często uznawany za chorobę psychiczną. Jednak obecnie uważa się to twierdzenie za obalone – CFS jest aktualnie postrzegane jako choroba wielosystemowa, która wpływa między innymi na układ odpornościowy i metabolizm energetyczny.

Kontrowersje wokół właściwej klasyfikacji zespołu chronicznego zmęczenia

Istnieją różne definicje i kryteria klasyfikacji CFS. Nazewnictwo tego schorzenia, również (w skali międzynarodowej) nie jest jednolite i bywa kontrowersyjne.

Na przykład zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) jest często, szczególnie w Wielkiej Brytanii i Skandynawii, nazywany encefalopatią mialgiczną (ME) – w tym przypadku za przyczynę choroby uważa się kompleksowy stan zapalny centralnego układu nerwowego (encephalitismyelitis – zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego) z zajęciem mięśni (myalgic). Inni eksperci wolą używać łączonego terminu ME/CFS.

W Polsce często mówi się o syndromie chronicznego zmęczenia, czasami także o zespole chronicznego przemęczenia. Jednak terminy te są odrzucane przez wielu ekspertów i osoby cierpiące na CFS jako trywializujące to poważne zjawisko. Ciężkie, uporczywe osłabienie lub wyczerpanie (zmęczenie) pacjentów z CFS nie ma nic wspólnego ze zwykłym wyczerpaniem lub zmęczeniem. Ponadto osoby dotknięte chorobą cierpią na wiele innych dolegliwości, nie tylko z powodu patologicznego wyczerpania.

Co więcej, zespołu chronicznego przemęczenia nie należy mylić ze zmęczeniem, które często występuje przy nowotworach lub innych ciężkich chorobach przewlekłych. Występują wtedy podobne objawy, ale mają one inną przyczynę. Istnieją również podobieństwa z objawami innych chorób, takich jak fibromialgia, która jest chorobą reumatyczną.

Częstość występowania zespołu chronicznego zmęczenia

Nie można dokładnie określić, jak często występuje zespół przewlekłego zmęczenia w Polsce i innych krajach – dane te znacznie się różnią, prawdopodobnie dlatego, że nie ma jednolitych kryteriów diagnostycznych i choroba często nie jest rozpoznawana. Najczęściej szacuje się, że na zespół chronicznego zmęczenia cierpi od 0,002 do 1 proc. światowej populacji. Można więc przyjąć, że tylko w samej Polsce dotkniętych tym problemem może być nawet ponad 300 tysięcy osób, zaś na całym świecie około 17 milionów ludzi.

Kobiety są dotknięte chorobą znacznie częściej niż mężczyźni. CFS może wystąpić w każdym wieku. Bardzo często osoby dotknięte chorobą mają od 29 do 35 lat w momencie pojawienia się dolegliwości (średni wiek wystąpienia choroby).

Zespół chronicznego zmęczenia – objawy

Zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) to złożony obraz kliniczny, który zwykle rozwija się nagle – często po infekcji wirusowej. Jednak są też osoby, u których CFS rozwija się stopniowo przez długi okres.

Eksperci stosują różne zestawy kryteriów, aby zdiagnozować zespół chronicznego zmęczenia. Na przykład często stosowane są Kanadyjskie Kryteria Konsensusu (CCC – Canadian consensus criteria) i Międzynarodowe Kryteria Konsensusu (ICC – international consensus criteria).

• Kanadyjskie kryteria CFS: Zgodnie z Kanadyjskimi Kryteriami Konsensusu (CCC) w zespole chronicznego zmęczenia muszą występować wszystkie z poniższych objawów:
  • Zmęczenie: pojawiające się od niedawna, niewyjaśnione, uporczywe lub nawracające fizyczne lub psychiczne wyczerpanie, które znacznie ogranicza poziom aktywności chorego.
  • Złe samopoczucie po wysiłku lub zmęczenie: po wysiłku występuje nietypowe wyczerpanie, nasilenie uczucia choroby, bólu lub nasilenie innych objawów. Pacjent potrzebuje więcej niż 24 godziny, aby dojść do siebie.
  • Zaburzenia snu: np. sen nieprzynoszący odpoczynku, zaburzony rytm dzień-noc.
  • Ból: np. ból mięśni lub stawów, nieznany do tej pory rodzaj bólu głowy.

Ponadto muszą być obecne co najmniej dwa objawy neurologiczne lub poznawcze, np. dezorientacja, osłabienie koncentracji i pamięci krótkotrwałej, zaburzenia rozumienia słów, zaburzenia koordynacji ruchowej (ataksje).

Kolejnym warunkiem postawienia diagnozy, według kryteriów kanadyjskich jest wystąpienie przynajmniej jednego objawu w co najmniej dwóch z następujących kategorii:

• Objawy autonomiczne: np. skrajna bladość, zawroty głowy, nudności i zespół jelita drażliwego, zaburzenia czynności pęcherza moczowego, kołatanie serca z zaburzeniami rytmu serca lub bez nich.
• Objawy neuroendokrynne: np. często niska temperatura ciała, pocenie się, nietolerancja ciepła i zimna, utrata lub zwiększenie apetytu, zauważalna zmiana masy ciała, pogarszanie się objawów pod wpływem stresu.
• Objawy immunologiczne: np. wrażliwe na dotyk węzły chłonne, nawracający ból gardła, nawracające objawy grypopodobne, pojawienie się niewystępującej do tej pory nadwrażliwości na żywność, leki lub substancje chemiczne.

Wreszcie, aby można było postawić diagnozę zespołu chronicznego zmęczenia, dolegliwości muszą występować od co najmniej sześciu miesięcy (w przypadku dzieci od trzech miesięcy).

• Międzynarodowe kryteria CFS: Zgodnie z Międzynarodowymi Kryteriami Konsensusu (ICC) warunkiem koniecznym do rozpoznania zespołu chronicznego zmęczenia nie jest występowanie objawów przez co najmniej sześć miesięcy. Lekarz może również wcześniej poświadczyć CFS osobie dotkniętej chorobą, pod warunkiem, że spełnione są następujące kryteria:
  • Postexertional neuroimmune exhaustion (PENE – po polsku oznacza to mniej więcej tyle, co „powysiłkowe wyczerpanie neuroimmunologiczne”), tzn. po wysiłku fizycznym lub psychicznym dochodzi do nieproporcjonalnego pogorszenia objawów (wyczerpanie fizyczne i psychiczne, bóle mięśni, arytmia serca itp.), które może trwać od kilku godzin do kilku dni. Ani sen, ani odpoczynek nie pomagają. PENE jest uważane za objaw podstawowy, który musi być obecny w każdym przypadku zespołu chronicznego zmęczenia.
  • Co najmniej 1 objaw z kategorii zaburzeń neurologicznych, np. ból, zaburzenia snu, zaburzenia pamięci i koncentracji, osłabienie mięśni, zaburzenia koordynacji ruchowej, wrażliwość na zapachy, dźwięki, światło lub dotyk.
  • Co najmniej 1 objaw z kategorii zaburzeń immunologicznych, żołądkowo-jelitowych i moczowo-płciowych, np. przewlekłe infekcje dróg oddechowych, zwiększona podatność na infekcje, nietolerancje pokarmowe, zespół jelita drażliwego, zaburzenia oddawania moczu.
  • Co najmniej 1 objaw z kategorii zaburzeń wytwarzania energii i transportu jonów, np. arytmia serca, kołatanie serca, niskie ciśnienie krwi, zawroty głowy, niemożność dostosowania krążenia do wyprostowanej pozycji ciała (nietolerancja ortostatyczna), pocenie się, duszności, nietolerancja ciepła/zimna, jak również silne wahania temperatury ciała.

Zespół chronicznego zmęczenia – przyczyny i czynniki ryzyka

Dokładna przyczyna występowania zespołu chronicznego zmęczenia nie została jeszcze jednoznacznie wyjaśniona. Według najnowszych badań CFS wydaje się chorobą autoimmunologiczną (nieprawidłowa regulacja działania układu odpornościowego) i poważnym zaburzeniem metabolizmu energetycznego w mitochondriach („elektrowniach” komórek). Wskazuje na to szereg badań przeprowadzonych w ostatnich latach. Ponadto dyskutuje się o wielu różnych czynnikach, które mogą czynić ludzi podatnymi na CFS (predysponować ich), wywoływać go lub podtrzymywać.

Czynniki poprzedzające (predysponujące)

Zespół chronicznego zmęczenia jest zwykle poprzedzony infekcją. Infekcja ta często zbiega się w czasie z okresem stresu lub dużej aktywności fizycznej.

Ponadto niektórzy eksperci podejrzewają, że pewni ludzie mają genetyczną podatność (predyspozycje genetyczne) na CFS. Sugerują to badania z udziałem bliźniąt. Do tej pory nie zidentyfikowano jednak żadnych specyficznych genów ryzyka dla zespołu chronicznego zmęczenia.

Czynniki wyzwalające

Większość pacjentów jako przyczynę zespołu chronicznego zmęczenia podaje infekcję. Istnieją przypadki, w których CFS wystąpił np. po zakażeniu wirusami Epsteina-Barr (mononukleoza zakaźna) lub enterowirusami (np. infekcja grypopodobna), po gorączce denga, gorączce Q lub boreliozie.

Czasami oprócz tego typu infekcji do powstania zespołu chronicznego zmęczenia dochodzi również w wyniku ciężkich urazów, operacji, ciąży lub porodu. Stresujące wydarzenia, takie jak śmierć bliskiej osoby lub utrata pracy, mogą również działać jako czynniki wyzwalające CFS.

Czynniki podtrzymujące występowanie objawów CFS

Przeciążenie fizyczne, jak również stres psychiczny mogą nasilać objawy zespołu chronicznego zmęczenia. Ponadto, jeśli pacjenci nie mogą już, ze względu na CFS, pracować, otrzymują niewielkie wsparcie społeczne lub popadają w depresję, może to pogorszyć przebieg ich choroby. To samo dotyczy sytuacji, gdy osoby dotknięte chorobą nie są traktowane poważnie przez swoje otoczenie (rodzinę, przyjaciół, kolegów, lekarzy itp.).

Operacje i wypadki mogą również prowadzić do ostrego nasilenia objawów. Zwiększona podatność na infekcje, która często towarzyszy CFS, jest również problematyczna: wielu pacjentów cierpi z powodu objawów zespołu chronicznego zmęczenia przez wiele tygodni po infekcji. Alergie i nietolerancja pokarmowa również mogą mieć negatywny wpływ na stan osób cierpiących na CFS.

Zespół chronicznego zmęczenia (CFS) – badania i diagnoza

Zespół chronicznego zmęczenia jest trudny do zdiagnozowania i w wielu przypadkach nie jest rozpoznawany. Nie istnieją żadne specjalne testy laboratoryjne ani badania przy pomocy urządzeń, które mogą potwierdzić diagnozę CFS. Oprócz zebrania szczegółowego wywiadu lekarskiego (anamnezy) ze wszystkimi występującymi objawami, chodzi więc przede wszystkim o wykluczenie innych chorób, które mogą powodować dolegliwości podobne do zespołu chronicznego zmęczenia. Należą do nich na przykład:

• choroby tarczycy, serca i wątroby,
• niedokrwistość, np. w wyniku niedoboru żelaza,
• cukrzyca (diabetes mellitus),
• choroby neurologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane (SM),
• choroby reumatologiczne (takie jak reumatoidalne zapalenie stawów),
• choroby zakaźne, takie jak przewlekłe zapalenie wątroby lub borelioza,
• choroby nowotworowe,
• ciężkie choroby psychiczne (takie jak depresja),
• nadużywanie alkoholu, narkotyków lub leków,
• wyraźna otyłość (ciężki stopień otyłości).

W celu wykluczenia tych czynników konieczne może być przeprowadzenie różnych badań, takich jak badanie fizykalne, USG i badania krwi. Po wykonaniu tych czynności lekarz może posłużyć się katalogiem kryteriów, aby sprawdzić, czy pacjent wykazuje wymagane cechy zespołu chronicznego zmęczenia. Jeśli tak, można wtedy postawić diagnozę CFS.

Zespół chronicznego zmęczenia – leczenie

Eksperci nie uzgodnili jeszcze najlepszego sposobu leczenia zespołu chronicznego zmęczenia. Jedyną pewną rzeczą jest to, że terapia CFS powinna być indywidualnie dostosowana. Zależy ona od najbardziej uciążliwych objawów (np. zaburzenia snu, ból) oraz chorób współistniejących i powinna obejmować zarówno środki farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne.

Leki, takie jak środki przeciwbólowe, mogą być stosowane na przykład na bóle stawów i bóle głowy. Jeśli chorobie towarzyszy depresja, konieczne może być również leczenie lekami przeciwdepresyjnymi. Jeśli u pacjenta występuje (przewlekła) infekcja, należy ją leczyć w sposób ukierunkowany, np. antybiotykami w przypadku infekcji bakteryjnej. W przypadku stwierdzenia niedoboru pewnych witamin lub minerałów (np. witaminy D, cynku, żelaza) sensowne może być wyrównanie ich niedoboru odpowiednimi preparatami.

UWAGA: Nie są jeszcze dostępne żadne leki o ukierunkowanym działaniu na CFS. Jednak obecnie naukowcy badają skuteczność leków, które regulują działanie układu odpornościowego.

Ogólnie rzecz biorąc, w przypadku CFS zalecana jest regularna, codzienna rutyna przebiegu dnia. Zdecydowanie odradza się nadmierny wysiłek fizyczny, ponieważ może on tylko pogorszyć objawy. Z tego samego powodu osoby cierpiące na tę chorobę powinny w miarę możliwości unikać stresu emocjonalnego.

Często pomocne okazują się techniki relaksacyjne, takie jak trening autogenny lub inne metody redukcji stresu. Mogą one na przykład pomóc pacjentom z CFS w zaburzeniach snu. Ponadto, 

• zmiana diety (wystarczająca ilość witamin i minerałów, bogata w białko), 
• wystarczająca ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych,
• unikanie i eliminacja szkodliwych substancji 

w niektórych przypadkach wydają się zmniejszać objawy CFS.

Terapia behawioralna w leczeniu chronicznego zmęczenia

Ogólnie rzecz biorąc, lekarze zalecają utrzymanie regularnej, codziennej rutyny w leczeniu przewlekłego zmęczenia. W idealnej sytuacji osoby dotknięte chorobą uczą się podczas terapii behawioralnej nowych wzorców zachowań, które pomagają im przejść przez codzienne życie w dużej mierze bez objawów. Celem jest uniknięcie w miarę możliwości zarówno fizycznego, jak i psychicznego stresu. Z reguły lekarze stosują wieloetapowe postępowanie, aby stopniowo zwiększać sprawność osób dotkniętych chorobą i przywrócić je do codziennego życia.

W wielu przypadkach skuteczną metodą leczenia objawów zespołu chronicznego zmęczenia okazują się również ćwiczenia relaksacyjne, takie jak trening autogenny czy medytacja. Mogą one pomóc między innymi osobom cierpiącym na zaburzenia snu. Pozytywne efekty przynosi również lekki trening sportowy.

Jak leczy się zespół przewlekłego zmęczenia w klinice rehabilitacyjnej?

Kliniki rehabilitacyjne, które specjalizują się w leczeniu zespołu przewlekłego zmęczenia, zazwyczaj oferują osobom dotkniętym chorobą terapie holistyczne, mające na celu poprawę ich ogólnego stanu zdrowia. W większości przypadków rehabilitacja w zespole chronicznego zmęczenia koncentruje się na eliminacji objawów, a nie na faktycznych czynnikach wywołujących zespół chronicznego zmęczenia.

Ze względu na szeroki zakres objawów u osób dotkniętych chorobą kliniki rehabilitacyjne opracowują terapię multimodalną. Składniki terapii w klinice rehabilitacyjne przy leczeniu zespołu chronicznego zmęczenia obejmują:

• psychoterapię indywidualną i grupową,
• techniki relaksacyjne,
• fizjoterapię,
• terapie sportowe,
• terapie zajęciowe, twórcze i muzyczne,
• poradnictwo dietetyczne,
• trening umiejętności społecznych,
• trening radzenia sobie z lękiem,
• fototerapię.

Jak długo trwa rehabilitacja w zespole chronicznego zmęczenia?

Czas trwania rehabilitacji w zespole chronicznego zmęczenia zależy od indywidualnego przypadku chorego i jego potrzeb. W zależności od nasilenia objawów średni czas leczenia rehabilitacyjnego wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy. Ponadto czas trwania rehabilitacji zależy również od stopnia sprawności osoby dotkniętej chorobą.

Zespół chronicznego zmęczenia – przebieg choroby i rokowanie

Trudno jest przewidzieć, jak rozwinie się zespół chronicznego zmęczenia (CFS) w poszczególnych przypadkach.

W większości przypadków choroba zaczyna się nagle, często w wyniku infekcji: uporczywe zmęczenie i słaba wydajność mogą być tak wyraźne, że osoba dotknięta chorobą prawie wcale nie wychodzi z domu. Po upływie miesięcy, a nawet lat zespół chronicznego zmęczenia może ulec poprawie – czy to samoistnie, czy też w wyniku określonego leczenia. Zazwyczaj przyczyna poprawy jest niemożliwa do określenia. Odzyskana na nowo sprawność chorego, często nie jest jednak trwała: zespół chronicznego zmęczenia charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem nawrotów. Szczególnie po infekcjach, wysiłku fizycznym i okresach stresu osłabiające i uporczywe wyczerpanie może pojawić się ponownie. Niektórzy chorzy na CFS są trwale ograniczeni w codziennym życiu przez chorobę (aż do inwalidztwa włącznie).

W rzadszych przypadkach zespół chronicznego zmęczenia nie pojawia się nagle, lecz stopniowo. Z czasem objawy stają się coraz bardziej dotkliwe. Jeśli zespół przewlekłego zmęczenia przybierze taki narastający przebieg, szanse na pełny powrót do zdrowia znacznie się pogarszają.

Zespół chronicznego zmęczenia i Long COVID

W Nowej Zelandii prowadzone są obecnie badania nad stanem powirusowym zwanym Long COVID (ang. „długi COVID”).

Opierają się one na kluczowych spostrzeżeniach z badań nad zespołem chronicznego zmęczenia (Myalgic encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome – ME/CFS) – niegdyś źle diagnozowanym i często nadal lekceważonym przez medycynę.

Zespół chronicznego zmęczenia wykazuje uderzające podobieństwo do Long COVID-a pod względem objawów i grupy demograficznej, której dotyka. Niektórzy eksperci postulują, że Long COVID może być podtypem ME/CFS. Prowadzone obecnie badania nad chorobą Long COVID sprawdzają, czy jest tak w istocie, jednocześnie szukając możliwości zastosowania terapii, która zatrzymałaby przebieg choroby.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) twierdzi, że jedna na cztery osoby, które zachorowały na grypę wywołaną wirusem SARS CoV-2, będzie miała objawy zespołu chronicznego zmęczenia w ciągu miesiąca od początku choroby, a jedna na 10 będzie utrzymywać te objawy przez ponad trzy miesiące.

W przypadku definicji WHO stwierdza się, że stan ten

występuje u osób z historią prawdopodobnego lub potwierdzonego zakażenia SARS-CoV-2, zwykle trzy miesiące od początku COVID-19 z pełnymi objawami, które trwają przez co najmniej dwa miesiące i nie mogą być wyjaśnione przez alternatywną diagnozę. Wspólne dla obu schorzeń (CFS i COVID-19) objawy obejmują zmęczenie, skrócenie oddechu, zaburzenia funkcji poznawczych, ale także inne, które ogólnie mają wpływ na codzienne funkcjonowanie. Objawy te mogą pojawić się po raz pierwszy, po początkowym powrocie do zdrowia, tuż po ostrym epizodzie COVID-19, lub utrzymywać się od czasu pierwszej choroby. Objawy mogą również ulegać wahaniom lub nawracać z czasem. W przypadku dzieci może mieć zastosowanie odrębna definicja.

Zespół chronicznego zmęczenia i dieta

Należy zwrócić uwagę na zrównoważoną dietę. Zalecana jest dieta bogata w warzywa i białko z odpowiednią ilością nienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza kwasów tłuszczowych omega-3. Dobrym źródłem są nasiona lnu i konopi oraz orzechy włoskie. W przypadku trudności z przeżuwaniem posiłki można wzbogacić o odpowiednie oleje. Polecane są również tłuste ryby zimnowodne, takie jak śledź, halibut, łosoś, makrela, sardynka i tuńczyk. 

U wielu chorych na CFS rozwijają się nietolerancje pokarmowe. Wówczas problemy wywołują FODMAPs, gluten i laktoza. Jeśli istnieje takie podejrzenie, należy je wyjaśnić z lekarzem. W przypadku potwierdzenia podejrzeń dalsze leczenie powinno być prowadzone przez wykwalifikowanego dietetyka.

Dla chorego na zespół chronicznego zmęczenia czasami nawet przeżuwanie pokarmów może być wyczerpujące. W tym przypadku sensowne jest gotowanie warzyw. Gotowanie na parze, duszenie lub blanszowanie zachowuje składniki odżywcze i odpowiednio zmiękcza warzywa. Ziemniaki, marchew i tym podobne można również przecierać. Jeśli nawet jedzenie jest dla chorego na CFS zbyt uciążliwe, pacjenci muszą polegać na żywności płynnej. W porozumieniu z lekarzem uzupełnieniem diety chorych na zespół chronicznego zmęczenia mogą być domowe koktajle i smoothies.

W celu poprawy metabolizmu energetycznego wielu pacjentów sięga po suplementy diety. Istnieje jednak tylko kilka badań dotyczących ich skuteczności w ME/CFS. Chociaż niektóre badania sugerują korzyści z witaminy B12, kwasu foliowego, NADH, koenzymu Q10 i D-rybozy, potrzebne są dalsze badania w tym kierunku.

Pytania i odpowiedzi

Czy zespół chronicznego zmęczenia jest uleczalny?

Naukowcy dopiero od kilku lat intensywnie pracują nad CFS. Jak dotąd nie ma na to lekarstwa. Można złagodzić pojedyncze objawy, takie jak ból i zaburzenia snu, ale większość pacjentów pozostaje przewlekle chora. Wiele z nich nie może już pracować.

Jak długo może trwać zespół chronicznego zmęczenia?

Zwykle CFS trwa przynajmniej przez sześć kolejnych miesięcy lub dłużej. Czasami objawy pojawiają się po raz pierwszy po chorobie przypominającej infekcję wirusową. Leczenie obejmuje łagodzenie objawów, terapię poznawczo-behawioralną i stopniowalne programy lekkich ćwiczeń fizycznych.

Czy można umrzeć z powodu zespołu chronicznego zmęczenia?

ME/CFS nie jest chorobą postępującą ani śmiertelną. Jednakże, jak w przypadku wszystkich chorób przewlekłych, mogą wystąpić choroby wtórne, które mogą zagrażać życiu.

Czy zespół chronicznego zmęczenia może się pogorszyć?

Wielu lekarzy do dziś błędnie podejrzewa, że za zespołem chronicznego zmęczenia stoją przyczyny psychiczne i dlatego czasami przepisują pacjentom leki antydepresyjne lub zalecają ćwiczenia i sport. Obecnie wiadomo, że tego rodzaju terapia może pogorszyć stan chorego na ME/CFS.

Jak pokonać chroniczne zmęczenie?

• Lecz wszelkie choroby fizyczne, które są przyczyną zmęczenia.
• Zapewnij sobie potrzebny odpoczynek.
• Ogranicz swoje obowiązki.
• Ćwicz regularnie i dobrze się odżywiaj.
• Pij wystarczającą ilość wody.
• Stosuj techniki relaksacyjne, takie jak joga lub medytacja.
• Zażywaj multiwitaminy.
• Upewnij się, że masz wystarczająco dużo snu każdej nocy.

Czy zespół chronicznego zmęczenia pogarsza się z wiekiem?

Objawy są zwykle najbardziej nasilone w ciągu pierwszego roku lub dwóch lat od zachorowania. Po tym czasie objawy zazwyczaj stabilizują się, a następnie utrzymują się przewlekle, są zmienne i słabe lub ulegają poprawie. U niektórych osób z ME/CFS objawy mogą się jednak z czasem nasilać.

Czy probiotyki mogą pomóc w leczeniu zespołu chronicznego zmęczenia?

Wykazano, że probiotyczne bakterie produkujące kwas mlekowy zapobiegają i łagodzą zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz normalizują profil cytokin, co może być korzystne dla pacjentów cierpiących na zespół chronicznego zmęczenia.

Czy zespół chronicznego zmęczenia powoduje biegunkę?

Objawy żołądkowo-jelitowe są częste u pacjentów z CFS. Ból brzucha często jest tak dokuczliwy, że dla uzyskania ulgi wymaga zastosowania analgezji. Niekiedy dodatkowym objawem u pacjentów z CFS jest również biegunka nocna, która zaburza i tak już rozstrojony rytm snu. Najczęstszym objawem ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego jest uczucie pełności i wzdęcia, nawet po niewielkim posiłku.

Czym się różni zespół chronicznego zmęczenia od fibromialgii?

Podczas gdy fibromialgia może powodować zmęczenie, dominującym objawem jest ból. Dla osób z zespołem przewlekłego zmęczenia natomiast dominującym objawem jest zmęczenie.

Źródła

• Myers, D. Wilks, Comparison of Euroqol EQ-5D and SF-36 in patients with chronic fatigue syndrome, „Quality of Life Research”, 8 (1/2), 1999.
• R. Baker, E.J. Shaw, Diagnosis and management of chronic fatigue syndrome or myalgic encephalomyelitis (or encephalopathy): summary of NICE guidance, „The BMJ”, 335 (7617), 2007.
• B.M. Carruthers i inni, Myalgic encephalomyelitis: International Consensus Criteria, „Journal of Internal Medicine”, 270.

Przeczytaj także o:

Powiększone węzły chłonne

Zwolnienie lekarskie – jak uzyskać L4 przez internet?

Grypa żołądkowa