Sepsa

Sepsa (posocznica) jest ciężkim zakażeniem organizmu wywołanym przez mikroorganizmy, np. bakterie, grzyby, wirusy. Pojawia się, gdy infekcja jest nie tylko miejscowa, ale rozprzestrzenia się poprzez krew w całym organizmie. W wyniku dysfunkcji narządów może wtedy dojść do sytuacji zagrażającej życiu.

Jak TELEMEDI może pomóc Ci w przypadku sepsy? 

Symptomy sepsy, szczególnie na początku, są często trudne lub niemożliwe do sklasyfikowania przez samych pacjentów. W przypadku wystąpienia pewnych objawów i gwałtownego pogorszenia stanu ogólnego należy natychmiast skonsultować się z lekarzem. Najszybszą dostępną formą takiego kontaktu jest wideokonsultacja ze specjalistą TELEMEDI, który ustali właściwą diagnozę i podejmie decyzje co do dalszych działań terapeutycznych.

Podstawowe informacje

• Sepsa zaczyna się od infekcji, na przykład ropnej rany lub zapalenia płuc. Jednak system immunologiczny reaguje na nie w taki sposób, że zamiast chronić organizm, niszczy go. Mechanizm tej reakcji nie jest jeszcze do końca wyjaśniony.
• Nawet jeśli potoczne określenie sepsy, czyli „zakażenie krwi”, nasuwa takie skojarzenie, to mechanizm sepsy nie ma nic wspólnego z zatruciem w sensie faktycznym.
• Pierwsze objawy sepsy są często niejednoznaczne. Charakterystyczne objawy to szybki, płytki oddech, niskie ciśnienie krwi i zaburzenia świadomości.
• Przy najmniejszym podejrzeniu sepsy natychmiast skontaktuj się z lekarzem! Sepsa jest stanem krytycznym. Stan zdrowia osoby dotkniętej chorobą może szybko ulec dramatycznemu pogorszeniu.
• W wielu przypadkach sepsa musi być leczona na szpitalnym oddziale intensywnej terapii.

Opis sepsy

Sepsa, jak się często zakłada, nie jest spowodowana obecnością patogenów we krwi, ale reakcją organizmu na ich obecność. Przyczyną sepsy są zazwyczaj bakterie. W rzadszych przypadkach sepsa wywoływana jest przez wirusy, pierwotniaki lub grzyby (Candida). Układ odpornościowy próbuje bronić się przed patogenami, ale walka ta przynosi szkodę nie tylko intruzom, ale także samemu organizmowi. Sepsa jest chorobą potencjalnie zagrażającą życiu i powinna być konsekwentnie leczona tak szybko, jak to możliwe. W definicji sepsy dokonuje się rozróżnienia w zależności od ciężkości objawów.

Formy sepsy

Jeśli w krwi pacjenta zostaną wykryte bakterie (bakteriemia), nie oznacza to, że doszło u niego do sepsy. Małe ilości bakterii dostają się do krwiobiegu poprzez mikrourazy w dziąsłach podczas np. szczotkowania zębów, nie wywołując reakcji zapalnej w całym organizmie. Zdrowy system odpornościowy organizmu z łatwością radzi sobie z tak małymi ilościami patogenów. Dopiero gdy przestaje to być możliwe i w wyniku tej walki pacjent zaczyna chorować, mówimy o sepsie. Najważniejszymi oznakami sepsy u dorosłych są następujące objawy:

• odchylenie temperatury ciała w górę lub w dół (<36°C lub >38°C),
• podwyższony puls (>90 uderzeń/minutę),
• zwiększona częstość oddechów (>20 oddechów/minutę),
• odchylenie w liczbie białych krwinek we krwi (leukocytów) (<4000/µL lub >12,000/µL).

Jeśli te warunki są spełnione, mówimy o SIRS (zespół ogólnoustrojowej odpowiedzi zapalnej, Systemic Inflammatory Response Syndrome), ale jeszcze nie o sepsie.

SIRS (zespół ogólnoustrojowej odpowiedzi zapalnej, Systemic Inflammatory Response Syndrome)

SIRS to medyczny termin określający ciężką reakcję przeciwzapalną organizmu na wpływ czynników zewnętrznych. Zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej może być spowodowany przez toksyny pochodzące z patogenów, ale także przez poważne urazy lub oparzenia. Ze względu na masywną reakcję organizm próbuje zapobiec powstaniu szkód, ale przy okazji niszczy sam siebie.

SIRS czy sepsa?

O SIRS (Systemic Inflammatory Response Syndrome) mówimy, gdy dochodzi do reakcji zapalnej całego organizmu bez wykrycia lub podejrzenia konkretnego patogenu jako czynnika wyzwalającego. Jeśli natomiast we krwi można wykryć patogen, który jest odpowiedzialny za tę reakcję, nazywa się to sepsą. To rozróżnienie jest ważne, by móc podejmować decyzje dotyczące terapii. W leczeniu SIRS i sepsy ważne jest, by zająć się problemem leżącym u ich podstaw.

Nieinfekcyjna reakcja zapalna obejmująca cały organizm może być wywołana przez wiele czynników. Należą do nich m.in.:

• oparzenia,
• kontuzje,
• poważne uszkodzenia organów,
• ciężkie reakcje alergiczne (anafilaksja),
• zapalenie narządów, takie jak zapalenie trzustki,
• poważne krwawienie,
• niedostateczny dopływ tlenu do tkanek lub organów (niedokrwienie), np. w przypadku udaru lub ataku serca.

Leczenie SIRS

Podstawowym leczeniem SIRS jest stabilizacja krążenia za pomocą kroplówek i, jeśli to konieczne, leków obkurczających naczynia krwionośne. Poza standardowymi terapiami uzupełniającymi, takimi jak profilaktyka przeciwzakrzepowa i leczenie bólu, należy również rozważyć zabieg chirurgiczny, jeśli przyczyną SIRS jest np. uszkodzenie narządów lub oparzenie. Dzieje się tak dlatego, że dla trwałego wyleczenia SIRS ważne jest wykrycie czynnika wywołującego i, jeśli to możliwe, wyeliminowanie go. Rokowanie w przypadku SIRS zależy od jego przyczyny, ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz ewentualnej, już obecnej niewydolności narządów.

Wstrząs septyczny

Kryteria występowania sepsy są spełnione, gdy tylko można ustalić zakaźną przyczynę reakcji organizmu. Jeśli narządy są upośledzone w swoich funkcjach, mówimy o ciężkiej sepsie. Przyczyną niewydolności narządów mogą być zakrzepy krwi, mocno obniżone ciśnienie krwi, a także reakcje na własne hormony, które tak naprawdę służą do walki z patogenami. Ryzyko śmierci z powodu następstw ciężkiej sepsy wynosi aż około 47 procent.

Jeśli z powodu tej endogennej reakcji zapalnej ciśnienie krwi nie może być dłużej utrzymywane na wystarczającym poziomie, mówi się o „wstrząsie septycznym”. To ostatnie stadium zatrucia krwi w konsekwencji zagraża dopływowi krwi do ważnych narządów i prowadzi do śmierci u ponad połowy osób dotkniętych chorobą.

Wstrząs septyczny jest krytycznym, zagrażającym życiu stanem, który w większości przypadków prowadzi do śmierci. W końcowej fazie zatrucia krwi (sepsy) dochodzi do ekstremalnego spadku ciśnienia krwi, podczas którego serce nie jest już w stanie wystarczająco wypełnić krwią mocno rozszerzonych naczyń krwionośnych. Skutkiem tego jest niedostateczne zaopatrzenie ważnych organów, w tym mózgu.

Wstrząs septyczny: przebieg

Wstrząs septyczny występuje tylko w połączeniu z poprzedzającym go zatruciem krwi (sepsą). Oznacza to, że do krwiobiegu pacjenta dostał się patogen, przed którym układ odpornościowy nie jest w stanie się wystarczająco obronić. Z powodu małych zakrzepów krwi i w wyniku reakcji zapalnych w całym organizmie dochodzi do uszkodzenia wielu ważnych dla życia narządów.

Hormony układu odpornościowego dodatkowo rozszerzają naczynia krwionośne, starając się nadal zaopatrywać wszystkie narządy i tkanki ciała w wystarczającą ilość krwi. Reakcja ta jednak przeciąża serce do tego stopnia, że w tym samym czasie duże ilości krwi trafiają do członków ciała. W ten sposób wstrząs septyczny prowadzi do poważnego spadku ciśnienia krwi, które szybko przybiera wartości zagrażające życiu.

Wstrząs septyczny: czynniki ryzyka

Pewne grupy osób są szczególnie narażone na sepsę lub wstrząs septyczny. Ogólnie rzecz biorąc, dotyczy to każdego, u kogo system immunologiczny nie jest w pełni sprawny, lub osób, które są narażone na kontakt z dużą ilością patogenów. Do grupy szczególnego ryzyka należą pacjenci z następującymi schorzeniami:

• cukrzyca,
• choroby układu moczowego/ płciowego,
• cewniki, implanty, stenty lub protezy,
• po przeprowadzonych zabiegach chirurgicznych,
• niedobór odporności (HIV/AIDS),
• rak krwi (białaczka),
• długotrwałe stosowanie leków chemioterapeutycznych przy stosowaniu antybiotyków lub preparatów kortyzonowych,
• bardzo młodzi i bardzo starzy pacjenci.

Wstrząs septyczny – rokowanie

Wstrząs septyczny jest medycznym stanem nagłym i musi być leczony intensywną terapią. Konieczne jest zastosowanie różnych metod leczenia. Pacjent jest sztucznie wentylowany (intubowany) i próbuje się utrzymać jego ciśnienie krwi za pomocą środków obkurczających naczynia krwionośne i kroplówek. Eliminując źródło zakażenia, lekarze starają się wspierać organizm pacjenta w jego walce z infekcją. Mimo to około 60 procent wszystkich pacjentów umiera z powodu tej choroby. Rokowanie pogarsza fakt, że większość pacjentów już przed wstrząsem septycznym miała osłabioną obronę immunologiczną. 

Wstrząs septyczny jest stanem zagrażającym życiu, który wymaga jak najszybszej intensywnej terapii. Osoby, które przeżyły wstrząs septyczny, często doznają jednak długotrwałych uszczerbków na zdrowiu, na przykład z powodu niedostatecznego zaopatrywania w krew szczególnie wrażliwych narządów.

Sepsa u noworodków

Szczególnym przypadkiem sepsy jest sepsa występująca u noworodków. Dotyczy ona sepsy u dzieci w pierwszym miesiącu ich życia. Zazwyczaj wyróżnia się dwa rodzaje tego schorzenia, w zależności od tego, jak szybko po porodzie pojawia się sepsa. Tak zwana wczesna sepsa, w której patogen został najprawdopodobniej przeniesiony przez matkę podczas porodu, pojawia się w ciągu pierwszych czterech dni życia. Po tym czasie występuje u noworodków tak zwana późna sepsa. Nowe badania pokazują jednak, że ten podział nie ma istotnego znaczenia dla sposobów leczenia.

Kryteria sepsy u noworodków są trudniejsze do rozpoznania niż u dorosłych pacjentów. Sepsa noworodków budzi lęk z powodu jej piorunującego przebiegu. U niemowląt sepsa może znacznie szybciej przekształcić się w chorobę zagrażającą życiu. Z reguły przed porodem matka jest badana pod kątem obecności w pochwie bakterii, które mogłyby zagrozić dziecku. Dzięki tym badaniom oraz surowym przepisom higienicznym częstość występowania sepsy u noworodków w krajach uprzemysłowionych została w ostatniej dekadzie drastycznie zredukowana.

Sepsa – objawy

Szczególnie we wczesnej fazie sepsy jej objawy są trudne do rozpoznania. Dzieje się tak dlatego, że objawy są często niespecyficzne, tzn. mogą być spowodowane także przez wiele innych chorób. Niemniej jednak oznaki sepsy muszą być szybko rozpoznane, aby zatrzymać to, co się dzieje. Szanse na wyzdrowienie wzrastają wraz z wczesną diagnozą. W większości przypadków pomaga też wiedza o poprzednich infekcjach.

Sepsa: objawy we wczesnej fazie

W pierwszej fazie sepsy (zakażenia krwi) pewne zmiany mogą stanowić ważną wskazówkę występowania choroby. Ponieważ nie są one specyficzne, częste występowanie następujących objawów jest kolejną wskazówką, że mogło dojść do sepsy:

• rozpalona skóra, czasem także wysypka,
• wysoka gorączka (ponad 38 stopni Celsjusza), często w połączeniu z dreszczami; uwaga: szczególnie bardzo młodzi i bardzo starzy pacjenci z sepsą mają niską temperaturę (poniżej 36 stopni Celsjusza, hipotermia) zamiast gorączki,
• dezorientacja,
• przyspieszone oddychanie (hiperwentylacja),
• przyspieszone bicie serca (tachykardia),
• słaba kondycja ogólna,
• blady lub szary kolor skóry,
• liczba białych krwinek (leukocytów), które są odpowiedzialne za obronę organizmu, jest zwiększona u większości pacjentów z sepsą. W ciężkich przypadkach sepsy poziom leukocytów może być jednak także znacząco niższy.

W zależności od miejsca zakażenia często pojawiają się jeszcze inne objawy sepsy:

• w przypadku infekcji płuc: duszność lub ropna plwocina,
• zakażenia dróg moczowych: ból przy oddawaniu moczu lub zmiana zapachu moczu,
• infekcje ośrodkowego układu nerwowego (takie jak zapalenie opon mózgowych): silny ból głowy, zwiększona wrażliwość oczu na światło, kręcz szyi,
• w zakażeniach jamy brzusznej (np. zapalenie wyrostka robaczkowego): ból brzucha.

Objawy ciężkiej sepsy (zakażenia krwi)

Nieleczona sepsa prowadzi do upośledzenia funkcji i w końcu do niewydolności różnych narządów. Oto kilka przykładów:

• Jeśli sepsa rozprzestrzeniła się na wątrobę, może wystąpić żółtaczka (icterus), czyli żółtawe przebarwienie skóry.
• Sepsa może wpłynąć na funkcję nerek, powodując, że pacjent będzie wydalał coraz mniej moczu – aż do całkowitej niewydolności nerek.
• Krążenie krwi pogarsza się, bo krew tworzy coraz więcej zakrzepów. Oznacza to, że małe skrzepy mogą zwężać lub blokować małe naczynia krwionośne (kapilary). Dotknięte tym tkanki lub narządy nie otrzymują wtedy wystarczającej ilości tlenu. W ten sposób sepsa może wywoływać objawy charakteryzujące się nagłą niewydolnością danego organu, np. udar mózgu, niewydolność nerek czy atak serca.

Sepsa – przyczyny i czynniki ryzyka

• W zasadzie każda infekcja może, ale nie musi prowadzić do sepsy (zakażenia krwi). Sepsie nie można zapobiegać w żaden konkretny sposób. Zasadniczo jednak zaleca się, by każda infekcja – nawet jeśli na początku wydaje się niegroźna – była leczona przez lekarza we wczesnym stadium.
• Na początku sepsy (zatrucia krwi) mamy do czynienia z miejscowym zakażeniem, którego przyczyną są najczęściej bakterie, czasem także wirusy, grzyby (sepsa Candida) lub pierwotniaki (organizmy jednokomórkowe). System odpornościowy uruchamia reakcje obronne przeciwko intruzom w postaci stanów zapalnych: zwiększa się przepływ krwi do tkanki dotkniętej chorobą, zwiększa się przepuszczalność naczyń krwionośnych. W ten sposób duże ilości białych krwinek (leukocytów) mogą dotrzeć do miejsca infekcji i wniknąć do tkanek, gdzie eliminują patogeny i zniszczone komórki.
• Jednak wzmocnione działanie obronne układu odpornościowego niekiedy nie wystarcza, by ograniczyć i ostatecznie wyeliminować infekcję w miejscu jej powstania. Patogeny zyskują wtedy przewagę: zarazki i ich toksyny dostają się do krwiobiegu. Zgodnie z definicją nie jest to jeszcze sepsa, ale początkowo jest to jeszcze bakteriemia (obecność bakterii we krwi).
• Jeśli te substancje wywołają reakcję zapalną w całym organizmie, mówimy o typowym przebiegu sepsy. Objawy sepsy są związane z tą obejmującą całe ciało walką pomiędzy systemem odpornościowym a patogenami. Rozszerzają się naczynia krwionośne w całym ciele, powodując spadek ciśnienia krwi, gwałtownie wzrastają oznaki stanu zapalnego we krwi, serce i płuca próbują zrekompensować brak przepływu krwi i podejmują próby jej wzbogacenia w tlen poprzez wzmożoną pracę, co powoduje przyspieszenie oddechu i tętna.
• Ze względu na zmieniony przepływ krwi oraz uszkodzenia naczyń i tkanek przez patogeny i system odpornościowy, krew szybciej krzepnie. Zgodnie z kryteriami sepsy, o ciężkiej sepsie mówimy wtedy, gdy funkcje narządów ulegają uszkodzeniu również przez małe niedrożne naczynia (skrzepliny) lub inne substancje powodujące uszkodzenia.
• Jeśli siła tłocząca serca nie jest już wystarczająca, by przetransportować wystarczającą ilość krwi do ważnych dla życia organów, nazywamy to wstrząsem septycznym.

Sepsa: grupy ryzyka

W zasadzie wszystkie miejscowe zakażenia (takie jak zapalenie płuc czy zakażenia dróg moczowych) mogą być przyczyną sepsy. Nierzadko przyczyną sepsy są zakażenia szpitalne. Ryzyko wystąpienia sepsy jest szczególnie wysokie u:

• bardzo młodych (noworodki) i bardzo starych ludzi,
• osób z osłabionym układem odpornościowym (np. w wyniku chemioterapii nowotworów lub przy terapii dużymi dawkami kortyzonu w przypadku reumatyzmu lub chorób układu oddechowego),
• u pacjentów z ranami lub obrażeniami (np. rozległe oparzenia),
• przy niektórych zabiegach i badaniach (np. cewniki w naczyniach krwionośnych, cewniki w pęcherzu moczowym, dreny do ran),
• w przypadku uzależnień (np. alkoholizm, narkomania),
• przy występowaniu genetycznych predyspozycji w kierunku sepsy.

Sepsa: badania i diagnostyka

Jeśli podejrzewa się sepsę, sprawdza się następujące kryteria:

• obecność infekcji, np. poprzez mikrobiologiczne potwierdzenie obecności patogenów w próbce od pacjenta (próbka krwi, moczu, wymaz z rany) lub zapalenia płuc na podstawie zdjęcia rentgenowskiego,
• gorączka (co najmniej 38 stopni Celsjusza) lub niska temperatura (36 stopni Celsjusza lub mniej) mierzona termometrem w odbycie, w naczyniu krwionośnym lub w pęcherzu moczowym,
• częstość akcji serca co najmniej 90 uderzeń na minutę (tachykardia),
• pewne zmiany w morfologii krwi: liczba leukocytów (białych krwinek) albo zwiększona (≥ 12,000/ µL) albo zmniejszona (≤ 4,000/ µL) lub ≥ dziesięć procent niedojrzałych neutrofili (podgrupa białych krwinek),
• wzrost parametrów stanu zapalnego CRP (białko C-reaktywne) lub prokalcytoniny,
• zaburzenia funkcji narządów, na przykład w mózgu (osłabienie uwagi, dezorientacja, niepokój, delirium, śpiączka, utrata czucia w części ciała, ograniczenie ruchów), wątrobie (zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych i bilirubiny, zmiana koloru skóry), nerkach (zmniejszenie wydalania moczu, zmniejszenie wartości pH krwi, zwiększenie wartości kreatyniny), płucach (zmniejszenie zawartości tlenu i zwiększenie zawartości dwutlenku węgla we krwi),
• zaburzenia krzepnięcia, spadek liczby płytek krwi (trombocytów).

W momencie gdy stwierdza się ograniczenie funkcji jakiegoś narządu, mówi się o ciężkiej sepsie. Dotyczy to również sytuacji, gdy przyczyny sepsy nie zostały jeszcze wyjaśnione. Jeśli dodatkowo dochodzi do krytycznego spadku ciśnienia krwi, nazywamy to wstrząsem septycznym.

Sepsa: leczenie

Warunkiem wstępnym skutecznego leczenia sepsy jest leczenie choroby podstawowej, czyli infekcji, która doprowadziła do sepsy (zakażenia krwi). Można to zrobić chirurgicznie lub za pomocą leków. Dlatego leczenie sepsy zawsze zaczyna się od poszukiwania źródła zakażenia. Na przykład przyczyną może być stan zapalny wyrostka robaczkowego lub zakażona proteza stawu. Nawet pozornie banalne rzeczy, jak wenflon w ramieniu czy cewnik moczowy, mogą spowodować sepsę.

Najczęściej, ognisko choroby znajduje się w płucach, jamie brzusznej, drogach moczowych, skórze, kościach i stawach, zębach lub w centralnym układzie nerwowym (np. zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu). Źródłem zakażenia mogą być także ciała obce, na przykład śruby i płytki stosowane w chirurgii kostnej lub wkładki wewnątrzmaciczne stosowane w antykoncepcji.

Jeśli to możliwe, należy jak najszybciej wyeliminować źródło sepsy. Jednak u około 20 procent pacjentów z sepsą nie udaje się znaleźć początkowego źródła zakażenia.

Leczenie łagodnej sepsy

W przypadku łagodnej sepsy pobyt na oddziale intensywnej terapii nie jest zazwyczaj konieczny. Wystarczy wtedy wyeliminować źródło zakażenia i rozpocząć leczenie antybiotykami, gdyż za sepsę najczęściej odpowiedzialne są bakterie. Jeśli jest to infekcja grzybicza (sepsa Candida), wirusowa lub pasożytnicza, musi być odpowiednio leczona.

Leczenie ciężkiej sepsy

W ciężkiej sepsie, poza usunięciem źródła zakażenia i antybiotykoterapią, należy zwrócić uwagę na upośledzone funkcje narządów. W tym bardziej niebezpiecznym przebiegu sepsy właściwie zawsze konieczne jest umieszczenie pacjenta na oddziale intensywnej terapii.

W każdym przypadku patogen powinien być dokładnie zidentyfikowany i przeanalizowany, aby można było wybrać najlepszą terapię. W zależności od patogenu można wybrać konkretny antybiotyk lub środek przeciwgrzybiczy (antymykotyczny).

Dodatkowe środki leczenia ciężkiej sepsy na oddziale intensywnej terapii obejmują:

• uzupełnianie płynów poprzez infuzję i ewentualnie podawanie roztworów odżywczych, jeśli pacjent nie może już jeść; to ostatnie może być również wykonane za pomocą rurki wprowadzonej przez nos do żołądka (sonda żołądkowa),
• jeśli to konieczne, zastąpienie komórek krwi i osocza poprzez transfuzję,
• wspomaganie funkcji organów dotkniętych chorobą, na przykład poprzez sztuczne oddychanie w przypadku (zbliżającej się) niewydolności płuc lub dializę, która odciąża nerki od zadania filtrowania krwi,
• podawanie środków przeciwbólowych i uspokajających,
• terapia insulinowa, aby, jeśli to konieczne, obniżyć poziom cukru we krwi, ponieważ niektórzy pacjenci z sepsą mają wysoki poziom cukru we krwi,
• zapobieganie tzw. wrzodom stresowym – wrzodom w żołądku lub dwunastnicy spowodowanym stresem fizycznym, które mogą powodować krwawienie; najczęściej stosowane są inhibitory pompy protonowej lub blokery receptora histaminowego-2,
• podawanie leków przeciwzakrzepowych, aby zapobiec powstawaniu zakrzepów krwi (trombozy), które podczas ciężkiego przebiegu sepsy mogą tworzyć się w dowolnym miejscu w organizmie.

W ciężkich przypadkach można rozważyć nowsze terapie z użyciem sztucznych przeciwciał (immunoglobulin). Wciąż jednak brakuje wiedzy na temat tego, które przeciwciała są najbardziej skuteczne i w jakiej formie sepsy. Z tego powodu ten sposób leczenia sepsy nie jest jeszcze zalecany jako standard medyczny.

Leczenie wstrząsu septycznego

Poza wymienionymi powyżej interwencjami we wstrząsie septycznym pojawia się dodatkowy problem, jakim jest konieczność zapewnienia odpowiedniego ciśnienia krwi i podtrzymania funkcji tłoczącej serca, aby nadal zaopatrywać wszystkie narządy w wystarczającą ilość krwi.

Tak zwane leki wazopresorowe (wazokonstrykcyjne) podnoszą ciśnienie krwi, gdy spadnie ono z powodu wstrząsu septycznego. 

Dodatkowo próbuje się utrzymać naczynia krwionośne w stanie wypełnionym poprzez przyjmowanie dużej ilości płynów poprzez infuzję, ponieważ ich rozszerzenie powoduje, że dużo krwi gromadzi się zarówno w członkach ciała, jak i w tkankach i nie płynie z powrotem do serca wystarczająco szybko. Zazwyczaj w tym momencie pacjent musi być również poddawany mechanicznej wentylacji.

Sepsa: przebieg choroby i rokowanie

Przebieg sepsy jest zazwyczaj zawsze taki sam: bakterie dostają się do krwiobiegu z jakiegoś miejsca w organizmie i rozprzestrzeniają się w krwiobiegu (bakteriemia). Jeśli organizm nie jest w stanie powstrzymać infekcji, pojawia się sepsa. Bez leczenia walka z patogenami sepsy rozprzestrzenia się coraz bardziej, aż w końcu dochodzi do uszkodzenia naczyń i narządów (ciężka sepsa). Szybkość postępu sepsy zależy od patogenu wywołującego chorobę, wieku chorego i wydolności jego układu odpornościowego.

W dalszym przebiegu sepsy może dojść do niewydolności układu krążenia. Wtedy dopływ krwi do ważnych narządów nie jest już zapewniony i mówi się o wstrząsie septycznym. Im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym większe są szanse na całkowite wyleczenie. Uszkodzenia narządów często pozostawiają trwałe ślady na całe życie – na przykład zmniejszona lub niewydolna funkcja nerek, która wymaga dożywotniej dializy (płukania krwi).

U niektórych pacjentów zakażenie krwi nie może być skutecznie leczone i sepsa prowadzi do śmierci. W przybliżeniu ryzyko śmierci z powodu sepsy wzrasta o około jeden procent na każdą godzinę, w której pacjent nie jest odpowiednio leczony. Po jednym dniu bez leczenia ryzyko to wynosi już 24%. W ciężkiej sepsie z uszkodzeniem organów 47 procent pacjentów nie przeżywa choroby. W przypadku wstrząsu septycznego jest to nawet około 60 procent osób, które umierają z powodu niewydolności krążenia spowodowanej sepsą.

Ryzyko wtórnych uszkodzeń

Wielu pacjentów po wypisaniu ze szpitala nadal cierpi z powodu późnych skutków sepsy, takich jak uszkodzenie nerwów (polineuropatie), osłabienie mięśni lub stres pourazowy, a także depresja.

Najlepszym sposobem na uniknięcie konsekwencji sepsy jest poinformowanie lekarza możliwie wcześnie, gdy tylko pojawią się pierwsze objawy. Dotyczy to zwłaszcza osób przebywających w szpitalach lub domach opieki, pacjentów z obniżoną odpornością oraz tych, którzy właśnie przeszli operację chirurgiczną. Te grupy pacjentów powinny natychmiast poinformować swojego lekarza w przypadku wystąpienia gorączki, dreszczy, duszności lub zawrotów głowy.

Ważnym tematem, zwłaszcza w szpitalach, są także środki ostrożności (prewencja). Środki higieniczne, dobra pielęgnacja ran i konsekwentna troska o pacjentów z obniżoną odpornością mogą w wielu przypadkach zapobiec rozwojowi sepsy.

Pytania i odpowiedzi

Skąd wiadomo, że ma się sepsę?

Gwałtowny oddech, szybki puls, gorączka, ból całego ciała, niskie ciśnienie krwi to typowe objawy sepsy, które można zaobserwować u siebie samodzielnie.

Czy po użądleniu osy możesz dostać sepsy?

Sepsa po użądleniu owada jest rzadka, ale taka możliwość nie powinna być lekceważona. Każdy przypadek sepsy stanowi zagrożenie dla życia! Jeśli podejrzewa się zatrucie krwi w wyniku ukąszenia komara, osy lub innego owada, pacjent musi być natychmiast przewieziony do szpitala.

Jak szybko umiera się na sepsę?

Chorzy na sepsę w ciągu 36 godzin mogą znaleźć się na granicy śmierci. Dzieje się tak dlatego, że nie ma specyficznego leku na sepsę, a antybiotyki pomagają tylko wtedy, gdy znany jest patogen wywołujący stan zapalny.

Czy można przeżyć sepsę?

W sepsie liczy się każda minuta. Jeśli pacjenci są leczeni już w pierwszej godzinie choroby, 90 procent z nich przeżywa. Po pięciu godzinach przeżywa tylko około 60 procent, a po 36 godzinach ledwie jedna na pięć osób.

Czy w wyniku zranienia może dojść do sepsy?

Sepsa może wystąpić, gdy bakterie dostają się do organizmu poprzez otwarte rany. Powoduje to, że na skórze pojawia się stan zapalny. Jeśli infekcja nie jest leczona, bakterie rozprzestrzeniają się po całym organizmie poprzez krwiobieg i stopniowo atakują wszystkie organy.

Jak rozpoznać sepsę u dziecka?

Rodzice powinni zwracać uwagę na następujące oznaki:

• wysoka gorączka, ale czasem także niska temperatura u niemowląt,
• plamista skóra, zimne kończyny,
• bardzo szybkie bicie serca,
• ciężkie oddychanie,
• ospałość, zmienność nastrojów,
• trudności w obudzeniu dziecka.

Jak rozwija się sepsa u noworodków?

Zakażenie streptokokami B jest możliwą przyczyną sepsy u noworodków. Może to prowadzić do zagrażającego życiu zatrucia krwi. Dobrym środkiem zapobiegawczym jest terapia antybiotykami, które przyjmowane są przez ciężarną w trakcie porodu.

Źródła

• Patofizjologia sepsy. Opracowanie prof. Bogdana Kamińskiego na podst. Snowden Ch., Kirkman E. The pathophysiology of sepsis. Br. J. Anaesth. CEPD Reviews, 2002.
• Zdzisław Dziubek: Choroby zakaźne i pasożytnicze. Warszawa: Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000.
• Włodzimierz Januszewicz, Franciszek (red.) Kokot: Interna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005.

Przeczytaj także o:

Kreatynina

Leukocyty i erytrocyty w moczu

Badanie CRP norma

Zwolnienie lekarskie wstecz