Gruźlica

mężczyzna i dziecko trzymają figurkę płuc

Gruźlica (tubercule bacillus, TB) jest poważną chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie. Patogeny są przenoszone głównie przez kropelki znajdujące się w powietrzu, które jest następnie wdychane. Dlatego w większości przypadków gruźlica najpierw atakuje płuca. Patogeny mogą jednak zaatakować także inne narządy, takie jak jelita czy kości.

Jeśli na przykład cierpisz na kaszel, który trwa dłużej niż trzy tygodnie, powinien zostać on wyjaśniony przez lekarza. Wiele rozpoznań gruźlicy jest opóźnionych, ponieważ pacjenci unikają lekarza często mimo wyraźnych objawów! Nie zwlekaj i skorzystaj z możliwości wideokonsultacji ze specjalistą TELEMEDI, który będzie mógł potwierdzić bądź rozwiać twoje obawy i ewentualnie zaproponować sposoby dalszego leczenia, wystawi odpowiednie recepty i zwolnienie lekarskie.

  • Opis: Bakteryjna choroba zakaźna podlegająca obowiązkowi zgłoszenia. Najczęściej atakuje płuca, ale także kości, jelita i inne narządy.
  • Zakażenie: Głównie drogą kropelkową przez płuca, ale także przez przewód pokarmowy lub uszkodzenia skóry. Tylko u jednej na dziesięć zarażonych osób pojawiają się objawy.
  • Objawy: Gorączka, kaszel, nocne poty, utrata wagi, wyczerpanie, krwawa plwocina w późniejszych stadiach.
  • Szczególnie zagrożone osoby: Osoby z osłabionym układem odpornościowym, np. pacjenci z HIV, osoby przyjmujące leki immunosupresyjne, bezdomni, niedożywieni, dzieci, osoby uzależnione.
  • Diagnostyka: Test na obecność przeciwciał na skórze, badania krwi, prześwietlenie, bezpośrednie wykrywanie bakterii.
  • Leczenie: Antybiotyki (ale leczenie to jest trudne w przypadku opornych szczepów bakterii).
  • Rokowanie: Jeśli choroba zostanie wcześnie wykryta, zdrowi pacjenci mają duże szanse na wyzdrowienie.

Gruźlica (TB) jest wywoływana przez bakterie o kształcie pałeczek, tzw. prątki. Zakażają one głównie płuca, ale czasem także inne narządy.

W większości przypadków organizmowi udaje się skutecznie zwalczyć patogeny lub unieszkodliwić je na wczesnym etapie dzięki ich hermetyzacji. Dlatego, gruźlica pojawia się tylko u około pięciu do dziesięciu procent zakażonych osób. Objawy to gorączka, zmęczenie, nocne poty i utrata wagi. Później dołącza się krwawy kaszel i duszności, które wskazują na „otwartą” gruźlicę. Gruźlica otwarta oznacza, że ogniska zakażenia w płucach nie są zamknięte, ale są otwarte na oskrzela.

Dawniej gruźlica była też nazywana suchotami, ponieważ bez skutecznego leczenia chorzy bardzo szybko pogarszają swoją kondycję fizyczną.

Gruźlica: częstość występowania

Na całym świecie każdego roku około dziesięciu milionów ludzi zapada na gruźlicę. Tylko w 2019 roku 1,4 miliona pacjentów zmarło bezpośrednio z powodu gruźlicy lub z powodu następstw tej choroby.

W Polsce gruźlica stała się rzadkością.

Przez długi czas gruźlica była uważana za prawie wyeliminowaną w zachodnich krajach uprzemysłowionych. W ostatnich latach choroba ta znów stała się bardziej powszechna ze względu na imigrację osób z tą chorobą, na przykład z krajów Afryki.

Jak bakterie dostają się do organizmu?

Gruźlica przenosi się różnymi drogami.

  • Zakażenie przez powietrze z dróg oddechowych: Większość pacjentów zaraża się, ponieważ kichali lub kaszleli na nich chorzy z „otwartą” gruźlicą. Chorzy wydzielają maleńkie kropelki wydzieliny zawierającej bakterie, które zdrowe osoby mogą wdychać, a następnie same zachorować.
  • Zakażenie przez przewód pokarmowy: Bakterie mogą dostać się do organizmu także przez przewód pokarmowy. Na przykład patogen gruźlicy bydła, Mycobacterium bovis, może być przenoszony na ludzi przez surowe mleko pochodzące od chorych krów.
  • Zakażenie przez skórę: Inną drogą przenoszenia zakażenia są urazy skóry. Przez nie patogen gruźlicy może dostać się do organizmu.

Jak bardzo zaraźliwa jest gruźlica?

Gruźlica nie jest bardzo zaraźliwa w porównaniu z innymi chorobami zakaźnymi, takimi jak grypa. Tylko jedna na dziesięć zarażonych osób rzeczywiście zachoruje. To, czy sam zachorujesz po kontakcie z osobą zakażoną, zależy głównie od dwóch czynników:

  • ile patogenów wydzielał chory,
  • jak skuteczny jest twój własny system odpornościowy.

Okres inkubacji gruźlicy – czas pomiędzy zakażeniem a pojawieniem się objawów choroby – może wynosić od tygodni do miesięcy.

Istnieją różne objawy gruźlicy. W zależności od tego, w jakim stadium choroby znajduje się pacjent i jakie narządy zostały zaatakowane przez bakterie, pojawiają się różne objawy.

Gruźlica utajona

W wielu przypadkach nie ma żadnych objawów gruźlicy. Organizmowi osoby dotkniętej chorobą udaje się utrzymać bakterie w ryzach, dzięki czemu nie występują żadne objawy. Lekarze nazywają to gruźlicą utajoną.

Gruźlica zamknięta

U osób z dobrą odpornością organizmu komórki obronne tworzą rodzaj kapsuły wokół ognisk zapalnych wywołanych przez bakterie gruźlicy. Rozwijają się struktury guzkowe, tzw. ziarniniaki lub gruzełki. Patogeny mogą być nadal aktywne w tych krętkach, ale nie powodują żadnych szkód w organizmie. Później gruzełki stają się coraz bardziej zbliznowaciałe i zwapniałe. Często, po latach są one nadal widoczne na zdjęciach rentgenowskich. Lekarze nazywają tę formę gruźlicy gruźlicą zamkniętą.

Gruźlica pierwotna

U około pięciu do dziesięciu procent pacjentów obrona immunologiczna organizmu nie jest w stanie skutecznie zamknąć patogenu. Następnie ogniska zapalne tworzą się w płucach i pobliskich węzłach chłonnych, które ulegają powiększeniu. Taki stan nazywa się gruźlicą pierwotną. Jednak proces ten postępuje powoli: etap ten rozpoczyna się zwykle w ciągu dwóch lat od zakażenia.

Często pacjenci nie zauważają tej formy gruźlicy. Mogą tutaj jednak wystąpić również różne dolegliwości, takie jak:

  • gorączka,
  • kaszel,
  • nocne poty,
  • utrata apetytu,
  • utrata wagi,
  • zmęczenie,
  • wyczerpanie.

Gruźlica otwarta

Jeśli infekcja rozprzestrzenia się w organizmie, w tkance płucnej tworzą się puste przestrzenie, tzw. kawerny. Są one wypełnione martwymi komórkami i aktywnymi bakteriami gruźlicy. Jeśli te ubytki przedostaną się do oskrzeli, mówi się o gruźlicy otwartej.

Następnie pojawiają się typowe objawy gruźlicy: chory wykrztusza śluz, który może być również krwawy. Patogeny często dostają się w dużych ilościach do powietrza wydychanego przez drogi oddechowe.

Pacjenci z otwartą gruźlicą są bardzo zaraźliwi!

Gruźlica popierwotna

Patogeny gruźlicy mogą pozostawać w organizmie przez długi czas, bez wywoływania objawów. Choroba może jednak pojawić się po raz pierwszy lub ponownie wiele lat po pierwszym zakażeniu. Nazywa się ją gruźlicą popierwotną.

W około 80 procentach przypadków choroba dotyka płuc. Czasami jednak patogeny rozprzestrzeniają się także poprzez krwiobieg na inne organy. Najmniejsze stany zapalne rozwijają się w innych narządach, są to tak zwane „zmiany minimalne”. Najczęściej zaatakowane są: opłucna, węzły chłonne, kości i stawy. Choroba może dotyczyć także przewodu pokarmowego, skóry i narządów płciowych.

Gruźlica poza tkanką płucną

Mimo że patogeny gruźlicy zwykle znajdują się w płucach, mogą również zainfekować narządy i tkanki w pozostałych częściach ciała. W tym przypadku występują bardzo różne objawy.

  • Korzeń płuca: W miejscu, gdzie oskrzela wchodzą do płuc (korzeń płuca, wlot płuca), znajduje się szczególnie dużo węzłów chłonnych. Jeśli są one zaatakowane przez bakterie gruźlicy, puchną i uciskają znajdujące się obok nich drogi oddechowe. Znajdująca się za nimi tkanka płucna zostaje odcięta od dopływu powietrza i zapada się. Jeśli obszar płuc, w których nie ma już wentylacji, jest duży, pacjent odczuwa duszności.
  • Zapalenie opłucnej: W przypadku gruźlicy opłucnej (pleuritis tuberculosa) chora osoba zazwyczaj odczuwa ból podczas oddychania. W „mokrym” zapaleniu opłucnej wokół płuc gromadzi się płyn, który może uciskać płuca na tyle, by powodować duszności.
  • Gruźlica pozapłucna: Gruźlica pozapłucna to zakażenie gruźlicą, które oprócz płuc atakuje także opony mózgowe, wątrobę, śledzionę, nerki i oczy. Małe, ziarniste ogniska zapalne tworzą się w całym narządzie. Przypominają ziarna prosa, po łacinie milium. Ta forma gruźlicy jest rzadka w Polsce. Częściej dotyka dzieci lub osoby z osłabionym układem odpornościowym.

Objawy gruźlicy w tej postaci choroby są niespecyficzne. Oznacza to, że mogą występować także przy wielu innych chorobach i nie są typowe tylko dla gruźlicy. Obejmują one gorączkę, ból głowy, sztywność karku i zaburzenia widzenia.

  • Gruźlica jelit: Pacjenci zarażają się gruźlicą jelitową głównie przez spożywanie zakażonego surowego mleka krowiego. Oprócz objawów grypopodobnych pojawiają się dolegliwości przypominające przewlekłą chorobę zapalną jelit: biegunka, bóle brzucha i utrata wagi. W stolcu często pojawia się krew. W dalszym przebiegu może dojść do zapalenia otrzewnej lub niebezpiecznej niedrożności jelit.
  • Gruźlica skóry: Zakażenie skóry patogenami gruźlicy może objawiać się na różne sposoby. Najczęstsze są czerwono-brązowe zmiany skórne. Często są one stwardniałe i wyraźnie wyczuwalne. Pacjent nie odczuwa jednak żadnego bólu. Lekarze określają ten obraz kliniczny również jako toczeń zwykły.
  • Gruźlica dróg moczowych: Jeśli gruźlica zaatakuje drogi moczowe, w nerkach, moczowodach i pęcherzu tworzą się guzki zapalne, które mogą się zbliznowacić i zwapnieć. Osoby dotknięte chorobą cierpią z powodu bólu przy oddawaniu moczu i w bokach. W moczu może pojawić się krew lub ropa. Guzki mogą też zablokować drogi moczowe, powodując cofanie się moczu. Może to spowodować trwałe uszkodzenie narządów układu moczowego.
  • Gruźlica narządów rozrodczych: U kobiet zakażenie gruźlicą narządów rozrodczych zwykle przenosi się z jajowodów do macicy. W konsekwencji często dochodzi do zatrzymania miesiączki, a kobieta może stać się bezpłodna.

U mężczyzn najądrza mogą być zakażone bakteriami gruźlicy. Następnie boleśnie puchną i są zaczerwienione. Choroba ta może prowadzić do niepłodności.

  • Gruźlica kości i stawów (spondylitis tuberculosa): Gruźlica kości i stawów objawia się obrzękami i bólem stawów, zwłaszcza w odcinku piersiowym i lędźwiowym kręgosłupa. Pacjenci czują się bardzo źle.

Jeśli proces zapalny w tej gruźlicy trwa nieleczony, tworzą się ropnie. W miejscach dotkniętych chorobą dochodzi do uszkodzenia nerwów z objawami paraliżu. Często pojawia się garb. W skrajnych przypadkach kręgosłup wygina się do tyłu. Dzięki odpowiednim metodom leczenia te ciężkie objawy gruźlicy stały się w międzyczasie bardzo rzadkie.

Z ponad 95% udziałem Mycobacterium tuberculosis jest najczęstszym patogenem gruźlicy u ludzi (pozostałe gatunki Myobacterium stanowią 5%). Choroba rozwija się głównie u osób z osłabionym układem odpornościowym. Należą do nich:

  • osoby zakażone HIV, chorzy na AIDS,
  • pacjenci przewlekle chorzy (np. diabetycy),
  • pacjenci, których układ odpornościowy jest stłumiony przez leki (np. po przeszczepie narządów),
  • narkomani, palacze i alkoholicy,
  • ludzie starsi,
  • pacjenci z osłabieniem nerek,
  • ludzie bezdomni,
  • osoby niedożywione,
  • niemowlęta i dzieci do lat czterech.

Migranci pochodzący z krajów o słabej opiece zdrowotnej stosunkowo często chorują na gruźlicę. W zatłoczonych warunkach zakwaterowania uchodźców ryzyko zakażenia jest szczególnie wysokie. Gruźlica jest też bardziej rozpowszechniona wśród więźniów niż w pozostałej części populacji. W przypadku obu grup społeczność medyczna zwraca więc szczególną uwagę na możliwość rozprzestrzeniania się gruźlicy.

Objawy gruźlicy nie są zbyt charakterystyczne (są niespecyficzne). W około 15 procentach przypadków nie występują żadne objawy. Infekcja jest więc zwykle wykrywana przypadkowo, na przykład podczas wizyty kontrolnej u lekarza rodzinnego lub specjalisty chorób wewnętrznych.

Wywiad lekarski

Zebranie wywiadu lekarskiego od pacjenta (anamneza) jest pierwszym krokiem w przypadku podejrzenia gruźlicy. W tym celu lekarz pyta pacjenta o objawy, które występują, np.:

  • Czy masz lekką gorączkę?
  • Czy bardzo się pocisz w nocy?
  • Czy ostatnio dużo schudłeś?

Inne okoliczności, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na gruźlicę i dlatego powinny być uwzględnione w historii choroby, to:

  • wcześniejsze zakażenie gruźlicą (w tym przypadku uśpione w organizmie bakterie gruźlicy mogły zostać reaktywowane),
  • znane przypadki gruźlicy w najbliższym otoczeniu, tzn. w kręgu krewnych i znajomych lub w miejscu pracy (zwłaszcza w branży medycznej),
  • podróżowanie do krajów, w których występuje więcej zachorowań na gruźlicę,
  • istniejące wcześniej choroby lub stosowanie leków, które osłabiają układ odpornościowy i tym samym sprzyjają zakażeniu gruźlicą.

Badanie fizykalne

Ponieważ gruźlica najczęściej występuje w płucach, lekarz bada je, osłuchując i opukując. Oznaki choroby mogą być też widoczne w innych częściach ciała, na przykład w postaci zmian skórnych lub przeszywającego bólu nad bokami żeber lub przy nerkach.

Jeśli na podstawie wywiadu i badania fizykalnego lekarz podejrzewa zakażenie gruźlicą, ma do dyspozycji kilka opcji dalszych badań, które mogą to wyjaśnić.

Gruźlica: procedury testowe

Istnieją specjalne testy, które pomagają zdiagnozować gruźlicę.

Skórna próba tuberkulinowa (THT)

W próbie tuberkulinowej według Mendla-Mantoux lekarz wstrzykuje pacjentowi pod skórę niewielką ilość białka patogenu (tuberkuliny). Ponieważ układ odpornościowy osób zakażonych zwykle po kilku tygodniach wytwarza specjalne przeciwciała przeciwko patogenom, w miejscu wstrzyknięcia u osób zakażonych gruźlicą tworzy się zaczerwienione stwardnienie.

Test nie stanowi jednak dowodu na istnienie lub brak infekcji. Jeśli próba zostanie przeprowadzona zbyt wcześnie (mniej niż sześć tygodni) po zakażeniu lub jeśli układ odpornościowy jest osłabiony, nie ma (jeszcze) wystarczającej ilości przeciwciał. Próba skórna na gruźlicę jest wtedy negatywna, mimo istniejącego zakażenia. U osób starszych lub z obniżoną odpornością, mimo zakażenia, tuberkulinowa próba skórna może być również negatywna.

IGRA (Interferon Gamma Release Assay)

Podczas tego testu badana jest krew pacjenta. Jeśli osoba jest zakażona gruźlicą, specjalne komórki obronne wytwarzają interferon gamma, który można wykryć w tym teście.

Test ten jest dokładniejszy niż test skórny. Obecnie jednak lekarze stosują go głównie jako uzupełnienie skórnej próby tuberkulinowej (THT), zwłaszcza w przypadku dodatniego wyniku testu skórnego lub u osób z obniżoną odpornością. Jeśli zarówno test skórny, jak i test IGRA są negatywne, prawdopodobieństwo występowania choroby jest bardzo małe.

Bezpośrednie wykrywanie patogenów

Jeśli na przykład na zdjęciu rentgenowskim widać cienie w tkance płucnej, a wyżej wymienione testy na gruźlicę są pozytywne, należy bezpośrednio wykryć bakterie gruźlicy. Badane są plwocina, płyn żołądkowy, mocz, krew menstruacyjna i płyn mózgowo-rdzeniowy. W niektórych przypadkach lekarze pobierają również próbki tkanek z płuc lub węzłów chłonnych (biopsja). Jeśli w próbkach rzeczywiście wykryto patogeny gruźlicy, przeprowadza się także testy, by ustalić, czy dany szczep bakterii jest odporny na działanie niektórych antybiotyków.

Bezpośrednie wykrycie patogenu ma znaczenie, ale jest czasochłonne i kosztowne. Na wyniki można czekać nawet wiele tygodni.

Rentgen

Zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej (RTG klatki piersiowej) może ujawnić ewentualne ogniska zapalne. W przypadku gruźlicy pierwotnej pojawiają się one jako okrągłe cienie. W przypadku zakażenia węzłów chłonnych cień przypomina komin. Z kolei w przypadku gruźlicy postpierwotnej lekarz może zobaczyć wiele małych kropek.

Ponadto w gruźlicy na zdjęciu rentgenowskim mogą być widoczne skupiska płynów, na przykład gdy zaatakowana jest opłucna.

Jeśli podejrzewa się świeżą infekcję gruźliczą, a zdjęcie rentgenowskie jest niejednoznaczne, nowe zdjęcie rentgenowskie wykonuje się najwcześniej po trzech miesiącach. W ten sposób można ocenić przebieg gruźlicy.

CT (tomografia komputerowa)

Jeśli na zdjęciu rentgenowskim nic nie widać lub widać bardzo niewiele, lekarz zleci wykonanie tomografii komputerowej (CT). Daje ono dużo bardziej szczegółowe obrazy niż zdjęcie rentgenowskie. W ten sposób można też wykryć ogniska gruźlicy, które są ukryte na przykład pod obojczykiem. Obrazy tomografii komputerowej są również pomocne w wykrywaniu stanów zapalnych w innych miejscach ciała (gruźlica pozapłucna).

Badanie krwi

Poprzez kompleksowe badanie krwi lekarz sprawdza wartości, których zmiana wskazuje na chorobę określonego organu. Ponadto niektóre parametry krwi, takie jak CRP i białe krwinki (leukocyty), mogą być podwyższone, co ogólnie wskazuje na stan zapalny w organizmie.

Aktywna gruźlica musi być zawsze leczona. Następujące objawy świadczą o aktywnej gruźlicy

  • zagłębienia (kawerny) w drogach oddechowych spowodowane przez chorobę,
  • ogniska zapalenia (rozpoznawalne jako cienie w płucach),
  • powiększenie się starego (znanego już) ogniska w przypadku reaktywacji gruźlicy,
  • wykrycie patogenów.

Leczenie stacjonarne i kwarantanna

Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku otwartej gruźlicy. Pacjenci są zazwyczaj przyjmowani do szpitala jako pacjenci hospitalizowani i izolowani. Pielęgniarki lub osoby kontaktowe noszą odzież ochronną (rękawiczki, fartuch, ochronę nosa i ust) podczas kontaktu z pacjentem – jest to bardzo ważne, zwłaszcza w przypadku otwartej gruźlicy. Jeżeli rozpoczęto skuteczne leczenie gruźlicy, izolacja może być przerwana zwykle po trzech tygodniach. Po tym czasie osoba dotknięta chorobą może być pielęgnowana w domu (ambulatoryjnie).

Leki

Standardowym lekiem na gruźlicę są niektóre antybiotyki. W indywidualnych przypadkach lekarz prowadzący może jednak przepisać także inne leki.

Antybiotyki

Gruźlicę leczy się głównie antybiotykami, które okazały się szczególnie skuteczne w leczeniu tej choroby. Są one nazywane lekami przeciwgruźliczymi. Na początku terapii przez pierwsze dwa miesiące standardowo przepisuje się jednocześnie cztery leki:

  • isoniazid,
  • rifampicyna,
  • pyrazinamid,
  • etambutol,
  • alternatywnie: streptomycyna.

Następnie, przez kolejne cztery miesiące podaje się dwa leki przeciwgruźlicze, zwykle rifampicynę i izoniazyd. Jeżeli na przykład pacjent cierpi na chorobę taką jak HIV, która osłabia układ odpornościowy, lub ma nawroty, czas leczenia zostaje wydłużony.

Leczenie gruźlicy powikłanej może również trwać dłużej niż rok. Ponieważ leki mogą mieć skutki uboczne, lekarz regularnie sprawdza ważne parametry krwi i funkcje narządów pacjenta. Lekarz skupia się szczególnie na wątrobie, nerkach, nerwach, uszach i oczach. Zwraca też uwagę na zmiany skórne.

Kortyzon

Jeśli opony mózgowe, osierdzie, otrzewna lub nadnercza chorych na gruźlicę są w stanie zapalnym, lekarze początkowo podają dodatkowo kortykosteroidy („kortyzon”). Mają one za zadanie spowolnienie nadmiernego procesu zapalnego.

Leki łagodzące kaszel

W przypadku otwartej gruźlicy płuc lekarz podaje też leki hamujące kaszel. Pozwala to również chronić otoczenie, ponieważ pacjent roznosi w powietrzu mniej patogenów.

Operacja

W niektórych przypadkach leczenie farmakologiczne gruźlicy jest niewystarczające lub w ogóle nie działa. Dzieje się tak na przykład w przypadku bardzo dużych ognisk zapalnych. Operacja może być również przydatna w przypadku szczepów bakterii, które są odporne na leki. Chirurdzy próbują usunąć gruźlicze ogniska zapalne.

Środki wspomagające

Każda osoba cierpiąca na gruźlicę powinna unikać wszystkiego, co może pogorszyć przebieg choroby. Dotyczy to również spożywania alkoholu i palenia tytoniu. Poza tym lekarze leczą też wszelkie inne choroby poza gruźlicą, które mogą ją zaostrzyć.

Leczenie gruźlicy utajonej

Utajona gruźlica jest też często leczona antybiotykami, aby zapobiec jej rozwojowi w aktywną gruźlicę (leczenie chemoprewencyjne). Ma to sens na przykład wtedy, gdy ryzyko, że utajona infekcja przekształci się w aktywną, jest bardzo wysokie. Dzieje się tak na przykład w przypadku osób zakażonych wirusem HIV i osób z układem odpornościowym tłumionym przez leki.

Osoby dotknięte chorobą zwykle przyjmują antybiotyk izoniazyd codziennie, przez dziewięć miesięcy. Jeśli występuje nietolerancja lub oporność na izoniazyd, należy zastosować inne antybiotyki. Na przykład ryfampicyna może być podawana jako alternatywa przez cztery miesiące.https://www.youtube.com/watch?v=TzAAtZx6xzk

Środki ostrożności dla osób kontaktujących się z chorym

Jeśli u pacjenta zdiagnozowano gruźlicę, osoby mające z nim kontakt są zazwyczaj również natychmiast izolowane. Dopiero gdy trzy niezależne próbki plwociny są wolne od patogenów, osoba, z którą kontaktował się chory, zostaje zwolniona z izolacji.

Po niezabezpieczonym kontakcie z osobą zakażoną pomocne może być również leczenie zapobiegawcze lekiem przeciwgruźliczym izoniazydem (chemioprofilaktyka) – zwłaszcza w przypadku małych dzieci, ponieważ są one szczególnie podatne na zachorowanie i mogą rozwinąć ciężki przebieg choroby. Ta chemioprofilaktyka trwa zwykle od trzech do sześciu miesięcy, pod warunkiem, że testy skórne na gruźlicę są negatywne. Jeśli wynik testu jest pozytywny, przez dziewięć miesięcy prowadzone jest leczenie profilaktyczne.

Jeśli pacjent jest prawidłowo i w porę leczony, gruźlica jest zazwyczaj uleczalna. Istnieją jednak pewne czynniki, które utrudniają skuteczne leczenie gruźlicy.

  • Osłabieni pacjenci: Jeżeli pacjent cierpi na choroby przewlekłe lub ma osłabiony układ odpornościowy, szanse na wyleczenie gruźlicy maleją. W ciężkich przypadkach może dojść do krwotoku płucnego, zapaści płucnej lub zatrucia krwi (sepsy) z poważnymi uszkodzeniami narządów.
  • Galopująca gruźlica: Szczególnie niebezpieczne jest szybkie obumieranie obszarów płuc objętych stanem zapalnym. W tych miejscach tkanka płucna staje się żółtawa i krucha, dlatego eksperci nazywają ten proces „kazeinizacją”. 
  • Patogeny odporne: W Polsce około dwunastu procent przypadków gruźlicy jest obecnie wywoływanych przez patogeny oporne na co najmniej jeden lek przeciwgruźliczy. W około dwóch procentach przypadków bakterie są odporne nawet na kilka leków (wieloodporność). W przypadku tak skomplikowanej gruźlicy lekarze muszą sięgnąć po leki rezerwowe. Leczenie trwa wtedy od półtora roku do dwóch lat.
  • Brak przestrzegania zasad terapii: Ze względu na długi czas leczenia i efekty uboczne niektórych leków, niektórzy pacjenci nie przestrzegają planu terapii. Jednak dla powodzenia terapii kluczowe znaczenie ma regularne i stałe przyjmowanie przez pacjenta przepisanych leków. W przeciwnym razie patogeny nie są wystarczająco skutecznie zabijane i łatwiej mogą rozwinąć odporność na leki.

Czy gruźlicę można wyleczyć?

Niepowikłaną gruźlicę można wyleczyć dzięki odpowiednio długiemu i właściwemu leczeniu farmakologicznemu; ryzyko nawrotu choroby jest wtedy bardzo małe. Szanse na wyleczenie są tym większe, im wcześniej zostanie postawiona diagnoza i rozpoczęta terapia.

Czy gruźlica może być śmiertelna?

Wraz z malarią i HIV gruźlica jest jedną z najczęściej występujących chorób zakaźnych na świecie. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), około dwóch miliardów ludzi jest zarażonych tym patogenem. Dla osób z obniżoną odpornością i niedożywionych gruźlica może być śmiertelna.

Dla kogo gruźlica jest niebezpieczna?

Ryzyko zachorowania na gruźlicę zależy w dużej mierze od sytuacji życiowej. Najbardziej zagrożeni są pracownicy służby zdrowia oraz osoby, których układ odpornościowy jest osłabiony, np. z powodu uzależnienia od alkoholu, cukrzycy lub zakażenia wirusem HIV.

Czy gruźlica została zwalczona?

Gruźlica jest jedną z najważniejszych chorób zakaźnych, która wciąż odbiera życie na całym świecie. W Europie gruźlicę diagnozuje się stosunkowo rzadko, ale w żadnym wypadku nie jest ona jeszcze całkowicie zwalczona.

Czy gruźlica powoduje ból?

Gruźlica opłucnej (pleurisy tuberculosa) może prowadzić do bólu przy oddychaniu, a nawet do duszności.

Gdzie gruźlica jest najbardziej rozpowszechniona?

Najbardziej dotknięte kraje to Indie, Indonezja, Chiny, Filipiny, Bangladesz, Nigeria, Pakistan i RPA, gdzie mieszka dwie trzecie wszystkich chorych na gruźlicę na świecie.

  • Iademarco MF, Castro KG. Epidemiology of tuberculosis. „Seminars in Respiratory Infections”. 18 (4)
  • Cox R. Quantitative relationships for specific growth rates and macromolecular compositions of Mycobacterium tuberculosis, Streptomyces coelicolor A3(2) and Escherichia coli B/r: an integrative theoretical approach. „Microbiology”. 150
  • Andrzej Szczeklik (red.) Choroby wewnętrzne. tom I, II Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005

Przeczytaj także o:

Autor

opracowano przez radę medyczną Telemedi

Zaktualizowano: 23.03.2024
  • Gruźlica
  • poradnik